P

p’ talf <. pa o flaen llaf.

pa¹ cys. pan; gan

p. la(va)ran dit ’rwy’n dweud wrthyt ti, a finnau’n dweud wrthyt ti

p. oa ar c’hiz evel-se gan mai/taw dyna oedd y ffasiwn

bremañ p.’z on war va leve nawr (gan) fy mod wedi ymddeol, a finnau wedi ymddeol bellach / erbyn hyn

pa² cys. (gyda’r amodl) pe

p. vefen pe byddwn, petawn

(ha) pa cys. hyd yn oed os/pe

ha pa ranker sevel da beder eur hyd yn oes bydd yn rhaid codi/cwnnu am bedwar o’r gloch

(ha) pa³? (gyda’r amod.) beth pe?

(ha) p. vefen? beth pe bawn? beth petawn?

pab g. -ed, pibien pab

pabelezh b. pabaeth

pabell b. -où pabell

pabor g. -ed nico, teiliwr Llundain, eurbinc; (ffig. am berson) ceiliog dandi, hercall balch, coegyn; deryn, cerdyn, llaw, tipyn o gymeriad, bachan (bachgen) bud(i)r, cymêr

bezañ ur p. war udb. bod yn hen law / yn feistr / yn bencampwr ar rth

ur p. a bred gwledd, ffest, pryd arbennig/ardderchog/neilltuol

paborenn/paborez b. -ed cymeriad o ferch/wraig; meistres, pencampwraig; merch yn llond ei chot / yn fwy na llond cadair, cymanfa o fenyw; merch/gwraig fawreddog / yn llawn ffrwmp / yn llawn gwynt (ffig.)

pad¹ a. parhaus

ar gelennadurezh-p. addysg gydol oes

pad² g. hyd, parhad

-pad adf ar ei hyd, i gyd

e vuhez-p. ei fywyd i gyd / yn grwn, ei holl fywyd, ar hyd ei fywyd, gydol ei fywyd/oes

eurvezhioù-p. (am) oriau ar eu hyd / bwy’i gilydd / o’r bron

tri devezh-p. am dridiau, am dri niwrnod/ diwrnod (cyfan/llawn)

un eurvezh-p. awr (gyfan), awr ar ei hyd

padadap! ebych. clipa-di-clipa-di-clop!

padal adf eto (i gyd), serch/er hynny, ta beth, fodd bynnag

ha p. ac/ond eto, ond a dweud y gwir, ond a bod yn onest, ond mewn gwirionedd

padel a. anherfynol, diderfyn, tragwyddol, byth bythol, parhaol

padelezh b. hyd, parhad

Padern epg. Padarn

padout be. para, parhau; diodde’/godde’ (gyda’r neg.)

p. gant e imor rheoli’i dymer

p. pell parhau/para’n hir; byw’n hir

amañ ne bad ket pell ul lur amann/ amanenn yma ’fydd pwys o fenyn ddim yn para’n hir

evit ma pado er parhad, er mwyn iddo/iddi barhau/bara

hemañ ne bad e revr e neblec’h ’all e/hwn ddim bod yn llonydd yn unman, mae ar waith drwy’r amser / o hyd, mae fel tasai llyngyr arno, mae ganddo gynrhon yn ei din (ffig.)

n’eo ket evit p. byrhoedlog, ’does dim para iddo/iddi, dros dro y mae; ’all e/hi ddim para / ddim dal ati, ’fedr o/hi ddim parhau / ddim dal yn hwy; mae hi wedi mynd i’r pen arno/arni, mae wedi mynd i ben ei dennyn/thennyn, mae hi wedi mynd yn ben set arno/arni

n’eus netra da badout dindan an heol ’does dim byd ar y ddaear yn para am byth, dros dro mae popeth / mae pob dim

ne oa ket evit p. gant ar c’hoant gouzout ’roedd yn ysu am wybod, ’roedd (e/hi) ar hollti’i fola/bola o eisiau gwybod

ne oamp ket evit p.ouzh e veg flemmus ’doeddem ni ddim yn gallu dioddef/goddef ei eiriau brathog / ei dafod mileinig

ne vijen ket evit p. ’allaswn i ddim byw yn fy nghroen

Padrig epg. Padrig

padus a. parhaol, bythol, tragwyddol, sy’n para, a phara iddo/iddi, hir ei barhad/pharhad; bytholwyrdd; sy’n mynd/rhygnu ymlaen ac ymlaen; dyfalbarhaus

p. eo mae para iddo/iddi, mae para ynddo/ ynddi

deil p. dail bytholwyrdd

n’eus netra p. war an douar ’does dim ar (wyneb) y ddaear yn para/cadw am byth, dros dro mae popeth / mae pob dim

padusted b. parhad; dyfalbarhad, dygnwch

pae gb. -où cyflog, tâl, pae; gwobr

p. ar re gozh pensiwn (henoed)

ar p. kentañ y gyflog gynta’ / y pae cynta’ i gyd; y wobr gynta’

paeamant gb. -où, paeamañchoù cyflog; tâl/taliad

p. graet dre chekenn talwyd â/drwy siec

ur follenn baeamant papur pae

promesaoù kaer ha paeamañchoù dister/laosk addo’n dda ond cyflawni ychydig, addo mawr mynych ac engi ar lygoden

paeañ be. talu

p. ar frejoù/mizioù cwrdd â’r draul, talu’r costau

p. ker-ruz/-spontus talu crocbris, talu trwy’i drwyn/thrwyn

p. penn-da-benn talu’n llawn

p. ur banne d’ub. prynu diod i rn

p. war al lec’h / war an tomm / diouzhtu talu yn y fan a’r lle / i lawr / ar unwaith

hag erfin e vez dav p. bepred, n’eo ket a-walc’h dañsal - ret eo p. ar soner diwedd y gân yw’r geiniog

hep p. heb dalu; am ddim, yn rhad, di-dâl

n’eus netra da baeañ ’does dim i’w dalu, mae am ddim, mae’n rhad

mann/netra da baeañ evit mont-tre mynediad am ddim

prest on da baeañ ker ac’hanout ’rwy’n barod i dy / i’th dalu’n dda

paeer g. -ien talwr

paeet abf paeañ qv.

pegement e vez p. an ebeuled? faint yw pris yr ebolion?

p.-treut e vezent ychydig fyddai’u cyflog/tâl, fe gaen nhw’u talu’n wael

paella g. -où paëla

paelon/paelarenn/paelourenn b. -où padell ffrïo, ffrimpan/ffrwmpan

paeron g. -ed tad bedydd; noddwr

mamm-baeron mam fedydd

tad-p. tad bedydd

sant-p. nawdd sant

paeroniañ be. noddi

paeroniezh b. nawdd

pafalañ be. ymbalfalu

pagan¹ a. paganaidd; anwar, garw, gwyllt

tud p. paganiaid; anwariaid

pagan² g. -ed pagan; un anwar/garw/gwyllt

Pagan³(ad) g. Paganiz brodor o Fro-Bagan (rhan o ogledd Bro-Leon, o gwmpas Goulc’hen, Plouneour-Traezh, Brignogan, Gwiseni, Kerlouan, Plougerne(w))

bro-Bagan gw. uchod

Strollad-ar-Vro-Bagan Cwmni Theatr Bro Bagan

paganiezh b. paganiaeth

paian a. a g. -ed gw. pagan^{1 a 2}

pailhoroù ll. sbarion/sborion, darnau, tameidiau

paiplu g. ambrelo/ambarél

pajenn b. -où dalen, tudalen

p.-ditl/-ditr wyneb ddalen

er bajenn ugent ar dudalen ugain

treiñ pajennoù al levr troi dalennau’r llyfr

pajennad b. -où llond dalen/tudalen

p. goude p. un dudalen/tudalen ar ôl y llall, dalen ar ôl dalen, fesul dalen/tudalen

ul levr 144 fajennad llyfr 144 tudalen

pak g. -où pecyn, swp/sypyn, parsel; cadach, cewyn, clwt (babi)

ober e bak pac(i)o’i bac/becyn/fag/ bethau

rein e bak d’ub. rhoi pryd o dafod/ pregeth/stŵr/termad i rn, cymhennu/ ceryddu/cystwyo/termo rhn

pakad g., pakadenn b. -où pac/pecyn, swp/sypyn, parsel; haid (am bobol)

ur p. brav/mat a zen, ur pezhiad p. a zen dyn cadwrus/cydnerth

ur p. kartennoù pac/pecyn o gardiau

ur p. merc’hed haid o ferched

pakañ be. pac(i)o, lapio; rhwymo; cael, dal(a) (salwch); cymryd, cipio, bachu; twyllo; cyrraedd; bod yn drech/well (na), cael y trecha’ (ar); dod i ben (â), llwyddo (i)

p. an daou benn cael y ddau ben/pen llinyn ynghyd

p. an douar glanio, cyrraedd y lan, dod i dir

p. an tan enhuddo’r tân

p. ar bleiz gant un taol boned cyflawni/gwneud rhth anodd yn ddiymdrech / heb ddim trafferth

p. boued claddu/llarpio/sglaffio bwyd, bwyta’n awchus/llyminog

p. e begement/bater/damm/gouez/ stal gant ub. cael pryd o dafod gan rn (ffig.), cael pregeth/stŵr/termad gan rn, cael ei gymhennu/geryddu/gystwyo gan rn

te a bako da begement/bater/damm/ gouez/stal! mae pris ar dy groen di! fe’i cei di hi!

p. e fall mynd yn dost/sâl, cael ei daro’n wael

p. e fleütoù ymadael, mynd bant / i ffwrdd / ymaith; marw, darfod

p. e gant vloaz cyrraedd ei gant oed

p. e goan / he c’hoan cael/bwyta ei ginio/ chinio (nos), bod wrth ei swper / cael ei swper

p. e lein/verenn cael/bwyta ei gin(i)o (ganol dydd)

p. e/he rabotoù ei bachu/baglu/ gwadnu/sgathru/heglu hi

p. en deus e rabotoù (ffig.) mae e wedi marw/darfod;

p. e/he stal cael pryd o dafod (ffig.), cael stŵr/ termad/pregeth (ffig.)

p. e vlew / he blew clymu/rhwymo’i (g)wallt

p. kelien (ffig.) credu/llyncu anwireddau/celwydd(au)

p. riv cael annwyd

p. udb. war dle prynu rhth ar goel, rhoi rhth ar y llechen

p. ul lamm cwympo, cael codwm, disgyn, syrthio

p. ul lestr paratoi llong

p. un taol-keuz cael pwl o edifeirwch / o edifarhau / o ddifaru (ar laf.)

p. unan ei dal(a) hi, meddwi

p. ur banne cael/yfed diferyn/llymaid/ gwydraid/dysglaid/cwpanaid/paned, cael diod

p. ur barr-krenañ cael pwl o gryndod/grynu

p. ur c’hleñved cael rhyw glefyd/ salwch/ afiechyd

p. ur c’housk cael cwsg/cysgad, cael cyntun

ober un tamm p. (da) pac(i)o, lapio

en em bakañ ymdopi, dod i ben â hi; cytuno (â’i gilydd)

pakata be. gwneud pecyn(nau)/parsel(i)

paket abf . pakañ qv.

p. en deus e rabotoù mae e wedi mynd i’r gogoniant, mae e wedi croesi ffin amser, mae e wedi mynd i’w / idd ’i hateb/haped hi (ar laf.), mae e wedi darfod/ marw

p. en deus unan mae e wedi’i dal(a hi / wedi meddwi / wedi cael diferyn yn ormod(d)

p. en ur vantell vras yn gwisgo cot fawr, a chot fawr amdano

p. eo bet klañv mae wedi (cael) ei daro/tharo’n dost/sâl/wael

emañ p. gantañ e bevar ugent vloaz mae e wedi cael ei bedwar ugain oed

hennezh ’zo bet p. brav/propik mae e wedi cael ei ddala’n bert / ei ddal yn iawn; mae wedi cael ei dwyllo’n llwyr

hennezh ’zo bet p. fall mae e wedi cael ei ddal(a); cafodd ei dwyllo; fe wnaed tro gwael ag e

pakoù ll. cadachau, cewynnau, cawiau

pakret adf yn gywir/gymwys yr un fath/ffunud/peth

p. d’e dad / e dad p. yr un ffunud/ boerad â’i dad, wedi’i boeri yr un peth â’i dad, yn gymwys/gywir/union fel ei dad

heñvel-p. yn gywir/gymwys/union yr un fath/ffunud/peth

pal¹ g. -ioù diben, amcan, nod, pwrpas

betek ar p. i’r pen, hyd y diwedd

mont dreist (ar) p. gant ub. gwthio rhn yn rhy bell

p.-uhel uchelgais

pal² b. -ioù, pili pâl, rhaw, llwyarn

p.-c’hlaou rhaw/llwyarn lo

p.-daol trywel

p.-forn sleis (ffwrn)

pal(a)er g. -ioù asgwrn y fraich (o’r ysgwydd i’r benelin), hwmerws

pala(ñ)kenn b. -où ffens bren

pala(ñ)kennek a. clunhercog, afrosgo, trwsg(w)l/lletchwith (ar ei draed/ thraed)

palarat be. palu’n ddwf(w)n,

palarenn b. -où ffrympan/ffrwmpan hirgoes, padell ffrïo hirgoes

palastr g. -où plast(a)r; powltis; haenen denau; person trwsg(w)l/lletchwith/ llibin

palastrañ be. plastro; powltis(i)o; rhoi/dodi plast(a)r

palat be. palu

palavanoù: war e balavanoù adf ar ei bedwar, ar ei draed a'i ddwylo

palefarzh/palevarzh g. -ioù chwarter/ cwarter

genoù p. gwep (bwdlyd)

kentañ p. ar c’hantved-mañ chwarter cynta’r ganrif hon

ur p. eus al wastell chwarter y deisen

ur p. lev c. un cilomedr

palefarzhiñ be. chwarteru, rhannu'n chwarteri, rhannu’n bedair rhan / yn bedwar darn

paleografiezh b. paleograffeg

paleografour g. -ien paleograffwr

paleolitek a. o Oes y Cerrig

paler g. -ioù asgwrn y fraich o’r ysgwydd i’r penelin/benelin, hwmerws

Palestin e. lle Palesteina

Palestinian g. -ed Palestiniad

palevarzh g. gw. palefarzh

palez g. -ioù p(a)las

palfas¹ a. fforchog

palfas² g. -où dyrnod, cledren, clowten, clatsien, pelten, posen, wheret

palfata be. gw. palvata

palforsiñ be. gorfodi; treisio (merch)

paliata be. palu, troi (â phâl/rhaw); rhofio

paliked b. -où rhaw/llwyarn; bat, raced

ur p. tennis raced tenis

palikell b. -où sbatwla/sleis (i droi crempog/ffrois ayyb.)

palikez b. -où rhaw/llwyarn yr aelwyd

palisenn b. -où bat, raced; sbatwla /sleis (froi droi crempog/ffrois); llafn rhaw; pen llydan a gwastad rhwyf

pallenn g. -où, pallinier carthen, blanced, gwrthban, gorchudd (o frethyn)

p.-gwele carthen, blanced

p.-leur carped

p.-moger tapestri

p.-piket/-biket cwilt

pallennad g. -où gorchudd

ur p. deil/bleunioù gorchudd/carped o ddail/flodau

pallennig-ar-Werc’hez g. (bot.) clust y fuwch / y tarw / yr oen, dail melfed, siaced/siercyn y melinydd, pannog melyn

pallinier ll. pallenn qv.

palmez torf. -enn b., gwez-palmez torf. -enn-balmez b. palmwydd ll. -en

neb na blant ur wezenn-balmez biken ne dañvo he frouezh oni heuir ni fedir; egni a lwydd

palouer g. -où brws

palouerat be. brwsio

paltok g. -où cot/côt fawr; coten, crasfa, curfa, cweir

palud g. -où morfa; cors (glan môr)

kleñved ar paludoù malaria

p.-holen pant heli

paludek a. y morfa (yn perthyn i’r morfa; o’r morfa); cors(i)og; y gors (yn perthyn i’r gors; o’r gors);

palv g. -où; daoubalf cledr llaw, palf

p. an dorn cledr y llaw

p.-troad gwad(a)n troed

palvad g. -où llond cledr llaw; cledren, clipsen, clatsien, clowten, pelten, posen, wheret

ur p. dour llond cledr llaw o ddŵr

ur p. mat a baotr/zen cawr/clamp/ clobyn o fachgen/ddyn, bachgen/dyn cadwrus

palvata be. teimlo (â’r llaw), swmpo, pwyso â'r llaw

p. dour clatsio dŵr (heb allu nofio)

palvezek a. troedweog

palv-troad g. gwad(a)n

pan cys.(o flaen llaf.) pan

panell b. -où panel; arwydd (ffordd)

panelloù hent/heñchoù, panelloù lec’hioù arwyddion ffyrdd

paneogwir cys. oherwydd, oblegid, am, gan

paner gb. -(i)où, paniri basged/pasged; cawell i bysgota crancod/cimychiaid/ cimychiaid Norwy/coch

bezañ leun/karget he faner (ffig. am ferch) disgwyl (plentyn), bod yn feichiog

bezañ sotoc’h eget ur baner bod yn dwpach na bwced/stên

panerad gb. -où basgedaid/pasgedaid; llond cawell

panevedon, panevedout, panevetañ, paneveti, panevedomp, panevedoc'h, paneveto/ panevete ffurfiau pers.ar yr ardd panevet qv.

panevet (da) ardd. oni bai am, pe na bai am

p. d’am zud oni bai am fy rhieni

p. din-me oni bai amdana’ i

p. e c’hoar oni bai am ei chwaer

p. se oni bai am hynny

mui ken …p. …bellach/mwyach … ond/namyn …

ne chom mui ken din ober p. labourat startoch ’does ’da fi / gen i ddim i’w wneud bellach ond gweithio’n galetach

panez torf. -enn b. pannas

p. moc’h pannas gwyllt

pikoù p. brychni haul

treid p. traed chwarter i dri, traed hwyaden (ffig)

panezenn b. -ed hurten, twpsen; un wirion

paniri ll. paner qv.

pañsion b. -où pensiwn

deut war e leve gant ur bañsion vat wedi ymddeol ar bensiwn da

pañsionad g. pañsionidi pensiynwr; preswylydd (yn talu am ei le/lle); disgybl preswyl

Pantekost g. Pentecost

ober P. araok Pask gwneud pethau go chwith, rhoi’r cart o flaen y ceffyl

pantenn b. -où, pantoù llechwedd, lleth(e)r, bron (bryn)

panterenn b. -ed panther

pantomim g. -où pantomeim

pañvrek a. aeddfed

pao gw. pav

Paol epg. Pawl/Paul

P. Gorn(i)ek, Paolig y Diafol/Diawl, y Gŵr Drwg, yr Un Drwg, y Cythraul, Satan

Sant P. (Aurelian) Peulin/Pawlinus

paot a. lluosog, niferus, toreithiog, dibrin; aml

paotaat be.mynd/dod yn fwy lluosog/niferus; lluosogi, amlhau

paotañ be. lluosogi, amlhau

paotr g. -ed bachgen, hogyn, mab, crwt, rhocyn, llanc; gwas, gwasanaethwr; dyn; boi, bachan (ar laf.)

p. a-walc’h out ’rwyt ti’n ddigon o ddyn/foi, ’rwyt ti’n ddigon atebol/ ab(a)l

p. an aod pysgotwr môr

p. an avaloù douar bachgen/bachan am dato, un yn hoff/sgut am datws

p. bihan, paotrig bachgen/hogyn/crwt bach

p. e Ber, p ar pri, p. an douar melen (ar laf.) gwrywgydiwr

p. e dok ledan bwci-bo

p. e gof gw. kof

p. e votoù-stoup Siôn/Huwcyn Cwsg

p. ha plac’h bachgen/mab a merch; yn fechgyn a merched, yn wryw a benyw, pawb( yn ddiwahân)

ar p. kozh yr hen ŵr; y Gŵr Drwg, y diafol

ar p. kozh yr hen ddyn/ŵr

ar Paotr Kozh y diawl/diafol, y Gŵr Drwg

c’hoari/ober e baotr ceisio bod yn bwysig; ceisio dangos ei awdurdod

ur gwall baotr bachgen/dyn ofnadwy/ dychrynllyd, cythgam/cythraul o foi; bachgen a hanner

n’eo ket ur gwall baotr mae e’n (hen) fachgen iawn

ober e (wall-)baotr bod yn ddiawledig/gythreulig; bod fel y Gŵr Drwg / fel y cythraul

ur p. fin, ur p. tanav e fri dyn/bachgen cyfrwys

paotred Mari-Robin plismyn, heddweision

paotred an tan dynion tân

p.-a-enor gwas priodas

p.-ar-glaou dyn y glo

p.-al-lizhiri postman/postmon

p.-bag crwt ar long

p.-darbar labrwr

p.-e-gof bolgi, glwth, un am ei fol(a)/bol(a)

p.-karr gyrrwr

p.-kozh hen fachgen/ŵr/ddyn; bwgan brain; dyn eira

p.-kozh ar mor bwci bo

p.-saout crwt y da/gwartheg, gwas bach, bugail gwartheg, gwas bach y da; weiren drydan; batri

p.-ar-saout gwerthwr da/gwartheg

p.-saout-elektrik weiren drydan / peiriant trydan (o gylch cae i warchod gwartheg)

p.-yaouank(-kozh) hen lanc, bachgen gweddw

paotreta be. cwrso bechgyn, rhedeg ar ôl bechgyn/dynion, hel dynion

paotrez b. -ed croten, lodes, rhoces, hogen/hogan

paouez¹ be. peidio, dibennu, cwpla, gorffen stop(i)o; gorffwys, aros, sefyll; tewi; bod newydd wneud

p. da labourat cwpla/dibennu/gorffen gweithio, rhoi’r gorau i weithio; ymddeol; llaesu dwylo

p. gant udb. rhoi’r gorau i rth; ymwrthod â rhth, bod/mynd heb rth

p. gant da c’hoarzh! rho’r gorau i chwerthin!

paouez/paouezit ouzhin! gad/ gadewch lonydd i fi/mi! gad/gadewch fi’n llonydd!

hep p. yn ddi-baid/-dor/-stop; heb saib/stop; heb ollwng gafael; heb laesu dwylo

ne baouez ket ’dyw e/hi ddim yn rhoi’r gorau iddi, ’dyw e/hi ddim yn peidio, ’does dim diwedd arno/arni; ’does dim taw arno/arni, mae’n ddi-daw, mae’n ddi-stop

ne baouez ket ouzhin ’dyw e/hi ddim yn gadael/rhoi llonydd i fi/mi

ne baouezi ket? ’wnei di ddim rhoi’r gorau iddi? ’wnei di ddim bod yn dawel / roi taw arni?

o p. dont emañ newydd gyrraedd/ ddod mae (e/hi)

o p. echu emañ newydd ddibennu/ gwpla/orffen / ddod i ben mae

o p. tremen emañ newydd fod/alw y mae; newydd fynd heibio y mae

paouez² g. saib, seibiant, hoe

hep p. yn ddi-baid/ddi-stop, heb un saib/seibiant/hoe, heb laesu dwylo, heb ollwng gafael

paouezet abf paouez¹ qv.

p. eo ar glav mae’r glaw wedi peidio

paour¹ a. tlawd, llwm; truan

p.-du/-glad/-glan/-glez/-kollet/-Job/-Lazar/-noazh/-ran/-razh tlawd/llwm iawn, cyn dloted â llygoden eglwys

paour² g. peorien tlawd, dyn tlawd/llwm

p. ha pinvidik tlawd a chyfoethog; y tlawd a’r cyfoethog/balch, pawb (yn ddiwahân)

ar p. pan binvidika gant an diaoul ez a nid cyfoethog ond a gymero, nid aeth neb yn gyfoethog heb ddwyn tipyn, ni lwyddodd ond a dramgwyddodd; gelyn yw i ddyn ei dda

ar beorien ll. y tlodion

paouraat be. gwneud yn dlawd/llwm, llymhau; mynd yn dlotach / yn fwy llwm

paourentez b. tlodi; oerfel; (y) darfodedigaeth, (y) dicléin

p. a dosta en kuzh eus kegin lipous ha re zruz gormodedd yw tad prinder, yng ngenau’r sach y mae cynilo, gloddest awr a newyn blwyddyn

paourentezet abf wedi sythu/fferru/rhynnu

paourkaezh a. druan bach; druan fach

p.-k. den! druan bach ag e! pŵr dab (ag e)!

