O
o1 (+ treigl. llaes) rhage. bl. 3 ll.; (+ treigl. llaes) rhage.mewn. gwrth. 3, ll. eu; ‘u
o c’henderv an hini eo eu ce(f)nder yw e
o zud-kozh ’oa deuet ’roedd eu mam-gu a’u tad-cu / eu nain a’u taid wedi dod/cyrraedd
o-div ill dwy, y ddwy (ohonyn nhw / ohonynt)
o gwelet ’m eus dec’h d’an noz fe’u gwelais neithiwr, fe welais i nhw neithiwr
o2 (+ treigl. cymysg) geir. bf yn
o c’hortoz/c’hedal e vab emañ (yn) aros am ei fab y mae e, mae e’n aros am ei fab
o lenn Al Liamm emaoc’h? (wrthi yn) darllen Al Liamm ’rych chi?
emaint o tont maen nhw’n dod
emañ o vont mae'n mynd
o3! ebych. o!
o vezañ ma cys. oherwydd, oblegid, gan, am
oa bf 3 un. amherff. myn. bezañ oedd
oabl/oabr g. -où awyr, wybren
glas eo an o. mae’r awyr yn las
oablour g. -ien meteorolegour
oablouriezh b. meteoroleg
oad1 bf amhers. amherff. bezañ oeddid
oad2 gb. -où, oajoù oed(ran)
o. bras oedran teg/da/mawr/diogel
a/memes o. ganin, eus va o., en oajoù din-me yr un oed(ran) â fi/mi
a/da bep (seurt) o. o bob oed(ran), (yn) hen ac ifanc
a/da bep seurt o. e red ar c’hi war-lerc’h ar c’had nid hawdd tynnu cast oddi ar hen gadno/lwynog/gaseg/geffyl
bezañ en o. a-walc’h bod yn ddigon hen
bezañ war an o. bod mewn oedran teg/da/mawr/diogel, bod mewn gwth o oedran, bwrw/tynnu ymlaen
d’an o. a zeg vloaz yn ddeg oed an dud en trede o. yr henoed
d’an o. m’emaon / m’am eus / ec’h
on, en o. din-me fy oed(ran) i
d’an o.-se yr oedran hynny/yna
d’e / d’he hir o. yn ei henaint
d’e o. tener yn ei ddyddiau cynnar, yn ifanc iawn
(d)eus e/he o. ei oed(ran) e / ei hoed(ran) hi; yr un oed(ran) ag e / â hi; cyfoedion iddo/iddi
dindan/edan (an) o. (o) dan oed(ran)
dont d’an o. / d’e o. / d’he o. dod i oed, dod i’w (h)oed
unan deu(e)t d’e / d’he o. oedolyn
e barr e o., e-kreiz e o. ym mlodau’i ddyddiau, yn ei anterth/gryfder/ ogoniant, yn ei fan gorau
e-kreiz/etre daou o. heb fod yn ifanc nac yn hen
en e o. diskar emañ mae’n heneiddio, mae’n dechrau mynd tuag i lawr (ar laf.)
ermaez a o. (am fwyd) wedi mynd yn rhy hen (i’w fwyta/bwyta, i’w (g)werthu)
erru un tamm brav/mat a o. dezhañ/dezhi wedi cyrraedd oed(ran) teg/da/mawr/diogel, wedi cyrraedd gwth o oed(ran)
evit e/he o. am ei (h)oed(ran), ac ystyried ei (h)oed(ran)
mont war an o. heneiddio
pe o. en/he deus? pe o. eo? beth/faint yw ei (h)oed(ran)?
o.-gour oed gŵr
deuet eo en o.-gour mae wedi dod yn oedolyn
o.-kreiz canol oed
o.-krenn ieuenctid
oadet/oajet abf (o ran) oed(ran); oedrannus, hen
o. on a dregont vloaz ’rwy’n ddeg ar hugain oed
un den o. dyn oedrannus/hen, hen ŵr/ddyn, gŵr/un wedi dod i oedran teg / wedi cyrraedd gwth o oedran
oadour g. -ien oedolyn
roll ar c’hentelioù d’an oadourien rhest(e)r/amserlen y gwersi i’r oedolion
oadouriezh b. oed(ran) cyfreithiol
o. dilennel oed(ran) pleidleisio
oadvezh g. -ioù oes
O. ar Maen Oes y Cerrig
oajoù ll. oad qv.
