Dibabit ul lizherenn

F

fa g. ffa (cerdd)

fablenn b. chwedl

fablennoù Ezop chwedlau Esop

fablig/fabrig g. -ien gwneuthurwr

fabourz g. -ioù maestref

fachañ be. cynddeiriogi, colli’i dymer/ thymer, bod/mynd yn ddig/grac/flin, mynd o’i go’/cho’ gwylltio, codi gwrychyn/natur, colli’i limpyn

facheri/fachiri b. -où anghydfod, ffrae, cynnen, cweryl

f. a vez etrezo alies mae hi’n dân golau cols rhyngddyn nhw yn fynych / byth a beunydd, maen nhw’n cynhennu/ cweryla /ffraeo / cwympo mas fel ci a chath / fel ci a’r hwch yn ddiddiwedd, maen nhw benben â’i gilydd / maen nhw yng ngyddfau’i gilydd byth a hefyd

f. ruz anghydfod/cweryl cas/blin, ffrae/cynnen danllyd/chwerw

fachet abf fachañ qv. dig, blin, crac, gwynad, wedi codi’i (g)wrychyn/natur

fachiri b. gw. facheri

fachist1 a. ffasgaidd

fachist2 g. -ed ffasgydd

fae g. dirmyg, gwawd; cas; malais; cywilydd

f.! wfft!

f. a vez ganin / me ’vez f. ganin bydd yn gas ’da fi, bydda’ i’n casáu/ffieiddio; bydd cywilydd arna’ i

f. gantañ/ganti! rhag ei gywilydd/ chywilydd! rhag c’wilydd iddo fe / iddi hi! (dylai fod) cywilydd arno/arni!

f. warnañ/warni! wfft iddo fe /iddi hi

f.! f.! war ar Saozon - (rak tri na kant n’em bo ket aon)! (naw) wfft i bob Sais (’fydd arna’ i ddim of(o)n tri na chant)!, twll tin pob Sais! (aflednais)

an hini a grañch e f. a grañch war e sae mae’r sawl sy’n erlid baw eraill yn siŵr o ddwyno’i bilyn ei hun(an); gochel dy hun yr hyn a feï yn eraill; tafl garreg at fur - hi a neidia at dy dalcen, a ewyllysio ddrwg i arall iddo’i hun y daw

diwar/e/gant f. yn ddirmygus/ wawdlyd/watwarus/sarhaus; yn ysgafn/ ysgawn, o ran hwyl/sbort, dan chwerthin, â’i dafod/thafod yn ei foch/boch

ober f. (eus/ouzh/war) dirmygu, gwawdio, gwatwar, wfft(i)o, gwneud hwyl/sbort (am ben); bychanu, dibrisio, difrïo, sarhau

faeüs a. dirmygus, gwawdlyd, gwatwarus, sarhaus

faezh a. gorchfygedig, wedi'i drechu/ threchu, wedi’i (l)orio, wedi’i (l)ethu; wedi blino’n glwt/lân/geg/siwps (ar laf.), blinedig iawn, wedi diffygio/ ymlâdd, wedi’i ladd ei hun(an) (ffig.), lluddedig

f. on! ’rwy’ wedi blino’n glwt/lân! mae’n drech na fi! ’rwy’n rhoi’r gorau iddi ! (wedi methu ateb pos neu ddyfaliad)

faezhañ be. gorchfygu, maeddu, llorio, trechu; blino, rhoi’r gorau iddi, rhoi’r ffid(i)l yn y to

fagan(ell)añ be. llewygu, cael haint/ gwasgfa, pango (ar laf.)

fagod torf. -enn b. baich, llwyth

ur wrac’hell f. twmpath/llwyth o goed tân

fagodenn b. -où ffagod; bwndel, swp/sypyn, bwrn; (ffig.) ffortiwn

ober e/he f. gwneud ei ffortiwn, plufio’i nyth; cael ei (g)wala, cael digon

failhañs/feilhañs* b.