ar p.-k. den y dyn druan, y truan, y pŵr dab (ar laf.)

p.-k. plac’h! druan fach â hi! druan â hi / ohoni! pŵr dab â hi!

paour-kaezh g. peorien-gaezh truan, pŵr dab (ar laf)

pap(a)/papaig g. cawl (iaith plentyn)

paper g. -(i)où papur

p.-arc’hant mandad

p. barennet papur â llinellau (arno)

p.-diskarg derbynneb

p.-garo/garv papur llyfnu/swnd

p.-kaot car(d)bord

p.-moger papur wal

peger p.-moger papurwr

p.-privezioù/revr papur tŷ bach

p.-staen papur arian

p.-splu/-stoub papur sugno/blot(i)o

p.-tanav/tano papur sidan

p.-timbr papur a stamp (swyddogol) arno

p.-tremen trwydded, caniatâd (ar bapur)

lak(a)at p. dodi p.; papuro

paperach g. -où papurach

paperañ be. papuro; cyfreitha, mynd i gyfraith

p. enep da/ouzh ub. cyfreitha â rhn, mynd â rhn i gyfraith, dwyn achos / dod ag achos yn erbyn rhn

paperenn b. -où dalen o bapur, taflen

paperer g. -ien papurwr

par¹ (da) a. cydradd (â), cyfartal (â), tebyg (i), cyffelyb (i), ail (i); gwastad (am rif)

bezañ p. da ub. bod cystal â rhn; bod fel rhn / yn debyg i rn

n’eus ket e bar da vrallañ o c’hloc’h d’e bratikoù ’does mo’i debyg/gyffelyb am seboni/organmol ei gwsmeriaid

p.-ouzh-p. yn gydradd/gyfartal (â’i gilydd)

par² g. -ed cymar, priod; cyfaill, ffrind, partner/pantner; gwryw

p. ha parez gwryw a benyw, yn wryw a benyw

al loen p. y march

an div votez-se n’int ket p. un o bob pâr yw’r ddwy esgid yna

hep e bar unigryw, heb ei debyg/ail, nad oes ei/mo’i debyg, anghymharol, digymar, di-ail

n’eus den ebet war an douar na gav en tu bennak e bar nid oes neb heb ei gymar; mae bran i frân yn rhywle

ne oant na kar na p. din ’doedden nhw ddim yn perthyn o gwb(w)l / o’r nawfed ach i fi/mi

par³ ma cys. tra, cyhyd ag y

para? rhage. gof. beth?

parabolenn b. -où dameg

paradoks g. -où paradocs, gwrthfynegiad

paradoz b. paradwys, nefoedd

parafin g. paraffîn

paramant g. -où, paramañchoù addurn, addurniad (ar long), naddiad (ar garreg)

paramantiñ be. taclu, paratoi (llong)

parañ¹ be. cyfeirio (am olygon); disgleirio, tywynnu; oedi ar ei adain, hofran (am aderyn (y)sglyfaethus)

p. e zaoulagad (war/ouzh) edrych/syllu/sbïo (ar); rhythu (ar)

parañ² be. paru, cymharu (cŵn ayyb.); cyplysu/cysylltu/uno/ieuo dau

paraplu/palalu/paiaplu g. -ioù ambarél, amb(a)relo

serret eo e baraplu (ffig. ar laf.) mae e wedi mynd i’r gogoniant, mae e wedi croesi ffin amser, mae e wedi mynd idd ’i hateb/haped hi (ar laf.), mae e wedi darfod/marw

paravis adf gyferbyn, wyneb yn wyneb

p. d’an iliz gyferbyn â’r eglwys, yn wynebu’r eglwys

parch g. -où memrwn

pardaez g. -ioù diwedd y dydd, min hwyr

war/diouzh ar p., d’ar p., da bardaez ym min yr hwyr, fin hwyr, ar ddiwedd y dydd, ar derfyn dydd

pardon g. -ioù pardwn, maddeuant; pardwn, pererindod, gwylfabsant Lydewig

setu amañ ur pardon! (ffig.) dyma beth yw syrcas/ffair! (ffig.) am syrcas/ffair! (ffig)

pardonañ be. mynychu pardwn, pererindota (i gysegr sant y plwyf)

pardoner g. -ien mynychwr pardwn, pererin

pardoniñ be. maddau

pare¹ a. gwell, wedi gwella (o salwch/dostrwydd/ afiechyd); parod

p.-klok/-mat wedi gwella’n llwyr/iawn, wedi llwyr wella, wedi cael adferiad (iechyd) llwyr

pare² adf bron iawn, ar fin bod; bron ar ben;ar ben, wedi cwpla/dibennu/gorffen; bant,ymaith, i ffwrdd

ma/va fatatez a zo erru p. mae fy nhato/ nhatws bron ar ben

mont p. mynd bant/ymaith / i ffwrdd

p.-echu bron ar ben, wedi cwpla/dibennu/ gorffen bron iawn

pare³ g. iachâd, gwellhad, adferiad; diwedd, pen, terfyn

adkavout/kaout ar p. gwella, cael adferiad (iechyd)

n’eus p. ebet ken evitañ/eviti ’does dim dod/gwella iddo/iddi mwya(ach)

war e bare / he fare yn dod i ben/derfyn

war ar p. da ober udb. ar fin gwneud rhth

pareañ be. cael iachâd, cael adferiad (iechyd), gwella (o dostrwydd/afiechyd/salwch); adfer (iechyd, golwg ayyb.; gwlad, cymuned), gwella, iacháu

pared a. wedi gorddigoni, wedi gorferwi, wedi gorgrasu

pared(enn)iñ be. digoni, berwi, crasu; gorddigoni, gorferwi, gorgrasu; rhwymo (medd.)

pareüs a. a modd ei wella, posib(l) ei wella, gwelladwy

parez b. -ed cymhares, cyfeilles, partneres pantneres; benyw (b. gwryw )

al loen parez y gaseg

n’eus ket a gozh votez na gav ket he farez gw. botez

ur barez diouzh e votez gw. botez

parfet¹ a. cyflawn, wedi’i gyflawni/chyflawni’n llwyr, gorffenedig; di-sigl, diysgog, cadarn; aeddfed, difrifol, prysur (difrifol); call, di-fai, da; tawel (am berson ac anifail)

en e oad p. ym mlodau’i ddyddiau, yn ei anterth/gryfder, yn anterth ei nerth, ar ei orau, yn ei fan gorau, yn ei ogoniant

parfet² adf yn siŵr/bendifaddau, yn wirioneddol, o ddifri’

krediñ p. credu’n siŵr/bendifaddau, bod yn gwb(w)l siŵr, llwyr gredu, bod yn gwb(w)l grediniol/ argyhoeddedig

parfetaat be. difrifoli, sobreiddio, aeddfedu (am berson), callio, dod at ei goed/choed

parfeted b. perffeithrwydd

parfont a. dwfn

pariadenn b. -où bet

pariañ be. mentro, dal(a), bet(i)o

me ’bari fe/mi fentra’/ddala/fet(i)a i

pariñ be. anwesu, anwylo

Pariz e lle Paris

ne oa ket an holl lorc’h / toud al lorc’h e P.! ’doedd neb balchach nag e / na hi! ’roedd e/hi’n chwyddo o falchder! ’roedd mor falch â phaun!

tud P. gwŷr/pob(o)l/trigolion Paris

parizian a. Paris; o Baris, yn perthyn i Baris, dull/ffasiwn Paris

Parizian g. -ed gŵr/brodor o Baris, un o drigolion Paris

Parizianez b. -ed merch/gwraig/menyw/dynes o Baris, un o ferched/gwragedd/fenywod Paris

park g. -où; -eier cae, parc

P. (an) Arvorig Parc Cenedlaethol Llydaw

p. ar marv / ar re varv y fynwent

an eil e p. egile er foenneg (y naill) heb fod yn siarad/sôn am yr un peth (â’r llall), y ddau/ddwy yn siarad/sôn am bethau gwahanol; heb fod yn deall ei gilydd

cheñch p. newid ymadrodd, newid (y) pwnc, troi i siarad am rywbeth arall, troi’r gath yn y badell (ffig.)

mont er maez eus ar p. mynd allan / mas o’r cae/parc; (ffig.) mynd dros ben llestri, mynd yn rhy bell (ffig.); gor-ddweud, gorliwio

n’emaomp ket er memes p. ’dŷm ni ddim yn siarad/sôn am yr un peth; ’dŷm ni ddim ar yr un donfedd

peuriñ e p. ub. rhoi’i drwyn/thrwyn ym musnes rhn arall, busnesa (ym musnes rhn arall)

ur p. istr gwely wystrys

parkoù caeau/perci (penodol)

e barkoù; o farkoù; p. e amezeg ei gaeau/berci; eu caeau/perci, caeau/perci ei gymydog

parkeier caeau/perci (amhenodol)

a-dreuz parkeier ha koajoù drwy gaeau/berci a choedwigoedd

parlamant g. -où, parlamañchoù senedd

parlant¹ g. -où iaith; siarad, sôn; priod-ddull

ne oa ket a barlant mont d’ar gêr ’doedd dim sôn am fynd tua thre’

parlant²(iñ) be. siarad, wilia (ar lafar)

parlochañ be. cropian, mynd ar ei draed a'i ddwylo/ ar ei thraed a’i dwylo, mynd ar ei bedwar/phedwar

parlochoù: war e barlochoù adf ar ei draed a'i ddwylo, ar ei bedwar

mont war e barlochoù mynd ar ei draed a’i ddwylo / ar ei bedwar, cropian

son war e barlochoù yn gadarn ar ei draed

parrez b. -ioù plwyf

biskoazh sant n’eo bet en e barrez meulet ni chaiff proffwyd ei barchu yn ei wlad ei hun(an)

er barrez a Daole, etre an daou draezh emañ ar bravañ brezhoneg e Breizh, sañset ym mhlwyf Taole, rhwng y ddau draeth mae’r Llydaweg gorau yn Llydaw, medden nhw

parrezioniz ll.g. plwyfolion

part: en e bart e-unan adf ar ei ben ei hun(an), yn annibynnol, ar wahân

partial be. mynd bant / ymaith / i ffwrdd, ymadael

pas adf (d)dim

p. c’hoazh (d)dim eto

pasaat be. peswch

pase adf dros ben, eithriadol, iawn

p. poent/pred yn hen bryd, yn hwyr glas

p. -brav/-mat yn dda iawn/digynnig / dros ben, yn lew iawn, yn sob(o)r/arbennig/neilltuol o dda

deu(e)t eo gantañ p.-brav/-mat mae wedi dod i ben â hi’n eithriadol dda, mae wedi dod drwyddi’n lew iawn, mae wedi llwyddo’n syndod o dda

paseadenn b. -où cyweir(i)ad

paseadenniñ be. cyweirio, cweiro

paseal be. pasio, mynd heibio

pasiant a. amyneddgar

pasianted b. amynedd

e seizh p. ei amynedd i gyd / yn gyfan gwb(w)l / yn llwyr, ei holl amynedd

ho(u)nnezh n’he deus tamm pasianted ebet ’does gan/’da honna ddim amynedd, mae’n fyr ei hamynedd

pasion b. ing, dioddefaint

ar Basion (Vras) y Dioddefaint

Pask¹ g. Pasg, gwyliau’r Pasg

P. kailharet solier barrek Ebrill sych popeth a nych

ar sizun Fask wythnos y Pasg

ar Yaou Bask Dydd Iau Dyrchafael

sul Fask Sul y Pasg

lun Fask Llun y Pasg

pask² g. -où cymun(deb)

an daol-fask bwrdd y cymun(deb)

ober e bask / he fask kentañ derbyn ei gymun / ei chymun cynta’

paskañ be. cymuno, derbyn (y) Cymun(deb); bwydo; cnoi; pesgi, tewhau, tewychu (ar gyfer y farchnad)

p. e draoù cymhennu/ceryddu/dwrdio/termo rhn

p. gevier palu celwyddau

p. limigoù cnoi losin

p. kalz a dud bwydo llawer/crugyn o bob(o)l

pasket abf paskañ qv.

troet da lonkañ kement gevier a vez p. dezhañ/dezhi hygredig, tueddu i lyncu popeth (ffig.), parod i gredu pob math o gelwyddau

pasport g. trwydded deithio, pasport

pastell(ad) b. -où tamaid/darn/sleisen (o gig); tafell/tocyn (o fara); godre/gwaelod/ rhan isa’ (dilledyn/pilyn); darn, llain (o dir); panel; cwarel; magl; (ar laf.) ffolen, boch pen-ôl

ur bastell douar darn/llain o dir

ur bastell gig tamaid/darn/sleisen o gig

ur bastell vara tafell/tocyn o fara

pastelloù e revr ei ffolennau, bochau ei ben-ôl

war e bastell e oa yn ei drowsus bach ’roedd e, ’roedd e yn ei bants

p.-vro rhanbarth

pastellad b. -où tamaid

pasteurizañ be. pasteureiddio

pastez g. -ioù pate; croen/crwstyn tarten

pastezañ be. gwneud pate; gwneud toes/croen pastai/teisen/tarten, gweithio crwst pastai/teisen/tarten

pastezer g. -ien teisennwr, pasteiwr; perchen siop deisennod/deisennau

pastor g. -ed gweinidog (yr Efengyl); bugail

pastur(iñ) be. porthi, bwydo; pori; bwyta’i (g)wala

pasturet abf pastur(iñ) qv.

bezañ p. fall cael bwyd gwael, cael ei fwydo/ bwydo’n wael

bezañ p. mat cael bwyd da, cael ei fwydo/ bwydo’n dda

patatez torf. -enn b. tato/tatws

p. en o fluskenn, p. plusk hag all, p. peilh ha tout, p. kroc’hen-digroc’hen tatws drwy’u crwyn

war an tamm douar p.-mañ ar y tipyn daear yma, yn yr hen fyd ’ma

p.-hadañ tato had

eskob ar p. a veze graet eus an Aotrou De La Marche gelwid y Bnr De La Marche yn esgob y tatws

patatezenn b. -où, patatez taten

p.! (y) twpsyn!

patati g. naid/llam/sbonc llyffant (chwarae)

pater b. -où pader, gweddi

ar B. (Noster) Gweddi’r Arglwydd

echu eo ar bater! mae popeth drosodd / ar ben! mae (hi) wedi canu / wedi chwech arno/arni!

gwir bater cyn wired â’r pader/Efengyl, yn efengyl/hollol wir, yn wir ei wala

morse ne lar na p. na noster ni fydd byth yn gweddïo, ’fydd e/hi byth yn dweud gair o weddi; ’fydd e/hi byth yn tywyllu lle o addoliad

n’eus nemet/ken un dra ’barzh e bater yr un hen gân sy’ gydag e, yr un hen dôn gron sy’ ganddo, mae’n rhygnu ar yr un hen bwnc/beth/ gân

te ’glevo da bater emberr fe gei di bryd o dafod / fe gei di stŵr maes o law / yn nes ymlaen / heno

ur bater verr a ya d’an neñv hag unan hir a chom a-dreñv gwell na gweddi faith yw gweddi fer mewn dillad gwaith

paterat be. gweddïo, adrodd gweddïau; canu grwndi

pateriñ be. bustachu/straffaglan (ei ffordd) drwyddi (wrth roi adroddiad ayyb.)

patologek a. patholegol

patologour g. -ien patholegwr/patholegydd

patouilhat be. ymdrybaeddu, ymdryboli; baldorddi, brygowthan, clebran, paldaruo; mwmial, mwngial

patriark g. -ed patriarch

patrom g. -où patrwn, llun, delw, model

patron g. -ed nawdd sant; noddwr; cyflogwr; meistr, pen, rheolwr

paun g. -ed paun

paunez b. -ed peunes

pav/pao g. -ioù, -ier/pivier pawen, palf, troed flaen; coes (pryfyn); carn (cyllell)

chom war bav aros ar lawr yn hwyr (heb fynd i’r gwely), aros ar ei draed/thraed yn hwyr y nos

un taol-p. cledren, clatsien, wheret

war e bavioù ar ei bedwar, ar ei draed a'i ddwylo

p.-bran/-yar (bot.) blodyn ymenyn, crafanc y frân (boethus y gweunydd)

p.-marc’h (bot.) dail/llun troed yr ebol, carn yr ebol, Alan (Bach), dail baco, troed y tarw, pesychlys

pavad g. -où cledren, clipsen, clatsien, pelten, posen, wheret, palfad

pavamant g. -où, -choù pafin, palmant

pavata be. pystylad; damsang; cledro, curo, pwn(i)o; cic(i)o

pavek a. â phawennau mawr; â thraed mawr; araf (yn fedddyliol), anneallus, twp

pavez g. -ioù pafin, palmant

pavezañ/paveziñ be. palmantu; dodi/gosod llechi/cerrig/teils ar lawr

paz¹ g. -ioù peswch

ar p. n’a ket diwarnañ, n’en deus paouez/peoc’h ebet gant ar p., ’dyw e ddim yn cael llonydd o gwb(w)l gan y peswch, ’d yw e ddim yn gallu cael gwared â’r peswch

bezañ gant ar p. bod â pheswch arno/arni

(ar) p.-yud/-huderezh/-moug/-bras (y) pas

paz² g. -ioù, pazenn¹ b. -où cam, cerddediad

d’ar p.! ara’ deg! gan bwyll!

mont a bazoù kazh cerdded yn dawel

mont d’ar p. (am geffyl) cerdded

p.-ha/-ouzh-p. gam wrth gam, bob yn gam, gam a cham, fesul cam; yn raddol

pazenn² b. -où, pazinier cam; ffon (ysgol); gris

p.-ha/-ouzh-p. gw. paz²

pe¹? rhage. gof. pa?

p. da vare? / da be vare? pryd?

p. da vat? da be vat? i beth? i ba ddiben? pa les/fudd/werth?

p. forzh/vern din? p. forzh a ran-me? beth yw’r ots gen(nyf) i? pa wahaniaeth yw e i fi/mi? beth yw hynny i fi/mi?

p. oad out? faint/beth yw dy oed(ran) (di)?

p. seurt eo? pa fath yw e/hi? sut/siwd un yw e/hi? beth yw e/hi?

p. vern? pa wahaniaeth/ots? beth yw’r ots?

da be vat? i beth? i ba ddiben? pa les?

ne oar ket war be du mont ’ŵyr e ddim i ble mae mynd, ’dyw e ddim yn gwybod i ble mae troi; ’ŵyr e ddim / ’dyw e ddim yn gwybod beth i’w wneud, mae mewn cyfyng gyngor

pe² cys. neu

p. ... p. ... naill ai ... neu ...; a ... ai/neu...

n’ouzon ket p. e teuio p. ne deuio ket ’wn i ddim a ddaw e/hi ai peidio / neu beidio

peadra¹ a. ac adf digon

peadra² g. -où digon(edd); ffortiwn, cyfoeth, modd, eiddo

p. da vevañ digon i fyw arno; cynhaliaeth

p. en deus mae e’n gyfoethog/gefnog/ariannog

p. ’zo da ouelañ pe da vont e kounnar mae’n ddigon i hala dyn i lefain neu ifynd yn benwan

bezañ en e beadra bod yn eiddo iddo, bod yn ei feddiant; bod yn berchen ar ei dir(oedd)

kaout p. ouzhpenn bod â digon dros ben / yn sbâr / i sbario, bod â mwy na digon

tud a beadra tirfeddianwyr, cyfoethogion, pob(o)l gyfoethog/gefnog/ariannog

tennet dezhi tout he feadra wedi cael tynnu ei chroth yn gyfan gwb(w)l / yn llwyr / yn grwn

(ar) peanv g. (y) beth-wyt-ti’n-galw / beth-ych-chi’n-galw, (y) peth a’r peth

peb-all g. gweddill

peban? adf gof. o ble?

pebezh! adf ebych. (o flaen enw ) dyna!

p. chuchuer/luguder/ruzer! mae fel heddi’ a ’fory! mae fel llong ar dir sych!

p. den! dyna ddyn/fachgen/fachan! dyna gymeriad! am gymêr!

p. taol chañs! dyna lwc!

pebr torf. a g. pupur

plantenn-b. planhigyn pupur

pebrenn¹ b. -ed planhigyn pupur; maldoden, mursen; (ffig.) hen gath/sgriwen/jaden/’sguthan (o wraig)

pebrenn² b. -où hedyn pupur

peb-unan rhage. pawb, pob un

pech¹ g. -où trap, magl

stegnañ pechoù gosod maglau

pech² g. -où hof, hewer; bach(yn)

pechañ be. hofio, hewo

pechar/pichar a. brith

ur marc’h p. march glas; (ffig.) dyn dwfn, un na ellir gwybod beth yw ei dwym na’i oer, cadno (o ddyn)

pechat be. ceib(i)o, hofio

pecheroù : ober p. llyfu/llyo/seboni (ffig.), cynffona, ymgreinio, ffalsio

pechez torf. –enn b. eirin gwlanog ll. -en wlanog

pec'hadenn b. -où rheg, llw; cabledd

pec'hed g. -où, pec'hejoù pechod

ar seizh p. kapital, ar seizh penn-p. y saith pechod marwol

pec'her g. -ien pechadur, troseddwr

ur p. aheurted pechadur diedifar

pec'hiñ be. pechu; tyngu, cablu, rhegi

ped? a. gof. gw. pet?

pedadenn b. -où gweddi; gwahoddiad

pedalenn b. -où, pedaloù pedal

pedaliñ be. pedlo/pedlan

pedenn b. -où gweddi; gwahoddiad

ar bedenn verr a sav d’an neñv - ar bedenn hir a chom a-dreñv gwell na gweddi faith yw gweddi fer mewn dillad gwaith

ober ur bedenn; ober o fedennoù, bezañ gant o fedennoù gweddïo

ur bedenn dreist ar skalier gwahoddiad dros ben ysgwydd, cetyn gwahoddiad

peder rhif. b. pedair

p. eur [ynganer pedéreur] vintin/noz pedwar o’r gloch y bore/nos

chom etre p. moger aros rhwng y pedair wal, aros yn y tŷ

o-feder ill pedair, y pedair ohonyn nhw

a-beder(i)où bob yn bedair, fesul pedair

pedervet trefn. b. pedwaredd

pediñ be. gweddïo (ar), erfyn (ar), deisyf (ar), ymbil (ar), ymhŵedd (â); gwahodd/gwa(w)dd

p. hag aspediñ crefu/erfyn/ymbilio yn daer (ar), ymhŵedd yn daer (â), pwyso’n galed (ar)

o p. hag oc’h aspediñ/erbediñ e vez graet ar gefridi dyfal donc a dyrr y garreg

p. Doue gweddïo ar Dduw

p. start crefu ar, ymbil(io) ar, ymhŵedd â

peg¹ (ouzh) adf yn sownd (wrth), yn glynu (wrth)

p. e groc’hen ouzh e gein, p. e vizied kamm ouzh e veud cybyddlyd,crintachlyd, tyn(n), mên (ar laf.)

chom p. ouzh kalon ub. aros (am byth) yng nghalon rhn

petra ’zo p. ennout? beth sy’n dy boeni/bigo/flino/fela di? beth sy’n bod arnat ti?

p.-a-ra selotêp

p.-ha-p. yn dynn/sownd wrth/yn ei gilydd

peg² g. glud, past; gafael; pyg, pitsh (ar laf.)