en o. din-me / ganin-me yr un oed(ran) â fi/mi, yr un genhedlaeth â fi/mi
va/ma o.-me fy oed(ran) i; fy nghenhedlaeth i
oaled b. -où aelwyd; lle tân, grat
amañ ne vez ket graet arc’hant war an o. ’dŷm ni ddim yn graig o arian yma, ’dyw arian ddim yn tyfu arnom ni
marvailhoù toull an o. straeon y pentan
mont war o. tud all mynd i fyw ar aelwyd (pob(o)l) eraill
oan1 bf 1 un. amherff. myn. bezañ oeddwn/oen/own
oan2 g. -ed, ein oen
dous/reizh evel un o. mor ddiniwed ag oen
gra da o. hag e vi kignet/touzet a wnelo’i hun yn oen a lyncir gan y blaidd
O.-Doue Oen Duw
o.-laezh oen swci
oaniñ be. bwrw oen, dod ag oen, oena/ŵyna
oar bf ffurf dreigl. < goar qv
me a o. se a-walc’h/ervat fe wn i hynny’n burion, ’rwy’n gwybod hynny’n iawn, ’rwy’n gwb(w)l siŵr o hynny.
oaz g. cenfigen, eiddigedd; sêl, brwdfrydedd
o. krenn cenfigen/eiddigedd mawr
par d’an o. n’eus ket c’hoazh cenfigen yw gwraidd pob cynnen
oaziz g. -où oasis, gwerddon
oazus a. cenfigennus, eiddigeddus
ober1 be. gwneud/gwneuthur; gweithredu
o. an neuz da esgus, cymryd arno/arni, cogio, smalio, ffugio
o. anv/keal/meneg a/eus ub./udb. crybwyll rhn/rhth, cyfeirio at rn/rth, sôn am rn/rth
o. aon d’ub. hala arswyd/braw/aeth/ dychryn/of(o)n ar rn, dychryn rhn
o. ar vicher byw ar, ennill bywoliaeth drwy, ennill ei fara (a chaws) wrth
o. ar vicher brilli/sardin byw ar / ennill bywoliaeth drwy bysgota mecryll/sardîn, pysgota mecryll/sardîn
o. ar vicher a joni ennill ei fywoliaeth drwy werthu winwns/ ’nionod o ddrws i ddrws
o. bec'h gwneud ymdrech, ymdrechu, ymroi, ymlafnio; pwyso, gwasgu
o. bezhin casglu/crynhoi/hel gwymon, gwymona
o. brezel mynd i ryfel; milwrio
o. chiboud(ig) eistedd ar ei draed ôl, beg(i)an (am gi)
o. diouer (eus) bod yn brin (o)
o. diouzh1 gwneud yn ôl / gwneud yn unol â, cydymffurfio â; edrych ar ôl, gofalu am, carco
o. … diouzh2 ub. galw … ar rn
o. Naïg diouti galw Naïg arni
o. douar patatez paratoi’r tir ar gyfer plannu tato/tatws
o. droug ouzh ub. gwneud drwg/ niwed i rn, niweidio rhn
o. e benn fall/-maout (y)styfnigo, stwbwrno, pwdu, llyncu mul, sorri, monni
o. e c’hounid/vad eus udb. achub mantais ar rth, manteisio ar rth, gwneud yn fawr o rth
o. e dalaroù gw. talaroù
o e gamm esgus/cogio/ffugio/smalio / cymryd arno ei fod yn gloff
o. e gañfardig rhodresa, llancio, ei lord(i)an hi
o. e/he louz gweithio’r corff, caca, cachu
o. e/he seizh gwellañ gwneud ei (g)orau glân/ glas
o. e/he soñj penderfynu
o. e stal da ub. lladd rhn
o. e stal e-unan gweithio ar ei liwt ei hunan, bod yn hunangyflogedig
o. e zibab / he dibab dewis, gwneud ei ddewis
o. erc'h bwrw eira
o. eus galw, enwi
o. forzh gwneud gwahaniaeth; bod o bwys
o. gant ub. gwneud/ymwneud â rhn
n’en deus an eil netra da o. gant egile/eben ’dyw’r naill ddim yn gwneud dim â’r llall, ’dŷn nhw’n gwneud dim â’i gilydd, ’does dim cysylltiad rhyngddyn nhw (a’i gilydd)
o. gant udb. defnyddio rhth, trin/trafod rhth
o. gaol brasgamu
o. gaou niweidio, gwneud cam/niwed
