Dibabit ul lizherenn

O

o1 (+ treigl. llaes) rhage. bl. 3 ll.; (+ treigl. llaes) rhage.mewn. gwrth. 3, ll. eu; ‘u

o c’henderv an hini eo eu ce(f)nder yw e

o zud-kozh ’oa deuet ’roedd eu mam-gu a’u tad-cu / eu nain a’u taid wedi dod/cyrraedd

o-div ill dwy, y ddwy (ohonyn nhw / ohonynt)

o gwelet ’m eus dec’h d’an noz fe’u gwelais neithiwr, fe welais i nhw neithiwr

o2 (+ treigl. cymysg) geir. bf yn

o c’hortoz/c’hedal e vab emañ (yn) aros am ei fab y mae e, mae e’n aros am ei fab

o lenn Al Liamm emaoc’h? (wrthi yn) darllen Al Liamm ’rych chi?

emaint o tont maen nhw’n dod

emañ o vont mae'n mynd

o3! ebych. o!

o vezañ ma cys. oherwydd, oblegid, gan, am

oa bf 3 un. amherff. myn. bezañ oedd

oabl/oabr g. -où awyr, wybren

glas eo an o. mae’r awyr yn las

oablour g. -ien meteorolegour

oablouriezh b. meteoroleg

oad1 bf amhers. amherff. bezañ oeddid

oad2 gb. -où, oajoù oed(ran)

o. bras oedran teg/da/mawr/diogel

a/memes o. ganin, eus va o., en oajoù din-me yr un oed(ran) â fi/mi

a/da bep (seurt) o. o bob oed(ran), (yn) hen ac ifanc

a/da bep seurt o. e red ar c’hi war-lerc’h ar c’had nid hawdd tynnu cast oddi ar hen gadno/lwynog/gaseg/geffyl

bezañ en o. a-walc’h bod yn ddigon hen

bezañ war an o. bod mewn oedran teg/da/mawr/diogel, bod mewn gwth o oedran, bwrw/tynnu ymlaen

d’an o. a zeg vloaz yn ddeg oed an dud en trede o. yr henoed

d’an o. m’emaon / m’am eus / ec’h

on, en o. din-me fy oed(ran) i

d’an o.-se yr oedran hynny/yna

d’e / d’he hir o. yn ei henaint

d’e o. tener yn ei ddyddiau cynnar, yn ifanc iawn

(d)eus e/he o. ei oed(ran) e / ei hoed(ran) hi; yr un oed(ran) ag e / â hi; cyfoedion iddo/iddi

dindan/edan (an) o. (o) dan oed(ran)

dont d’an o. / d’e o. / d’he o. dod i oed, dod i’w (h)oed

unan deu(e)t d’e / d’he o. oedolyn

e barr e o., e-kreiz e o. ym mlodau’i ddyddiau, yn ei anterth/gryfder/ ogoniant, yn ei fan gorau

e-kreiz/etre daou o. heb fod yn ifanc nac yn hen

en e o. diskar emañ mae’n heneiddio, mae’n dechrau mynd tuag i lawr (ar laf.)

ermaez a o. (am fwyd) wedi mynd yn rhy hen (i’w fwyta/bwyta, i’w (g)werthu)

erru un tamm brav/mat a o. dezhañ/dezhi wedi cyrraedd oed(ran) teg/da/mawr/diogel, wedi cyrraedd gwth o oed(ran)

evit e/he o. am ei (h)oed(ran), ac ystyried ei (h)oed(ran)

mont war an o. heneiddio

pe o. en/he deus? pe o. eo? beth/faint yw ei (h)oed(ran)?

o.-gour oed gŵr

deuet eo en o.-gour mae wedi dod yn oedolyn

o.-kreiz canol oed

o.-krenn ieuenctid

oadet/oajet abf (o ran) oed(ran); oedrannus, hen

o. on a dregont vloaz ’rwy’n ddeg ar hugain oed

un den o. dyn oedrannus/hen, hen ŵr/ddyn, gŵr/un wedi dod i oedran teg / wedi cyrraedd gwth o oedran

oadour g. -ien oedolyn

roll ar c’hentelioù d’an oadourien rhest(e)r/amserlen y gwersi i’r oedolion

oadouriezh b. oed(ran) cyfreithiol

o. dilennel oed(ran) pleidleisio

oadvezh g. -ioù oes

O. ar Maen Oes y Cerrig

oajoù ll. oad qv.