pakañ p. en cydio yn/mewn, (cymryd) gafael yn/mewn

pakañ p. en ur gazetenn cydio/gafael mewn papur newydd

tap p. ennañ! cydia/gafael ynddo! cymer afael ynddo!

p.-ha-p. yn dynn yn/wrth ei gilydd

pegañ be. glynu (ouzh wrth); cydio (e yn); gludio

peget abf wedi mynd yn sownd, wedi glynu; wedi’i sicrhau â glud

pegeit? adf gof. am ba hyd? am faint (o amser)? faint (o ffordd)?

pegement? adf gof. faint?

p. bennak ’does dim gwahaniaeth faint, (ni) waeth faint, (pa) faint / pa nifer bynnag

p. e talvez? faint yw ei (g)werth?

p. eo? p. e koust? faint yw e / yw ei bris? faint mae e’n ei gosti(o)?

pegement : la(va)ret/la(va)rout e begement da ub. rhoi gwybod ei faint i rn, rhoi cerydd / pregeth / pryd o dafod i rn, ceryddu/cymhennu/ cystwyo/dwrdio/termo rhn

pakañ/tapout e begement cael cerydd / pregeth / pryd o dafod, cael ei geryddu/gystwyo

pegementad g. -où cyfartaledd

pegen adf ebych. (o flaen a.) mor, dyna

p. diaes eo! dyna anodd yw (e/hi)! mae mor anodd!

p. bras bennak ma ve (gan) ta pa mor fawr yw / y bo, pa mor fawr bynnag y bo

pegiz? adf gof. sut? siwd? pa fodd?

pegoulz? adf gof. pryd ?

pegsun g. -ioù glud

pegus a. gludiog, yn glynu; heintus

ar c’hleñvejoù p. y clefydau heintus

kaozioù/komzoù pegus geiriau sy’n clwyfo / sy’n mynd drwy galon rhn

pehini? rhage. gof. p(a) un?

peilh¹ b. rhuthr, cythru, crafangu, mynd, gwerth

bez’ e oa ar beilh war ar bilhejoù ‘’roedd yna fynd ar y tocynnau, ’roedd yna alw/gythru am y tocynnau

hiziv e oa ur beilh war ar pesked heddiw ’roedd mynd ar y pysgod / ’roedd galw am y pysgod, heddiw ’roedd y pysgod yn gwerthu’n dda

peilh² g. croen (ffrwythau a llysiau), pil; plisgyn, masg(a)l; coten, crasad/crasfa, curfa, chwip din

diwall da gaout ur p.! gofala/gwylia na chei di goten/grasad/grasfa/gurfa/ chwip din!

peilhat be. pil(i)o, plicio, tynnu croen; plisgo, masglo

peizant g. -ed gwerinwr, gwladwr, tyddynnwr, amaethwr, ffarmwr/ffermwr

pej g. gw. pech

pekad g. -où bribsyn/bripsyn, mymryn, tamaid/ychydig bach

pelec'h? adf gof. ble?

p. din-me y lle-a’r-lle

e p. din-me yn ’wn i ddim ble

a belec’h? eus p. o ble? o ba gyfeiriad?

an neb ne oar eus p. e teu ne c’hell ket gouzout da belec’h ez a ’dyw’r sawl na ŵyr / nad yw’n gwybod o ble y daw / o ble mae’n dod ddim yn gwybod i ble yr a / i ble mae’n mynd

da b.? i ble?

pelerin g. -ed pererin

pelerinenn b. -où clogyn a chwf(w)l iddo

peliad g. -où pelten, posen, dyrnod, cernod, clusten, clatsien, wheret, wad(en)

pelikant g. -ed pelican

pell¹ a. pell; hir, maith

p.-amzer amser maith, llawer o amser, hydoedd/oesoedd

pell² adf am amser hir/maith; ymhell, yn bell; yn hir

p. ac’hano ymhell o hynny, ymhell o fod, nac yn agos at fod; yn bell oddi yno

se n’eo ket aes - p. ac’hano! mae hynny/hwnna ymhell o fod yn hawdd! ’dyw hynny/hwnna ddim yn hawdd o gwb(w)l! ’dyw hynny/hwnna ddim yn hawdd - nac yn agos at fod!

p. diouzh pep tra, p. diouzh an dud anghysbell, diarffordd, didramwy, unig

p. emañ Yann(ig) diouzh e gazeg! mae (e/hi) ymhell ohoni!

p. zo/oa ers amser (maith), ers tro (byd) /oesoedd, ers cantoedd/hydoedd, ers tipyn/cetyn, ers llawer dydd, ers oes pys, mae 'na amser maith / dipyn o amser

p.-bras yn bell iawn

a-barzh/araok p., kent p. cyn pen dim, cyn pen fawr o dro, cyn bo hir

a-bell-da-bell, bep p. ha p. yn anfynych, yn anaml, yn denau iawn

ac’han da bell o hyn ymlaen am amser maith

mil bell ’zo abaoe mae yna oesoedd/ hydoedd (oddi ar hynny); ers oesoedd/ hydoedd

n’emañ ket p. diouzh/eus e gant vloaz ’dyw e ddim yn bell o fod yn gant (oed), mae’n tynnu am ei gant (oed)

ur wech bep p. ha p. unwaith yn y pedwar amser, siwrnai mewn siawns, yn anaml/anfynych/denau iawn

p.-bras pell iawn; hir iawn

abaoe ’z eus p.-bras mae amser maith ers hynny, mae cryn dipyn o amser oddi ar hynny

pell³ torf. -enn b. us

pellaat be. pellhau; dieithrio, torri cyswllt

pellder g. -ioù pellter; hyd, cyhyd; amser, hydoedd

pelleiler g. -ien/-ioù (peiriant) ffacs

pellenn b. -où pêl; pellen

pelleter g. -ien crwynwr

pellgargañ be. lawrlwytho (cyfrifr)

pellgehenterezh g. telegyfathrebaeth

pellgehentañ be. telegyfathrebu

pellgent g. pylgain/plygain

Oferenn ar P. Offeren Ganol Nos Nadolig

pellgomz¹ (da) be. ffon(i)o

pellgomzit dezhañ ffon(i)wch e, rhowch alwad iddo, cysylltwch ag e ar y ffôn

pellgomz² g. ffôn, teleffôn

un taol p. galwad ffôn

pellgomzadenn b. -où galwad ffôn

pelloc'h a ac adf pellach; ymhellach; yn hwy; yn ddiweddarach, yn nes ymlaen; hyd yn hyn; o'r diwedd

hep dale p. heb oedi dim pellach, heb oedi ymhellach/rhagor/mwy / yn hwy, yn ddi-oed, yn ddiymdroi

pelloù ll. pell qv.

er p. yn y pellter

n'eus ket gwall belloù 'does dim amser maith / ’does dim llawer o amser yn ôl

pellseller g. -ioù (y)sbienddrych, telesgop

pellskrid g. -où telegram

pellwel g. -ioù teledu

pellurzhier g. -où pellreolydd

pemdez g. diwrnod gwaith; diwrnod heblaw'r Sul

adkroget ar vuhez en he femdez a bywyd wedi ailafael yn ei / wedi dychwelyd i’w normalrwydd

dillad p. dillad gwaith, dillad bob dydd

sul-Gouel-p. Sul, gŵyl a gwaith

war ar p. yn yr wythnos (waith)

war un devezh p. ar ddiwrnod gwaith

pemdeziek a. beunyddiol; bob dydd; dyddiol

pemoc'h g. moc'h mochyn

p.-koad mochyn y coed, gwrachen ludw

pemp rhif. pump

p.-ridenn (bot.) sawdl Crist

pempdelienn g. (bot.) pumdalen, pumbys

pemp(v)et trefn. pumed

pempvedenn b. pumed ran

pemzek rhif. pymtheg

pemzektez g. -ioù pythefnos/pythewnos

pemzekvet trefn. pymthegfed

penaos¹? adf gof. sut? siwd? pa fodd? ym mha ffordd/ddull/fodd?

p. e vez graet ac’hanout/ac’hanoc’h? beth yw dy enw di / eich enw chi?

p. emañ ar bed ganeoc’h? p. emañ kont ganeoc’h? siwd ych chi? sut ydych/ydach chi?

penaos²? adf i fynegi syndod beth?

penavet ardd. oni bai am, pe na bai am

penefi g. beth-ych-chi’n-galw

pengouin g. -ed pengwin

pennikillin g. penisilin

peniti g. -où meudwyfa

penitiour g. -ien meudwy

penn g. -où pen; meddwl; gwallt; wyneb, gwedd; prif gyfeiriad y gwynt

p.(ahel) an nord, p.-hanternoz pegwn y gogledd

p.(ahel) ar su, p.-kreisteiz pegwn y de

p. bloaz ymhen blwyddyn

an deiz-mañ p. bloaz, hiziv p. bloaz flwyddyn i heddi(w)

p. evit p. ben/wyneb i waered, pen ucha’ isa’

treiñ ar bed p. evit p. troi’r byd wyneb i waered, chwyldroi’r byd

p. sizhun ymhen wythnos

an deiz-mañ p. sizhun, hiziv p. sizhun wythnos i heddi(w)

disul p. sizhun wythnos i ddydd Sul

ar p. (kentañ) y peth cynta’, y peth pwysica’, y prif beth

betek ar p. i’r pen, hyd y diwedd

bep eil p., eus an eil p. d’egile o’r naill ben i’r llall, o un pen i’r llall

daou benn he deus pep bazh mae dau ben i bob llinyn, mae dwy och(o)r i bob dalen/stori

derc’hel p. cadw’i ben/phen

derc’hel p. d’ub. gwrthwynebu rhn

dre benn y pen, yr un

pegement e kousto dimp dre benn? faint y pen fydd/gostiff e i ni?

dre/eus e benn e-unan o’i ben a’i bastwn ei hun(an); o’i ran ei hun(an), ar ei liwt ei hun(an)

en/war e benn noazh, dizolo e benn, en e benn kuch heb ddim ar ei ben, yn ben-noeth

etre daou benn an deiz o godiad haul hyd ei fachlud, o fore tan nos

etre daou benn ar bloaz o fis Ionawr tan fis Rhagfyr, o ddechrau’r flwyddyn hyd ei diwedd

he fenn ’oa gant traoù all ’roedd ei meddwl ar bethau eraill

kas udb. da benn cyflawni rhth

kemer p. an hent ei chychwyn hi, dechrau/mynd ar ei ffordd

kemer p. an traoù / ar p. cymryd at yr awenau/arweinyddiaeth

klask p. eus ub. holi hanes/hynt rhn

kribañ e benn cribo’i wallt

kribañ/koueziañ e benn d’ub. dweud y drefn wrth rn, cymhennu/cystwyo rhn, rhoi pryd o dafod / rhoi pregeth i rn (ffig.)

koll e benn colli arno’i hun(an), drysu, gwallgofi, mynd yn benwan (walocs), mynd yn ynfyd/wallgo’

lakat p. war udb. rhoi pen ar rth

n’emañ ket mat da benn ganez /ganit! ’dwyt ti ddim yn gall! mae eisiau berwi dy ben di!

ne gavan na p. na lost/troad d’al lizher ’mañ ’alla’ i ddim gwneud pen na chwt/chynffon o’r llythyr ’ma

ober lamm-chouk-e-benn mynd ben-dra-mwnwgl, mynd dwmbwl-dambal; neidio tin dros ben

ober p. du bod mewn hwyliau gwael; bod â golwg ddiflas arno/arni, edrych yn anfodlon, cuchio, gwgu, edrych fel pechod/symans (ar laf.), bod â chroen ei din/thin ar ei dalcen/ thalcen (ar laf.)

ober p. fall / e benn fa ll / he fenn fall pwdu

pa dro e p. ub. pan ddaw i feddwl rhn; pan gaiff e bwl (i wneud rhth), yn ôl ei fympwy/mympwy

pep hini a ra e benn / he fenn mae pob un yn gwneud fel y myn(no)

son-pik e benn evel ur par pintig ei ben yn syth i fyny fel ceiliog/gwryw asgell fraith/ji-binc

terriñ e benn da ub. poeni/pryfoc(i)o/cynhyrfu rhn, bod yn bla/fwrn ar rn, bod yn ben tost ar rn / hala pen tost ar rn (ffig.)

un tomm e benn un gwyllt/byrbwyll

pennoù bras pwysigion, pob(o)l bwysig / o bwys, awdurdodau

p.-abeg/-kaoz prif achos

p.-abeg/-kaoz an drougrañs asgwrn y gynnen

p.-adreñv pen ôl, tu ôl, (tu) cefn, cwt

p.-araok pen blaen, tu blaen; dechrau, cychwyn; pen, pennaeth

er p.-araok ar/yn y blaen, yn arwain

P.-ar-bed e. lle Finisterre (Ffrg.)

p.-avel un penchwiban/benchwiban; prif wynt

merc’h hag en he zi n’en em blijo - evit ur p.-a. a dremeno! gwraig a fo ar ben yr hewl drwy’r dy’ - byth ni wneir dim byd yn y tŷ!

p.-azen/-beuz/-leue/-peul twpsyn, hurtyn

p.-bazh pastwn

p.-beul/-saout twmffat, lembo, llabwst

p.-biz: dreist p.-b. rywsut-rywfodd, rwsh-rash, ar frys gwyllt

labour dreist p.-biz gwaith diofal/esgeulus, gwaith ag ôl brys arno, gwaith anniben tost

p.-boeson yfwr (diod feddwol), potiwr, slotiwr; meddwyn; alcoholig

p.-bouzar un byddar, person trwm ei glyw

p.-brell/-skañv/-sot ac’hanout / ma’z out! y twpsyn / y penbwl fel yr wyt ti!

p.-chatal dyn drwg, drwgweithredwr

p.-c’hoarier prif actor

p.-da/dre-benn o'r naill ben i'r llall, ar ei hyd, pentigily’; i gyd, yn gyfan gwb(w)l, yn llwyr; yn ei grynswth/chrynswth; o glawr i glawr

p.-da/dre-benn an hent ar hyd y ffordd (o’r naill ben i’r llall / pentigily’)

p.-den prif gymeriad

p.-deñved dafad

p.-devezh hanner diwrnod

p.-diazez prif sail/sylfaen

p.-dibenn: ul lamm p.-d. naid tin-dros-ben

p.-diwezhañ pen draw, diwedd, terfyn

p. du(ig) titw

ober p.-du/-fall/-mouzh gwgu, pwdu

p.-ed tywysen

p.-eog brodor o G-Kastellin

p.-evit-p. pen/wyneb i waered, pen ucha’ isa’

treiñ ar bed p.-evit-p. troi’r byd wyneb i waered, chwyldroi’r byd

p. gaouiad! y celwyddgi! y gelwyddast!

p.-glas penlas-wen

p.-glin pen-(g)lin, glin

p. va glin, ma fenn-glin fy mhen-(g)lin

war bennou ho taoulin ar eich pennau gliniau, ar eich pen(g)liniau

p.-ha-lost o'r naill ben i'r llall; i gyd

p.-ha-p. un pen wrth y llall

p.-ha-reor pen wrth gwt/gynffon

p.-hanternoz pegwn y gogledd

p.-interamant un wynepdrist

p.-kaol bresychen

p.-kaoz prif reswm, achos penna’

p.-kazh gwdihŵ, tylluan

p.-kentañ cychwyn, dechrau; gwraidd, tarddiad; pen

p.-kreisteiz pegwn y de

p.-kristen (gyda’r neg.) (enaid byw o) neb

p.-lizherenn prif lythyren, llythyren fras

p.-kil/-lost-ha-troad o'i ben i'w draed / o’i phen i’w thraed, o’i gorun/chorun i’w sawdl, i gyd, yn gyfan gwb(w)l, yn llwyr, i’r carn, rhonc

ur C’hembread p.-kil-ha-troad Cymro glân gloyw / rhonc / i’r carn / o’r iawn ryw / o’i ben i’w draed / o’i gorun i’w sawdl / hyd fêr ei esgyrn

p.-kreisteiz pegwn y de

p.-kristen (gyda’r neg.) neb, enaid byw o neb

n’em boa gwelet p.-kristen ebet ’welais i ddim enaid byw (o neb), ’welais i ddim cwrcyn (ffig.)

p.-maout/-meot hwrdd

ober e benn-maout pwdu

p.-ma/va-zad-kozh (bot.) dant y llew (yn ei had)

p.-merluz cegddu; brodor o W-Gwaien

p.-mezv meddwyn

p.-moal un moel

p.-mouzh un pwdlyd/sorllyd/surbwch, un diserch/sych(aidd)

p.-oberenn prif gampwaith/orchest(waith)

p.-ognon wynwynyn/wynw(y)nsyn, (w)nionyn; wats boced

p.-pec’hed pechod marwol

p.-pellañ: er p.-pellañ yn y pen pella’, yn y pen draw

p.-person person wyneb hir, surbwch

c’hoari/ober e benn-person tynnu wyneb hir, tynnu gwep, bod yn bwdlyd; bod/byw yn annibynnol, aros/cadw ar wahân (i bawb)

p.-pikez gwraig egr/haerllug, hen ddraenen/sgriwen/jaden/’sguthan (o wraig)

p.-saladen letysen

p.-sardin (un) sardin(en); penwisg gwragedd ardal Douarnenez; un o Dd-Douarnenez

p.-saout buwch; (ffig.) twpsyn, hurtyn

p.-skañv penchwiban, chwit-chwat, di-ddal, oriog; hanner/chwarter call (a dwl), hercall

p.-skod boncyff; twp; syn, hurtyn

p.-togn un â thrwyn fflat

p.-yar/yer iâr

gwashañ p.-saout/-skañv/-skod/-sod ’zo anezhañ! dyna’r twpsyn penna’!

unnek p.-k. un gaseg ar ddeg; un ar ddeg o geffylau

ur p.-dañvad/-deñved dafad

ur p.-gwazi gŵydd

ur p.-kezeg caseg; ceffyl

warc'hoazh p.-sizhun wythnos i (y)fory

penn- rhagd prif

pennabeg g. -où, pennkaoz g. -ioù prif achos, prif reswm; gwraidd, tarddiad; asgwrn y gynnen

pennad¹ g. pennaid, llawn/llond pen

bo(u)ntañ pennadoù en un all rhoi syniadau ym mhen rhn

ur p.-blev (llond) pen o wallt

pennad² g. -où pennod; ysbaid, tipyn o amser; tipyn o ffordd

a-benn ur p.(ig) ymhen tipyn

abaoe ur p. ers tro/tipyn/cetyn

ur p. brav pennod/erthygl dda; cryn dipyn o amser

ur p. hir pennod/erthygl hir; cryn dipyn o amser

erru omp ur p. mat gant ar bloaz mae tipyn o’r flwyddyn wedi mynd, mae cyfran dda/ helaeth o’r flwyddyn wedi’i threulio

evit ur p. am gyfnod/dipyn/ychydig/getyn

ur p. ’zo mae ’na (dipyn o) amser; ers tro/tipyn/cetyn

ur p.-amzer ysbaid, cetyn

ur p.-lenn darlleniad, darn darllen; llith

ur p.-skrid erthygl

ur p.-stur erthygl flaen; golygyddol

pennadig g. ysbaid, ychydig amser, orig

pennahel g. -où pegwn

p. (an) nord/norzh pegwn y gogledd

p. (ar ) su pegwn y de

pennañ a. prif, penna’

pennaouiñ be lloffa (+ ffig.); casglu, crynhoi

pennata be. mynd yn erbyn y gwynt; codi/cwnnu yn erbyn, gwrthwynebu

pennbazh g. pennoù-bazh, pennbizhier pastwn; (ffig.) bwystfil o ddyn

pennbouzelliñ be. cwympo/syrthio bendramwmwgl / tin dros ben / dwmbwl-dambal

panndallañ be. dallu; drysu, hurt(i)o

pennden g. prif gymeriad

penndaoulin d. penn-glin qv.

penndaoulinañ be. pen(g)linio

penndogiñ be. torri’i ben/phen bant/ymaith / i ffwrdd; tocio (coeden, llwyn); dyrnu/ffusto llafur

penndolog g. -ed penbwl/penbola

penndoseg g. -où llamhidydd

penndu¹ g. malltod, llyslai, pla (ar lafur/ŷd)

penndu² g. -ed gwennol fôr, môr-wennol

pennduig g. titw tomos las

pennegezh b. (y)styfnigrwydd, pengamrwydd, pengaledwch, cyndynrwydd, stwbwrndra

labourat gant p. gweithio â phenderfyniad

pennegiñ be. cysylltu, cydgysylltu, clymu ynghyd, (cyd)asio; dodi/gosod/ rhoi/trefnu â’u pennau i’r un cyfeiriad, trefnu, dodi/gosod/rhoi yn eu trefn

pennek/pennok a. penderfynol; cyndyn, penstiff, pengaled, (y)styfnig, gwrthnysig, stwbwrn (ar laf.)

p. evel ur mul mor benstiff/stwbwrn ag asyn/asen, mor (y)styfnig/bengaled â mul

pennfoll a. hurt

pennfolliñ be. colli'i ben/phen, colli bwyll/phwyll, drysu, hurt(i)o; mynd yn orffwyll/wyllt/ynfyd (am ddyn ac anifail)

penngamm a. â’i ben/phen ar gam /ar dro

penngaouiad g. penngaouidi (y) celwyddgi penna’

penngef g. -ioù bôn (berf)

pennglaou(ig) g. -ed titw tomos las

penn-glin g. -où-glin, pennoù an daoulin pen-(g)lin

penngos g. -où boncyff, cyff, plocyn

pennhêr g. -ed unig fab, aer, etifedd

p. ar rouantelezh etifedd y goron, darpar frenin

pennhêrez b. -ed unig ferch, aeres, etifeddes

p. ar rouantelezh etifeddes y goron, darpar frenhines

pennkaoz/penn-kaoz g. -ioù prif achos

pennlavarenn b. -où prif frawddeg

pennlinenn b. -où prif reilffordd

pennlizherenn b. -où prif lythyren, llythyren fras

pennlusker g. -ien prif ysgogydd

pennoberenn b. -où gorchestwaith, campwaith; prif waith/orchest/gamp

(ar) pennsac'h/bennsac’h gb. -où (y) dwymyn doben, clwy’r pennau

pennsaoutiñ be. drysu, mwydro, sorddanu, crwydro (yn feddyliol)

penn-sardin g. (un) sardinen; gwraig/merch o Dd-Douarnenez

pennskridaozer/pennskrivagner g. -ien golygydd

pennsod g. -ien twpsyn, hurtyn

pennsodez b. -ed twpsen, hurten

pennsodiñ be. colli'i ben/phen, colli bwyll/phwyll, drysu, hurt(i)o; mynd yn orffwyll/wyllt/ynfyd, cael pwl o golled

pennti g. -er, -ez, -où tyddyn

penntiern g. -ed teyrn

pennwele g. -où clustog hir, gobennydd hir, bowlster

peñs g. -où ffolen, boch pen ôl

peñs(enn)ad g. -où cot(en)/crasad ar ei ben-ôl/phen-ôl, chwip din

peñsata be. rhoi cot(en)/crasfa ar ei ben-ôl/phen-ôl, rhoi chwip din

peñse g. -où llongddrylliad

ober e beñse gwreca, chwilio am froc môr; herwhela

peñsea be. gwreca, chwilio am froc môr

peñsek a. tindrwm

peñsel g. -ioù clwt(yn), patshyn

gwelloc’h (eo) p. evit toull gwell clwt na thwll

peñseliañ/peñseliat be. cyweirio, cweiro, rhoi/dodi clwt/patshyn (ar)

peñseliat chupenn ub. (ffig.) difrïo/dilorni/ diarhebu rhn, lladd ar rn

peñsoù ll. ffolennau, bochau (pen-ôl); pen-ôl, tin

pentadenn b. -où gwawdlun; gwraig wedi pinc(i)o/ymbincio yn ormodol

pentañ be. peint(i)o; ymbincio, pinco (ar laf.), coluro

penter g. -ien peint(i)wr

penton g. -ioù twba; tanc

p.-esañs/-tir-eoul tanc petrol

lak(a)it leun ar p., leugnit ar p. llanwch y tanc

p-kouez twba golchi

bouzar evel ur p. yn fyddar bost

sot evel ur p. mor dwp â stên

pentur g. -ien peint(i)wr

penturiñ be. peint(i)o

peñver a.