o. glav bwrw (glaw), glawio
o. goañv gwneud gaea’ caled
o. goap (eus/ouzh) gwawdio, gwatwar, cael hwyl/sbort (am ben)
o. gouizieg cymryd arno/arni ei fod/bod yn wybodus, esgus/cogio/ ffugio/smalio ei fod/bod yn wybodus
o. grizilh bwrw cesair/cenllysg
o. ha tevel ‘na wyped dy law chwith yr hyn a wna dy law dde’
o. hag o. ’zo mae sawl ffordd/sgìl o gael Wil i’w wely, mae sawl ffordd o ladd ci heb ei grogi
o. he braz ymffrostio, brolio; bod yn fawreddog/ffroenuchel; esgus ei bod yn rhywun (gwell na’i gilydd)
o. he faourez esgus ei bod yn llwm/ dlawd, cymryd arni / smalio/cogio ei bod yn llwm/dlawd
o. hent teithio milltiroedd; bwrw ymlaen; ymlwybro
o. hep mynd heb; hepgor
o. kof rous bolaheulo, torheulo
o. kofig moan byw’n fain, byw ar fin y gyllell; codi’r rhast(a)l (ffig.), bwyta llai; byw'n fwy cynnil/darbodus, cynilo, tolio (bwyd)
o. skol-louarn mitsio/mitsian, chwarae triwant
o. stamm gwau
o. stop bodio, ffawdheglu
o. tan cynnau tân
o. taol gwenn / tro wenn / tro c’houllo gwneud siwrnai ofer/seithug; gwneud rhth yn ofer
o. toullbennig cerdded ar ei (d)dwylo
o. udb. a-bempoù gwneud rhth rywsut-rywfodd / yn ddiofal / rwsh-rash
o. un (tamm) diskuizh / un diskrog / ur sav-kein / ur frapad ehan cael/ cymryd hoe/saib/seibiant, gorffwys
o. un hej / ur c’hruz d’e zivskoaz codi/cwnnu’i ysgwyddau, ysgwyd ei ysgwyddau
o. un hej d’ub./udb. siglo/ysgwyd rhn/rhth, rhoi siglad/ysgwydad i rn/rth
o. un tamm bale / ur frapad bale / ur bourmenadenn mynd am dro (bach), mynd am wâc/wacen (fach) (ar laf.)
o. un ti-skol bod yn ysgoldy, cael ei ddefnyddio yn ysgoldy
o. ur sell ouzh ub./udb. edrych ar rn/rth, taflu/tawlu cip ar rn/rth
o. (ur) vad d’ub. gwneud daioni/lles i rn
o. van esgus, ffugio, smalio, cogio, cymryd arno/arni
o. van eus/diouzh ub./udb. (gyda'r neg.) gwneud/cymryd sylw o rn/rth, sylwi ar rn/rth
o. van evit ub./udb. (gyda’r neg.) poeni/ prisio/hidio/malio am rn/rth
o. war-dro edrych ar ôl, gofalu am, carco, trin
o. Y.-V. Perrot chwarae (rhan) Y.-V. Perrot
da o. he deus mae ganddi / gyda hi waith ar ei dwylo, mae’n cael trafferth; mae ganddi / gyda hi law drom (ffig. am ofal a gwaith mawr)
da o. hor bo gantañ fe gawn ni waith/ helynt/helbul/drafferth gydag e
en em o. mat bod yn gwb(w)l gytûn, cytuno’n dda (â’i gilydd), ymwneud yn iawn â’i gilydd; ymaddasu’n dda (ouzh i), ei (h)addasu’n dda (ouzh i)
en ur o. mewn / o fewn / yn ystod
ouzhpenn 35 milion a lurioù kozh a oa bet dastumet e Gouel Plogo en ur o. daou zevezh casglwyd dros 35 miliwn o hen ffranciau o fewn dau ddiwrnod yng Ngŵyl Plogo
gouzout o. ganti gallu dod i ben â hi, gallu ymdopi
ober2 g. -(i)où gweithred, act; gwneuthuriad, llafur
an danvez a zo ker hag an o. a zo ivez mae’r defnydd yn ddrud ac mae’r llafur hefyd
oberoù a drugarez gweithredoedd da/ caredig/cymwynasgar/elusengar
Oberoù an Ebestel Actau'r Apostolion
oberoù ar varzhed gweithiau’r beirdd