en o. din-me / ganin-me yr un oed(ran) â fi/mi, yr un genhedlaeth â fi/mi

va/ma o.-me fy oed(ran) i; fy nghenhedlaeth i

oaled b. -où aelwyd; lle tân, grat

amañ ne vez ket graet arc’hant war an o. ’dŷm ni ddim yn graig o arian yma, ’dyw arian ddim yn tyfu arnom ni

marvailhoù toull an o. straeon y pentan

mont war o. tud all mynd i fyw ar aelwyd (pob(o)l) eraill

oan1 bf 1 un. amherff. myn. bezañ oeddwn/oen/own

oan2 g. -ed, ein oen

dous/reizh evel un o. mor ddiniwed ag oen

gra da o. hag e vi kignet/touzet a wnelo’i hun yn oen a lyncir gan y blaidd

O.-Doue Oen Duw

o.-laezh oen swci

oaniñ be. bwrw oen, dod ag oen, oena/ŵyna

oar bf ffurf dreigl. < goar qv

me a o. se a-walc’h/ervat fe wn i hynny’n burion, ’rwy’n gwybod hynny’n iawn, ’rwy’n gwb(w)l siŵr o hynny.

oaz g. cenfigen, eiddigedd; sêl, brwdfrydedd

o. krenn cenfigen/eiddigedd mawr

par d’an o. n’eus ket c’hoazh cenfigen yw gwraidd pob cynnen

oaziz g. -où oasis, gwerddon

oazus a. cenfigennus, eiddigeddus

ober1 be. gwneud/gwneuthur; gweithredu

o. an neuz da esgus, cymryd arno/arni, cogio, smalio, ffugio

o. anv/keal/meneg a/eus ub./udb. crybwyll rhn/rhth, cyfeirio at rn/rth, sôn am rn/rth

o. aon d’ub. hala arswyd/braw/aeth/ dychryn/of(o)n ar rn, dychryn rhn

o. ar vicher byw ar, ennill bywoliaeth drwy, ennill ei fara (a chaws) wrth

o. ar vicher brilli/sardin byw ar / ennill bywoliaeth drwy bysgota mecryll/sardîn, pysgota mecryll/sardîn

o. ar vicher a joni ennill ei fywoliaeth drwy werthu winwns/ ’nionod o ddrws i ddrws

o. bec'h gwneud ymdrech, ymdrechu, ymroi, ymlafnio; pwyso, gwasgu

o. bezhin casglu/crynhoi/hel gwymon, gwymona

o. brezel mynd i ryfel; milwrio

o. chiboud(ig) eistedd ar ei draed ôl, beg(i)an (am gi)

o. diouer (eus) bod yn brin (o)

o. diouzh1 gwneud yn ôl / gwneud yn unol â, cydymffurfio â; edrych ar ôl, gofalu am, carco

o. … diouzh2 ub. galw … ar rn

o. Naïg diouti galw Naïg arni

o. douar patatez paratoi’r tir ar gyfer plannu tato/tatws

o. droug ouzh ub. gwneud drwg/ niwed i rn, niweidio rhn

o. e benn fall/-maout (y)styfnigo, stwbwrno, pwdu, llyncu mul, sorri, monni

o. e c’hounid/vad eus udb. achub mantais ar rth, manteisio ar rth, gwneud yn fawr o rth

o. e dalaroù gw. talaroù

o e gamm esgus/cogio/ffugio/smalio / cymryd arno ei fod yn gloff

o. e gañfardig rhodresa, llancio, ei lord(i)an hi

o. e/he louz gweithio’r corff, caca, cachu

o. e/he seizh gwellañ gwneud ei (g)orau glân/ glas

o. e/he soñj penderfynu

o. e stal da ub. lladd rhn

o. e stal e-unan gweithio ar ei liwt ei hunan, bod yn hunangyflogedig

o. e zibab / he dibab dewis, gwneud ei ddewis

o. erc'h bwrw eira

o. eus galw, enwi

o. forzh gwneud gwahaniaeth; bod o bwys

o. gant ub. gwneud/ymwneud â rhn

n’en deus an eil netra da o. gant egile/eben ’dyw’r naill ddim yn gwneud dim â’r llall, ’dŷn nhw’n gwneud dim â’i gilydd, ’does dim cysylltiad rhyngddyn nhw (a’i gilydd)

o. gant udb. defnyddio rhth, trin/trafod rhth

o. gaol brasgamu

o. gaou niweidio, gwneud cam/niwed

o. glav bwrw (glaw), glawio

o. goañv gwneud gaea’ caled

o. goap (eus/ouzh) gwawdio, gwatwar, cael hwyl/sbort (am ben)