peogwir cys. oherwydd, oblegid, am, gan

peoc'h g. heddwch, hedd; tangnefedd; cymod; llonydd(wch), distawrwydd, tawelwch

peoc’h! tawelwch! distawrwydd! bydd/byddwch yn dawel! hisht! gosteg! gad/gadewch lonydd! rho/rhowch lonydd!

p. din!/lez ac’hanon e p.! gad/gadewch fi’n llonydd! gad/gadewch lonydd i fi/mi! rho/rhowch lonydd i fi/mi!

p. gant an traoù kozh! dyna ddigon (o sôn) am hen bethau!

bevañ e p. byw’n heddychlon/gytûn, byw mewn heddwch/cytgord

graet eo ar p. (ken)etrezo maen nhw wedi dod i gymod / wedi cymodi â’i gilydd

hent ar p. ffordd tangnefedd

it e p. ewch mewn tangnefedd

ne ro ket a beoc’h ’does dim llonydd i’w gael gydag e/hi; ’does dim taw arno/arni

roit p. dezhañ da ober! list anezhañ da ober e p.! rhowch lonydd iddo wneud! rhowch chwarae teg iddo!

un den a-du gant ar p. heddychwr

peorien ll. paour g. tlodion

peotramant adf yn amgen, yn wahanol

pep a. pob

p. a bob o, yr un, bob un

p. a levr bob o lyfr, llyfr yr un, llyfr bob un

p. eil tro bob yn ail, am/ar yn ail

p. hini pob un, pawb

pep hini a ra e gorniad diouzh e vutun ha pep hini e brof diouzh e yalc’h torri’i got/gôt yn ôl y brethyn (ffig.), llunio’i wad(a)n yn ôl y droed (ffig.)

p. hini d’e dro pob un yn ei dro

p. hini en deus e c’houd - evel-se emaomp toud, da bep hini e vlaz - logod d’ar c’hazh eskern d’ar chas pawb at y peth y bo, pob un â’i ddiléit

p. hini e dan ha p. hini e vutun pawb i dalu drosto’i hun(an)

p. hini evit e sac’h pawb drosto’i hun(an) (a Duw dros bawb!), pawb yn gofalu am ei fuddiannau’i hun(an)

p. tra en e blas hag en e amzer pob peth yn ei le ac yn ei bryd

ar p. aesañ y peth(au) hawsa’

ar p. brasañ anezho y mwyafrif ohonynt, y rhan fwya’ ohonyn nhw

da bep hini/unan e samm pawb â’i ofid

da bep hini e vicher pob un â’i waith

da bep hini e vlaz gw. p. hini en deus e c’houd

pep! pep!.gorch. aros/arhoswch eiliad!

per torf. -enn b. pêr ll. -en

hejañ p. melen d’ub. (ffig.) seboni/gorganmol/gwenieithio rhn, llyo/llyfu tin rhn (ffig.), cowtowio i rn

Pêr epg. Pedr

war a lavar P., Paol ha Mari-Madalen yn ôl pawb, medden nhw

perag g. rheswm, achos

gouzout ar p. hag ar penaos gwybod y dull a’r modd

gouzout ar rag hag ar p. gwybod y rheswm a’r achos

hep ar rag nag ar p. heb un esboniad/rheswm o gwb(w)l / yn y byd

peragiñ be. holi

perak? adf gof. pam?

p. na ve(fe) ket? p. ne rafen/rafem ket? pam lai?

perchenn¹ b. -où gwialen; clwyd, troslath; polyn (mewn ymryson); golau (ar fôr); p(r)ocer

un dra diwar ar berchenn uhellañ rhywbeth ail-law

perchenn² b. -ed person tal a main, un fel dwy lath o linyn

perc’hell ll. porc’hell qv.

perc'henn g. -ed perchen; landlord

p. douar perchen tir, tirfeddiannwr

bezañ p. war udb. bod yn berchen ar rth

perc'hennañ be. perch(e)nogi, cymryd meddiant (o/ar); bod yn berchen (ar), meddu; mabwysiadu

perc’hennet abf perc’hennañ qv. priod (am wraig); mabwysiedig, wedi’i fabwysiadu (am blentyn)

perc'hentiezh b. perch(e)nogaeth

perisilh torf. persli

perlez torf. -enn b. perlau ll. perl

teuler p. dirak ar moc’h, hadañ p. e-touez ar m. taflu/tawlu perlau o flaen y moch

perlezenn b. -où perl

permetet abf permetiñ qv.

bezañ p. d’ober udb. cael gwneud rhth, cael caniatâd i wneud rhth

permetiñ be. caniatáu, gadael

permi(s) g. trwydded, leis(i)ens

per(r)oked g. per(r)okidi parot

perseval g. -ed person anystywallt, un anodd ei drin, person/un haerllug/wynebgaled

ur gwir p. talp/twmpyn o haerllugrwydd

person g. -ed offeiriad plwyf; person (cref.)

Doue e tri ferson Duw yn dri pherson

pevare p. an Dreinded (gwawd) rhodd Duw i’r byd (yn wawdlyd am rn hunanbwysig)

ur c’hof p. gantañ boliog, a chanddo fol(a) offeiriad / fola cwrw / fol uwd

personel a. personol

personelezh b. -ioù personoliaeth

perukenner g. -ien barbwr, dyn trin gwallt

perukennerez b. -ed merch trin gwallt

pervezh a. manwl, gofalus; cywir; trylwyr, trwyadl; cynnil, darbodus; cybyddlyd, tynn

perzh g. -ioù rhan; ansawdd, nodwedd, priodoledd; cymeriad; gallu, awdurdod

p. fall bai, ddiffyg, gwendid, ffaeledd

p. mat rhinwedd, rhagoriaeth

bezañ edan p. ub. bod o dan awdurdod rhn

diouzh e berzh ar ei ran

eus p. o du, o blaid, o och(o)r; ar ran

eus p. ar gouarnamant o du’r llywodraeth

eus p. e dad/vamm ar och(o)r ei dad / ei fam, ar och(o)r y trowsus / y bais

eus hor perzh ar ein rhan

kaout p. en afer-se bod â rhan yn y mater yna

kemer p. en un abadenn radio cymryd rhan mewn rhaglen radio

kemer p. e poan/glac’har ub. cydymdeimlo/cydymddwyn â rhn yn ei (g)ofid/(g)alar

perzhier ll. porzh qv.

peseurt/pesort? adf gof. pa fath? sut? siwd? pa? beth?

p. anv ac’h eus / hoc’h eus? beth yw dy enw di / eich enw chi?

p. devezh emaomp hiziv? pa ddiwrnod yw hi heddi’?

pesk g. -ed pysgodyn

evel ur p. en ur bod(ad) lann fel pysgodyn mas o ddŵr / mewn cae gwenith

ur p.(ig) aour pysgodyn aur

an dud a blij ar pesked dizreinet dezho y gath a gâr/fynn y pysgod ond ni char/fynn wlychu’i throed

gwelet pesked el laezh bod yn feddw caib/gaib/mawr/twll/dwll/cocls/gocls, bod yn chwil ulw

dibaot/n’eus pesked hep drein, n’eus ket a besked hep o zrein ni cheir y melys heb y chwerw, a chwenycho y rhosyn goddefed y drain; ’dyw bywyd ddim yn fêl i gyd

(arabat gouelañ da hounnezh) pesked all a zo mae cystal pysgod yn y môr ag a ddaliwyd, mae cystal coed yn yr allt ag a dorrwyd; nid hi yw’r unig boblen sy’ ar y traeth

ur c’hlodad p., ur voudenn/wazhienn besked haid o bysgod

p.(ig)-Ebrel! ffŵl Ebrill!

pesked-avel pysgod wyneb y dŵr

pesked-dour-dous, pesked-ster pysgod dŵr croyw, pysgod yr afon

pesked-mor pysgod y môr

pesked-skorn(et) pysgod wedi’u rhewi

pesked-sol pysgod y dyfnder

peskerezh bg. helfa bysgod, taith bysgota

pesketa be. pysgota

hennezh a vez bepred o pesketa goude ar mare bydd hwnna bob amser ar ei hôl hi / yn rhy hwyr / ddiwrnod ar ôl y ffair

pesketaer/pesketour g. -ien pysgotwr

pet? a. gof. sawl? faint?

p. bugel? sawl plentyn?

p. a vugale? faint o blant?

evel p. ha p. all (a dud) fel cynifer (o bob(o)l) arall

petalenn b. -où petal

petore? rhage. gof. pa? pa fath? sut? siwd?

p. anv ac’h eus / hoc’h eus? beth yw dy enw di / eich enw chi?

petra? rhage. gof. beth?

p. bennak beth bynnag, ni waeth beth, (gan) ta beth

p. a blijfe/felle deoc’h? p. gemerit? p. ho po? beth garech chi? beth gymerwch chi?

p. eo da anv / hoc’h anv? beth yw dy enw / eich enw?

ar p. din-me, an n’on p. y beth-ych-chi’n-galw, y beth-wyt-ti’n-galw, y peth-a’r-peth, y peth ’na

da betra? evit p.? i beth?

(ar) petrefe g. gw. ar p. din-me uchod

petrol g. olew crai

diouer a betrol prinder olew

petvet? a. gof. pa un (mewn cyfres)?

peud b. peswch sych (creaduriaid)

gant ar p. emañ pell ’zo mae peswch arno/arni ers tro (byd)

peudal be. peswch

peuk g., peukadenn b. -où hwb/hwp, gwthiad, hergwd; pwt, prociad; ergyd; peswch cas

reiñ un taol-p. d’ub rhoi pwt/hergwd/hwp/prociad i rn, gwthio rhn

peukal be. hwpo, gwthio; poc(i)an, procio, rhoi pocad/prociad (i); rhoi ergyd (i); peswch yn gas

peukata be. pesych(i)an, peswch yn barhaus

peul g. -ioù post(yn), polyn, colofn, piler; ateg; diogyn, pwdryn, un da-i-ddim, dyn diffaith

Fañch ar P. Siôn Bach Ffel, Dici Bach Dwl, un smala

peultrin g. -où brest, bron, mynwes

peulvan g. -où maen hir; (ffig.) dyn tal a main

peur? adf gof. pryd?

ur p. bennak rywbryd/rywdro (neu’i gilydd), yn hwyr neu’n hwyrach

peur- rhagdd. llwyr-, yn llwyr, yn hollol, yn gyfan gwb(w)l

peurachu a. gw. peurechu

peurbad g. tragwyddoldeb

peurbadel a. tragwyddol, bythol

ar yaouankiz beurbadel y bythol ifanc, yr ieuenctid bytholwyrdd

peurbadelezh b. tragwyddoldeb

peurbadout be. para/parhau am byth

peurbadus a. tragwyddol, bythol, anfarwol, yn para/byw am byth; diddiwedd, diderfyn, di-baid, parhaus, oesol; hirhoedlog

peurbaeañ be. talu’n llawn, clirio’r draul/ddyled, cwpla/dibennu/gorffen talu (am)

peurbakañ be. cwpla/dibennu/gorffen bwyta/yfed/llyncu

p. udb. bwyta/yfed/llyncu rhth i gyd / yn llwyr

peurbare a. wedi gwella'n llwyr, wedi llwyr wella, wedi cael adferiad (iechyd) llwyr

peurc’houllo a. cwb(w)l/hollol wag

peurc'hraet abf peurober qv. wedi'i wneud/ gyflawni yn llwyr, wedi’i gwpla/ddibennu/ orffen yn gyfan gwb(w)l

peurdrailhañ be. torri’n ddarnau mân / chwilfriw, briwa’n yfflon, chwalu/darnio’n llwyr; rhwygo’n rhacs (jibidêrs)

peurdremened g. gorberffaith (gram.)

peurechu a. wedi dod i ben (yn bendifaddau / yn derfynol),wedi cwpla/cwblhau/dibennu/gorffen yn llwyr, wedi'i gwpla/chwpla i gyd, wedi’i (d)dibennu/(g)orffen yn llwyr, gorffenedig

p. eo ma/va amzer mae fy amser ar ben / wedi dirwyn i ben

peurechuiñ be. cwpla/cwblhau/dibennu/gorffen yn llwyr

peurfonn a. toreithiog, niferus, helaeth

p. eo an avaloù hevlene mae digonedd/llawnder o (a)falau eleni

peurgas be. dinistrio’n llwyr; gwneud/cyflawni’n llwyr, cwpla/dibennu/gorffen yn llwyr / yn iawn / yn gyfan gwb(w)l

peurgetket adf yn anad dim, uwchlaw popeth (arall), yn enwedig

peurglok a. cyflawn; gorffenedig; perffaith

peurgollet abf ar goll yn lân/llwyr

peurheñvel a. yn union yr un fath, yn gywir/gymwys yr un peth, yr un fath/ffunud yn hollol

peuriñ¹ be. pori; bwyta; byw mewn tlodi mawr/affwysol

peuriñ² g. peurioù porfa; bwyd, ymborth; cynhaliaeth

berr/treut eo ar p. ganto, n’eo ket druz/hir ar p. ganto mae’r borfa’n brin/denau iddyn nhw; (ffig.) mae hi’n fain arnyn nhw, ’does ganddyn nhw ddim llawer o fodd/gynhaliaeth

peurliesañ adf fynycha’, gan/ran amla’

peurlipat be. clirio’n llwyr (am fwyd a diod); cwpla/cwblhau/dibennu/gorffen yn llwyr; caboli, perffeithio

p. e asied clirio’i blat yn lân/llwyr, bwyta’i fwyd i gyd

p. e werenn yfed ei ddiod i gyd / i’r gwaelod

peurober be. gwneud/cyflawni yn llwyr, cwpla/ cwb(w)lhau/dibennu/gorffen yn gyfan gwb(w)l

peurreizhañ be. cywiro’n fanwl/llwyr

(ar) peurrest g. (y) gweddill

peursellet (ouzh) be. archwilio; edrych yn fanwl (ar)

peursodiñ be. colli’i ben/phen yn lân, colli arno/arni’i hun(an) yn llwyr

peursot a. cwb(w)l/hollol hurt, dwl bared

peurunvan a. cwb(w)l/hollol unedig

an doare-skrivañ p. orgraff gwb(w)l unedig (a ddyfeisiwyd, ym 1941, i uno orgraff Kernev, Leon, Treger a Gwened )

peurunvaniñ be. cyfuno/uno (yn llwyr)

peurvan g. -où porfa

peurvat a. perffaith

peurvuiañ adf fynycha’, gan/ran amla’; fel rheol

ar p. eus an dud trwch y bob(o)l, y mwyafrif

peurzebriñ be. cwpla/dibennu/gorffen bwyta

p. udb. bwyta rhth i gyd / yn llwyr

peurzeskiñ be. dysgu/meistroli’n llwyr

peuz- rhagdd. bron, agos, ar fin

peuzalies adf yn fynych ei wala, yn bur am(a)l, yn am(a)l/fynych iawn

peuzechu adf bron ar ben, bron â chwpla/ dibennu/gorffen

peuzfolliñ be. bod bron â drysu/hurt(i)o

peuzheñvel a. bron yr un fath, eitha’ tebyg

peuzklañv a. anhwylus, clafychlyd, di-hwyl, symol

peuznoz b. -ioù cyfnos

peuzpare a. ar wellhad

peuzvadik a. gweddol fach

peuzvat a. lled/gweddol/pur dda, go lew

peuzvarv a. hanner marw, lled farw

peuzwirion a. heb fod yn gwb(w)l wir; heb fod yn hollol ddidwyll

peuzyac’h a. gwantan, gwanllyd, llegach

pevar rhif. g. pedwar

p. ha tregont pedwar ar ddeg ar hugain

p. hag hanter kant hanner cant a phedwar

p. real (hen arian) ffranc

p. war’n ugent pedwar ar hugain

ar bevar/p. a viz Ebrel y pedwerydd o Ebrill

er p. amser yn y pedwar tymor

ober an diaoul hag e bevar codi twrw dychrynllyd, chwarae’r diawl/cythraul, creu helynt y diawl/cythraul, creu cythgam o helynt

ur blasenn p. c’horn/c’hogn; ur porzh p. c’horn/c’hogn pedrongl

dre bevaroù bob yn bedwar, fesul pedwar

p.-ugent pedwar ugain

pevare¹ trefn. gb. pedwerydd g.; pedwaredd b.

pevare²? adf gof. pryd?

pevarenn b. -où cwarter/chwarter

pevarc'hogneg/pevarc'horneg g. -où petrual/petryal, pedrongl, sgwaryn

pevarc'hognek/pevarc'hornek a. petrual/ petryal, pedrongl(og), sgwâr

pevarlamm: d'ar pevarlamm adf ar frys gwyllt, ar garlam

pevarvet trefn. g. pedwerydd

pevarzek rhif. gb. pedwar ar ddeg g.; pedair ar ddeg b.

pevarzekvet trefn. gb. pedwerydd ar ddeg g.; pedwaredd ar ddeg b.

pevarzroadek a. â phedair/phedwar troed

ul loen p. anifail pedair/pedwar troed

pezavare? adf gof. pryd? pa bryd?

pezel b. -où bowlen/powlen, dysg(y)l; padell

pezh g. -ioù peth; faint (bynnag), gymaint, yr hyn; darn, talp, tamaid; darn arian, pishyn; clamp o, talp o (o flaen enw); anferth, enfawr (yn dilyn enw)

p. a gari faint (bynnag/fyd) a fynni

ar p. a gavan diaes y peth sy’n anodd i fi/mi, yr hyn sy’n anodd gen i; beth sy’n fy mlino/ mhoeni i

ar p. a zo y peth yw (hyn), beth / yr hyn mae’n ei olygu yw, i hyn y mae’n dod; fel hyn y mae (hi/pethau)

ar p. ma c’hellent beth/hynny a allen nhw, gymaint ag y gallent, hyd eitha’ eu gallu; â’u holl nerth, nerth braich ac ysgwydd

en e bezh / he fezh yn ei grynswth/ chrynswth, yn ei gyfanrwydd/ chyfanrwydd, yn un darn, yn gyflawn, yn grwn, i gyd, yn gyfan gwb(w)l

ar familh en he fezh y teulu yn grwn / i gyd

ar patatez-mañ ne chomont ket en o fezh mae’r tatws ’ma yn berwi drwy’r dŵr, mae’r tatws hyn yn briwa/chwalu wrth eu berwi

gwashañ p. a zo y peth gwaetha’ sy’; y gwaetha’ yw, fel mae hi waetha’, gwaetha’r modd

gwellañ p. a zo y peth gorau sy’; y peth da yw, yr hyn sy’ dda yw; y peth sydd o fantais yw, fel mae hi orau

gwerzhañ dre bezh mân werthu

sell ar p. didalvez-se! edrych ar y pwdryn/diogyn yna! edrych ar y peth da-i-ddim yna / yr hen beth diffaith yna!

ur (mell) p. den cawr o ddyn, clobyn/ wompyn (o ddyn), dyn anferth/enfawr

ur (mell) p. razh clamp/cloben/andros o lygoden ffrengig

ur p. dek euro darn/pishyn deg ewro

ur p. kig twmpyn/twlpyn/talp o gig

ur p. levr clamp o lyf(y)r, llyf(y)r anferth/enfawr/swmpus

ur p. lar-gaou celwyddgi rhonc

war ’p. am eus klevet yn ôl beth / yn ôl yr hyn a glywais i

p.-annez/-arrebeuri celficyn, dodrefnyn

p.-arc'hant/-moneiz darn arian

p.-c'hoari drama

p.-dilhad dilledyn, pilyn

p.-fall hen beth gwael (am berson), adyn, cnaf, dihiryn; slwt, slebog, maeden

p.-ha-p. bob yn un ac un, un ar y tro, un ar ôl / wrth gwt / yn dilyn y llall

p.-kurius busnesyn/busnesen

p.-labour tamaid/job o waith, jobyn

p.-lêr putain, gwraig/merch dinboeth

p.-teil mochyn (o ddyn), hen un brwnt/ffiaidd (am ddyn)

ur p.-didalvez pwdryn, diogyn, un da i ddim

pezhell¹ a. goraeddfed, rhy aeddfed; pwd(w)r, wedi pydru/madru, wedi mallu; drwg, clwc, clonc (am ŵy/wŷ); meddal, cwsg (am ffrwythau a llysiau); merchetaidd

pezhell² adf` iawn, enbyd, dychrynllyd, ofnadwy

brein-p. pwd(w)r mall

lart-p. tew iawn, enbyd/dychrynllyd/ofnadwy o dew

pezhelliñ be. goraeddfedu, pydru, mynd yn gwsg (am ffrwythau a llysiau)

pezhiad g. -où cwlffyn, twmpyn/twlpyn/ talp, darn/tamaid mawr

ur p. kig twmpyn/twlpyn/talp o gig

ur p. den gw. ur pezh den

ur p. douar darn helaeth o dir

ur p. mat a hent tipyn o ffordd, ffordd bell

ur p. moneiz celc go dda

ur p. tud torf/tyrfa fawr (o bob(o)l)

pi g. gw. pig

piano g. -ioù piano

ur p. besk piano unionsyth

ur p. lostek piano cyngerdd

pianoour g. -ien pianydd

piaouañ be. perch(e)nogi, meddiannu, cymryd meddiant (ar)

pibenn b. -où tiwbyn bach

pibien ll. pab qv.

picher g. -où stên, jwg/siwc, piser

picherad g. -où stenaid, jwgaid/jygiaid/siwcaid, llond/llawn stên, llond/llawn jwg/siwc

ober ur p. meddwi’n gaib/dwll/chwil, ei dal hi

picheri b. -ioù balog, copis(h)

pichon g. -ed cyw; colomen; clown o ddyn, cymeriad doniol, ’deryn (ffig. am ddyn); pishyn, blodyn (ffig. am fachgen glân yr olwg); cariad

an daou bichon (ffig.) y ddau gariad

pidenn b. -où pidyn

pif g. -où cadbib, chwibanogl (cerdd), pib (feinlais) (cerdd)

pifad g. -où tancad, llond bol(a) (o ddiod feddwol)

graet ur p. gantañ wedi’i dal hi, yn feddw caib/gaib

pifon g. -où p(r)ocer; (ar laf.) pidyn

pifonañ be. p(r)ocran/p(r)ocro

pig¹ b. -ed pioden

p. pe vran a gan bydd rhywun neu’i gilydd yn siŵr o ollwng y gath o’r cwd / o ddweud / o glecan

bez’ ez eus p. pe vran mae rhth yn y gwynt

intent/kemer/klevet/kompren p. e-lec’h b. camddeall rhth am rth arall

krog eo ar big en he skouarn mae hi’n ysu/dyheu am briodi

neizh ar big pa vez uhel - ’pad ar goañv ’vez ket avel pan fo nyth y bioden yn uchel ’fydd dim llawer o wynt yn y gaea’

ur chupenn / ur porpant lost p. cot a chwt

p.-spern/-c’harzh cigydd (aderyn); gwraig geintachlyd, conen

pig² g. -où caib

pigat be. gw. pikañ

pigell b. -où caib, hof, chwynnogl; angor; cyffro, cynnwrf, helynt, stŵr, twrw; anghydfod, ffrae, cwympo mas

ur pezh p. helynt, halibalŵ/hylabalŵ, randibŵ

ober e bigelloù d’ub. difrïo rhn, lladd ar rn

pigellat be. ceib(i)o, hofio

pign g. -où codiad/cwnnad (mewn ffordd), rhiw, tyle, rhipyn

pign : e p. adf yn hongian; wedi’i ohirio (am achos llys ayyb.)

