I
i1 rhage. 3 ll. hwy, nhw
i2 bf. 2 un. dyf. mont ei, byddi di'n mynd
ibil g. -ioù; -ien peg; pin (metal), ebill; gwarbin; cymeriad, bachan bud(u)r (ar laf. yn y de), cymêr (ar laf. yn y gogledd), deryn (ffig. am ddyn); (ar laf.) pidyn/piden, pishyn (corff), cal(a)
i. an troad pigwrn/migwrn, ffêr
i. treut cymeriad amheus
fallañ i. ’zo er c’harr a wigour da gentañ yr olwyn wanna’ a waedda gynta’
hennezh a dennfe un i. diouzh brenn-heskenn! gallai hwnna wneud defnydd o unrhyw beth! gallai hwnna wneud rhth o ddim (o beth) / o’r nesa’ peth i ddim!
hennezh a zo un i.! mae e/hwnna’n gymeriad/ dderyn/gerdyn/sgowt / fachan bud(u)r (ar laf.)
kavout i. da bep toull bod ag ateb i bopeth; bod ag eli at bob clwyf
sach da i. ganez/ganit! bagla/gwadna/ hegla/sgathra hi oddi yma! cer/dos o’ ’ma !
sachañ war an i. berr/a-dreñv peidio a’i (l)ladd ei hun(an) (ffig.), peidio gweithio’n rhy galed, dala’r slac yn dynn (ar laf.)
te ’zo un i. ’vat! wel ’rwyt ti’n dderyn/ gerdyn/gymeriad/gymêr/sgowt!
un i. bennak ’zo a-dreuz mae rhth o’i le, mae rhth yn bod
un i. fall, ur gwall i. gwalch, cenau; pwdryn, un da-i-ddim
un i. gwer thermomedr, mesurydd gwres (y corff)
i.-dorn asgwrn yr arddwrn
i.-lagad cannwyll y llygad
i.-skoaz pont/trybedd yr ysgwydd
i.-troad asgwrn y pigwrn/migwrn/ffêr
ibiliañ be. peg(i)o, sicrhau â pheg; ebillio
iche! ebych. wel i ateb y Farn! Duw caton pawb!
ichoù g. lle, digon o le, gofod
i. ’zo amañ evidout mae lle (yn y) fan yma i ti
n’eus ket a i. amañ ’does dim digon o le / o ofod yma
un deltenn vihan ichoù enni evit tri pabell fach a lle ynddi i dri
ifam a. cywilyddus, gwaradwyddus, gwarthus; dychrynllyd, enbyd, ofnadwy
ifamiñ be. gwneud niwed dybryd (i), gwneud cam difrifol (â); difetha, dinistrio, distrywio, ’strywa (ar laf.); anffurfio, difwyno
ifern g. -(i)où uffern
i. yen uffern oer; uffern dân
an i. a zo leun a vennozhioù mat mae uffern yn llawn o fwriadau da
iforniañ be. ffwrno, pobi, rhoi yn y ffwrn/popty
ijin g. -où dyfeisgarwch, medr(usrwydd); athrylith; dawn; dychymyg; cyfrwystra; dyfais; peiriant
dre an i. an-unan o’i ben/phen a’i bastwn/phastwn ei hun(an)
gwell(oc’h) i. eget/evit nerzh gwell dyfeisgarwch na nerth/grym, oni bydd gryf bydd gyfrwys
kavout i. d’ober udb. bod â’r ddawn i/o wneud rhth, bod â dawn gwneud rhth, bod â llaw at rth
leun a i. dyfeisgar, llawn dyfeisgarwch /dychymyg; dawnus, glew; celfydd
n’eo ket (an) i. a vank / a ra diouer dezhañ nid diffyg/prinder dyfeisgarwch sydd arno fe, ’dyw e ddim yn brin o ddyfeisgarwch / o ddawn
ijinadenn b. -où dyfais
ijinañ be. dyfeisio; dychmygu; cynllunio/ llunio/creu; meddwl am
ijiner g. -ien dyfeisiwr; peiriannydd
ijinerezh g. -ioù dyfeisgarwch, dychymyg; dyfais; peirianwaith
ijinerezhel a. diwydiannol
ijinet abf ijinañ qv. wedi’i (d)donio, dawnus
i.-dreist athrylithgar
ijinus a. dyfeisgar; dawnus, glew
ilboued g. archwaeth am fwyd
ilbrad a. corsog
iliav/ilio torf. -enn b. iorwg, eiddew, itie (ar laf. yn y de)
ar bod i. y llwyn iorwg
en em stagañ ouzh ub./udb. evel un iliavenn ouzh fust an dervenn glynu wrth rn/rth fel gelain
ilin g. -où, daouilin penelin
nes(oc’h) an i. evit an dorn nes penelin nag arddwrn
bezañ harpet war e ilinoù pwyso ar ei benelinau, penelino
ilinad g. -où cufydd
ilinañ be. penelino, pwyso ar ei benelinau/ phenelinau
iliz b. -où eglwys an i. yr eglwys; eglwysig, yn perthyn/eiddo i’r eglwys an i. anglikan e Kembre yr Eglwys yng Nghymru, yr Eglwys Wladol
lost/foñs an i. pen draw/pella’r eglwys
i. katedral, i.-veur eglwys gadeiriol
illur a. enwog; clodwiw, godidog, ysblennydd; disglair, llachar
ilpenn g. -où ymennydd, serebelwm
imaj/imach g. -où llun, darlun
imboud g. -où imp(i)ad; trawsblaniad (medd.); cynnig uwch (mewn arwerthiant)
imboudet abf imboudiñ qv.