an oberoù a dalv gwelloc’h eget/evit ar prezegoù mae gweithredoedd yn llefaru’n gryfach na geiriau, diflanna geiriau ond erys gweithredoedd
ar c’homzoù hag an oberoù y geiriau a’r gweithredoedd
barn ub. diouzh e oberoù barnu rhn yn ôl / wrth ei weithredoedd
a-greiz-pep-o. ar ganol popeth, yn ddisymwth, yn annisgwyl
oberad g. diwrnod gwaith
Sul, gouel hag o. Sul, gŵyl a gwaith
oberat a. gwaith
un devezh o. diwrnod gwaith, diwrnod o’r wythnos (nid y Sul)
oberata be. rhoi/cyflawni triniaeth lawfeddygol
oberatadenn b. -où llawdriniaeth, triniaeth lawfeddygol
oberenn b. -où gwaith, darn o waith; cynnyrch; creadigaeth; llyfr
un o. a verit, un o. di(g)n/dellezek da vezañ meulet gwaith cymeradwy/ clodwiw
oberennoù Jarl Priel gweithiau Jarl Priel
oberer/oberour g. -ien gwneuthurwr; awdur; arlunydd; cerflunydd; cyfansoddwr
gwell(oc’h) un o. evit kant lavarer gwell un ‘hwda’ na dau addo; gwell un sy’n cyflawni/ gwneud na chant sy’n dweud/ siarad/addo; mae gweithred yn llefaru yn gryfach na geiriau
obererezh g. gweithgaredd
danevell o. adroddiad gweithgaredd
oberiañs b. llafur
an danvez ne oa ket ker hogen an o. ’oa k.-ruz ‘doedd y defnydd ddim yn ddrud ond ’roedd y llafur yn ddrud iawn
oberiant a. diwyd, dyfal, prysur, bisi (ar laf.) , gweithgar, ymroddgar; cynhyrchiol
oberiantañ a. gradd eithaf oberiant qv.
o. pobl a zo o vale war an douar y bob(o)l brysura’ ar y ddaear, y bob(o)l fwya’ diwyd/ dyfal/prysur/gweithgar ar wyneb daear
oberiantiz b. diwydrwydd, prysurdeb, gweithgarwch; ymroddiad
oberius a. effeithiol
oberour g. gw. oberer
obidoù ll. oedfa angladdol; angladd, cynhebrwng
objektiv(el) a. gwrthrychol
obligasion b. -où rhwymedigaeth, gorfodaeth, rheidrwydd; dyled
kalz a o. am eus dezhañ/dezhi mae arna’ i dipyn o ddyled iddo/iddi, mae gen i / ’da fi dipyn o le i ddiolch iddo/iddi
oblij g. rhwymedigiaeth, gorfodaeth, rheidrwydd
oblijañ be. gorfodi; rhwymo
oblijet abf oblijañ qv.
o. on mae rheidrwydd arna’ i, mae’n rhaid i fi/mi, ’rwy’n gorfod.
oboell b. -où obo
obuz g. –ioù pelen dân, ffrwydryn, siel (milit.)
obuzenn b. –où ffrwydryn
un tarzh o. ffrwydriad
oc’h1 bf 2 ll. pres. myn. bezañ (yd)ych
oc’h2 geir. bf (o flaen be. yn dechrau â llaf. neu h- fud) yn
oc'hal be. rhochian
oc'hen ll. ejen g. ychen ll. ych g.
oc'ho! oc'hoê! ebych. o ho! hei! hylô!
ode b. -où, odezioù adwy, bwlch; clwyd, gât, iet
odivi g. gwirod; chwisgi; brandi
oei! ebych. (o bleser neu edmygedd) o!
oeñs g. -où ffalancs; unrhyw un o esgyrn y bysedd
of g., ofenn b. -où caf(a)n
ofad g., ofennad b. -où cafnaid
oferenn b. -où, oferinier offeren
o. blaen offeren ar lafar
o. bred uchel offeren
o. interamant gwasanaeth/offeren angladdol
o.-veure/-vintin isel offeren, offeren fore
o. war gan offeren ar gân
c’hwitañ an o. colli/methu’r offeren
lavaret an o. adrodd yr offeren; (ffig.) ceintach, conan, achwyn
ofertouer g. -où offrwm, casgliad (mewn capel neu eglwys)
ofis g. -où oedfa, gwasanaeth (cref.); offeren; swyddfa
O. ar brezhoneg Swyddfa’r Llydaweg
ofiser g. -ien swyddog (milit.)