war-bign yn codi/esgyn

pignat be. dringo, esgyn, mynd lan / i fyny

p. gant an diribin dringo’r rhiw/allt, mynd lan y tyle, mynd i fyny’r rhiw

dre glask p. re uhel e kouezher re izel a ddringo’n rhy uchel fe dyr y brigyn dano, rhy uchel a syrth; nid y gangen ucha’ yw’r lle diogela’ i gysgu

pigner g. -ien dringwr

pignerez b. -ioù esgynnydd

pignidigezh b. esgyniad

pigos g. -(i)où pig(yn)

pigosat be. pigo; ergydio, taro ergydion bach

pijama g. -où pijamas

war e bijama yn ei bijamas

pik¹ a. pigog, blaenllym; pefriol

daoulagad p. dwy lygad yn pefrio, dau lygad disglair, pâr o lygaid byw/siarp

un den p. dyn pigog/beirniadol

dour p.(-p.) dŵr pefriog

orjal bik weiren bigog

pik² adf ar unwaith, yn syth/union; cwb(w)l, hollol

chom p. a-sav sefyll yn stond ar unwaith / yn union, sefyll yn hollol stond

son-p. hollol syth, syth fel pocer, mor syth â saeth / â’r pin, unionsyth

sonn-p. e benn evel ur par pintig ei ben i fyny’n syth fel sowldiwr

sot-p. cwb(w)l hurt/dwp, ffôl iawn, hollol angall/ynfyd

pik³ g. -où pig(i)ad; brath, brath(i)ad; smotyn, brycheuyn, marc; dot; atalnod llawn; draenen; pwyth(yn)

p. ebet! ’dwy’ i ddim yn edifar/flin o gwb(w)l! ’dwy’ i’n ’difaru dim! ’rwy’n gwb(w)l ddiedifar

daou bik colon

war ar p. cymwys, union, ar ei ben

da greisteiz war ar p. canol dydd cymwys / ar ei ben, hanner dydd union

ur p. lann draenen eithin

p.-echu atalnod llawn

p.-echu! a dyna ben/ddiwedd (ar y mater)!

p.-estlamm(añ) ebychnod

p.-goulenn gofynnod, marc cwestiwn

p.-virgul(enn) hanner colon

pikoù-panez/-rous/-brenn brychni haul

goloet a bikoù yn frith o frychni haul

pika g. math o wymon coch

pikadenn b. -où pig(i)ad, brech, brech(i)ad

pikañ/pikat be. pigo, brathu; poeni, poenydio; cyffroi; barnu, beirniadu, gweld bai (ar), chwilio beiau, tynnu llinyn mesur (dros); hollti blew (ffig.)

p. buan/stank (ffig.) cerdded yn fân ac yn fuan

p. kalon ub. gwanu calon / cyffwrdd â chalon rhn; clwyfo/dolurio rhn

p. mein trin cerrig

en em bigañ/bigat pigo/chwistrellu’i hun(an), rhoi chwistrell(i)ad iddo/iddi’i hun(an)

piker g. -ien torrwr

p. mein torrwr cerrig

pikern g. -(i)où pigyn, copa, brig; côn, cyrn(en)

piketañ be. teneuo (am blanhigion)

piketet abf piketañ qv.

p. re ziwezhat e ognon gantañ ’roedd e wedi teneuo’i winwns/’nionod yn rhy hwyr

pikez¹ b. -ed sychbren o fenyw, conen, gwraig biwis/gynhennus, hen jaden/ ddraenen/sgriwen/’sguthan o wraig, merch/hogan ddigywilydd, croten/ pisyn haerllug; pla (ffig.)

pikez² g. a thorf. -enn b. meillion (duon) (ar gardiau chwarae)

piklammat be. sboncio, neidio'n uchel; llamu, carlamu (am y galon)

pikmoan a. pigfain

piknik g. -où picnic

pikol¹ a. (o flaen e. a rhage.) anferth, enfawr, mawr i’w ryfeddu, aruthrol fawr

tri fikol prenestr tair ffenest(r) anferth

ur p. den cawr/clamp/crwmffast/palff o ddyn/fachgen, dyn anferth/enfawr, cawr, clobyn, whompyn

ur p.levr clamp/clobyn o lyf(y)r, cyfrol anferth/enfawr/swmpus

pikolenn b. -où cloben, whompen

ur bikolenn a vaouez/blac’h clamp/cloben/ cwlffen/cymanfa/tas/ whompen o fenyw/ferch/ddynes, gwraig/merch anferth/enfawr, menyw/ merch yn fwy na llond ei chadair

pikous a. cramennog, cwsg (am lygaid); gwan, gwael (am olau); di-olwg

koñchoù p. hen wheddel, coel gwrach

pikouz torf. -enn b. cwsg, crwst, cramen y llygad

p. bihan! y cnaf/cenau/mwnci bach! (wrth blentyn)

pikouzañ be. cramennu (am lygaid)

pikuz a. pigog; crafog

pil¹ a. trwm (am law)

ober glav p./a-bil bwrw glaw trwm / glaw'n drwm, arllwys/diwel/tywallt y glaw, tresio/stido bwrw

pil² g. -où cefn/cwt/cynffon (darn arian)

p. pe groaz/fas pen neu gwt/gynffon

pilat be.cledro, clatsio, curo, lardo, pwn(i)o, pwyo, taro, dyrnu; cymynu, torri (coed)

en em bilat ymladd (â’i gilydd), cledro’i gilydd

pil(i)ad g. -où, pilajoù cymynad, cwympad (coed); lladdfa, cyflafan; llwyth, cruglwyth, crugyn, tomen, llawer; cawod drom/drwm

ur p. grizilh cawod drom o gesair

piladeg b. -où ymladd(fa), (y)sgarmes

piladenn b. -où cot(en), cledrad, crasad/crasfa, cweir, lardad, hemad, plamad

pilat be. cledro, clatsio, pwn(i)o, plamo, lardo, dyrnu, wado, wald(i)o, hemo; (d)ymchwelyd, bwrw/ taro i lawr; cymynu, cwympo, torri i lawr (am goed); difrïo, difenwi, dilorni, diarhebu, pardduo, lladd ar, tynnu llinyn dros (ffig.); baglu; bwyta (yn awchus/llyminog), llarpio

p. boued claddu/llarpio/llowcio/sglaffio bwyd, bwyta’n awchus/llyminog, colb(i)o arni

p. hent colb(i)o arni, hedfan (ffig. am yrru yn gyflym ), mynd fel cath i gythraul / fel y meil, chwyrnellu/chwyrlïo ar hyd y ffordd

p. lann briwa/chwalu/malu eithin

en em bilat cledro/pwn(i)o’i gilydd, cwffio (â’i gilydd), ymladd

pil-beg g. -ed-beg celwyddgi

pil-dour g. -ioù-dour, pilad-dour g. -où-dour cawod drom/drwm

piled g. (i)où cannwyll

piler¹ g. -ien cymynwr, torrwr

p.-boued bolgi; bwytäwr awchus, claddwr bwyd, sglaffiwr

p.-lann cymynwr/torrwr eithin; enw arall ar Dañs-Leon Dawns (Bro-)Leon

piler² g. -(i)où piler, colofn; ateg, stacer; rhigod

p.-koad bloc(yn)/plocyn

pilgos/piltos g. -où bloc(yn)/plocyn

pilgosek/piltosek a. byrdew

pilh g. -où clwt(yn), cerpyn, rhecsyn

noazh p. cwb(w)l noeth, noethlymun, porcyn

pilhaoua be. casglu/crynhoi rhacs; (ffig.) mercheta, cwrso/hel merched

pilhaouer g. -ien jac y rhacs

pilhaouek a. carpiog, rhacsog

pilhenn b. -où clwt(yn), cerpyn, rhecsyn

p. a gav truilhenn (er c’harz pe e-kichen), n’eus p. na gav truilhenn mae brân i frân yn rhywle (a dwy i frân front!), mae rhyw heglyn caglog ar gyfer pob heglen faglog

pilhenneg g. -ed (bot.) creulys/greulys, penfelen

pilhennek a. carpiog, yn garpiau i gyd, yn rhacs (jibidêrs)

pili ll. pal qv.

pilikant g. gw pelikant

pilkoed g. -ed cnocell/tyllwr/taradr y coed

pillig b. -où maen (coginio )

p.-lostek ffrimpan/ffrwmpan, padell ffrïo

pil liger g. -ien tincer

pilpazañ be. cerddetan; damsang/ damsiel/dams(h)gen, sathru, mathru; stablad (yn ddiamynedd )

pilpous a. rhagrithiol, dauwynebog

pilpouz g. -ed rhagrithiwr, un dauwynebog

pilpouzenn b. -ed merch ragrithiol/ ddauwynebog

pilpouzerezh g. rhagrith

pilprennañ be. pwyo, malu; mathru; crafu, rhwto, rhwb(i)o; (ffig.) clebran

p. e c’henoù / he genoù clebran, clecan, lapan

piltos g. gw pilgos

piltosek a. gw. pilgosek

piltrot(ig) g. trot

mont d’ar p. mynd ar drot, mynd drot-drot, trot(i)an

piltrotat be. mynd ar drot, mynd drot-drot, trot(i)an

pilulenn b. -où pilsen

pimp b. gw pip

pimpatrom g. -où cynddelw, prototeip

p. e dad yn gymwys / yn gywir / yn union yr un peth â’i dad, yr un boerad â’i dad, wedi’i boeri yr un peth â’i dad, ei dad i’r blewyn, yr un ffunud â’i dad

pimperlamm: d'an pimperlamm adf ar garlam (gwyllt)

redek d’ar p. carlamu, rhedeg ar garlam, rhedeg nerth ei draed/thraed

pin¹ torf. -enn b., gwez-pin torf. -enn-bin b. pîn, pinwydd, coed pîn ll. pinwydden, coeden bîn

pin²(n) g. -où tap (ar gasgen )

pin(n)ard¹ a. cefnog, cyfoethog, ariannog

pin(n)ard² g. -ed dyn/gŵr/un cefnog/ cyfoethog/ariannog iawn, dyn yn graig o arian; ceiliog dandi

pinijañ be. cosbi

pinijenn b. -où penyd, cosb

goude railhenn : p. wedi gloddest : ympryd

pinochez torf. -enn b. sbinais, pigoglys, (y)sbigoglys

pinous a. â chywilydd arno/arni, yn llawn cywilydd, yn cywilyddio, penisel (o gywilydd; o euogrwydd), ei gwt/ chwt rhwng ei goesau/choesau, ei gynffon/ chynffon rhwng ei (h)aflau; fel tasai wedi cael torri’i grib/chrib (ffig.)

piñsad g. -où pinsiad; pinsiaid

ur p. holen pinsiaid o halen

piñsadenn b. -où pinsiad; pinsiaid

piñsañ be. pinsio, rhoi pinsiad (i)

piñsedoù ll. pinsiwn

piñsetenn b. -où, piñsetez b. -ioù gefail; gefeilau

piñsin g. -où cawg dŵr swyn

p.-badeziñ bedyddfaen

pint¹(ig) g. -ed ji-binc, asgell fraith/arian

drant/laouen/seder evel ur p. mor hapus â’r dydd / â swllt / â’r gog

pint²(ad) g. -où peint

pinter g. -ed pinc(yn), telor

pintet a. yn clwydo

pintig g. -ed asgell fraith

ober p. d’ur bugel codi/cwnnu plentyn yn uchel

pinvidig g. pinvidien dyn/gŵr cefnog/cyfoethog/ariannog

ar paour hag ar p. y tlawd a’r cyfoethog

ar binvidien y cyfoethogion

pinvidigezh b. -ioù cyfoeth

pinvidik a. cyfoethog, cefnog, ariannog; (am iaith) cyfoethog, coeth

p. on koulz ha nikun p’az on kontant deus ma/va fortun cyfoethog pob un a wêl ei ddigon, gorau cyfoeth - bodlondeb, cyfoethog pob bodlon/ dedwydd, pwy sydd gyfoethog? - y neb ni chwenycho ddim o eiddo arall

ar vicher-se ne zeuer ket pinvidik diwarni ’ddaw neb yn gyfoethog ar y swydd yna

n’eer ket da binvidik dre onestiz / da binvidik buan mar bezer onest nid cyfoethog ond a gymero, nid aeth neb yn gyfoethog heb ddwyn tipyn, ni lwyddodd ond a dramgwyddodd; mae’r cyfoethog yn ymfrasu ar ddagrau’r tlodion

p.-mor/-gros/-peurfonn/-pounner cyfoethog/ cefnog/ariannog iawn / dros ben / tu hwnt, tra chyfoethog

pinvidikaat be. cyfoethogi; ymgyfoethogi

dibaot den ne binvidika oc’h ober gaou eus e nesañ nid cyfoethog ond a gymero, nid aeth neb yn gyfoethog heb ddwyn tipyn, ni lwyddodd ond a dramgwyddodd, mae’r cyfoethog yn ymfrasu ar ddagrau y tlodion

pioch a. â’r traed yn troi (tuag i) mewn

pioka g. gwymon gwyn bwytadwy

pip b. -où casgen

pipad b. -où casgennaid

pipi¹ a. balch; dechau, penigamp

Pipi² epg. Pedr; cymeriad; meistr, pencampwr; dandi, coegyn; (blasenw ar lafar) coffi

P. du coffi du

P. ludu coffi gwan/tenau/dwrllyd

sonn evel ur p. yn syth fel postyn /p(r)ocer

ur gwall bipi tipyn o gymeriad

P-Gouer gwladwr, ffarmwr/ffermwr/ amaethwr

piramid g., piramidenn b. -où pyramid

pirc'hirin g. -ed pererin

pirc’hirinañ be. pererindota, mynd ar bererindod

pirilh g. -où perygl, dansier

pirilhus a. peryglus, dansierus

pis g. piso

p. ’n e wele, p.-tonton/-toutou (bot.) dant y llew

pisat be. piso, gwneud dŵr

pishañ gradd eithaf a. pizh qv.

pishoc'h gradd gymh. a. pizh qv.

pismigañ/pismigat be. pigo (bwyd); bod yn gysetlyd; barnu, beirniadu; hollti blew (ffig.); tindroi wrth weithio; poeni, plag(i)o, pryfoc(i)o

p. a ra e voued mae’n pigo’i fwyd fel (cyw) ’deryn

techet da bismigañ an holl tueddu i fwrw llinyn mesur dros bawb, tueddu i feirniadu pawb

pismiger g. -ien un yn pigo'i fwyd, un cysetlyd/ misi ynglŷn â'i fwyd; un gorfeirniadol, chwiliwr beiau, holltwr blew (ffig.)

pismigus a. anodd (ei blesio/phlesio), cysetlyd, beirniadol, gorfeirniadol, gorfanwl

pistig g. -où brath(i)ad; pig(i)ad, pigyn; (y)sgathr(i)ad

pistigañ be. brathu, pigo, gwanu

pistiger g. -ien brathwr, clwyfwr

pistiget abf pistigañ qv.

p. eo (ffig.) mae wedi llyncu corryn/pry’ (ffig.), mae’n feichiog, mae’n disgwyl (plentyn)

pistigus a. brathog, yn brathu/dolurio; clwyfus, dolurus

pistolenn b. -où dryll, gwn

pistrak g -ed tinwen/tinwyn, cynffonwen; (ffig.) plentyn teimladwy

pistri g. gwenwyn

pistriañ be. gwenwyno

pistrius a. gwenwynllyd/gwenwynig

pitaod g. -ed (yn ddirmygus) dyn/gŵr/person cyfoethog/cefnog/ ariannog, un o’r crach(ach), crachyn

pitaouer g. -erien merchetwr

pitilh a. dwl, hurt, gwirion

piv/piw? rhage. gof. pwy?

pivier ll. pav/pao qv.

piz torf. –enn b. pys ll. -en

dañsal evel ur bizenn dawnsio fel plufyn

diglorañ/dilenn p. masglo pys

ober p. tyfu pys

p.-bras ffa

p.-c'hwerv/-plad (bot.) bysedd y blaidd, pys blaidd yr ardd, lwpin

p.-c'hwez-vat pys pêr

p.-gad/logod pys gwyllt, ffugbys

pizh a. ac adf cywir, manwl, gofalus, trwyadl, llwyr, iawn; craff; darbodus, yn edrych yn llygad y geiniog; crintach(lyd), cybyddlyd, tyn(n), mên, ariangar

p. evel ar pemoc’h/razh mor cybyddlyd/crintachlyd â mochyn (’chei di ddim ganddo fo / gydag e nes ei ladd)

bezañ p. er gomañsamant eo penn an hent d’an arboellamant yng ngenau’r sach y mae cynilo (blawd), rhy hwyr cynilo pan eir i din y cwd; gormod(edd) yw tad prinder

bezañ p.-gagn/-brein bod yn gybyddlyd iawn, bod yn ddiarhebol o grintachlyd

en em walc’hiñ p. ymolch yn dda/iawn/llwyr

mont p. ganti byw’n fain, bod/byw yn gynnil, byw ar fin y gyllell, edrych yn llygad y geiniog, tolio

ober p. ha strizh e zever cyflawni’i waith/dasg/ddyletswydd yn ofalus/ gywir ac yn fanwl

sellet p. ouzh udb. edrych yn fanwl/ graff ar rth, craffu ar rth

sentiñ p. ufuddhau i’r llythyren, bod yn gwb(w)l ufudd

ur plac’h p.-gagn crintachen, crimpen, gwraig gybyddlyd/dynn/fên

p.-ha-p. yn fanwl gywir, yn fanwl iawn; yn gydwybodol

p.-brein/-lous cybyddlyd/crintachlyd/ tynn/mên iawn

pizhenn b. crintachen, crimpen, gwraig gybyddlyd/dynn/fên

pizhoni b. cybydd-dod, crintachrwydd

pizza g. -ioù pizza

plac'h b. -ed merch, croten, lodes, hogan; morwyn

p. an eured, p.-nevez priod(as)ferch

p. a-walc’h merch/gwraig fawr/abl/awdurdodol, tipyn o fadam

p. a-walc’h out! ’rwyt ti’n ddigon ab(a)l/ atebol!

p. an arc’hant merch ariangar

n’on ket plac’h dindanout’dwy’ i ddim yn forwyn fach i ti

ur p. divergent/rok merch hogan ddigywilydd, croten/pisyn haerllug/ eg(e)r

ur p. lorc’h enni / a lorc’h / a stad /a stroñs / uhel an avel ganti / bras he c’halite / savet ar c’herc’h d’he c’houzoug merch falch/ffroenuchel/ fawreddog, merch yn llawn ffrwmp/ gwynt (ffig.), ffrwmpen, swancen, merch a thipyn o feddwl ynddi / a thipyn o gachu ceiliog yn perthyn iddi (aflednais)

ur p. ha na ra na tre na lanv merch/gwraig ddidoreth

ur p. n’andur nag avel nag heol merch/gwraig anodd ei phlesio

ur p. pizh-gagn / peg he c’hroc’hen ouzh he c’hein crimpen, merch/gwraig gybyddlyd/dynn/ fên

ur p. zigempenn/ziskempenn/ fourdouilh merch/gwraig anniben/flêr

un darinenn a blac’h merch/menyw bert/ddel/dlos, pisyn, clatsien

ur frañjolenn a blac’h, ur gigenn vat a blac’h cloben/cwlffen/cymanfa o ferch/wraig, merch a thipyn o afael arni, gwraig yn fwy na llond cadair

p.(-a)-enor morwyn briodas

p.-aod pysgotwraig

p.-fall putain, hwren

p.-kozh(-viret), p. yaouank-kozh hen ferch, merch weddw/ddibriod

p.-ti morwyn

plac’heta be. mercheta, cwrso/hel / rhedeg ar ôl merched

plac’hetaer g. -ien merchetwr

plad¹ g. gwastad

p. an dorn cledr y llaw

war ar p. ar y gwastad

war hed p. e gorf / he c’horf ar/yn ei hyd

plad² g. -où, pladeier plat/plât mawr/ gweini

p.-nij soser hedegog/awyr

p.-prof plat/plât offrwm

p.-soubenn dysgl gawl, dwbler, cawg

pladad g. -où plataid, llond plat/plât

pladañ be. gwastatáu/gwastadu, llyfnhau/ llyfnu, gwasgu’n fflat, lefelu; gorwedd, mynd yn ei hyd; trechu, gorchfygu, llorio; dymchwel(yd)/ymchwelyd/ ’mhoelyd; plygu, ufuddhau

p. da ub. plygu/ufuddhau i rn

p. e vag dymchwel(yd)/ymchwelyd/ymhoelyd ei fad/gwch, troi’i fad/gwch wyneb i waered

p. e fri d’ub. gwasgu trwyn rhn yn fflat, rhoi ergyd i rn ar ei drwyn

an avel a bladas ar gwez yaouank plygodd y gwynt y coed ifainc/ifanc

pladeier ll. plad² qv.

pladenn b. -où, pladinier hambwrdd; dysgl tafol; record (cerdd); disg (technoleg.); crwban y môr

ar bladenn galet y ddisg galed / y disg caled

ur bladenn vlot disg lipa/llipa

p.-nij soser hedegog/awyr

pladennig b. -où disg

pladinier ll. pladenn qv.

pladorenn b. -ed gwraig ddidoreth/ ddigyffro, pwdren

pladorenniñ be. gorwedd(i)an/eisteddan yn segur

plaen¹ a. gwastad, llyfn; syml, rhwydd, didrafferth; union, cymwys, cywir; plaen

p. evel ul lenn llyfn fel llyn

ar wirionez blaen ha netra ken gw. gwirionez

keusteurenn blaen pryd o lysiau yn unig (heb gig)

war ar p. ar y gwastad

war blaen yn rhwydd/ddidrafferth

p.-ha-p. syml

komz-/lavar-/yezh-p. rhyddiaith

plaen² adf yn gyson, yn rheolaidd; yn rhwydd; cwb(w)l, hollol

p. ha brav yn rhydd ac yn rhwydd (am siarad), rhugl

bleinañ p. gyrru ar yr un cyflymdra o hyd

derc’hel p. e spered bod yr un fath o ran anian/natur) bob amser, cadw’i gydbwysedd, cadw’i ben, peidio â chynhyrfu / cholli’i ben

kerzhet p. cerdded yn syth yn ei flaen (heb wyro i’r dde nac i’r chwith)

labourat p. gweithio’n gyson (heb laesu dwylo)

p.-ha-p. yn syml

sot-p. cwb(w)l ddwl/dwp/hurt, dwl bared

plaen³ g. gwastatir/gwastadedd, tir gwastad, paith, maes

war ar p. ar y gwastad

bezañ lakaet war ar p. cael ei (g)wneud yn dlawd/llwm

bezañ war e blaen / he flaen bod heb unrhyw anhawster/dramgwydd/ drafferth/rwystr; bod yn dawel; bod yn bwyllog

mont war e blaen mynd wrth ei bwysau / gan bwyll / yn ara’ deg

plaenaat be. gwastatáu/gwastadu, llyfnu/llyfnhau, gwneud yn wastad/llyfn/fflat, lefelu; symleiddio; hwyluso, hyrwyddo

p. an hent hwyluso’r ffordd, rhoi pob rhwyddineb, rhoi (pob)chwarae teg

plaenenn b. -où gwastad, gwastadedd, gwastatir, tir gwastad, paith; maes (y gad)

plais torf. -enn b. lledod (y môr) ll. lleden (y môr)

plaisenn b. -ed lleden (y môr)

plak g., plakenn b. -où plac, plat/plât metal

plakenn-dredan b. -où-tredan plat/plât trydan (ar ben ffwrn/stof )

plan g. -iou cynllun

plañchod g. -où llawr (coed/pren)

planedenn b. -où planed; ffawd, ffortun, tynged; bywyd; profedigaeth

diwar deir gwech e vez torret ar blanedenn ’does dim dau heb dri, ’does dim dwy waith heb dair

plegañ d’e blanedenn derbyn ei dynged, plygu i’r drefn, cario’i groes

plankenn g. -où, plenk plencyn, planc, astell, estyllen, bordyn/borden

aet eo war ar blankenn lardet mae’r hwch wedi mynd drwy’r siop gydag e /gyda hi, mae wedi mynd i Dre-din, mae hi wedi mynd i’clawdd/wal/gwellt arno/arni, mae wedi mynd yn fethdalwr/fethdalwraig

arouez p. ’zo gantañ/ganti mae golwg y bedd / mae golwg drengaidd arno/arni

treut evel ur p. fel astell/estyllen o denau

p.-dre-lien astell/estyllen feistonna, bwrdd beistonna, plencyn hwylio

p.-harp astell benlinio

p.-ruilh estyllen/bwrdd sgrialu, sgrialfwrdd

plañsonañ be. plethu

plañsonenn b. -où pleth

plant¹ torf. -enn b. planhigion ll. planhigyn

p. tomatez planhigion tomatos

ur blantenn planhigyn; merch bert/ddel/dlos, pishyn, clatsien

p.-bevañs perlysiau, llysiau blas/cegin

p.-bleiz (bot.) llaeth/bwyd sgwarnog

p.-krap planhigion dringo

plant² g. -où planhigfa; gwadn (troed)

plantañ be. plannu; lluchio; gwthio; gwthio i mewn; dodi, gosod, rhoi; suddo; estyn (ergyd)

p. al levrioù er sac’h gwthio’r llyfrau i mewn i’r sach/cwdyn/bag

p. an den er maez gwthio’r dyn allan/mas

p. pouf prynu ar hen gownt / ar goel / ar y llechen (heb dalu byth)

p. tizh colbo arni, hedfan (ffig.), rhoi’r droed (yn drwm) ar y sbardun, gyrru’n gyflym, gyrru fel cath i gythraul

planteiz b. -(i)où planhigfa, gwely (o flodau)

plaou(i)añ be. cipio; difa, ysu, bwyta yn awchus/ llyminog, claddu (am fwyd), llarpio, llowcio, sglaffio, traflyncu, colb(i)o arni; bwyta; ymosod ar, goresgyn

plaouier g. -ien glwth, bolgi, un barus, un am ei fola/fwyd, bwytäwr trachwantus

plapous a. brwnt, budr, bawlyd

plarik adf gan bwyll bach/fach, wrth ei bwysau/phwysau, yn dawel bach/fach, yn ddistaw bach; yn raddol

plas g. -où lle, man; ffarm; swydd, gwaith; tocyn (i sicrhau sedd)

p. a zo evidon? oes lle i fi/mi?