imboudiñ be. imp(i)o; trawsblannu (medd.); cynnig pris uwch (mewn arwerthiant)
imbourc'h g. -ioù ymchwil
imbourc'her g. -ien ymchwilydd, ymchwiliwr
imbourc'hiñ be. ymchwilio; archwilio
imor b. -ioù hwyl; tymer
hennezh a oa un i. ennañ! ’roedd e mewn tymer (ddrwg/wael)! ’roedd croen ei din e ar ei dalcen (ar laf)!
ur barrad/fourrad i. pwl o dymer (ddrwg/ wael)
imorioù en deus mae amserau arno, mae e’n cael pyl(i)au, mae e’n chwit-chwat/ddi-ddal/anwadal/fympwyol/ wamal/oriog
i.-fall hwyl wael/ddrwg
i.-vat hwyl dda
imoret(-fall) abf. imoriñ qv. crac, croes, gwynad, penwan, mewn hwyl/tymer wael/ddrwg, dig, o’i go’/cho’
imoriñ be. colli’i dymer/thymer, cynddeiriogi, gwylltio, codi natur, mynd o’i go’/cho’, colli’i limpyn
impalaer g. -ien ymherodr, ymerawdwr
impalaeriezh b. -où ymerodraeth
implij g. -où defnydd
laka(a)t en i. defnyddio
ober i. fall eus ar perzhioù mat en deus bradu/gwastraffu’i ddoniau, gwneud camddefnydd o’i ddoniau
ober un i. eus udb., tennañ i. eus udb. gwneud yn fawr o rth, gwneud defnydd o rth
implijañ/implijout be. defnyddio, arfer; cyflogi
implijad g. implijidi gweithiwr (‘coler gwyn’); gwas cyflog, cyflogedig; clerc
un i. bank gweithiwr/clerc mewn banc
implijer g. -ien defnyddiwr; cyflogwr
implijet abf implijañ/implijout qv.
i. e vez kalz/a-lies/stank mae llawer/tipyn o ddefnydd/iws arno
da vezañ i. gant an holl / gant forzh piv at ddefnydd/iws pawb
in bf. 1 un. dyf. mont af, bydda’ i’n mynd
(an) Indez b. (yr) India
kilhog-/kog-I. twrci
Indez(i)ad g. Indezidi Indiad, Indian, brodor o’r India
indezeuropek a. Indo-Ewropeg
indezeuropeg g. Indo-Ewropeg
Indian g. -ed Indiad (America)
indian a. Indiaidd, yn perthyn i'r India
indign a. blinderus, yn bla, annifyr, annymunol
indignañ be.brawychu, codi arswyd (ar), hala braw/arswyd/ofn (ar)
indu g. -où cot/haenen o blast(a)r (garw)/ o raean / o gerrig mân, calch ayyb.
induañ be.plastro; gwyngalchu
induljañs g. -où pardwn (cref.)
infamet abf. cywilyddus, gwaradwyddus, gwarthus
iñfarktuz g. thrombosis coronaidd
infirmierez b. -ed nyrs
ingal a. rheolaidd, cyson; cydradd, cyfartal, unffurf, yr un fath/peth
i. eo din ’does dim gwahaniaeth gen i, ’does dim ots ’da fi, (ni) waeth gen i, ’dyw hi’n gwneud dim gwahaniaeth i fi, man a man (a Sianco/mwnci) yw e/hi i fi, ’dydy o/hi ddim yma nac acw i mi
ingalañ be. cydraddoli; rhannu'n gyfartal; dosbarthu; gweinyddu, trefnu, rheoli; cymhwyso; atgyweirio, trwsio
ingalder g. cydraddoldeb
ingrat a. diddiolch; anniolchgar
labour i. gwaith diddiolch
tud i. pob(o)l anniolchgar
inizi ll. enez qv.