fakteur g. -ien postmon/postman

faktor g. -ioù ffactor

fakturenn b. -où bil, anfoneb

sevel ar f. gwneud y bil

falc'h b. filc'hi, filc'hier pladur

Paotr e f. Angau, Brenin Braw

falc'hat be. pladuro, torri â phladur; torri

f. e varv torri/eillio’i farf

falc’her g. -ien pladurwr; math o siarc

Ar F. (bras) Angau, Brenin Braw

falc'hun g. -ed cudyll/curyll (glas), hebog, gwalch (glas)

fall1 a. drwg; gwael; mileinig, ysgeler; anghywir; (ar laf.) chwith

f. on ouzh an domder/yenijenn ’rwy’n un (g)wael am ddiodde’ gwres/oerfel

amzer f. amser gwael; tywydd gwael

an dorn f. y llaw chwith

ar vrec’h f. y fraich chwith; y fraich boenus

an hent f. y ffordd / yr heol anghywir

aet eo war an hent f. mae wedi mynd ar y ffordd anghywir; mae wedi mynd ar gyfeiliorn

c’hwezh f. gwynt cas, aroglau drwg, sawr annymunol

en douar f. emañ f. an ed mae natur y cyw yn y cawl

fesonet/livet/strujet/stuziet f. eo, liv/neuz/tres f. ’zo warnañ/warni mae golwg wael arno/arni

laka(a)t ub. war an hent f. anfon/hala rhn ar gyfeiliorn, camgyfeirio/camarwain rhn

min f. en deus mae golwg ddrwg/gas/ fileinig/ysgeler arno

mont da f. mynd yn ddrwg, mynd yn wael, gwaelu; gwaethygu, dirywio; marw; gwywo; (am fusnes) methu, torri, mynd i Dre-Din, bod â’r hwch yn mynd drwy’r siop; mynd ar gyfeiliorn

na mat na f. didda-ddiddrwg; canolig

n’eo ket f.! ’dyw e/hi ddim yn ddrwg/ ffôl! mae’n eitha’ da!

ur gontell f. cyllell wael/ddi-awch, cyllell wedi colli’i hawch/min

va/ma dorn f. fy llaw chwith

f.-ki difrifol/dychrynllyd o wael/sâl

na pegen f.-ki eo an heñchoù dre amañ! dyna ddifrifol o wael yw’r ffyrdd yn yr ardal hon!

fall2 adf yn ddrwg; yn wael; yn fileinig, yn ysgeler; yn anghywir

f. ez a ar besketaerezh ’does dim llewyrch ar y (diwydiant) pysgota

fall3 g. drygioni; drwg, niwed; gwendid

gant ar f. gan y drygioni; gan y drwg; gyda’r rhai drygionus/drwg

mann ebet a f. dim niwed o gwb(w)l

neb a fell dezhañ ober f. a gav un digarez pe un all mae’r sawl sy’n benderfynol o gyflawni drygioni/anfadwaith yn siŵr o’i wneud rywfodd neu’i gilydd

pakañ e/he f. mynd yn dost/sâl, cael ei daro/ tharo’n wael

fall-4 adf o flaen abf, be. a bf iawn, enbyd, dychrynllyd, ofnadwy

f.-daonet/-devet/-du/-kollet drwg iawn/ ofnadwy, melltigedig o ddrwg; gwael iawn/dychrynllyd, enbyd/sobor o wael

f.-stuziet eo mae golwg wael arno

f.-wisket wedi gwisgo/taclu’n anniben/llwm

fallaat be. gwaethygu, mynd yn waeth, mynd o ddrwg i waeth, dirywio, dihoeni, gwanhau, llesgáu, edwino, nychu, mynd yn ddifywyd; gwywo (am blanhigion)

f. a ra e zaoulagad mae’i lygaid yn gwaethygu / yn mynd ar eu gwaeth, mae’i olwg yn dirywio

f. da ober udb heb fod cystal am wneud rhth

n’eo ket koshaat ar gwashañ - f. an hini eo. nid heneiddio sydd waetha’ - ond dihoeni/gwanhau

pa gozh un den eo f. an hini a ra wrth i ddyn heneiddio dirywio / mynd tuag i lawr a wna, fel y bydd dyn yn heneiddio mae’n gwanhau/gwanychu

falla(d)enn b. -où haint, llewyg; diffyg, gwendid

ur f. heol diffyg ar yr haul

fallaet abf fallaat qv. wedi newid er gwaeth

f. eo ouzhin / em c’heñver mae wedi newid er gwaeth tuag ata’ i

f. eo un tamm mat (am bryd a gwedd person) mae wedi torri/cil(i)o/shifo’n enbyd/ddifrifol/ddychrynllyd/ofnadwy

fallagriezh b. drygioni, anfadwaith, ysgelerder; cas, atgasedd; malais, drwg

fallakr a. drwg, anfad, ysgeler, gwael; atgas, ffiaidd; cas, maleisus; crintachlyd, cybyddlyd, tynn

ar pezh f. anezhañ! yr hen beth gwael (ag e)!