p.(enn) an amamm / ar vioù / ar c’hezeg / ar saout / ar yer lle’r menyn / yr wyau / y ceffylau / y da / yr ieir (yn y farchnad)

p. ar foar cae’r ffair

p. din! rhowch le i fi/mi fynd heibio!

p. en deus mae gydag e / ganddo fo (ddigon o) le

p. kentañ, kentañ p. lle blaena’; blaenoriaet

p. ’zo! mae yna (ddigon o) le!

p. ’zo evidout amañ! mae lle i ti yma!

cheñch p. newid lle

e p. yn lle

en hevelep p., er memes p. yn yr un lle

n’edo ket a blas evit an holl ’doedd dim lle i bawb

ober e p. un all gweithredu/gwneud yn lle rhn / dros rn / ar ran rhn (arall); sefyll yn y bwlch

war ar p. yn y fan a'r lle, ar unwaith

ur plas a. ac’hub sedd gadw, lle wedi’i gadw

ur p. diac’hub sedd rydd / heb fod wedi’i chadw, lle heb fod wedi’i gadw

e plasoù ’zo mewn rhai llefydd/ mannau

plasañ/plasiñ be. lleoli

plasenn b. -où sgwâr (pentre’/tre’ )

p. an iliz sgwâr yr eglwys

p.-foar cae ffair

plasenner g. -ien gweithiwr yn ôl y dydd / wrth y dydd

plastik g. -où plastig

plastr g. -où plastr; sment

plastrañ be. plastro

plastrer g. -ien plastrwr

plat a. gwastad, fflat

p. eo e yalc’h mae’i boced yn wag, ’does dim ceiniog/clincen gydag e, ’does ganddo ddim dimai (goch y delyn)

treid p. traed fflat

plataat be. gwastatáu, llyfnu, gwneud yn wastad/llyfn/fflat

platan torf. -enn b. planwydd ll. planwydden

plavañ be. hofran, esgyn, hedfan/(e)hedeg uwchben; disgyn/plymio ar

pled g. sylw

kemer pled gant ar gudenn-mañ rho sylw i’r broblem hon

teuler/teurel p. (gant/ouzh/war ub./udb.) cymryd sylw (o/ar rn/rth); gofalu (am rn/rth), carco/gwarchod rhn/rhth; gwneud yn siŵr (o rn/rth)

taolit p. da ober mat ho labour! gofalwch wneud eich gwaith yn iawn/dda!

taolit p. ouzh/war ho labour! rhowch eich meddwl ar eich gwaith! canolbwyntiwch ar eich gwaith! cymerwch ofal gyda’ch gwaith!

plediñ be. ymwneud (gant â), ymdrin (gant â) ; ymddiddori / bod â diddordeb (gant yn; mewn); edrych (ouzh ar ôl); ymroi (da + be. i) ; gant/war + e. i); craffu (ouzh ar), sylwi (ouzh ar)

pleg¹ a. wedi’i blygu/phlygu, ymhlyg; cam

pleg² g. -où plyg, plet; hem; crych, rhych; tro (mewn ffordd); goleddf, gogwydd, tuedd(iad), anian; arfer(iad); cyfle; man gwan; tric (â chardiau chwarae)

bezañ en ur p. bod mewn cyfyngder/helynt/helbul, bod mewn twll / mewn tipyn o gawl(ach) (ffig)

bezañ etre daou bleg bod mewn cyfyng gyngor, bod/cloffi rhwng dau feddwl; bod rhwng dwy stôl (ffig.)

distreiñ d’e bleg, dont d’e bleg kozh dychwelyd i’w hen anian/ffordd, ailafael yn ei hen arferiad

e p. ymhlyg; yng nghornel; rhwng

e p. an daol rhwng y ford a’r fainc/gadair

e p. ar c’hleuz y tu ôl i’r clawdd

e p. ar predoù/prejoù rhwng prydau (bwyd)

e p. ar straed ar gornel y stryd

e p. skouarn ub. yng nghlust rhn; yn gyfrinachol

emañ en ur p. diaes mae e/hi mewn cyfyngder/ helbul/helynt, mae e/hi mewn cawl/twll (ffig.)

laret udb. e p. skouarn ub. sibrwd rhth yng nghlust rhn

ober ur p. troi hem

tennañ e bleg/phleg(-où) ymdopi, dod i ben â hi

ur p. berr cyfyngder, enbydrwydd, sefyllfa anodd, anhawster, trafferth

ur gwall bleg tro cas (mewn ffordd)

ur mezvier ne dorro ket e bleg nid hawdd bwrw hen arfer

war bleg e c’henoù / he genoù yng nghornel ei geg/cheg

p.-fall arferiad gwael/drwg; gwendid, bai, drwg, diffyg, ffaeledd

p.-hent tro (mewn ffordd)

p.-mor bae

p.-natur greddf; cymhelliad

plegoù-displegoù cymhlethdodau, anawsterau

plegoù, eil-blegoù ha displegoù ar goustiañs dirgel gilfachau’r gydwybod

plegadenn b. -où (ar laf.) cachad

plegañ be. plygu; gwyro; cydymffurfio, cyfaddawdu, ild(i)o; cyrcydu, cwtsio lawr; (ar laf.) gwneud ei fusnes/busnes (ffig.), cachu, caca

p. e benn plygu’i ben

p. hep terriñ plygu heb dorri

aesoc’h eo p. plantenn / ur blantenn evit n’eo displegañ gwezenn / ur wezenn, kozh gwezenn ’zo drouk da blegañ - kentoc’h e torfe eget eeunañ, pleg da vugel en e yaouankiz (- hag hep mar hen plegi en da c’hiz) gellir plygu’r gangen ond rhaid torri’r goeden, plyger y pren (pan fo) yn gangen/ifanc; (ffig.) hyffordda blentyn ar ddechra’i daith (ac ni thry oddi wrthi pan heneiddia)

mont da blegañ mynd i wneud ei fusnes/ busnes, mynd i gachu/gaca

gwell(oc’h) (eo) p. eget terriñ gwell plygu na thorri

prest/tuet da blegañ taeog(aidd), parod i blygu / i gydymffurfio, di-asgwrn-cefn (ffig.)

plegenn b. -où perth (wedi’i phlygu/ phlethu); dolen (basged); coes (arf/erfyn, teclyn); cyfyngder, anhawster, twll (ffig.), helynt, busnes

p. fall helynt/busnes cas/annymunol

plegennoù amgylchiadau

e-leizh a blegennoù diaes llawer o anawsterau

plegennañ be. plethu

plegus a. hyblyg

pleñch ll. plankenn qv.

plenk ll. plankenn qv.

pleustr g. ymarfer, arfer

laka(a)t e p. ymarfer, arfer, rhoi ar waith

pleustrad g. -où ymarfer(iad)

pleustradeg b. -où ymarfer (ar y cyd)

p. ar pezh-c’hoari ymarfer y ddrama

pleustriñ be. ymarfer; mynychu; caru (â), mynd gyda, canlyn (merch); bod wrth ei fodd/bodd, mwynhau; dofi; ymgartrefu, arosfeuo

p. ar yezh ymarfer/defnyddio yr iaith

p. d’ober udb. gwneud ei orau glas i gyflawni rhth, bod ar ei eitha’ yn gwneud rhth, gwneud rhth hyd eithaf ei allu

p. gant defnyddio; ymhél â; ymwneud (â), ymdrin (â), trin, trafod (person)

p. war ymroi i; gofalu am, carco; meddwl am, ystyried

p. warni ymroi iddi, dygnu/ymlafnio arni, bod/gweithio/llafurio wrthi

plezh b. -ioù pleth

plezh(enn)añ be. plethu; rhaffo (winwns/nionod); plygu (perth)

plezhenn b. -où pleth; rhaffaid o winwns/nionod; perth wedi’i phlygu

plijadur b. -ioù pleser, diddanwch, hwyl, difyrrwch, mwynhad/mwyniant

p. a vo! fe fydd yno hwyl!

emañ ebarzh e bemp/seizh p. warn-ugent, hennezh ’zo gant ar pemp p. warn-ugent dek ouzhpenn, ’vel un targazh er ribot mae e yn ei seithfed nef, mae ar ben ei ddigon, mae wrth fodd ei galon, mae ar gef(e)n ei geffyl (ffig.), mae fel hwch mewn cae haidd

en hor p. faint fyd a fynnom/fynnem ni

gant p.! â chroeso! â phleser!

kaout p. cael mwynhad/pleser/hwyl

ober p. d’ub. plesio rhn; rhoi mwynhad i rn, dod â phleser i rn

seizh p. ha dek all ouzhpenn, ar pemp p. warn-ugent llawer iawn o bleser; y seithfed nef, hwyl/pleser anghyffredin

war e blijadur pan fydd yn teimlo (fel gwneud), pan fydd yn ymdeimlo/ ymglywed (â hynny), pan fydd yn yr hwyl iawn, yn ei amser ei hun(an), yn ôl ei hwyl (a’i fympwy)

en ho plijadurioù gymaint ag y mynnoch, faint (fyd) fynnoch chi, hynny fynnoch chi

plijadurus a. pleserus, difyrrus

plijet abf plijout qv.

p. int ganti mae hi’n eu plesio, maen nhw’n fodlon/bles arni, maen nhw wrth eu bodd â hi

plijout be. plesio, boddio, rhoi boddhad

p. a ra din 'rwy'n mwynhau, 'rwy'n hoffi,’rwy’n hoff (o), ’rwy’n cael boddhad; ’rwy’n ei hoffi, ’rwy’n hoff ohono/ohoni, mae’n fy mhlesio; mae’n rhoi boddhad i fi/mi

plijout a rafe din, me a blijfe din fe hoffwn/hoffen i, fe garwn/garen i

evit p. d’an holl ez eo ret bezañ fur ha/pe foll ’allwch chi ddim plesio pawb, ’does dim modd/posib’ plesio pawb

en em blijout mwynhau’i hun(an), cael boddhad/mwynhad/pleser / modd i fyw

ar skrivagner a blij din ar muiañ fy hoff awdur

mar p. (ganez/ganit; ganeoc’h) os gweli'n dda; os gwelwch yn dda

ne blij ket din ’dwy’ i ddim yn hoffi, ’dw’ i ddim yn hoff o

ne blij ket din tamm ebet mae’n gas gen i, mae’n dân ar fy nghroen i, n’emañ ket war an douar an hini a blij d’an holl amhosib’ plesio pawb

plijus a. dymunol, hyfryd; pleserus

p. meurbet pleserus iawn, dymunol/ hyfryd iawn / dros ben

plog g. -ed cyw; ifanc (am anifail neu berson); cenau

ur p. kazh cath fach

p.-koukoug (ffig.) unig blentyn

plom¹ a. ac adf (union)syth; plwm

p. e-giz ur post kloued / un tour (yn) syth fel postyn/polyn, yn syth fel p(r)ocer, fertigol

laka(a)t p. unioni, sythu, cymhwyso

ur c’hazh e lost p. en aer cwrcath a’i gwt/ gynffon i fyny’n syth i’r awyr

plom² g. plwm

en e blom yn (union)syth (ar ei draed); yn iach; mewn hwyl dda / hwyliau da

bezañ en e blom bod yn (union)syth, sefyll yn syth; bod mewn iechyd da; bod mewn hwyliau da

plomañ be. plymio/plwmo, rhoi plwm (ar/yn), llanw â phlwm; sythu, unioni, cymhwyso; aredig, palu’n ddwfn; dal(a) â’r dwylo; tasgu; llyncu, traflyncu

p. kañvaled/kelien/flugez/poulc’henn (ffig.) credu pob stori, llyncu popeth (ffig.)

plomeis g. -ioù enamel

plomenn b. -où pwmp; plwm

p.-esañs pwmp petrol

p.-skouer llinyn plwm

plomer g. -ien plwmwr, plymiwr

plom(er)ig g. -ed trochydd

ploñj g., ploñjadenn b. -où plymiad, deif

ploñjañ be. plymio, deif(i)o, dowcio

ploñjer g. -ien plymiwr, deif(i)wr

Plou- g. Llan-

ploue : war ar p. adf ar y plwy’

ploueziad g. -ed, ploezidi/ploueziz gwladwr, ffarmwr/ffermwr

plouz torf. -enn b. gwellt torf. -yn g.; cawn

fur a-walc’h eo an archerien da lak(a)at urzh er jabadao a-raok na yelo ar p. da ludu mae’r heddlu yn ddigon doeth i roi tref(e)n ar y rhialtwch cyn i bethau fynd dros ben llestri / fynd yn draed moch / fynd o ddrwg i waeth

bezañ krog an tan e p. e votoù bod ar frys gwyllt

tennañ p. (berr) / (d’)ar blouzenn (verr) tynnu'r blewyn cwta

ti p. tŷ to gwellt/cawn

plouzenn b. -où gwelltyn; basged wellt

gwelet ar blouzenn e lagad un all hep gwelet an treust e lagad an unan gweld y brycheuyn yn llygad ei frawd heb weld y trawst yn ei lygad ei hun

sunañ e vanne gant ur blouzenn sugno’i lymaid/ddiod drwy welltyn

troc’hañ ar blouzenn etre daou dod i gytundeb heb i’r naill och(o)r na’r llall golli nac ennill

plu torf. -enn b. pluf ll. -yn, plu ll. -en

plueg b. -où clustog, gobennydd

pluenn b. -où plufyn, pluen; pin (y)sgrifennu; clicied (dryll/gwn); dawn (y)sgrifennu; arddull (awdur)

p. ar fuzuilh clicied y ddryll/gwn

lemmañ e bluenn mynd ati i roi pin ar bapur, paratoi ar gyfer i (y)sgrifennu

ur bluenn erc’h pluen eira

pluñv torf. -enn b. pluf ll. -yn, plu ll. -en

c’hwezhet (eo) e bluñv mae e’n llawn gwynt (ffig.), mae’n fawreddog, mae tipyn o ‘siwd-ych-chi’ ynddo fe / yn perthyn iddo fe; mae wedi mynd yn rhy fawr i’w / idd ’i sgidiau

kouezhet (eo) e bluñv war e votoù mae e wedi dod lawr yn y byd

ober p. (ffig.) magu pluf (ffig.), mynd yn rhy fawr i’w / idd ’i sgidiau

plusk torf. -enn b. plisg ll. -yn g., croen (tatws, afalau ayyb.); cibau

leusket e vez atav a-gostez e-giz ur bluskenn avaloù-douar caiff ei (g)adael naill och(o)r bob amser fel clwtyn/cadach llawr

pluskennig b. croen (ar wyneb llaeth wedi’i ferwi)

plustrenn b. man geni (ar groen)

po bf gw. endevout/kaout

poa bf gw. endevout/kaout

poan b. -ioù poen; loes, dolur, drwg, anaf; gwewyr; gofid; anhawster, trafferth, helynt, helbul; clefyd

p. am eus bet fe ges i boen; fe ges i loes; cefais anhawster/drafferth/ helynt/helbul

p. am eus em brec’h, p. zo ganin em brec’h mae poen ’da fi / gen’ i yn fy mraich, mae fy mraich yn boenus / yn gwynegu / yn gwynio

p. am eus o krediñ mae’n anodd gen i gredu, ’rwy’n ei chael hi’n anodd credu, ’rwy’n cael gwaith credu

p. ar re all / an nesañ ’zo skañv da zougen ni ŵyr dyn ddolur y llall, ysgafn ei faich ond ei faich ei hunan; nesa’ at bawb ei friw ei hun

p. ebet n’eo didalvez ’does dim drwg na ddaw da ohono

p. en deus o sevel e vrec’h mae’n cael poen wrth godi’i fraich, mae’n boenus iddo godi’i fraich, mae’n cael trafferth/anhawster i godi’i fraich, mae’n cael gwaith codi’i fraich

p. en deus en e stomog, gant ar boan stomog emañ mae poen (gydag e / ganddo fo) yn ei stumog/gylla

p. he deus, p. a zo warni mae poen arni, mae mewn poen

p. ifern poen annioddefol/difrifol/ enbyd/ dychryn(llyd)/ofnadwy/ uffernol

ar boan a zeu d’an daoulamm - da vont kuit e vez morzhet ha kamm daw poen ar garlam - fe gymer ei amser i fynd (ymaith/ bant)

dindan boan da vezañ kastizet ar boen cosbedigaeth, ar boen cael ei gosbi/chosbi

diwar boan e teu un dra vat bennak a ddioddefws/ddioddefodd a orfu, ’does dim yn dod heb ymdrech

lak(a)et en neus e boan / he deus he foan ymdrechodd yn galed, gwnaeth ymdrech galed; bu’n pa(i)nso wrthi

mil boan llawer o ofid; anhawster/ anawsterau lu, tipyn o drafferth/helynt

neb ne laka p. hag aked n’en devezo madoù na boued drwy chwys dy dalcen y bwytei fara, y ci a gerddo a gaiff (asgwrn i’w bilo)

ober p. d’ub. anafu/dolurio rhn, achosi poen i rn, gwneud/achosi/peri loes i rn

n’eo ket hep poan nid yn hawdd, nid heb drafferth, nid ar chwarae bach, â thipyn o anhawster

talvezout a ra ar boan mae hi’n / mae’n werth yr ymdrech / y drafferth

talvezout a ra ar boan sevel a-bred mae hi’n / mae’n werth codi’n fore

ne dalv ket ar boan! p.-gollet! ’dyw hi ddim gwerth y drafferth! gwastraff/ bradath amser! gwaith/llafur ofer!

ne dalv ket ar boan sutal pa ne fell ket d’ar marc’h staotañ man a man i ddyn fwrw’i ben yn erbyn wal (pan na ellir newid y sefyllfa / newid meddwl rhn arall)

p.-benn pen tost, cur pen

p.-dent y ddannoedd

p.-galon loes calon, tristwch (calon)

p.-gein cefn tost/poenus

p-skouarn clust dost, llid y glust

p.-spered gofid meddwl/calon, gwewyr/artaith meddwl

hennezh ’oa prest da zizec’hañ/ zizeriañ gant ar boan-spered ’roedd gofid bron â’i ladd

p.-vugale gwewyr esgor

poaniañ be. poeni, achosi poen; llafurio, gweithio ar ladd ei hunan, gwneud ei (g)orau glân/glas; ymdrechu’n galed, ymlafnio; slafo (ar laf.)

poanier g. -ien gweithiwr caled

poanius a. poenus; trafferthus, helbulus; llafurus

poazh¹ a. wedi'i goginio/choginio, wedi'i (d)digoni, rhost; wedi llosgi; meddw; wedi treulio’n ddim/denau; brau; sych (am geg/lwnc sychedig), crimp

bezañ erru p. gant ub./udb. bod wedi alaru/blino/syrffedu ar rn/rth, bod wedi cael llond bol(a) ar rn/rth

p.-kalet wedi'i ferwi'n galed/dda (am ŵy/wy)

p.-tanav wedi'i ferwi'n feddal/ysgawn, wedi’i ledferwi (am ŵy/wy)

poazh² g. llosg

p.-kalon llosg cylla, diffyg traul

p.-tan llosg tân

poazhañ/poazhat be. coginio, crasu, pobi, digoni, rhost(i)o, berwi, ffrïo; llosgi; treulio (bwyd)

p. a ra mae’n crasu/pobi (ac yn ffig.)

an amzer a oa ken tomm ken e poazhe! ’roedd hi’n pobi/crasu/grasboeth! (am y tywydd)

p. e galon achosi llosg cylla iddo

p. lein paratoi/gweithio cinio

p. patatez en dour berwi tato/taws

bara p. bara cartre’

pobañ be. pobi, crasu, (bara, ayyb.)