inkane g. -ed ceffyl
inkant g. arwerthiant, ocsiwn
inkantiñ be. cyhoeddi o bennau’r tai / ar led / i’r byd i gyd glywed / i’r byd a’r betws, cyhoeddi’n groch, utganu (ffig.)
inkardiñ be. datod, mysgu
inosant g. -ed un diniwed, un dieuog; un gwirion/’smala / hanner call (a dwl), diniweityn, Siôn bach ffel, Dici bach dwl; twpsyn
te a ra un i. gant da dad? wyt ti’n meddwl taw twpsyn yw dy dad?
inouet abf. inouiñ qv.
i.-mat wedi diflasu’n lân/llwyr, wedi hen alaru/syrffedu
inouiñ be. blino, diflasu, alaru, syrffedu
inouus a. blinderus, diflas, poenus, syrffedus
int1 rhage. 3 ll. hwy, nhw
int2 bf. 3 ll. pres. myn. bezañ ŷnt, ŷn nhw; maent, maen nhw
intañv g. -ien gŵr gweddw, gwidman (ar laf.)
intañvet a. wedi’i adael/wneud yn weddw/widman (ar laf.), wedi colli’i ŵraig
intañvez b. -ed gwraig weddw, gweddw/gwidw (ar laf.)
intañvezet a. wedi’i gadael/gwneud yn weddw/widw (ar laf.), wedi colli’i gŵr
intent1 be. deall, amgyffred, dirnad, gweld, canfod, sylweddoli; clywed
i. gant ub. cytuno â rhn
i. ouzh ub. edrych ar ôl rhn, gofalu am rn, gwarchod rhn, carco rhn
reiñ da i. d’ub rhoi rhn ar ddeall
intent2 g. cytundeb, deall(twriaeth)
hervez ma/va i. yn ôl a ddealla’ i, yn ôl fel y dealla’ i, yn ôl fel ’rwy’ i’n deall
ober i. cytuno, gwneud cytundeb, dod i ddealltwriaeth
intentet a. deallus, gwybodus
interamant bg. -où, interamañchoù angladd, cynhebrwng, claddedigaeth
un i. sec’h angladd heb neb yn galaru ar ôl yr ymadawedig
interdid g. -où gwaharddiad
interdizañ be. gwahardd
intereset (gant) abf. ymddiddori (yn)
i. eo gant istor an Emsav mae’n ymddiddori yn hanes y Mudiad Cenedlaethol
interest g. -où budd; llog; diddordeb
kaout i. da ober udb. bod â diddordeb mewn gwneud rhth
lakaat arc’hant war i. buddsoddi arian
amprestañ arc’hant war i. cael benthyg arian ar log
prestañ arc’hant war i. rhoi benthyg arian ar log
interet abf interiñ qv.
bezañ i. evel ur c’hi cael ei gladdu/ chladdu fel ci / yn ddiseremoni
interiñ be. claddu, daearu
intrañ be. treiddio drwy; mwydo, rhoi yng ngwlych / yn wlych; d(if)wyno, trochi
intret abf intrañ qv. llaith (am ddefnydd); wedi brychu
intron b. gw. itron
intrudu g. menter, blaengarwch
tud leun a dan hag a i. pob(o)l yn llawn brwdfrydedd a menter
ion g. -où ïon
Iran b. Iran
Iranad g. Iraniz Iraniad
iraneg g. Iraneg
irc'hier ll. arc'h qv.
irienn b. -où anwe, edau groes; cynllwyn
irienner g. -ien cynllwyniwr
irienniñ be. cynllwynio
irin torf.. -enn b. eirin duon bach ll. eirinen ddu fach
i. skav eirin/ffrwyth yr ysgaw(en)
irinenn1 b. -ed draenen ddu
irinenn2 b. -où, irin eirinen/ffrwythyn y ddraenen ddu
iris g. glas y llygad
irvi ll. erv qv.