fallañ a. gradd eithaf fall qv. gwaetha’

pa vez muiañ tud e vez graet f. labour gwaith pawb : gwaith neb

fallegan1/falligan a. bregus, eiddil, cwla, gwan(llyd), egwan, gwantan, nychlyd, tila, heb ddatblygu (am berson, anifail, planhigyn)

fallegan2 gb. -ed ewach, un bregus/eiddil/ cwla/gwan(llyd)/egwan/gwantan/tila/nychlyd; un heb ddatblygu

fallentez b. drygioni, ysgelerder; cas; malais; gwendid

n’on ket klañv - ar f. an hini eo a zo kouezet warnon ’dwy’ i ddim yn dost/sâl - gwendid sy’n fy lladd / sy’n drech na fi

fallgalonet abf digalon, gwangalon, isel ei (h)ysbryd, wedi danto

fallgaloniñ be. digalonni, gwangalonni, torri calon, danto

falloc’h a. gradd gymh. fall qv. gwaeth

f.-fall(añ) yn waeth ac yn waeth

f.-fall(añ) e yec’hed mae’i iechyd yn dirywio/gwaethygu

falloni b. drygioni, anfadwaith, ysgelerder; malais

fallout be. gw. fellout

fallvarchañ be. baglu; gwneud cam gwag, rhoi’i droed/throed ynddi

fals- rhagdd. gau, ffals, ffug; cam-; anghyfreithlon

f.-profeded gau broffwydi, proffwydi ffals/gau, hereticiaid

f.-testeni camdystiolaeth, gau dystiolaeth, tystiolaeth ffals

dougen/ober f.-testeni rhoi camdystiolaeth / gau dystiolaeth, camdystiolaethu

falsañ be. ffugio, newid, ymyrryd (â) (dogfen, cyfri’, canlyniad ayyb.)

falser g. -ien ffugiwr, twyllwr

falskredenn b. -où heresi; ofergoel

falstamall be. camgyhuddo, cyhuddo ar gam

falstamaller g. -ien camgyhuddwr, cyhuddwr celwyddog

fals-testeniañ dwyn camdystiolaeth, camdystiolaethu

faltazi b. -où ffantasi, dychymyg

faltaziañ be. dychmygu, breuddwydio (ffig.), rhamantu

faltaziet abf faltaziañ qv.

bezañ chalet/nec’het/trevariet gant diaesterioù f. codi bwganod, mynd i gwrdd â gofid, gofidio heb eisiau / yn ddiangen

faltaziek a. ffantasïol, dychmygol

faltazier g. -ien un yn byw mewn byd o ffantasi, breuddwydiwr

faltazius a. yn llawn dychymyg/ffantasi

falvezout be. bod yn rhaid, bod â rheidrwydd

f. a ra dezhañ/dezhi kas al labour da benn mae’n rhaid iddo/iddi orffen/ ddibennu y gwaith, mae’n rheidrwydd arno/arni i gwblhau/gwpla’r gwaith

petra ’falveze deoc’h? beth fynnwch/ garech/ gymerwch chi? beth (yd)ych chi’n mo(f)yn? beth (yd)ych chi am ei gael? beth ych chi’n ei yfed?