ofisiel a. swyddogol
ofr(-eiñ) be. offrymu, rhoi
ofrañs b. -où offrwm, casgliad (mewn capel neu eglwys)
og a. aeddfed; wedi ymlâdd/diffygio; wedi cael digon/syrffed/ llond bola (ffig.), wedi alaru/syrffedu, wedi blino’n lân/dwll
me a zo o. ganeoc’h! ’rwy’ i wedi cael digon/syrffed / llond bol(a) arnoch chi! ’rydw’ i wedi alaru/syrffedu arnoch chi!
ogam g. Ogam
ogañ be. aeddfedu
oged b. -où og(ed)
ogediñ be. ogedu, llyfnu
ogell g. cae/parc bach (trichornel)
ogenn b. -où cors, mignen, siglen
ogn g. cenfigen, eiddigedd; gwawd, sbort, sbri (am ben rhn)
ober an o. gant ub. gwawdio rhn; gwneud sbort/sbri am ben rhn
ognad g. -où dyrnod, clatsien, clowten, pelten, wheret
ognon torf. penn-ognon g., ognonenn b. winwns ll. winwnsyn, nionod ll. nionyn; bylbiau ll. bỳlb; cyrn ll. corn (ar draed a dwylo), croen caled
ur Schapeledad/plezenn/steudad-o. rhaff(aid) o wniwn(s)/’nionod
o.-ki cennin sifi/syfi
ognoneg b. -i, -où cae/maes wynwyn/’nionod
ograoù g. -ioù, -eier organ
ograouer g. -ien organydd
o-gwan dim, sero
oi! ebych. (h)o-ho! ew!
okasion b. -où achos, achlysur, cyfle
oksid g. ocsid
oksijen/oksigen g. ocsijen/ocsigen
okupet abf okupiñ qv. â rhn yno; wedi’i (l)lenwi, wedi’i gymryd/chymryd, wedi’i feddiannu/meddiannu; yn brysur/gaeth/rhwym
o. gant traoù all yn brysur gyda phethau eraill, (yn rhwym) wrth bethau eraill, yn gaeth i bethau eraill
okupiñ be. cymryd, meddiannu
olev b. -ioù ennaint, olew (yn eglwys Rufain)
olifant1 g. -ed eliffant
olifant2 g. -où ifori
Aod an O. Y Traeth Ifori
olimpek a. olympaidd
ar C’hoarioù O. y Chwaraeon Olympaidd
olivez torf. -enn b. ffrwyth yr olewydden
eoul o. olew olewydden
gwez-o. olewydd
Menez an O. Mynydd yr Olewydd
olivezenn b. -ed, olived olewydden
ombilh g. -ed adyn, cnaf, dihiryn
omp bf 1 ll. pres. myn. bezañ ydym/ŷm
on bf 1un. pres. myn. bezañ (yd)wy(f)
onest a. gonest
pep den o. ’zo bremañ en e wele kousket mae pob dyn gonest nawr yn ei wely yn cysgu; mae gonestrwydd yn ffon gref i orffwys arni
onest adf yn onest; yn gymen; yn lân
n’eer ket da binvidik buan mar bezer o.nid aeth neb yn gyfoethog heb ddwyn tipyn, nid cyfoethog ond a gymero
onestiz b. gonestrwydd
dre/gant o. yn onest; drwy/wrth fod yn onest
gant o. ec’h aer pell gonestrwydd sy’n talu orau
n’aer ket da binvidik dre o. nid aeth neb yn gyfoethog heb ddwyn tipyn, nid cyfoethog ond a gymero
onglenn b. ffieidd-dod, cas(ineb)
oniks g. onics
onn1 torf. -enn b., gwez-onn torf. -enn-onn b. (coed) ynn ll. onnen b.
onn2 g. pren onn
onnenn b. -ed, onn onnen
onner b. gw. ounner
oñs b. -où owns
oñsad b. -où owns (o)
opal g. opal
opera g. -où opera; tŷ opera
operasion b. -où triniaeth lawfeddygol; ymgyrch (militaraidd)
operater g. -ien cwac; broliwr, ymffrostiwr
operetenn b. -où opereta
operiñ be. rhoi/cyflawni llawdriniaeth / triniaeth lawfeddygol
opiom g. opiwm
optik a. yn ymwneud â’r llygaid, optig
optikel a. gweledol, optegol
optimist g. -ien optimist
optimizm g. optimistiaeth
or g. -ioù glan, ymyl
orakl g. -où oracl
orañjez1 a. oren
orañjez2 torf. -enn b. orennau ll. oren, orinsiyn g./orinsien b (ar laf.)