o. gouizieg cymryd arno/arni ei fod/bod yn wybodus, esgus/cogio/ ffugio/smalio ei fod/bod yn wybodus

o. grizilh bwrw cesair/cenllysg

o. ha tevel ‘na wyped dy law chwith yr hyn a wna dy law dde’

o. hag o. ’zo mae sawl ffordd/sgìl o gael Wil i’w wely, mae sawl ffordd o ladd ci heb ei grogi

o. he braz ymffrostio, brolio; bod yn fawreddog/ffroenuchel; esgus ei bod yn rhywun (gwell na’i gilydd)

o. he faourez esgus ei bod yn llwm/ dlawd, cymryd arni / smalio/cogio ei bod yn llwm/dlawd

o. hent teithio milltiroedd; bwrw ymlaen; ymlwybro

o. hep mynd heb; hepgor

o. kof rous bolaheulo, torheulo

o. kofig moan byw’n fain, byw ar fin y gyllell; codi’r rhast(a)l (ffig.), bwyta llai; byw'n fwy cynnil/darbodus, cynilo, tolio (bwyd)

o. skol-louarn mitsio/mitsian, chwarae triwant

o. stamm gwau

o. stop bodio, ffawdheglu

o. tan cynnau tân

o. taol gwenn / tro wenn / tro c’houllo gwneud siwrnai ofer/seithug; gwneud rhth yn ofer

o. toullbennig cerdded ar ei (d)dwylo

o. udb. a-bempoù gwneud rhth rywsut-rywfodd / yn ddiofal / rwsh-rash

o. un (tamm) diskuizh / un diskrog / ur sav-kein / ur frapad ehan cael/ cymryd hoe/saib/seibiant, gorffwys

o. un hej / ur c’hruz d’e zivskoaz codi/cwnnu’i ysgwyddau, ysgwyd ei ysgwyddau

o. un hej d’ub./udb. siglo/ysgwyd rhn/rhth, rhoi siglad/ysgwydad i rn/rth

o. un tamm bale / ur frapad bale / ur bourmenadenn mynd am dro (bach), mynd am wâc/wacen (fach) (ar laf.)

o. un ti-skol bod yn ysgoldy, cael ei ddefnyddio yn ysgoldy

o. ur sell ouzh ub./udb. edrych ar rn/rth, taflu/tawlu cip ar rn/rth

o. (ur) vad d’ub. gwneud daioni/lles i rn

o. van esgus, ffugio, smalio, cogio, cymryd arno/arni

o. van eus/diouzh ub./udb. (gyda'r neg.) gwneud/cymryd sylw o rn/rth, sylwi ar rn/rth

o. van evit ub./udb. (gyda’r neg.) poeni/ prisio/hidio/malio am rn/rth

o. war-dro edrych ar ôl, gofalu am, carco, trin

o. Y.-V. Perrot chwarae (rhan) Y.-V. Perrot

da o. he deus mae ganddi / gyda hi waith ar ei dwylo, mae’n cael trafferth; mae ganddi / gyda hi law drom (ffig. am ofal a gwaith mawr)

da o. hor bo gantañ fe gawn ni waith/ helynt/helbul/drafferth gydag e

en em o. mat bod yn gwb(w)l gytûn, cytuno’n dda (â’i gilydd), ymwneud yn iawn â’i gilydd; ymaddasu’n dda (ouzh i), ei (h)addasu’n dda (ouzh i)

en ur o. mewn / o fewn / yn ystod

ouzhpenn 35 milion a lurioù kozh a oa bet dastumet e Gouel Plogo en ur o. daou zevezh casglwyd dros 35 miliwn o hen ffranciau o fewn dau ddiwrnod yng Ngŵyl Plogo

gouzout o. ganti gallu dod i ben â hi, gallu ymdopi

ober2 g. -(i)où gweithred, act; gwneuthuriad, llafur

an danvez a zo ker hag an o. a zo ivez mae’r defnydd yn ddrud ac mae’r llafur hefyd

oberoù a drugarez gweithredoedd da/ caredig/cymwynasgar/elusengar

Oberoù an Ebestel Actau'r Apostolion

oberoù ar varzhed gweithiau’r beirdd

an oberoù a dalv gwelloc’h eget/evit ar prezegoù mae gweithredoedd yn llefaru’n gryfach na geiriau, diflanna geiriau ond erys gweithredoedd