pa vez al loar war he f. e vez amzer fall pan fydd y lleuad ar ei chynnydd bydd tywydd garw/gwael

familh b. -où teulu; tylwyth

Fañch epg. François (Ffrg) Ffransis

F. ar Born Siôn/Huwcyn Cwsg

F. ar c’huik (aderyn) cas gan longwr

F. ar Peul diniweityn, un bach (y)smala, Siôn Bach Ffel, Dici Bach Dwl; un â thraed chwarter i dri / â thraed hwyaden

F. kouer a zo mestr war e laou hy pob un yn ei dŷ ei hun, brenin pob ceiliog/ llyffant ar ei domen ei hun

fañfarluchoù ll. petheuach diwerth, trugareddau, manach bethau diwerth/ da i ddim, sothach

en em fichet gant f. a bep seurt wedi addurno’i hunan â phob math o drugareddau

fank1 a. brwnt, budr, llacsog, lleidiog, bawlyd (am ddillad)

f.-brein/-gagn aflan, moch(ynn)aidd

fank2 g. baw, llaca/llacs, llaid, mwd; carthion; cachu, caca

f. evned baw adar

f. loened baw creaduriaid

bezañ leun a f. , bezañ f.-holl/-tout bod yn faw/llaid/llaca/llacs/fwd i gyd

en f. emañ an douaroù mae’r ddaear yn llaca/ llaid/fwd i gyd

ober e f. gwneud ei fusnes (ffig.), cachu, caca

fankañ be. trochi, d(if)wyno, brwntu/ bryntu

fankeg b. -i, -où cors, lle lleidiog

fankek a.bawlyd, llacsog, lleidiog, mwdlyd, yn llawn llaid/llaca/llacs/ mwd, yn llaid/llaca/llacs/fwd i gyd, brwnt, budr

fankigell b. -où cors; traethell (leidiog); pwdel llacsog

fanouilh g. ffenigl/ffanigl

Fant epb. Ffranses

fao ll. gw. fav

faos a.ac adf ffals, gau; ffug; twyllodrus; celwyddog

f. eo kement-se mae hynny’n gelwydd/ anwiredd; ’dyw hynny ddim yn iawn/ wir

doueoù f. duwiau gau

kanañ f. canu allan/mas o diwn

reiñ keloù/titourioù f. rhoi gwybodaeth anghywir, camarwain, camhysbysu

faot b. -où bai; camwedd; nam; camgymeriad; diffyg

dre f. piv (eo)? o achos pwy? ar bwy mae’r bai? pwy sy’ ar fai?

dre f. piv nemet dre hoc’h hini? ar bwy mae’r bai os nad ( / onid) arnoc’h chi?

dre va/ma f. o'm plegid i, o'm hachos i

dre va/ma f. ’oa fy mai i oedd e, arna’ i ’roedd y bai, fi oedd ar fai

dre va f.! dre va f.! dre va brasa’ f.! mea culpa! yn llwch a lludw (ger eich bron)!

e f. boued o ddiffyg/eisiau bwyd, o newyn

faotañ be. bod yn dda/iawn/weddus, bod fel y dylai fod; sarnu, colli; gwasgaru/sgwaru, chwalu, lledu (dom/tail)

f. dour/laezh/gwin sarnu/colli dŵr/ llaeth/gwin

f. a reas ur voutailhad gwin ruz sarnodd botelaid o win coch

an dra-se ne faot ket ma ve komzet anezhañ ni ddylid siarad amdano / am hwnna, ’dyw hi ddim yn iawn/weddus i siarad amdano / am hwnna

evel (m)a faot fel y dylai; fel y dylid

ne faot ket laret an dra-se ni ddylid dweud hynna/hynny, rhaid peidio (â) dweud hynna/hynny

f. da ub. bod yn dda gan rn

petra ’faot dit? beth sydd ei eisiau arnat ti? beth wyt ti’n ’mo(f)yn? beth garet ti / gymeri di / fynni di?

ne faot ket dezhañ dont ganimp ’dyw e ddim am/eisiau dod gyda ni, ’dyw e ddim yn dymuno/ ’mo(f)yn dod gyda ni

faou ll. -enn/favenn b., gwez-fav ll.-enn-fav b. ffawydd / coed ffaw ll. ffawydden

faouenn b. ed, faou ffawydden

faout1 a. hollt, wedi hollti/rhwygo, wedi crac(i)o

faout2 g. -où agen, hollt, rhwyg, crac

faoutañ be. hollti, rhwygo, crac(i)o

f. e galon d’ub. torri calon rhn

f. hent/levioù cerdded milltiroedd

f. mein-glas hollti llechi

faoutet abf faoutañ qv. wedi’i hollti; wedi crac(i)o

un asied f. plat wedi crac(i)o / a chrac ynddo

faragouilh g. cleber, siarad gwag/ofer, lap (wast) (ar laf.)