chug o. sudd oren
aval-o. oren
orañjezenn b. -ed coeden orennau
oratorio g. -où oratorio
orbid g. -où gwep gw. orbidoù
orbider g. –ien un yn llawn clemau/ (y)stumiau/seans, un ffuantus/ maldodus/mursennaidd; ceiliog dandi
orbidoù ll. (y)stumiau, clemau, maldod, mursendod
leun a o. maldodus, yn llawn clemau/ maldod/(y)stumiau/seans, ffuantus, mursennaidd
ober o. tynnu wynebau, gwneud clemau/(y)stumiau/siap(s)au
orbidus a. ffuantus, hunandybus, balch, rhodresgar, mursennaidd, maldodus
ordinal! a. arferol; cyffredin
ordin(al) 2 adf fel arfer/rheol; fynycha’, gan amla’
o. e vez plas a-walc’h e-kichen an iliz fynycha’ bydd digon(edd) o le ar bwys / wrth yr eglwys
ordin(al)3 g. -où arfer
d’an o., evel (d’) an o. fel arfer/rheol, yn arferol, fynycha’; o hyd , am/hyd byth
o. an oferenn gweddïau sefydlog yr offeren
ordrenañs b. -où presgripsiwn
ordur b. -ioù carthion, mochyndra, dom, baw
oremus: koll e o. colli llinyn/rhediad ei stori, anghofio beth oedd ar hanner ei ddweud
oreson b. -où araith; tôn gron (ffig.)
oresonoù ll. geiriau swyn, abracadabra
orfebour g. -ien gof aur, eurych; gof arian; gof metel/metal; gwerthwr gwaith crefft aur/arian/metel/metal
orfeilh/orfil g. (bot.) dail troed yr ebol
organ g., organenn b. -où organ (y corff)
organek a. organig
organell b. -où cylch metel/metal (i glymu ceffyl wrth wal a chwch wrth y cei)
orged gb. blys, chwant (cnawdol), anlladrwydd, nwyd(usrwydd), trythyllwch
bezañ gant an o. (am greadur) bod yn dwym
orgediñ be. ymserchu
o. ouzh ub. ymserchu yn rhn
orgedus a. blysig, (tra)chwantus, anllad, cnawdol, nwydwyllt, nwydus, twym, tinboeth, trythyll
oriad g. -ed gŵr anllad
oriadez b. -ed gwraig anllad
oriadezh b. anlladrwydd
oriant g. dwyrain
(an) Oriant e.lle Lorient (Ffrg)
orilher g. -où clustog, gobennydd
orin1 g.dechreuad, cychwyn, tarddiad, ffynhonnell, gwraidd
bro o. gwlad enedigol, mamwlad
orin2 g. -ed cymeriad/dyn od; cymeriad/ dyn hynod
oristal g. -ed dyn od; dyn/cymeriad hynod; un didoreth; un penchwiban; bachan bud(u)r (ar laf.)
orjal g. a thorf. -enn b. gwifren, weiren/weiar
bezañ war o. (ffig.) bod ar bigau’r drain (ffig.), bod yn anesmwyth/ aflonydd, bod ar waith (i gyd)
o-dredan gwifren/weiren drydan
(neud-)o.-pik/-dreinek gwifren/ weiren bigog
orjalenn b. -où tamaid o weiar/weiren
orkide torf. -enn b. tegeirianau ll. tegeirian, ceilliau’r ci ll. caill y ci
orkideenn b.-où tegeirian
ortañsia g. a thorf. (planhigyn) tri-lliw-ar-ddeg
ortodoks a. uniongred
ospital g. -ioù ysbyty
ostaleri b., ostalidi g. -où gwesty; tafarn
o(u)stilh g. -où offeryn, erfyn, teclyn, twlsyn (yn arbennig at weithio’r tir)
ostiv g. -où afrllad(en)
ostiz g. -ien gwestywr; lletywr; tafarnwr
ostizañ be. derbyn, croesawu, lletya
ostizez b. -ed gwesteiwraig; gwraig y dafarn, tafarnwraig
ostiziad g. ostizidi gwestai, ymwelydd, lletywr
otarienn b. -ed, otaried morlo
otel g. -où gwesty
otit g. llid y glust/clust
oto b. -ioù/-joù car
otoiad b. -où carraid, llawn/llond car
otomatel a. hunanysgogol, otomatig
otoù g. oteier tr(o)wsus/tr(o)wser, llodrau
ken e krene en e otoù nes ei fod yn crynu / fel y crynai yn ei (e)sgidiau
otus a. haerllug, hy, eg(e)r, ffroenuchel, balch, digywilydd
ouesk a. ystwyth, heini, sionc; gosgeiddig; ab(a)l, cryf; arbennig, di-ail, heb ei ail; gweddus, trwsiadus; syber; hawdd, rhwydd
lammoù o. ergydion celyd/cas, ysgydwadau eg(e)r/enbyd
troioù o. campau
tud o. da labourat pob(o)l ab(a)l i weithio
oueskad g acrobat
oueskerezh g. gymnasteg
ouez-, ouf-, oui- ffurfiau bf treigl. < gouzout qv.