ar c’homzoù hag an oberoù y geiriau a’r gweithredoedd

barn ub. diouzh e oberoù barnu rhn yn ôl / wrth ei weithredoedd

a-greiz-pep-o. ar ganol popeth, yn ddisymwth, yn annisgwyl

oberad g. diwrnod gwaith

Sul, gouel hag o. Sul, gŵyl a gwaith

oberat a. gwaith

un devezh o. diwrnod gwaith, diwrnod o’r wythnos (nid y Sul)

oberata be. rhoi/cyflawni triniaeth lawfeddygol

oberatadenn b. -où llawdriniaeth, triniaeth lawfeddygol

oberenn b. -où gwaith, darn o waith; cynnyrch; creadigaeth; llyfr

un o. a verit, un o. di(g)n/dellezek da vezañ meulet gwaith cymeradwy/ clodwiw

oberennoù Jarl Priel gweithiau Jarl Priel

oberer/oberour g. -ien gwneuthurwr; awdur; arlunydd; cerflunydd; cyfansoddwr

gwell(oc’h) un o. evit kant lavarer gwell un ‘hwda’ na dau addo; gwell un sy’n cyflawni/ gwneud na chant sy’n dweud/ siarad/addo; mae gweithred yn llefaru yn gryfach na geiriau

obererezh g. gweithgaredd

danevell o. adroddiad gweithgaredd

oberiañs b. llafur

an danvez ne oa ket ker hogen an o. ’oa k.-ruz ‘doedd y defnydd ddim yn ddrud ond ’roedd y llafur yn ddrud iawn

oberiant a. diwyd, dyfal, prysur, bisi (ar laf.) , gweithgar, ymroddgar; cynhyrchiol

oberiantañ a. gradd eithaf oberiant qv.

o. pobl a zo o vale war an douar y bob(o)l brysura’ ar y ddaear, y bob(o)l fwya’ diwyd/ dyfal/prysur/gweithgar ar wyneb daear

oberiantiz b. diwydrwydd, prysurdeb, gweithgarwch; ymroddiad

oberius a. effeithiol

oberour g. gw. oberer

obidoù ll. oedfa angladdol; angladd, cynhebrwng

objektiv(el) a. gwrthrychol

obligasion b. -où rhwymedigaeth, gorfodaeth, rheidrwydd; dyled

kalz a o. am eus dezhañ/dezhi mae arna’ i dipyn o ddyled iddo/iddi, mae gen i / ’da fi dipyn o le i ddiolch iddo/iddi

oblij g. rhwymedigiaeth, gorfodaeth, rheidrwydd

oblijañ be. gorfodi; rhwymo

oblijet abf oblijañ qv.

o. on mae rheidrwydd arna’ i, mae’n rhaid i fi/mi, ’rwy’n gorfod.

oboell b. - obo

obuz g. –ioù pelen dân, ffrwydryn, siel (milit.)

obuzenn b. –où ffrwydryn

un tarzh o. ffrwydriad

oc’h1 bf 2 ll. pres. myn. bezañ (yd)ych

oc’h2 geir. bf (o flaen be. yn dechrau â llaf. neu h- fud) yn

oc'hal be. rhochian

oc'hen ll. ejen g. ychen ll. ych g.

oc'ho! oc'hoê! ebych. o ho! hei! hylô!

ode b. -où, odezioù adwy, bwlch; clwyd, gât, iet

odivi g. gwirod; chwisgi; brandi

oei! ebych. (o bleser neu edmygedd) o!

oeñs g. -où ffalancs; unrhyw un o esgyrn y bysedd

of g., ofenn b. -où caf(a)n

ofad g., ofennad b. -où cafnaid

oferenn b. -où, oferinier offeren

o. blaen offeren ar lafar

o. bred uchel offeren

o. interamant gwasanaeth/offeren angladdol

o.-veure/-vintin isel offeren, offeren fore

o. war gan offeren ar gân

c’hwitañ an o. colli/methu’r offeren

lavaret an o. adrodd yr offeren; (ffig.) ceintach, conan, achwyn

ofertouer g. -où offrwm, casgliad (mewn capel neu eglwys)

ofis g. -où oedfa, gwasanaeth (cref.); offeren; swyddfa

O. ar brezhoneg Swyddfa’r Llydaweg

ofiser g. -ien swyddog (milit.)