faragouilhañ be. clebran, baldorddi, lapan

faragouilher g. -ien clebryn/clebrwr, baldorddwr , lapyn

fard1 g. -où cortyn, rhaff, cebl; cargo, llwyth; colur

f. an eor rhaff/cadwyn yr angor

fard2 g. colur, powdwr a phaent (ar laf.)

fard3 g. ymosodiad; llwyth, baich, coflaid/cowlaid, pwysau, pwn

fardach/fardaj g. -où cortynnau, rhaffau, ceblau, gêr/geriach, offer, tacl (llong hwylio); sothach; petheuach, trugareddau diangen

fardañ be. paratoi (cwch; bwyd), taclu/rig(i)o (cwch); clymu â chortyn/rhaff; coluro, gwisgo/rhoi/dodi colur

en em f. ymbincio, pinco (ar laf.)

fardell b. -où cronfa ddŵr; clobyn, cawr/clamp o ddyn

fardellad b. -où llwyth enfawr

fardellañ be. cronni

farder g. -ien colurwr; gwneuthurwr, lluniwr

farderez b. -ed colurwraig

faro a. braf, crand, nobl, smart, swanc; balch, ffroenuchel, penuchel, ymhongar, rhodresgar

gwisket f. wedi gwisgo/taclu’n grand/ smart/swanc/chwaethus

farouell g. -ed clown, digrifwr/ffŵl (ffair); cellweiriwr, tynnwr coes, chwaraewr triciau; clebryn diarhebol

fars g. -où jôc, tric, pranc, cast; ffars; peth/tro doniol/digri’

dre f. o ran hwyl

etre bourd/c’hoari ha f. e vez lavaret ar wirionez da galz mae llawer gair o gellwair/ wawd yn wir, llawer cellwair a ddigwydd yn wir

gwech/gwezh dre f. gwech/gwezh dre zevri weithiau dan gellwair/chwerthin weithiau o ddifri’

me ’zo arru(et) ur f. ganin mae peth/rhywbeth doniol wedi digwydd i fi/mi

ober ur f. d’ub. chwarae tric ar rn

ober farsig-farsoù chwarae triciau

kuit a farsoù heb ddim chwarae/jocan, o ddifri’ (calon), yn wir(ioneddol)

fars2 g. gw. farz

farsadenn b. -où jôc, tric, cast, pranc; ffars

farsal be. cellwair, gwamalu, sbortan, cael hwyl/ sbort/sbri, jocan

en ur f. â’i dafod/thafod yn ei foch/boch, dan chwerthin, yn gellweirus, o ran jôc

etre f. ha c’hoari e vez lavaret ar wirionez da veur a hini mae llawer gair o gellwair/ wawd yn wir, llawer cellwair a ddigwydd yn wir

farser g. -ien digrifwr, cellweiriwr, tynnwr coes, chwaraewr triciau

farserezh g. cellwair, chwarae, dwli, lol

peurvuiañ ar f. a dro da/e leñverezh fynycha’ bydd (y) chwarae’n troi’n chwerw

farsite b. -où peth chwerthinllyd/dwl; dwli, digrifwch, lol; chwarae bach/plant (ffig.)

farsus a. doniol, digri’, (y)smala; dwl, chwerthinllyd, afresymol

fars, farz g. fflan; stwffin briwgig a winwns ayyb.; pastai neilltuol Lydewig; pwdin traddodiadol Lydewig

fas gb. -où wyneb

f. da ub./udb. gyferbyn â rhn/rhth, wyneb yn wyneb â rhn/rhth, yn wynebu rhn/rhth

ar gambr a zo f. d’ar mor mae’r stafell yn wynebu’r môr

f. ouzh udb. gyferbyn â rhth

e-kreiz e/ f. yn ei wyneb

kavout f. koad cael croeso oeraidd/ llugoer

reiñ f. da ub. gwrthwynebu rhn

sell ar f. vil-se! edrych ar yr wyneb ffiaidd/cas/diolwg/hyll/salw yna!