irvin torf. -enn b. erfin ll. -en, maip ll. meipen
ken moal hag un irvinenn mor foel ag ŵy / â wy
i.-ruz radis
i.-saoz erfin, rwdins, sweds
irvinenn b. -où, irvin erfinen
is bf. 1 un. gorff. perff. mont es, euthum
is- rhagdd. is-, dirprwy
isañ be. hysian/hysio, annos
isdiorroet a. llai datblygedig
isemskiant b. isymwybod
isil g. alltud
isilañ be. alltudio
iskis1 a. hynod, rhyfedd, od; salw, hyll, erchyll, arswydus
iskis2 adf (pwyslais) iawn, dychrynllyd, ofnadwy, rhyfeddol
iskuziñ be. esgusodi
islam g. islam
islamek a. islamaidd
Island b. Gwlad yr Iâ
islandeg g. islandeg
islavarenn b. -où cymal
i.-adverb/-doareañ cymal adferfol
i.-anv/-diskuiliañ cymal enwol
i.-anv-gwan, i.-stag cymal ansoddeiriol/ perthynol
isletanant g. -ed is-lefftenant
islinennañ be. tanlinellu
islonk g. -où dyfnder, gagendor, hafn, pwll diwaelod
islonkañ be. llyncu, traflyncu, sugno
isobar/izobar g. isobar
isofiser g. -ien is-swyddog, dirprwy swyddog
ispilh : a-ispilh adf. yn hongian, yn crogi, ynghrog
ispilhañ be. hongian, crogi
ispis g. -où sbeis
ispiser g. -ien groser
ispiserezh1 g. nwyddau
ispiserezh2 b. -ioù siop groser
ispisial1 a. arbennig, neilltuol, nodedig, hynod, unigryw
un den i.; ur plac’h i. tipyn o gymeriad, cymeriad hynod/unigryw
ispisial2 adf yn arbennig, yn enwedig, uwch law pob peth/dim
ispisiri b. -où siop groser
isprefed g. -ed is-raglaw, dirpwy raglaw
isprezidant g. -ed is-lywydd; dirprwy arlywydd
Israel b. Israel
Israelad g. Israeliz Israeliad
isrannad g. isadran
isrener g. -ien is-gyfarwyddwr; is-reolwr; dirprwy bennaeth, is-brifathro, dirprwy brifathro
isruz a. is-goch
isskourad g. isgangen
isspesad g. où isrywogaeth
istim1 g. edmygedd, parch, golwg, meddwl (uchel / y byd); prisiad, amcangyfrif
n’em eus ket kalz a i. evitañ ’does gen i ddim llawer o olwg/gewc arno, ’does ’da fi ddim llawer o feddwl ohono fe
istim2(out) be. parchu; ystyried, cysidro; amcangyfri’
istitl g. -où is-deitl
istitlañ be. is-deitlo
istitler g. -ien isdeitlydd
istitlet abf ag isdeitlau, wedi’i (h)isdeitlo
istor b. -ioù hanes; hanesyn, stori
an I. Santel y Gyfrol Santaidd
anavezout i. e vro gwybod hanes / bod yn gyfarwydd â hanes ei wlad / ei fro / ei ardal
emañ an istor o ren/redek mae’r hanes/stori ar led
ur c’helenner i. athro hanes
istorel a. hanesyddol
istorour g. -ien hanesydd
istr ll. -enn b. wystrys ll. -en
istreved b. gw. estreved
istribilh: a*-istribilh adf. yn hongian/crogi
en i. ouzh yn hongian/crogi wrth, ynghrog wrth
istribilhañ be. hongian, crogi
istrogell g. -ed un od, ecsentrig
it bf. 2 ll. gorch. ac 2 ll. pres. myn. mont ewch! cerwch!; ewch, 'rych chi'n mynd
i. da c’houzout! ’does wybod! ’does dim posib’ gwybod! Duw a ŵyr! pwy a ŵyr?
i. da gompren anezhañ! ceisiwch chi ei ddeall! mae’n anodd ei ddeall! ’does dim modd/posib ei ddeall! ’does dim deall arno!
i. da gompren e ardoù! anodd/amhosib’ deall ei glemau/ystumiau!
It. talf. < itron qv.
It.It. talf. < itronezed ll. itron qv.