ofisiel a. swyddogol

ofr(-eiñ) be. offrymu, rhoi

ofrañs b. -où offrwm, casgliad (mewn capel neu eglwys)

og a. aeddfed; wedi ymlâdd/diffygio; wedi cael digon/syrffed/ llond bola (ffig.), wedi alaru/syrffedu, wedi blino’n lân/dwll

me a zo o. ganeoc’h! ’rwy’ i wedi cael digon/syrffed / llond bol(a) arnoch chi! ’rydw’ i wedi alaru/syrffedu arnoch chi!

ogam g. Ogam

ogañ be. aeddfedu

oged b. -où og(ed)

ogediñ be. ogedu, llyfnu

ogell g. cae/parc bach (trichornel)

ogenn b. -où cors, mignen, siglen

ogn g. cenfigen, eiddigedd; gwawd, sbort, sbri (am ben rhn)

ober an o. gant ub. gwawdio rhn; gwneud sbort/sbri am ben rhn

ognad g. -où dyrnod, clatsien, clowten, pelten, wheret

ognon torf. penn-ognon g., ognonenn b. winwns ll. winwnsyn, nionod ll. nionyn; bylbiau ll. bỳlb; cyrn ll. corn (ar draed a dwylo), croen caled

ur Schapeledad/plezenn/steudad-o. rhaff(aid) o wniwn(s)/’nionod

o.-ki cennin sifi/syfi

ognoneg b. -i, -où cae/maes wynwyn/’nionod

ograoù g. -ioù, -eier organ

ograouer g. -ien organydd

o-gwan dim, sero

oi! ebych. (h)o-ho! ew!

okasion b. -où achos, achlysur, cyfle

oksid g. ocsid

oksijen/oksigen g. ocsijen/ocsigen

okupet abf okupiñ qv. â rhn yno; wedi’i (l)lenwi, wedi’i gymryd/chymryd, wedi’i feddiannu/meddiannu; yn brysur/gaeth/rhwym

o. gant traoù all yn brysur gyda phethau eraill, (yn rhwym) wrth bethau eraill, yn gaeth i bethau eraill

okupiñ be. cymryd, meddiannu

olev b. -ioù ennaint, olew (yn eglwys Rufain)

olifant1 g. -ed eliffant

olifant2 g. -où ifori

Aod an O. Y Traeth Ifori

olimpek a. olympaidd

ar C’hoarioù O. y Chwaraeon Olympaidd

olivez torf. -enn b. ffrwyth yr olewydden

eoul o. olew olewydden

gwez-o. olewydd

Menez an O. Mynydd yr Olewydd

olivezenn b. -ed, olived olewydden

ombilh g. -ed adyn, cnaf, dihiryn

omp bf 1 ll. pres. myn. bezañ ydym/ŷm

on bf 1un. pres. myn. bezañ (yd)wy(f)

onest a. gonest

pep den o. ’zo bremañ en e wele kousket mae pob dyn gonest nawr yn ei wely yn cysgu; mae gonestrwydd yn ffon gref i orffwys arni

onest adf yn onest; yn gymen; yn lân

n’eer ket da binvidik buan mar bezer o.nid aeth neb yn gyfoethog heb ddwyn tipyn, nid cyfoethog ond a gymero

onestiz b. gonestrwydd

dre/gant o. yn onest; drwy/wrth fod yn onest

gant o. ec’h aer pell gonestrwydd sy’n talu orau

n’aer ket da binvidik dre o. nid aeth neb yn gyfoethog heb ddwyn tipyn, nid cyfoethog ond a gymero

onglenn b. ffieidd-dod, cas(ineb)

oniks g. onics

onn1 torf. -enn b., gwez-onn torf. -enn-onn b. (coed) ynn ll. onnen b.

onn2 g. pren onn

onnenn b. -ed, onn onnen

onner b. gw. ounner

oñs b. -où owns

oñsad b. -où owns (o)

opal g. opal

opera g. -où opera; tŷ opera

operasion b. -où triniaeth lawfeddygol; ymgyrch (militaraidd)

operater g. -ien cwac; broliwr, ymffrostiwr

operetenn b. -où opereta

operiñ be. rhoi/cyflawni llawdriniaeth / triniaeth lawfeddygol

opiom g. opiwm

optik a. yn ymwneud â’r llygaid, optig

optikel a. gweledol, optegol

optimist g. -ien optimist

optimizm g. optimistiaeth

or g. -ioù glan, ymyl

orakl g. -où oracl

orañjez1 a. oren

orañjez2 torf. -enn b. orennau ll. oren, orinsiyn g./orinsien b (ar laf.)