pobelan g. -ed iâr fach yr haf, pili-pala, glöyn byw

pober g. -ien pobydd

poberezh b. -ioù siop fara

pobl b. -où pob(o)l; gwerin

kanaouenn bobl cân werin

eus (tud) ar bobl o blith y werin (bob(o)l); gwerinol

un den eus ar bobl gwerinwr, gwladwr, un o’r werin (bob(o)l)

ur bobl (a dud) torf/tyrfa (o bob(o)l)

yezh ar bobl iaith y (werin) bob(o)l, iaith lafar, tafodiaith

poblad b. -où poblogaeth; llwyth/haid/ mintai/torf o bob(o)l

ur boblad tud crugyn/haid o bob(o)l

poblañ be. poblogi, llenwi (â phob(o)l)

poblañs b. poblogaeth

poblek a. poblog; cyffredin

poch g. -où poced

p. aer pledren

p. boued (y)stumog

p. kerc’h llysenw ar benwisg Kemper a’r fro

dall-p. cwb(w)l ddall

heñvel-p. yn gywir / yn union yr un fath/ffunud, yn gymwys yr un fath/peth

pochad g. -où pocedaid, llond poced; (ffig.) dyrnaid, ychydig

poc’han g. -ed (aderyn y) pâl, cornicyll (y dŵr)

pod g. -où pot; jac; jar; jwg/siwc

p. an dorn pant y llaw

bezañ tapet e zorn er p. cael ei ddal(a) wrthi, cael ei ddala’n bert (yn gwneud rhth anghyfreithlon neu dan din)

dre ma pelier laka(a)t er p., bep ma ve gounezet e ve paeet ha laka(a)t er p. dal(a) llygoden a’i bwyta hi

ne lakin ket brasoc’h p. war an tan evit se newidia’ i ddim byd / ’wnaf i ddim byd yn wahanol o achos hynny

sec’hañ ar p. gant an taol kentañ yfed ei ddiod ar ei dalcen / ei diod ar ei thalcen

p.-al-lagad crau/twll/pwll y llygad

p.-berver/-birviñ tegell

p.-bronnek/-sunik potel laeth babi

p.(ig)-espern cadw-mi-gei

p.-houarn crochan

p.-kafe pot coffi

p.-kambr llest(e)r (dan gwely), pot piso

p.-laezh jwg laeth

p.-lastez bin sbwriel

p.-liv pot inc

p.-mor draenog môr

p.-pri llestr pridd

p.-soubenn dysgl/dwbler gaw, bas(i)n cawl

p.-sukr bas(i)n siwgwr

p.-te tebot

p.-tredan bat(e)ri

podad g. -où potaid, llawn pot

un tamm p., ur p. mat a zen dyn/gŵr byrdew, stwcyn bach (o ddyn)

podenn b. -où llestr/pot priddin; copa, corun (hat/het); pen, cwpan (pib/cetyn)

p. ar penn penglog

poder g. -ien crochenydd

poderezh¹ b. -ioù crochendy, siop grochenwaith

poderezh² g. crochenwaith

podez b. -ioù, podizi bowlen/powlen, bas(i)n, padell (briddin)

podezad b. -où powl(enn)aid/bowl(enn)aid, basnaid, padellaid

poell¹ g. -où pwyll, rheswm, synnwyr

kavout ar p. e pep kudenn cael hyd / dod o hyd i’r ateb i bob problem, datrys pob dryswch, goresgyn pob anhawster

koll e boell colli’i bwyll

kollet he foell ganti wedi colli’i phwyll

kollet en deus p. e sarmon mae wedi colli rhediad/llinyn ei bregeth/stori

laka(a)t p. e spered ub. rhoi synnwyr/sens ym mhen rhn, gwneud i rn ddod at ei goed/choed, peri i rn gallio

un den a boell dyn doeth/call/pwyllog/ hirben/rhesymol/synhwyrol

poell² g. -où llinyn, cordyn/cortyn

kavout p. d’e gudenn cael ateb i’w broblem, datrys ei broblem

kollet en deus p. e zanevell/sarmon mae wedi colli llinyn/rhediad ei stori/ bregeth

skoulmañ ur p. clymu llinyn/cordyn/ cortyn

stagañ gant ur p. clymu â llinyn/ chordyn/chortyn

poelladenn b. -où myfyrdod, ystyriaeth; ymarfer(iad) (tasg )

poellek a. call, doeth, pwyllog, hirben, rhesymol, synhwyrol

poellgor g. -ioù pwyllgor

poent g. -où, poeñchoù pwynt (amser), pryd, adeg, union eiliad; pwynt (mewn dadl, ayyb.); pwynt (am gamp/ perfformiad); marc (am waith); pwyth(yn) (gwau); atalnod llawn

p. eo mae'n bryd

p. bras eo, mil boent eo mae hi’n hen bryd, mae’n hwyr glas

p. koan amser swper, amser cinio nos

p. pe boent, war boent pe boent rywbryd (neu’i gilydd), ar ryw adeg (neu’i gilydd); yn hwyr neu’n hwyrach

(ur) p. ’zo bet bu adeg/amser, (ar) un adeg, gynt

p. ’zo bet ar un adeg, bu adeg/amser

d’ar p.-se y pryd hynny, yr adeg honno, yr amser hynny

d'ar p.-mañ-'n-deiz yr adeg hon/yma o'r dydd, yr amser hwn/hyn o’r dydd

da be boent? pryd (yn union)?

dont d’e boent dod yn ei bryd, dod yn brydlon

e p. ar marw (ar) adeg marwolaeth, ar achlysur profedigaeth

pase/tremen p. eo mae hi wedi’r amser, mae’n rhy hwyr; mae’n hen bryd, mae’n hwyr glas

ur p a deuio/zeuio fe ddaw adeg/ amser/pwynt

ur p. a zo evit peb tra mae amser i bob peth

sevel ar poeñchoù codi’r pwythau (gwau)

p.-bloaz adeg/amser o’r flwyddyn

yen an amzer evit ar p.-bloaz mae’r tywydd yn oer am yr amser/adeg o’r flwyddyn

poentadur g. -ioù atalnodi(ad)

poentañ/poentiñ be. dangos, dynodi, pwynt(i)o; anelu

poentaouiñ be. atalnodi

arouezennoù p. atalnodau

poentenn b. -où hoelen

poentennañ be. hoelio; bwrw/taro hoelion (i mewn i)

poezell b. -où bwysel

poezon g. -ioù gwenwyn

pok g. -où cusan

reiñ ur p. d’ub. rhoi cusan i rn, cusanu rhn

reiñ ur p. Spagn d’ur plac’h dod â merch o dan ei gofal

ur p. trouz sws glec

p.-ha-p. wyneb yn wyneb yn dynn yn ei gilydd, un ar ben y llall; benben, ar eu pennau i mewn i’w gilydd

aet ’oa an daou garr-tan p.-ha-p. aeth y ddau gar benben â’i gilydd / ar eu pennau i mewn i’w gilydd

(daou damm) bara p.-ha-p. dwy dafell o fara gyda’i gilydd / un yn wynebu’r llall (mewn brechdan)

pokard g. -où brycheuyn, smotyn/sbotyn, blotyn (o inc)

pokat be. cusanu

p. da/ouzh ub./udb. cusanu rhn/rhth

en em bokat cusanu’i gilydd

pokez-ha-pokez adf wyneb yn wyneb, yn wynebu’i gilydd, gyferbyn â'i gilydd

pole g. -où pwli

polez b. -i, -ed, polizi cywennen; merch/ hogan ifanc, croten, lodes, rhoces

poli a. cwrtais

polis¹ g. -où heddlu

polis² g. -ed, poliser g. -ien plisman/plismon, heddgeidwad, bobi

politeknik¹ a. polytechnig

politeknik² g. coleg polytechnig

politik¹, politikel a. gwleidyddol

politik² g., politikerezh g. gwleidyddiaeth; polisi

politiker g. -ien gwleidydd

polizi ll. polez qv.

polog g. -ed, -où cyw (aderyn), aderyn ifanc; (ffig.) plentyn bach/ifanc, crwtyn, crwt bach

ur p. koukoug (ffig.) unig blentyn

Pologn/Polonia g Bro-Bologn b. e.lle Gwlad Pŵyl

polos torf. -enn b. eirin bwl(as) / y gaeaf ll. eirinen fwlas / y gaeaf

p.! dim (yn y) byd! dim o gwb(w)l! dim yw dim! dim oll!

daoulagad p. pâr o lygaid bach duon

polot g., polotenn b. -où pêl, pelen; pellen

paotred ar bolotenn pêl-droedwyr

polotenniñ be. cwrlo/ymffurfio’n belen; dirwyn (gwlân) yn bellen; gwneud tomen/twmpath

poltred g. -où, poltrejoù, poltriji portread; llun (person)

tennañ e boltred da ub. tynnu llun rhn

poltrediñ be. portreadu, tynnu portread; tynnu llun

pomañ be. ffurfio/tyfu pen (am fresych neu letys)

pomp g. -où, -choù pwmp

p.-esañs pwmp petrol

pompad g. -où ffrwmp, rhodres, rhwysg

ober p. gant e ampartiz arddangos ei allu/fedr, gwneud siew o’i allu/fedr

ober e bompad ei lordan/lordio hi, ei ddangos ei hun(an), rhodresa, bod yn rhwysgfawr, swancan, torri cỳt

pompadiñ be. ei lordan/lordio hi, ei (d)dangos ei hun(an), rhodresa, bod yn rhwysgfawr, swancan, torri cỳt

pompañ be. pwmp(i)o; canu’i gorn/chorn ei hun(an), chwythu’i (h)utgorn ei hun(an), utganu’i glodydd/chlodydd ei hun(an), ymffrostio, brolio

pomper g. -ien dyn/ymladdwr tân; (ffig.) ymffrostiwr, broliwr

pompinell/pompelinenn b. -ed doli pen seld ( ffig.), maldoden, mursen, coegen, merch faldodus/fursennaidd; fflyrt, hoeden

pompus a. crachaidd, crand, swanc, rhwysgfawr (am bethau); balch, mawreddog, rhodresgar, rhwysgfawr, llawn gwynt (ffig.) (am bob(o)l)

pondalez g. -ioù landin, pen grisiau/staer; balconi

Pondi(vi) e.lle Pontivy (Ffrg)

pone g. -ed merlyn, poni, cob(yn)

ponner a. gw. pounner

poñsin g. -ed cyw; bachgen/crwt/hogyn/rhocyn drwg, gwas y Gŵr Drwg / y Dic; dandi, coegyn, lordyn, swancyn; plentyn sy'n tyfu/datblygu'n gyflym (gorff a meddwl)

ar vamm-yar hag he foñsined yr iâr a’i chywion

hennezh ’zo ur poñsin! gwas y Gŵr Drwg /gwas y Dic yw hwnna!

pont g. -où pont

bezañ p. ha pave/plankenn gant an dud bod yn was bach / yn forwyn fach / yn glwtyn llawr i bawb, dawnsio tendans ar bawb

ur p. prenn pont bren, pompren

p.-dour dyfrbont, traphont ddŵr

p.-gwint pont godi

p. a-ispilh/-orjal/-skourr pont grog

Pont-e-Kroaz e.lle Pont-Croix (Ffrg)

Pont-’n-Abad e.lle Pont-l’abbé (Ffrg)

Pontrev e.lle Pontrieux (Ffrg)

Pont-Skorv e.lle Pont-Scorff (Ffrg)

porbolenn b. -où tosyn, ploryn

porbolennek a. â llawer o dosau, yn llawn tosau, plor(ynn)og

porched g. -où porth, portsh, cyntedd; adwy, mynediad (i gae)

p. an iliz porth yr eglwys

porc'hell g. -ed, -où, perc'hell porchell(an/yn), mochyn bach; (ffig.) bachgen/dyn hunanol; cybydd; bolgi; caleden, croen caled

p. lous! y mochyn pig! yr hen un brwnt/budr!

a c’houlenn p. llodig

lart evel ur p. tew fel mochyn (bach), fel gwadd o dew

me ’zo ur p. bihan war biz ma/va zroad mae caleden / mae croen caled ar fys fy nhroed

ober e borc’hell bod/byw fel mochyn; gwneud mochyn ohono’i hun(an), bwyta gormod(d), claddu/llarpio/llawcio/sglaffio bwyd

p-gouez baedd coed/gwyllt ifanc, twrch ifanc

porc’hellat be. gwneud móch/cawl(ach) (o), gwneud traed moch (o), andwyo, difetha, dinistrio, distrywio, strywa

porc’hellez b. -ed hwch ifanc; caleden / croen caled

pornografik a. pornograffig

pornografiezh b. pornograffi

porpant g. -où cot/côt fach, siaced

p. eouliet cot/côt olew, cot/côt law

aet eo e borpant digantañ mae rhn wedi mynd â’i got/gôt

aet eo e borpant gant un all mae rhn arall wedi mynd â’i gotôt

cheñch tu d’e borpant troi’i got, newid ei och(o)r, newid ei liw (gwleidyddol)

gwiskañ/dougen p. ub. cymryd/gwisgo mantell rhn (+ ffig.)

hennezh ’zo aes e borpant mae e/o/hwnnw/hwnna’n dda/gysurus ei fyd

hennezh ’zo flour e borpant mae e/o/hwnnw/hwnna’n llawn ei got/gôt

hennezh ’zo flouret e borpant mae e/o/hwnnw/hwnna wedi tewhau/tewychu / magu bloneg

plaenaat p. ub., ober ur p. nevez da ub. difrïo/difenwi/dilorni/diarhebu/ pardduo rhn, lladd ar rn

porrastell g. -où clwyd/gât/iet fawr haearn

porselen g. llestr tsieni, porslen

portezañ be. cario, cart(i)o, cludo (llwyth ar gefn )

portezer g. -ien porthor; carier/cariwr, cludydd

Portugal e.lle Portiwgal

Portugalad g. Portugaliz un/dyn/gŵr/bachgen/person/brodor o Bortiwgal

portugaleg g. Portiwgaleg

porzh g. -ioù, perzhier porth; buarth, clôs, ffald, cwrt, iard; porthladd

P. an Ifern Porth Ufern

P. ar Baradoz, P. an Neñvoù Porth y Nefoedd

er p. ar y buarth/clôs, ar/yn yr iard; y tu allan/fas

p.-brezel porthladd (llongau) rhyfel

p.-bageerezh/-bigi-dudi porthladd hwylio/pleser, marina

p.-c’hoari/-skol buarth/iard/ffald ysgol

p.-gwint pont godi

p.-houarn gorsaf reilffordd/reilffyrdd

p.-kenwerzh porthladd masnach

p.-mor porthladd

p.-pesketa pesketaerezh/porthladd pysgota

evned/laboused p. dofednod

porzh(i)er g. -ien porthor

post¹ g. -où, pecher, pester post(yn), polyn; colofn; cynnor; (ffig.) cymorth, cefn (ffig.)

bezañ p. d’ub. en e gozhni bod yn gymorth/gefn i rn yn ei henaint

postoù un nor cynhorau drws

postoù ur skeul och(o)rau ysgol

post² g. -où post (gwasanaeth post); swydd, gwaith; set (radio a theledu)

kaout ur p. mat cael swydd dda

ober mat e bost cyflawni’i waith yn dda, cyflawni/llanw’i swydd yn dda

ur p.-esañs (hag all) gwasanaethau petrol (ac yn y blaen / ac ati)

ur p.- skingomz/- radio set radio

ur p.-skinwel/- tele set deledu

postal/postañ be. post(i)o; dodi/rhoi yn y banc, banc(i)o, buddsoddi; carlamu; peri i redeg, cwrso; berwi ar garlam

p. arc’hant dodi/rhoi arian yn y banc

p. ur gazeg cwrso caseg

leuskel ar gazeg da bostal gadael i’r gaseg redeg

postek a. syth/union(syth), cadarn (ar ei draed/thraed)

postel g. e-bost

posubl a. posib(l)

p. eo mae’n bosib(l); mae modd; gall fod

p. eo dezhañ/dezhi dont mae’n bosib(l) iddo/iddi ddod, mae’n gallu dod

ober e (holl) bosubl / e seizh p. gwneud ei orau (glas/glân)

potailh b. -où, potenn b. -où clo

potaj g. -où potes, cawl (llysiau/llaeth)

pothouarn g. -ioù crochan

ar billig o sarmon/seniñ d’ar p., ar gaoter o sarmon d’ar p., ar gaoter oc’h ober goap eus ar p. y crochan yn galw’r tegell yn ddu, y crochan yn dannod i’r pentan, pentan yn gweiddi ‘parddu’, tegell yn galw ‘tinddu’ ar y crochan, ‘tinddu’ medd y frân wrth yr wylan (a hithau’n ddu ei hunan), du a ddywed ‘du’ yn gynta’, satan / y cythraul/ y diawl yn gweld bai ar bechod, crach a ddywed ‘crach’ gynta’, lleidr a eilw ‘lleidr’ yn gynta’; mwya’i fai rydd fai ar eraill, gweld y brycheuyn yn llygad ei frawd heb weld y trawst yn ei lygad ei hun(an), cas dyn a feio ac yntau yn feius, ni wêl yr ynfyd ei fai, ni chlyw llwynog mo’i ddrewi/ddrewdod ei hun

du evel p. Mari-Job mor ddu â’r frân/pentan, cyn ddued â’r crochan

koll e bothouarn bihan colli’i dymer/limpyn

potin¹ a. clwb

un troad p. troed glwb

potin² g. haearn bwrw

poubellenn b. -où bin sbwriel

poudoufenn b. -ed cloben/cwlffen/ cymanfa o ferch/fenyw, gwraig yn fwy na llond cadair

pouer a. trymaidd a llaith (am y tywydd); blonegog, tew (am berson)

pouez¹ b. pwysau (haniaethol); llwyth, baich; pwys, pwysigrwydd

a bouez o bwys, pwysig

un dra a bouez rhth pwysig / o bwys

pouez² g. -ioù pwysau (diriaethol)

gant p. o nerzh â’u holl nerth

sevel ar pouezioù codi’r pwysau (am gloc )

sevel e bouezioù da ub. codi calon rhn, adfer hunanhyder rhn

taolit ho p. amañ! eisteddwch ’fan hyn!

war bouez! gan bwyll!

war e bouez(ig), war e damm p. wrth ei bwysau, gan bwyll (bach/fach)

war bouez (ma) cyhyd ag (y), ar yr amod (y), dim ond (i)

p.-aer gwasgedd (atmosfferig)

p.-ha-p. gant ub. yr un bwysau â rhn

p-krec’h codiad (yn y ffordd), rhiw, tyle, rhipyn (tuag i fyny)

p.-mouez acen (wrth siarad)

p.-traoñ goriwaered, rhiw, tyle, rhipyn (tuag i lawr)

p.-traoñ ’zo ganti mae’n mynd tuag i lawr, mae’n disgyn (am y ffordd)

pouezad g. -où pwys(au)

e bouezad en aour ei bwysau mewn aur

pouezañ be. pwyso, cymell (yn daer); gwasgu; myfyrio; dylanwadu; dadansoddi

p. butun (ffig.) pendrymu, pendympian/pendwmpan, ysgwyd/siglo’r pen (wrth hepian cysgu)

p. war pwyso ar, cymell (yn daer); pwysleisio; (ffig.) tanlinellu (ffig.)

p. war ub. da ober udb. ceisio darbwyllo rhn / ceisio dwyn perswâd ar rn i wneud rhth

p. hag aspouezañ war ub. pwyso’n galed ar rn, ymhŵedd â rhn, cymell rhn yn daer

a-raok sammañ : pouezit ar bec’h - pe sammet : dougit-eñ dinec’h wedi neidio rhy hwyr peidio

pouezata be. teimlo pwysau, swmpo (i wybod pwysau rhth)

pouezerez b. -ioù pwyswr, tafol

poufal be. ymffrostio, brolio, chwythu/canu’i (h)utgorn, canu’i glodydd/chlodydd ei hun(an); chwythu; gollwng mwg

poukr¹ a. trymaidd a llaith (am y tywydd)

poukr² g. mwgwd gwenynwr

poulc’henn b. gw. pourc’henn b.

poull g. -où pwll; pwllyn; llyn

kouezhañ/mont en e boull mynd i’w / idd ’i bwll, mynd â’i ben iddo, ymddadfeilio

kouezhañ en e boull evel ur maner paper cwympo’n garlibwns i’w / idd ’i bwll

p. ar galon, p.-kalon stumog, cylla

p.-dour pwll(yn) o ddŵr

p.-kannañ pwll golchi

p.-lagad pwll/twll y llygad

p.-neuiñ/-neuial pwll nofio

p.-tro pwll tro

pouloud torf. -enn b. talp(i)au, twmpau, lwmpau/lympiau (mewn bwyd ); twmplins

pouloud(enn)ek a. talp(i)og, yn dalp(i)au/dwmpau/lwmpau/lympiau i gyd

pouloud(enn)iñ be. ceulo, cawsio, mynd yn dalp(i)au/dwmpau/lwmpau/lympiau

poultr g. powd(w)r; ll(u)wch

p. laezh llaeth powd(w)r

p. skinoberiek ll(u)wch ymbelydrol

p.-kannañ powd(w)r golchi

poultrenn b. -où ll(u)wch

poultrennek a. llychlyd

poulz g. hwb/hwp, gwthiad; peswch (ceffylau); blaguryn, eginyn, sbrigyn; gwrysgen; cyfnod, ysbaid

ur poulzig amzer cyfnod bach byr, ysbaid, tipyn/ychydig bach (o amser)

poulzad g. -où hwb/hwp, gwthiad; eiliad, ysbaid, ychydig (amser), cetyn

ur p./p-ig goude-se chwap wedyn, yn syth/union ar ôl hynny, ymhen dim/ ychydig/tipyn wedi hynny

poulzañ be. gwthio; hwpo, rhoi hwb (i); (y)sbarduno; curo (am waed )

p. gwrizioù bwrw gwreiddiau/ gwraidd, gwreiddio; gwthio, ffurfio (am wreiddiau); tyfu (am blanhigion)

en em boulzañ ymwthio, gwthio hunan, cryfhau

pounner a. trwm; prysur, difrifol; cryf (am wynt/sawr/aroglau); mawr (am wres/sŵn); mwll, trymaidd (am y tywydd); caled, creulon (am eiriau)

p. a/e spered araf (ei feddwl)

p. e zivskouarn trwm ei glyw

komzoù p. geiriau caled/celyd, geiriau creulon

pounneraat be. trymhau; cryfhau (am sŵn)

pounneraet abf pounneraat qv.

p. e zivskouarn wedi mynd yn drwm ei glyw

pounnerglev a. trwm ei glyw

poupelinenn b. -où dol(i)

poupenn¹ b. -ed baban/babi bach

poupenn² b. -ed dol(i); pyped; cynrhonyn, larfa

poupig¹ g. -ed baban/babi bach; plentyn bach

poupig² g. -où dol(i)

poupinell¹ b. -ed doli pen seld (ffig.), merch yn bowdwr a phaent i gyd, coegen

poupinell² b. -où dol(i)

pour torf. -enn b. cennin ll. cenhinen

p. pe driñchin clod neu gerydd, canmoliaeth neu feirniadaeth, lladd neu lyo

hennezh n’eo mat da ober un tenn p.! ’dyw hwnna’n dda i ddim! ’does dim gwaith yn ei groen e! mae e’n ddiffaith hollol! mae’n rhy bwd(w)r i wneud tyrn o waith!

plantañ p. gant ub. seboni rhn, ffalsio ar rn. cowtowio i rn

plantañ p. d’ub. gwneud tro gwael â rhn, chwarae tric cas ar rn

reiñ p. (glas) da ub. gorganmol/seboni rhn, ffalsio ar rn

soubenn ar p. cawl cennin

ur penn-pour cenhinen

Breizh ne dalveze ket ur penn-pour e-keñver Provence ’doedd Llydaw ddim gwerth taten yn och(o)r Provence

p.-bran (bot.) clychau Mai/gleision, clychau/blodau’r gog

ur penn-pour cenhinen

Breizh ne dalveze ket ur penn-p. e-keñver Bourdel ’doedd Llydaw ddim yn cyfri’ taten o’i chymharu â Bourdel (Bordeaux Ffrangeg)

pourchas be. paratoi; cyflenwi, darpar(u); rhoi; bod ar (fin)

p. mervel bod ar fin marw

p. ur pred paratoi bwyd / pryd o fwyd

pourchaser g. -ien cyflenwr, darparwr

pourc’henn b. –où pabwyr, wics

pourmen be. mynd am dro, mynd am wâc/wacen (ar laf.)

p. ar vugale mynd â’r plant am dro

kas ub. da bourmen anfon rhn bant/ ymaith / i ffwrdd yn ddiymdroi / yn ddi-seremoni, hala rhn i’r diawl

pourmenadenn b. -où tro, wâc/wacen

ober ur bourmenadenn mynd am dro, mynd am wâc/wacen (ar laf.)