Italia, an Itali b. yr Eidal
Italian1 g. -ed Eidalwr
italian2 a. eidalaidd
italianeg g. Eidaleg
italianek a. eidaleg; o’r Eidal, yn perthyn i’r Eidal
itrik g. dyfeisgarwch, dychymyg; cast, tric; cyfrwystra, ystryw, twyll
paotr an itrikoù bachgen dyfeisgar
itrikañ be. dyfeisio; dychmygu; meddwl am; cynllunio; cynllwynio
itron b. -ezed boneddiges, ladi; gwraig, menyw, dynes; Mrs.; Madam
An It. Kervella y Fonesig/Mrs Kervella
an Itron Varia y Santes/Forwyn Fair
honnezh a ra hec’h i. mae hi’n meddwl ei bod hi’n rhn o bwys / well na’r cyffredin
un i. kouezhet eus ar c’harr / diwar lost ar c’harr boneddiges/ladi/gwraig wedi mynd lawr yn y byd
un i. vras/vrav/gaer gwraig o dras fonheddig
ur gwall i. tipyn o ladi/grach(ach), gwraig falch, snoben (ar laf.)
ivez adf. hefyd; (gyda'r neg.) (y)chwaith
me i. zo o vont ’rydw(yf) innau’n mynd, ’rwy’n mynd hefyd
me ned in ket i. ’dw(yf) innau ddim yn mynd, ’dw(yf) i ddim yn mynd (y)chwaith
te i.
eñ i.
hi i.
ni i.
c’hwi i.
int i.
ividig g. -où, daouividig arlais
ivin1 ll. -enn b., gwez-ivin ll. -enn-ivin b. coed yw ll. ywen
koad/pren i. pren yw(en)
ivin2 g. -où, -ed ewin; crafanc
i. ouzh i. llygad am lygad, dant am ddant
bezañ hir e ivinoù bod â dwylo blewog (ffig.)
hennezh ’oa paour ken n’en doa ket ivinoù d’en em grafignat bod yn llwm/dlawd iawn
kaout gwad dindan e ivinoù bod yn danllyd
krennañ e ivinoù d’ub. dofi/tawelu (tanbeidrwydd) rhn
ivinad g. bripsyn, pinsiad, tamaid bach iawn
un i. kignen tamaid bach / bripsyn o arlleg
ivinrev g. ewinrhew
ivor g. ifori
ivragn g. -ed meddwyn
ivragnerezh g. meddwdod
Iwerzhon b. Iwerddon
I. an norzh Gogledd Iwerddon
I. ar sud de/Gweriniaeth Iwerddon
Iwerzhonad g. Iwerzhoniz Gwyddel
Iwerzhonadez b. -ed Gwyddeles
iwerzhonat a. Gwyddelig, o Iwerddon, yn perthyn i Iwerddon
iwerzhoneg g. Gwyddeleg
iwerzhoneger g. -ien siaradwr Gwyddeleg; Gwyddel Gwyddeleg
iwerzhonek a. Gwyddeleg
Iz, Kêr Iz e. lle Cantre’r Gwaelod Llydaw
izel1 a. isel, bas; deheuol
i. a galon diymhongar, gostyngedig (o galon), gwylaidd, isel, dirodres; dinod, distadl; digalon, isel ei (h)ysbryd
Breizh-Izel Gorllewin Llydaw, Llydaw Isaf
gevred-i.; kornôg-i. de-ddwyrain; de-orllewin
izel2 g. de
troet (eo) an avel d’an i. mae’r gwynt wedi troi i’r de
izel adf yn isel; yn dawel
izelaat be. gostwng, darostwng
izelañ a.. gradd eithaf izel qv.isa’, isela’ (ar laf.)
izelded b. gostyngeiddrwydd, gwyleidd-dra,; dinodedd
izelek a. gostyngedig, gwylaidd, diymhongar, dirodres, cyffredin, isel
izeloc’h1 a. gradd gymh. izel qv. is, iselach (ar laf.)
izeloc’h2 adf yn is; islaw; isod
izelvor g. trai, distyll
d’an i. pan fydd y môr/llanw ar drai
(an) Izelvroioù ll. (yr) Iseldiroedd
izelvroeg g. Isalmaeneg, Iseldireg
izil a. gwan, llesg, diymadferth; afiach, nychlyd
izilañ be. gwanychu, llesgáu, nychu, dihoeni
izili ll. ezel qv.
ar vugale-mañ n’int ket evit o i. ’dyw’r plant hyn ddim yn gallu bod yn llonydd, mae’r plant ’ma’n anhywaith
n’emañ ket evit e i. ’all e ddim bod yn llonydd, mae e ar waith o hyd
ober an traoù a-enep an i. rhoi’r cart o flaen y ceffyl (ffig.), gwneud pethau go chwith
izomerek a. isomerig
izop g. isop
izotop torf. -enn b. isotopau