chug o. sudd oren

aval-o. oren

orañjezenn b. -ed coeden orennau

oratorio g. -où oratorio

orbid g. -où gwep gw. orbidoù

orbider g. –ien un yn llawn clemau/ (y)stumiau/seans, un ffuantus/ maldodus/mursennaidd; ceiliog dandi

orbidoù ll. (y)stumiau, clemau, maldod, mursendod

leun a o. maldodus, yn llawn clemau/ maldod/(y)stumiau/seans, ffuantus, mursennaidd

ober o. tynnu wynebau, gwneud clemau/(y)stumiau/siap(s)au

orbidus a. ffuantus, hunandybus, balch, rhodresgar, mursennaidd, maldodus

ordinal! a. arferol; cyffredin

ordin(al) 2 adf fel arfer/rheol; fynycha’, gan amla’

o. e vez plas a-walc’h e-kichen an iliz fynycha’ bydd digon(edd) o le ar bwys / wrth yr eglwys

ordin(al)3 g. -où arfer

d’an o., evel (d’) an o. fel arfer/rheol, yn arferol, fynycha’; o hyd , am/hyd byth

o. an oferenn gweddïau sefydlog yr offeren

ordrenañs b. -où presgripsiwn

ordur b. -ioù carthion, mochyndra, dom, baw

oremus: koll e o. colli llinyn/rhediad ei stori, anghofio beth oedd ar hanner ei ddweud

oreson b. -où araith; tôn gron (ffig.)

oresonoù ll. geiriau swyn, abracadabra

orfebour g. -ien gof aur, eurych; gof arian; gof metel/metal; gwerthwr gwaith crefft aur/arian/metel/metal

orfeilh/orfil g. (bot.) dail troed yr ebol

organ g., organenn b. -où organ (y corff)

organek a. organig

organell b. -où cylch metel/metal (i glymu ceffyl wrth wal a chwch wrth y cei)

orged gb. blys, chwant (cnawdol), anlladrwydd, nwyd(usrwydd), trythyllwch

bezañ gant an o. (am greadur) bod yn dwym

orgediñ be. ymserchu

o. ouzh ub. ymserchu yn rhn

orgedus a. blysig, (tra)chwantus, anllad, cnawdol, nwydwyllt, nwydus, twym, tinboeth, trythyll

oriad g. -ed gŵr anllad

oriadez b. -ed gwraig anllad

oriadezh b. anlladrwydd

oriant g. dwyrain

(an) Oriant e.lle Lorient (Ffrg)

orilher g. -où clustog, gobennydd

orin1 g.dechreuad, cychwyn, tarddiad, ffynhonnell, gwraidd

bro o. gwlad enedigol, mamwlad

orin2 g. -ed cymeriad/dyn od; cymeriad/ dyn hynod

oristal g. -ed dyn od; dyn/cymeriad hynod; un didoreth; un penchwiban; bachan bud(u)r (ar laf.)

orjal g. a thorf. -enn b. gwifren, weiren/weiar

bezañ war o. (ffig.) bod ar bigau’r drain (ffig.), bod yn anesmwyth/ aflonydd, bod ar waith (i gyd)

o-dredan gwifren/weiren drydan

(neud-)o.-pik/-dreinek gwifren/ weiren bigog

orjalenn b. -où tamaid o weiar/weiren

orkide torf. -enn b. tegeirianau ll. tegeirian, ceilliau’r ci ll. caill y ci

orkideenn b.-où tegeirian

ortañsia g. a thorf. (planhigyn) tri-lliw-ar-ddeg

ortodoks a. uniongred

ospital g. -ioù ysbyty

ostaleri b., ostalidi g. -où gwesty; tafarn

o(u)stilh g. -où offeryn, erfyn, teclyn, twlsyn (yn arbennig at weithio’r tir)

ostiv g. -où afrllad(en)

ostiz g. -ien gwestywr; lletywr; tafarnwr

ostizañ be. derbyn, croesawu, lletya

ostizez b. -ed gwesteiwraig; gwraig y dafarn, tafarnwraig

ostiziad g. ostizidi gwestai, ymwelydd, lletywr

otarienn b. -ed, otaried morlo

otel g. -où gwesty

otit g. llid y glust/clust

oto b. -ioù/-joù car

otoiad b. - carraid, llawn/llond car

otomatel a. hunanysgogol, otomatig

otoù g. oteier tr(o)wsus/tr(o)wser, llodrau

ken e krene en e otoù nes ei fod yn crynu / fel y crynai yn ei (e)sgidiau

otus a. haerllug, hy, eg(e)r, ffroenuchel, balch, digywilydd

ouesk a. ystwyth, heini, sionc; gosgeiddig; ab(a)l, cryf; arbennig, di-ail, heb ei ail; gweddus, trwsiadus; syber; hawdd, rhwydd