ouf g. -où cilfach
ougnad g. -où ergyd, pelten, posen, dyrnod, wheret, cleren (ffig.), swadan
oulm torf. -enn b. llwyf ll. -en
o. gwenn torf. -enn wenn b. ynn ll onnen
o. Spagn torf. -enn Spagn palalwyf ll. -en, pisgwydd ll. -en
oulmenn b. -ed, oulm (bot.) llwyfen
o-unan rhage. 3. ll. eu hunain
ounner b. -ed, ounniri anner, treisiad, heffer
ourgouilh g. balchder
an o. a zo ur c’hleñved diaes da bareañ clefyd anodd ei wella yw balchder
hanter-vouget gant an o. a balchder bron â’i (l)ladd
n’eo ket savet uhel an o. e toull e c’houzoug ’does dim balchder/ meddwl/ffrwmp/gwynt (ffig.) ynddo, mae e’n ostyngedig/wylaidd/naturiol/ isel (ei ymarweddiad)
toull-o. polleth/pothell (ffig.), un yn llawn balchder/ffrwmp/gwynt (ffig.)
ourl g. -où crych, ton fach
ourlabañchoù ll. caeadau ffenestri
ourlañ be. bwrw, cledro, curo, ffusto, taro, lardo
ourlig g. -où crych (ar wyneb y môr), ton fach
ourmel torf. -enn b. (bot.) llwyf ll. -en b.; (swol.) clustiau môr, morglustiau
ourmela be. pysgota clustiau môr
ourmelenn b. -où, ourmel clust fôr
koll he o. (ffig.) colli’i gwyryfdod/ choron (ffig.ac anweddus)
ouroulat be. canu cloch yn ddi-baid; rhygnu ar yr un dôn (ffig.), siarad dwli/lol/rwtsh, lapan, malu awyr, cyboli; babanu, ffwndro, sorddanu
ourouler1 g. -ien siaradwr dwli/lol/rwtsh, clebryn, lapyn; un yn babanu/ffwndro/ sorddanu/swrddanu, un ffwndrus
ourouler2 g. -ioù cloch fach (gwartheg)
ouroulerioù torf. (bot.) lili’r dyffryn
ouroulerezh g. dwli, lol, lap (wast), rwtsh, cleber/siarad gwag
ourz g. -ed arth; un anodd/difaners/ diserch/annymunol, llabwst, lleban, hen ddraenog o ddyn
ourzal/ourzenniñ be. pwdu, sorri, moni, mynd i’w / mynd idd ’i gwd/chwd, cau amdano/amdani’i hun(an), mynd i’r siambar sorri
o. a ra an tan mae’r tân yn pwdu/ diffod(d)
o. ouzh udb. gwrthod rhth; ymwrthod â rhth
ourzennek a. diserch, sarrug, surbwch, anfoesgar, anghwrtais, difaners, annymunol
ourzig: war e ourzig adf. wrth ei bwysau, gan bwyll, yn hamddenol
ous ffurf dreigl.< gous amhers. < gouzout a ddefnyddir ar ôl y neg. ’wys/’wyddys, ’does neb a ŵyr / yn gwybod
n’ous pet den ’wys / ni wyddys sawl dyn/un/person, ’does neb a ŵyr / gwybod sawl dyn
out bf 2 un. pres. myn. bezañ (yd)wyt
outañ; outi; outo/oute ffurfiau pers. yr ardd. ouzh qv.
honnezh a oa un dremm fuloret outi ’roedd golwg grac/wynad/flin/ddig arni
mont outi mynd ati, bwrw ati/iddi, dechrau arni, torchi llewys (ffig.)