poursal be. peswch

poursuiñ be. ymlid, erlid, cwrso

pourvezañ be. darparu, cyflenwi; diwallu

p. da ezhommoù ub. diwallu anghenion rhn

pourvezer g. -ien darparwr, cyflenwr; diwallwr

pourvezioù ll. nwyddau, cyfreidiau, hanfodion

ober ar p. siopa

pout a. araf (ei feddwl/meddwl); stiff, anodd ei gyffro/chyffro, cyndyn i symud

bezañ p. o spered bod yn araf eu meddwl / yn feddyliol

poz¹ g. -ioù pennill; gair

p./pozioù dezhañ/dezhi meddai fe/hi, yn ôl a ddywed

pozioù mamm-gozh ys dywed(ai) mam-gu, chwedl nain

p. ebet dim gair

ne ouien p. gallek ebet ’wyddwn i ddim gair o Ffrangeg

sevel ur poz cyfansoddi/llunio/ gweithio pennill

ur p. pe zaou pennill/gair neu ddau

pozioù ar ganaouenn geiriau’r gân, penillion y gerdd

poz² g., pozadenn b. -où saib, seibiant, hoe, toriad; ymyrraeth

mont war e boz mynd wrth ei bwysau / gan bwyll

ober ur p./b. cael/cymryd saib/hoe

pozad g. ysbaid, cyfnod

pozañ be. dodi, gosod, rhoi

pozenn b. -où (cerdd) brawddeg; pennill

prad g. -où, -eier, prajoù/prajeier dôl, maes; paith

laka(a)t tourig er p. cerdded ar ei (d)dwylo

pradad g. -où llawn/llond maes/cae/parc; coten ar ei ben-ôl/phen-ôl, chwip din

prantad g. -où adeg, amser, cyfnod; eiliad, ysbaid

e p. ar c’hentañ brezel bed adeg y rhyfel byd cynta’

ar prantadoù tremenet yr amser(au/oedd) gynt, y dyddiau a fu, y gorffennol, slawer dydd

pratell b. -où porfa, glaswellt; lawnt

pratenn b. -ed hen fuwch; (yn gellweirus) hen wraig

pratik g. -où cwsmer

prechiñ be. siarad/sgwrsio/whilia (ar laf.)

pred¹ g. -où, prejoù pryd (amser), adeg, eiliad

p. eo mae’n bryd

pase p. eo mae’n hen bryd, mae’n hwyr glas

pa v(ez)o p. pan fydd yn bryd

p.-dimeziñ/-eured gwledd briodas, neithior

pred² g. -où, prejoù pryd (bwyd); cosfa, coten, crasfa, cweir, curfa, lardad

da echuiñ gant ar p. i orffen y pryd, i ddod â’r pryd i ben, yn glo ar y pryd

gant he fred emañ Mari wrth ei (phryd) bwyd mae Mari, mae Mari’n cael (ei) bwyd

ur p. beleg / a-zoare / war an ton bras / war don ar c’hrampouez gwinizh, ur pabor a bred gwledd, pryd tywysogaidd/ardderchog, gwledd, fest

fardañ ur p. a-zoare paratoi gwledd, lladd y llo pasgedig (ffig.)

ur p. divalav/koraiz pryd gwael/diflas iawn

dibenn/dilerc’h-p. pwdin, cwrs ola’/ diwetha’

digor-p. cwrs cynta’

predenat a. prydeinig

predeneg g. brythoneg

predenek a. brythoneg, brythonig

preder g. -ioù myfyrdod, meddwl; gofal, sylw

e breder ’oa gant an amzer da zont ’roedd ei feddwl ar y dyfodol

gant p. â gofal, yn ofalus/garcus

kemer p. gant ub. gofalu am / cymryd gofal o rn, carco rhn

prederi b. -où pryder, gofid

kaout p. bod yn bryderus/ofidus; bod yn anfoddog/gyndyn

kaout p. ouzh ub. gofalu am, carco

prederiadenn b. -où meddwl; myfyrdod

beuzet/kollet en e brederiadennoù wedi ymgolli yn ei feddyliau

prederiañ be. myfyrio, ystyried, meddwl; gofalu, carco

p. en udb. meddwl am rth, myfyrio ar rth, ystyried rhth

p. gant ub./udb. gofalu am rn/rth, carco rhn/rhth, bod yn ofalus/garcus o rn/rth

prederiek a. gofidus, pryderus, ofnus; gofalus

prederiet abf prederiañ qv.

pa vez p. udb. nebeutañ pan fydd dyn/rhn yn disgwyl rhth leia’, pan fydd dyn/rhn ymhell o fod yn disgwyl rhth

prederour g. -ien meddyliwr, athronydd

prederouriezh b. athroniaeth

predig (amzer) g. ysbaid fer, amser/cyfnod byr, cetyn bach

prefed g. -ed rhaglaw

prefeti g. -où tŷ/swyddfa rhaglaw

preizh¹ a. ysglyfaethus

evn-p. aderyn ysglyfaethus

preizh² g. -où ysglyfaeth, ysbail

preizhadenn b. -où lladrad, ysbeiliad

p. skrid llenladrad

preizhañ/preizhata be. anrheith(i)o, ysbeilio; dwyn

p. ur skrid llên-ladrata

preizher g. -ien ysglyfaethwr, ysbeil(i)wr, rheib(i)wr

p.-mor morleidr

prek be. gw. prezeg¹

prenadenn b. -où neges/rhywbeth a brynwyd

prenañ be. prynu

p. a/dre daskagn bargeinio

p. ker-ruz, p. kig digant ur bleiz, p. ur briz gwall-uhel talu crocbris, talu trwy’i drwyn/ thrwyn

p. skiant dysgu drwy ysgol brofiad

p. traoù prynu pethau/negeseuon, negeseua, siopa

p. udb. war dle/zle/dermen/gred prynu rhth ar hen gownt / ar y llechen / ar goel / heb dalu i lawr amdano

p. un davañjer nevez (ffig.) llacio llinynnau’i ffedog (ffig.), disgwyl plentyn, bod o dan ei gofal

p. war al lec’h / war an tach talu (i) lawr, prynu yn y fan a’r lle, prynu ar unwaith

prener g. -ien prynwr

prenestr g. -où, prenester/prenistri ffenest(r)

digor eo an daou brenestr mae’r ddwy ffenest(r) ar agor / yn agored

serr ’oa an tri frenestr ’roedd y tair ffenest(r) ar gau / ynghau

prenn g. -où coed, pren (at waith saer); bollt (drws)

p.-prim sip (zip)

prennañ be. bollt(i)o, cloi; cau; laso

p. an nor bollt(i)o’r drws, cloi’r drws; cau’r drws (â bollt)

p. an nor warnañ/warni cau’r drws arno/arni

p. e zivskouarn cau’i glustiau

p. e c’henoù/vuzelloù cau’i geg/wefusau

p. war e deod gw. teod

me a brenno va/ma genoù fe gaea’ i fy gheg, ’ddweda’ i ddim gair

prenn mat da c’henoù! paid ag yngan gair wrth neb! dim gair (wrth y garreg)!cadw fe o dan dy hat/het (ffig.)!

prennet abf prennañ qv. ar glo, dan glo, wedi’i gloi/chloi; ar gau, wedi’i gau/chau, wedi’i follt(i)o/bollt(i)o

preñv g. -ed abwydyn, mwydyn, pryfyn; cybydd

santout e breñv teimlo gwayw gwylder, bod â gwylder arno, bod ar ei gythlwng

tost evel ur p. mor dynn â chybydd, fel cybydd o dynn

p.-blevek siani flewog

p.-dilhad/-mezher pryfedyn/gwyfyn (dillad)

p.-goulou/-lugern/-noz/-tan pryf tân, magïen

p.-kaol lindys(yn), pryf dail

p.-koad/-prenn pryf coed/pren

p.-orjal hoelen ddaear

p-seiz pryf sidan

preñvedek(-holl) a. yn fyw/ferw o bryfed, yn bryfed i gyd, yn llawn pryfed, pryfedog

preñvediñ be. pryfedu

prepariñ be paratoi

pres¹ g. -où cwpwrdd (dillad), wardrob

pres² g. gw. prez

presañ be. gwasgu (ar), gwthio; mwstro

presaouer g. gwasg (peiriant gwasgu afalau ayyb.); sied gwasg ffrwythau

presbital g. -ioù tŷ offeiriad, rheithordy

preset a. ar frys

gwall breset ar frys gwyllt

n’on ket p. ’does dim brys arna’ i, ’does dim taro/taraf arna’ i

pres-labour g. prysurdeb

p.-l. warnañ/warni yn brysur, â llwyth o waith

prest¹ a. parod

prest² adf yn gyflym; yn brydlon; cyn bo hir, chwap iawn, yn union; bron, ymron, ar fin

p. da vervel gant an aon bron (â) marw o/gan ofn

p. e oan da fontañ/rostañ/deuziñ gant ar vezh bron i fi/mi farw o gywilydd

hennezh ’oa p. da zisec’hañ/zizeriañ gant ar boan-spered ’roedd gofid bron â’i ladd

prest³ g., prestadenn b. -où benthyc(i)ad

e p. / war brest ar fenthyg

kemeret/kemerout e prest / war brest benthyca (gan rn), cael benthyg, cymryd ar fenthyg

reiñ/roiñ e prest / war brest benthyca (i rn), rhoi benthyg, rhoi ar fenthyg

ur p. war hir dermen benthyc(i)ad tymor hir / hirdymor

ur p. war verr dermen benthyc(i)ad tymor byr / byrdymor

prestañ be. benthyca; rhoi benthyg, rhoi ar fenthyg; cael benthyg, cymryd ar fenthyg

prestik adf cyn bo hir, cyn pen dim, cyn pen fawr o dro, chwap, toc, yn union

p.-prest ar unwaith, yn syth bin, yn union syth, chwap iawn

preti g. -où tŷ bwyta

prevez a. preifat

prevezañ be. preifateiddio

prevezioù ll. toiledau, tŷ bach, lle chwech

prez g. brys, hast, gwylltu, taro/taraf; mynd (mawr), gwerth(iant), galw

p. en/war ub. brys ar rn

p. ’zo war ar bilhejoù mae mynd ar y tocynnau, mae cythru/galw am y tocynnau

dre ma ne oa ket a brez gant al labourioù gan nad oedd y gwaith yn galw, gan nad oedd taro/taraf am wneud unrhyw dasgau

gwall bres ‘zo warnoc’h! mae brys/ gwylltu/taro/taraf arnoch chi!

tud p. warno pob(o)l ar frys

p.-labour war ub. pwysau/prysurdeb gwaith ar rn

prezeb g. -où preseb, mansier

prezeg¹/prek/pre(ze)gañ/pre(ze)giñ be. pregethu; darlithio; llefaru, traethu; siarad, parablu, wilia (ar laf.); sgwrsio

kentañ ’zo araok p. reiñ skwer vat (ha komz brezhoneg) gwell esiampl na phregeth, mae esiampl dda yn well na chyngor/phregeth, gorau pregeth: buchedd dda

n’ouzon ket ar mod da bregiñ o langaj ’alla’ i ddim siarad eu hiaith

prezeg² g. siarad, gallu i siarad, lleferydd; pregeth

anez labour p. aner - kentañ p. a zo ober gwell esiampl na phregeth, mae esiampl dda yn well na chyngor/phregeth, gorau pregeth: buchedd dda

koll ar p. colli’r gallu i siarad, colli’i (l)leferydd

reiñ/roiñ ar p. d’ar re vut peri i’r mud(ion) siarad; adfer eu lleferydd i’r mud(ion)

prezegenn b. -où pregeth; darlith; araith

ober ur brezegenn traddodi pregeth/darlith/araith, pregethu pregeth, rhoi/traddodi darlith/araith; pregethu; darlithio; areithio

prezegenner g. -ien pregethwr; darlithydd, areithiwr/areithydd

prezegenniñ be. pregethu

prezeger g. -ien pregethwr, darlithydd, siaradwr, areithiwr/areithydd

prezidant g. -ed arlywydd; llywydd

prezidantelezh b. arlywyddiaeth; llywyddiaeth

pri g. -où clai; pridd(in; mwd; (ffig.) gair/geiriau llanw (mewn cerdd)

leun a bri lleidiog, llacsog, mwdlyd

p.-prad clai

korn(-butun)-p. pib(ell) glai

priach/priaj g. -où crochenwaith

pried g. -où, priejoù priod

p. kleiz cariad rhn priod

kemer da bried priodi, cymryd yn ŵr (priod) / yn wraig(briod)

priedelezh b. -ioù priodas, stad briodasol

pri(ell)ek a. lleidiog, llacsog, mwdlyd

prientiñ be. paratoi; trefnu, cynllunio

prientour g. -ien trefnydd

prim a. cyflym, clou, buan, chwim; bywiog; cynnar (am lysiau), prin

spered p. meddwl chwim/byw/effro

un den p. cybydd

prim adf yn gyflym/glou, yn chwim; ar unwaith, yn syth/union, yn ddi-oed, heb oedi, yn ddiymdroi, yn ddibetrus

p. ’vel ul luc’hedenn / an avel yn gyflym fel llucheden / fel yr awel

ober p. gwneud yn gyflym / yn chwim / ar unwaith / yn syth / yn union / yn ddi-oed / heb oedi / yn ddiymdroi / yn ddibetrus

respont p. ateb ar unwaith / heb betruso

ret eo bout p. rhaid bod yn gyflym/ glou, rhaid peidio ag oedi

prim g.: war ar p. adf.

war ar p. ar y pryd; ar unwaith, yn syth/union, yn ddi-oed, heb oedi, yn ddiymdroi

an treiñ war ar p. cyfieithu ar y pryd

primañ gradd eithaf a. prim qv.

p. ma c’heller (cyn) gynted ag y gellir / ag y bo modd

primaozañ be. gwneud rhth mewn chwincad, gwneud rhth yn fyrfyfyr

primgaoter b. -ioù sosban frys/bwysedd

priñs g. -ed tywysog, pendefig

priñsez b. -ed tywysoges, pendefiges

priol g. -ed prior

prioldi g. -ez priordy

privezioù ll. tŷ bach, lle chwech, toiled; tai bach, toiledau, cyfleusterau (cyhoeddus)

priz g.(/ b.) -ioù pris; gwerth; gwobr; cyfradd

p-(lakaet) cyfradd

p. al lur gwerth y bunt, y gyfradd gyfnewid

p. an interest cyfradd llog

a b. ebet nid am unrhyw bris (yn y byd)

a-benn ar fin ar p. an hini eo a gont yn y pen draw diwedd y gân yw’r geiniog

ar p. kentañ y wobr gynta’

ar p. m’eo koustet pris cost

digreskiñ/diskenn/gouzizañ/izelaat a ra ar p. mae’r pris yn gostwng

dister/izel eo ar p. mae’r pris yn isel, mae’n rhad

gwerzhañ evit hanter briz gwerthu am hanner pris

kas rik d’o friz an traoù mynnu’r pris gorau/ucha’ am bethau

kreskiñ/keraat a ra ar p. mae’r pris yn codi/cwnnu/ mynd lan

reiñ p. d’udb. rhoi gwerth ar rth, gwerthfawrogi rhth, meddwl yn fawr o rth

seul p seul miz, tu p. tu miz costied a gostio, beth/faint bynnag bo’r gost

uhel eo ar p. mae’r pris yn uchel, mae’n ddrud

ur p. dereat/reizh pris teg/rhesymol

ur p. dister pris isel/rhad

ur p. lennegel gwobr lenyddol

prizachañ be. prisio

prizachour g. -ien prisiwr

priz(i)añ be. prisio; amcangyfrif (gwerth); gwerthfawrogi, trysori, ystyried yn werthfawr; gwobrwyo, dyfarnu gwobr

p. ouzhpenn ar priz a dalvez gorbrisio

prizius a. gwerthfawr

prizon g. -ioù carchar; cwb (ar laf.)

teuler/pakañ/dastum er p. carcharu, dodi/rhoi o dan glo / yn y carchar

prizoniad g. prizonidi carcharor

prizon(i)añ be. carcharu, dodi o dan glo, rhoi yn y carchar

prizonier g. -ien carcharor

prizout be. prisio; ymostwng (i), gweld yn dda (i)

produ g. -(i)où cynnyrch

produer g. -ien cynhyrchwr, tyfwr

produiñ be. cynhyrchu, tyfu

prof g. -où offrwm; rhodd, anrheg

ober e brof diouzh e yalc’h/aez cyfrannu/rhoi yn ôl ei allu/fodd

reiñ e p. rhoi (yn rhodd)

profañ be. offrymu; rhoi (yn rhodd)

profed g. -ed proffwyd

profitañ be. elwa; manteisio, gwneud yn fawr; cael budd

en em brofitañ eus udb. elwa ar rth; manteisio ar rth, achub mantais ar rth, gwneud yn fawr o rth

profour g. -ien rhoddwr; noddwr

programm g. -où rhaglen; amserlen

ar p. arc’hantaouiñ y rhaglen ariannu/gyllido, y gyllideb

programmiñ be. rhaglennu

programmour g. -ien rhaglennydd

prolog g. prolog, rhagymadrodd, cyflwyniad, araith

ober va/ma frolog traddodi f’araith

promesa b. -où addewid

delc’her d’e bromesa, seveniñ e bromesa cadw/cywiro’i air/addewid

terriñ e bromesa torri’i air/addewid

promesaoù kaer ha paeamañchoù laosk/dister addo mawr a rhodd fechan, tafod hir a llaw fer, siarad mawr mynych ac engi [esgor] ar lygoden

prometiñ be. addo, rhoi ei (g)air

p. ha dibrometiñ rhoi ei (g)air a thorri addewid, addo a mynd yn ôl ar ei (g)air

pront¹ a. cyflym, buan, diymdroi; byrbwyll

pront² adf yn gyflym/fuan/ddiymdroi; yn syth, ar unwaith, yn ddi-oed; yn fyrbwyll

prop a. propor; gweddus, purion; cymen, taclus; graenus, syber; glân; pert (eironi)

propa(a)t be. glanhau; chwynnu, clir(i)o (tir)

propaganda g. propaganda

propig b. -ed gwenci, bronwen

propik a. pert, del, tlws; trwsiadus, twt

paket/tapet p. wedi’i ddala/dala’n bert; wedi’i dwyllo/thwyllo’n bert

trec’het ’oant bet p. fe gawson nhw eu trechu/wado’n bert, mi gawson nhw andros o gweir

prosesion b. -où gorymdaith

proseser gerioù g. -ioù gerioù prosesydd geiriau

prosez g. -où achos, prawf (mewn llys barn )

digeriñ ur p. agor/dechrau/cychwyn achos

laka(a)t ur p. war chouk ub., sevel p. d’ub. dwyn achos yn erbyn rhn, mynd â rhn i gyfraith

prosezañ be. dwyn achos, mynd i gyfraith

p. enep/ouzh ub. dwyn achos yn erbyn rhn, mynd â rhn i gyfraith

protein g. protin

protestant a. protestannaidd

Protestant g. -ed Protestant

protestantiezh b. protestaniaeth

prouad g. -où prawf

prouenn b. -où prawf, tystiolaeth

prouiñ/prouviñ be. profi

providañs b. rhagluniaeth

proviñs b. -où talaith

prun torf. -enn b. eirin ll. -en; (ffig.) bwledi ll. bwled

p. en deus da gaout diganin mae’n mynd i gael bwled gen i, ’rwy’n mynd i’w saethu

mont gant ar p. ymgodi, mynd yn rhy fawr i’w (h)esgidiau, mynd yn fwy na llond ei (h)esgidiau, mynd yn fawreddog, colli’i ben/phen, magu pluf

p.-sec’h eirin sych, prŵns

prunenn b. -ed coeden eirin

psikiatr g. -ed seiciatrydd

psikologour g. -ion seicolegwr

psikoloji g. seicoleg

publik a. cyhoeddus

ar servijoù p. y gwasanaethau cyhoeddus

ar skolioù p. yr ysgolion gwladol

puch: en e buch, war e buch(où) adf yn ei gwrcwd

bezañ en/war e buch bod yn ei gwrcwd, cyrcydu

puchañ be. cyrcydu

pudask g. -ed, pudiski ffwlbart, cath goed

flaerius evel ur p. yn drewi fel ffwlbart

pufadenn b. -où chwythad; (ar laf.) cnec, pwpen

pufal be. chwythu, pwff(i)an, hisian (fel neidr)

puferig-an-douar g. -où-an-douar (ffwng) mwg y ddaear (cyffredin), coden fwg/eira/eurych, cwd y mwg, coden fwg, mwglys, pwff (y) mwg, blodyn jam (ar laf.)

puilh ¹ a. helaeth, toreithiog, lluosog

eost p. a vo ar bloaz-mañ bydd yna gynhaea’ toreithiog eleni

skuilhañ daeloù p. llefain dŵr y glaw, llefain ei chalon hi, beichio crïo, wylo’n hidl

glav-p. glaw trwm

puilh² adf llawer, yn helaeth; yn ddibrin, yn ddi-ball

ar glav a gouezhe p. evel gant ur bezel ’roedd hi’n bwrw fel o grwc, ’roedd hi’n arllwys/ diwel/pistyllan/tywallt y glaw,’roedd hi’n bwrw cyllyll a ffyrc, ’roedd hi’n tresio/stido bwrw, ’roedd hi’n glawio hen wragedd a ffyn

komz p., bezañ p. e gaoz / he c’haoz siarad fel pwll y môr / fel pwll tro / fel melin bupur / yn ddi-baid / yn ddi-ball / yn ddi-daw

komz p. ur yezh siarad iaith yn rhugl / yn rhydd ac yn rhwydd

puilhañ be. amlhau, lluosogi, mynd ar gynnydd, cynyddu, ffynnu

puilhder g., puilhentez b. digonedd, cyflawnder, llawnder, llond gwlad/lle, toreth, peth wmbredd/wmbreth, amlder, helaethrwydd

seizh bloavezh p. a voe da gentañ bu saith mlynedd o ddigonedd i ddechrau

pukañ be.sigo; pantio, mynd i’w / idd’i bwll/phwll, cwympo i mewn (am do); baglu

pulluc’h b. gwres tanbaid/difaol

pulluc'hañ be. llosgi'n llwch/lludw/ulw/ llwyr, ysu/difa'n ddim (drwy losgi)

pulluc’het abf pulluc’hañ qv.

p. naet e oa (ffig.) ’roedd e/hi’n feddw gaib/caib/dwll/twll/gocls/cocls

punañ be. dirwyn, troi, troelli; ymdroi, tindroi, llercian, stelcian

p. un irienn (ffig.) cynllwynio

pulover g. pwlofer

punisañ be. cosbi

puñs g. -où ffynnon; pwll

p. an avel ebargofiant

aet eo e p. an avel mae wedi mynd i ebargofiant, mae wedi mynd yn angof (llwyr)

p. an ifern dyfnderoedd uffern

eus dour va fuñs o’m pen a’m pastwn fy hun(an)

p.-glav tanc dŵr glaw, cronfa dŵr glaw

puñsañ be. codi/tynnu (am ddŵr o ffynnon ayyb.); llyncu; amsugno; yfed (llawer), potioslotio, tanco

p. bier drachtio/yfed cwrw

p. dour codi/tynnu dŵr o ffynnon

pupli torf. -enn b., gwez-pupli torf. -enn-bupli b. poplys ll. -en

pur a. pur, glân, di-nam, difrycheulyd, dilychwin; dibechod; coeth (am aur)

puraat/purañ be. puro; pureiddio, glanhau; golchi’n lân/wyn; rhwto, rhwb(i)o, sgwrio (llestri cegin )

uzin-buraat purfa

puradur g. puredigaeth purentez b. purdeb, glendid

purgator g. purdan

puritan¹ a. piwritanaidd

Puritan² g. -ed piwritan

puritanelezh b. piwritaniaeth

put¹ a. chwerw; llym, siarp

amzer but a ra mae’r tywydd yn llym

avel but gwynt llym/main/siarp

komzoù p. geiriau llym/brathog/miniog

ober selloù p. ouzh ub. gwgu/cuchio ar rn, edrych yn gas / dan ei sgafell ar rn

put² adf iawn, dychrynllyd, ofnadwy (yn dilyn a.); cwb(w)l, hollol, llwyr ( o flaen a.)

dall-p. cwb(w)l/hollol ddall

fall-p. drwg/gwael ofnadwy

mezv(-dall)-p. meddw mawr/dwll/twll/gaib/ caib/gocls/cocls, chwil ulw

yen-p. oer iawn, iasoer, rhewllyd, yn ddigon (oer) i rewi brain

put³ g. surni

c’hwezh ar p. aroglau/gwynt/sawr cas/chwerw/sur, drewdod

putenn b. putain

troet eo d’ar p. etrezo/etreze mae hi wedi troi’n gas/chwerw rhyngddyn nhw, mae pethau wedi chwerwi / wedi mynd yn ddrwg rhyngddyn nhw

puzuilh a. pwd(w)r, wedi pydru/madru/braenu, pydredig, madredig