lammoù o. ergydion celyd/cas, ysgydwadau eg(e)r/enbyd

troioù o. campau

tud o. da labourat pob(o)l ab(a)l i weithio

oueskad g acrobat

oueskerezh g. gymnasteg

ouez-, ouf-, oui- ffurfiau bf treigl. < gouzout qv.

ouf g. -où cilfach

ougnad g. -où ergyd, pelten, posen, dyrnod, wheret, cleren (ffig.), swadan

oulm torf. -enn b. llwyf ll. -en

o. gwenn torf. -enn wenn b. ynn ll onnen

o. Spagn torf. -enn Spagn palalwyf ll. -en, pisgwydd ll. -en

oulmenn b. -ed, oulm (bot.) llwyfen

o-unan rhage. 3. ll. eu hunain

ounner b. -ed, ounniri anner, treisiad, heffer

ourgouilh g. balchder

an o. a zo ur c’hleñved diaes da bareañ clefyd anodd ei wella yw balchder

hanter-vouget gant an o. a balchder bron â’i (l)ladd

n’eo ket savet uhel an o. e toull e c’houzoug ’does dim balchder/ meddwl/ffrwmp/gwynt (ffig.) ynddo, mae e’n ostyngedig/wylaidd/naturiol/ isel (ei ymarweddiad)

toull-o. polleth/pothell (ffig.), un yn llawn balchder/ffrwmp/gwynt (ffig.)

ourl g. -où crych, ton fach

ourlabañchoù ll. caeadau ffenestri

ourlañ be. bwrw, cledro, curo, ffusto, taro, lardo

ourlig g. -où crych (ar wyneb y môr), ton fach

ourmel torf. -enn b. (bot.) llwyf ll. -en b.; (swol.) clustiau môr, morglustiau

ourmela be. pysgota clustiau môr

ourmelenn b. -où, ourmel clust fôr

koll he o. (ffig.) colli’i gwyryfdod/ choron (ffig.ac anweddus)

ouroulat be. canu cloch yn ddi-baid; rhygnu ar yr un dôn (ffig.), siarad dwli/lol/rwtsh, lapan, malu awyr, cyboli; babanu, ffwndro, sorddanu

ourouler1 g. -ien siaradwr dwli/lol/rwtsh, clebryn, lapyn; un yn babanu/ffwndro/ sorddanu/swrddanu, un ffwndrus

ourouler2 g. -ioù cloch fach (gwartheg)

ouroulerioù torf. (bot.) lili’r dyffryn

ouroulerezh g. dwli, lol, lap (wast), rwtsh, cleber/siarad gwag

ourz g. -ed arth; un anodd/difaners/ diserch/annymunol, llabwst, lleban, hen ddraenog o ddyn

ourzal/ourzenniñ be. pwdu, sorri, moni, mynd i’w / mynd idd ’i gwd/chwd, cau amdano/amdani’i hun(an), mynd i’r siambar sorri

o. a ra an tan mae’r tân yn pwdu/ diffod(d)

o. ouzh udb. gwrthod rhth; ymwrthod â rhth

ourzennek a. diserch, sarrug, surbwch, anfoesgar, anghwrtais, difaners, annymunol

ourzig: war e ourzig adf. wrth ei bwysau, gan bwyll, yn hamddenol

ous ffurf dreigl.< gous amhers. < gouzout a ddefnyddir ar ôl y neg. ’wys/’wyddys, ’does neb a ŵyr / yn gwybod

n’ous pet den ’wys / ni wyddys sawl dyn/un/person, ’does neb a ŵyr / gwybod sawl dyn

out bf 2 un. pres. myn. bezañ (yd)wyt

outañ; outi; outo/oute ffurfiau pers. yr ardd. ouzh qv.

honnezh a oa un dremm fuloret outi ’roedd golwg grac/wynad/flin/ddig arni

mont outi mynd ati, bwrw ati/iddi, dechrau arni, torchi llewys (ffig.)