truez he doa outañ/outi ’roedd trueni ganddi/gyda hi drostodrosti, ’roedd hi’n flin amdano/amdani
ouvrier g. -ien gweithiwr
ouzh1 ardd. wrth; ar; at; â; yn erbyn
o. ar prenestr wrth y ffenest(r)
o. ar voger wrth y wal, yn erbyn y wal
o. sklerijenn al loar wrth olau’r lleuad, yn ngolau’r lleuad
o. taol wrth y ford/bwrdd
o. taol! dere/dewch at y ford/bwrdd! mae’r bwyd yn barod!
o. traoñ (i) lawr
aet e oa gouez o. e vugale aeth yn wyllt (gacwn) / yn gynddeiriog at ei blant
bezañ drouk/kriz o. ub. bod yn greulon/ gas wrth rn
bezañ gwak/tener o. ar yenijen heb allu gwrthsefyll (yr) oerfel, methu diodde’/godde’ oerfel yn hawdd, teimlo’r oerfel i’r byw, bod yn (berson) oerllyd/rhynllyd
bezañ mat o. ub. bod yn dda/garedig wrth rn
disentiñ o. ub. anufuddhau / peidio ag ufuddhau i rn
diwall ub. o. udb. amddiffyn/ gwarchod rhn rhag rhth
heñvel o. ub./udb. tebyg i rn/rth
kaout kas/kasoni o. ub./udb. casáu rhn/ rhth
kaout/kemer truez o. ub bod â thrueni / cymryd trueni / bod y n flin am/dros rn
kaozeal/komz o. ub. siarad â rhn
meur a dro on bet o. e welet fe fûm i’n ei weld lawer tro, bues i’n ei weld e droeon
ober selloù du o. ub. edrych yn gas ar rn, gwgu ar rn
selaou o. ar radio / ar skingomz gwrando ar y radio
sellout o. an tele / ar skinwel edrych ar y teledu
sellout pizh o. ub./udb craffu ar rn/rth, edrych yn fanwl ar rn/rth
sell outo! edrych arnyn nhw!
sentiñ o e dad ufuddhau i’w dad, bod yn ufudd i’w dad, gwrando ar ei dad
serriñ an nor o. ub. cau’r drws ar rn / yn wyneb rhn
stourm o. ar saozon brwydro/rhyfela/ ymladd yn erbyn y Saeson, ymladd â’r Saeson
teurel evezh/pled o. ub./udb. sylwi ar rn/rth
tostaat o. agosáu at, (dy)nesu at; closio at
dorn-o.-dorn law yn llaw; yn cynorthwyo’i gilydd
skoaz-o.-skoaz ysgwydd yn ysgwydd, och(o)r yn och(o)r
ouzh2 geir. bf (o flaen be.) yn
ouzhin; ouzhit; ouzhoc'h; ouzhomp ffurfiau pers. yr ardd. ouzh qv.
ouzhpenn1 adf mwy/rhagor; mwy na, yn fwy (na); yn ychwanegol/ogystal, hefyd; dros ben
lakaat o. ychwanegu; rhoi mwy/rhagor
ouzhpenn2 ardd. mwy/rhagor na, dros, uwchlaw, yn ogystal â, yn ychwanegol at
o. (ur) bloaz dros flwyddyn
o. bugale a oa er pezh-c’hoari ’roedd rhai heblaw plant / ar wahân i blant / yn ogystal â phlant yn y ddrama
o. c’hwec’h eur eo mae (hi) wedi chwech o’r gloch
o. c’hwec’h eurvezh e oa dav gedal bu’n rhaid aros (am) dros chwe(ch) / (am) fwy na chwe(ch) awr
o. dek ha pevar-ugent vloaz eo Ivona mae Ivona dros ei deg a phedwar ugain (oed) / dros ddeg a phedwar ugain oed
o. kant euro dros gant euro
o. se (yn ychwanegol) at hynny, ar ben hynny, yn ogystal â hynny, hefyd; ar wahân i hynny; mwy na hynny
o. ur bloaz dros flwyddyn, mwy na blwyddyn
o. ur wech mwy/rhagor nag unwaith
ouzhpenn ma cys. ynghyd â, yn ychwanegol i'r ffaith
ouzhpennadenn b. -où ychwanegiad; atodiad
ouzhpennañ be. ychwanegu
ouzhpennet abf ouzhpennañ qv. wedi’i (h)ychwanegu, yn gynwysedig
ozhac'h g. ezhec'h gŵr y tŷ, gŵr priod; penteulu
o.-meur patriarch
o-nevez gŵr newydd briodi
ozon g. osôn
an troc’had / ar gwiskad o. yr haenen osôn