truez he doa outañ/outi ’roedd trueni ganddi/gyda hi drostodrosti, ’roedd hi’n flin amdano/amdani

ouvrier g. -ien gweithiwr

ouzh1 ardd. wrth; ar; at; â; yn erbyn

o. ar prenestr wrth y ffenest(r)

o. ar voger wrth y wal, yn erbyn y wal

o. sklerijenn al loar wrth olau’r lleuad, yn ngolau’r lleuad

o. taol wrth y ford/bwrdd

o. taol! dere/dewch at y ford/bwrdd! mae’r bwyd yn barod!

o. traoñ (i) lawr

aet e oa gouez o. e vugale aeth yn wyllt (gacwn) / yn gynddeiriog at ei blant

bezañ drouk/kriz o. ub. bod yn greulon/ gas wrth rn

bezañ gwak/tener o. ar yenijen heb allu gwrthsefyll (yr) oerfel, methu diodde’/godde’ oerfel yn hawdd, teimlo’r oerfel i’r byw, bod yn (berson) oerllyd/rhynllyd

bezañ mat o. ub. bod yn dda/garedig wrth rn

disentiñ o. ub. anufuddhau / peidio ag ufuddhau i rn

diwall ub. o. udb. amddiffyn/ gwarchod rhn rhag rhth

heñvel o. ub./udb. tebyg i rn/rth

kaout kas/kasoni o. ub./udb. casáu rhn/ rhth

kaout/kemer truez o. ub bod â thrueni / cymryd trueni / bod y n flin am/dros rn

kaozeal/komz o. ub. siarad â rhn

meur a dro on bet o. e welet fe fûm i’n ei weld lawer tro, bues i’n ei weld e droeon

ober selloù du o. ub. edrych yn gas ar rn, gwgu ar rn

selaou o. ar radio / ar skingomz gwrando ar y radio

sellout o. an tele / ar skinwel edrych ar y teledu

sellout pizh o. ub./udb craffu ar rn/rth, edrych yn fanwl ar rn/rth

sell outo! edrych arnyn nhw!

sentiñ o e dad ufuddhau i’w dad, bod yn ufudd i’w dad, gwrando ar ei dad

serriñ an nor o. ub. cau’r drws ar rn / yn wyneb rhn

stourm o. ar saozon brwydro/rhyfela/ ymladd yn erbyn y Saeson, ymladd â’r Saeson

teurel evezh/pled o. ub./udb. sylwi ar rn/rth

tostaat o. agosáu at, (dy)nesu at; closio at

dorn-o.-dorn law yn llaw; yn cynorthwyo’i gilydd

skoaz-o.-skoaz ysgwydd yn ysgwydd, och(o)r yn och(o)r

ouzh2 geir. bf (o flaen be.) yn

ouzhin; ouzhit; ouzhoc'h; ouzhomp ffurfiau pers. yr ardd. ouzh qv.

ouzhpenn1 adf mwy/rhagor; mwy na, yn fwy (na); yn ychwanegol/ogystal, hefyd; dros ben

lakaat o. ychwanegu; rhoi mwy/rhagor

ouzhpenn2 ardd. mwy/rhagor na, dros, uwchlaw, yn ogystal â, yn ychwanegol at

o. (ur) bloaz dros flwyddyn

o. bugale a oa er pezh-c’hoari ’roedd rhai heblaw plant / ar wahân i blant / yn ogystal â phlant yn y ddrama

o. c’hwec’h eur eo mae (hi) wedi chwech o’r gloch

o. c’hwec’h eurvezh e oa dav gedal bu’n rhaid aros (am) dros chwe(ch) / (am) fwy na chwe(ch) awr

o. dek ha pevar-ugent vloaz eo Ivona mae Ivona dros ei deg a phedwar ugain (oed) / dros ddeg a phedwar ugain oed

o. kant euro dros gant euro

o. se (yn ychwanegol) at hynny, ar ben hynny, yn ogystal â hynny, hefyd; ar wahân i hynny; mwy na hynny

o. ur bloaz dros flwyddyn, mwy na blwyddyn

o. ur wech mwy/rhagor nag unwaith

ouzhpenn ma cys. ynghyd â, yn ychwanegol i'r ffaith

ouzhpennadenn b. -où ychwanegiad; atodiad

ouzhpennañ be. ychwanegu

ouzhpennet abf ouzhpennañ qv. wedi’i (h)ychwanegu, yn gynwysedig

ozhac'h g. ezhec'h gŵr y tŷ, gŵr priod; penteulu

o.-meur patriarch

o-nevez gŵr newydd briodi

ozon g. osôn

an troc’had / ar gwiskad o. yr haenen osôn