laka(a)t traoù e-barzh e f. (ar laf.) bwyta’n drachwantus, claddu bwyd, stwffo, sglaffio

f.-ouzh-f. wyneb yn wyneb, yn wynebu’i gilydd

ur f.-revr (ar laf.) un â chroen ei din/thin ar ei dalcen/thalcen (ar laf.), wyneb (fel) symans (ar laf.); wyneb/ person sarrug

fasad gb. -où bonclust, clusten, cernod, clowten, pelten, posen, wheret

fasadenn b. -où gw. fasad; wyneb (adeilad)

fasadiñ be. estyn/rhoi bonclust/clusten/ cernod/clowten/pelten/posen/wheret

fasil1 a. hawdd, rhwydd; tebyg(ol)

f. eo mae’n hawdd (ei gredu), mae’n amlwg; mae’n debyg(ol)/bosib’

fasil2 adf yn hawdd; mae’n debyg, mwy na thebyg, siŵr o fod, yn siŵr (ei wala)

ya, f.! siŵr iawn!

faskour1 a. ffasgaidd

faskour2 g. -ien ffasgydd

faskouriezh b. ffasgaeth

fast g. -(r)où perfedd/ymysgaroedd (pysgodyn)

fastus a. syrffedus, tröedig, cyfoglyd, digon i droi ar rn / ar stumog rhn, digon i godi cyfog/pwys ar rn

fatañ be. llewygu, cael haint/gwasgfa, pango, llesmeirio; mynd o’i hunan

f. e oa ’roedd e wedi llewygu/pango

ar paotr a oa hanter vatet ’roedd y bachgen wedi lled lewygu

fatikañ be. blino’n lân, diffygio, ymlâdd; llewygu, cael haint/gwasgfa, pango fastañ/fastiñ be. syrffedu, diflasu, alaru/ blino (ar), cael digon / llond bola (ar) (a ffig.); troi (ar), codi cyfog/pwys (ar), llesmeirio, mynd o’i hunan

prest da f. ar fin llewygu, o fewn dim i gael haint/ gwasgfa, bron â phango; methu (am galon)

fav1 torf. -enn b. ffa ll. ffeuen

hennezh ’oa bet roet f. dezhañ da zebriñ an deiz ma oa bet ganet ’fu(odd) e ddim ym mhen draw’r ffwrn, aeth e mewn gyda’r bara a mas gyda’r byns, ’dyw e ddim yn llawn llathen, ’dyw e ddim eitha’ peth

hounnezh ’zo brav rannañ f. ganti mae hi’n hawdd ymwneud â hi

ne ziwano ket ar f. en e c’henoù mae e’n siarad fel pwll y môr / yn ddi-baid, ’does dim taw arno

gouzout a ran pet favenn a ya d’ober nav! ’rwy’n gallu cyfri’n iawn! ’all neb fy nhwyllo i! ’wnaiff neb ddwyn oddi arna’ i!

gwelloc’h f. eget/evit! netra! gwell hanner torth na dim! mae unrhw beth yn well na dim!

f.-glas ffa Ffrengig, cidnabêns

f.-munut ffa mân

fav2 torf. -enn b., gwez-fav torf. -enn-fav b. ffawydd / coed ffaw ll. ffawydden

favenn b. -où, fav1 ffeuen

favorabl/favorapl a. ffafriol, o blaid

fazi g. -où camgymeriad, camsyniad, gwall; bai, camwedd, ffaeledd, amryfusedd

leun/ e-leizh a fazioù ennañ gwallus iawn, yn llawn gwallau/camgymeriadau

ober ur f. gwneud camgymeriad

faziañ be. camgymryd, camsynied, gwneud camgymeriad/camsyniad, cyfeiliorni, mynd ar gyfeiliorn, methu; bod ag angen/eisiau arno/arni

div eur a fazi dezhañ mae angen/eisiau dwy awr arno

n’eo ket an nerzh a fazie dezhañ ’doedd e ddim yn brin o nerth, ’roedd e’n gryf ei wala, ’roedd yn ddigon cryf

pegement a fazian dit? faint sydd arna’ i i ti?

petra ’fazi dit? beth sydd ei angen/ eisiau arnat ti? (o) faint ’rwyt ti’n brin?

faziet abf faziañ qv.

n’int ket f. d’o dever ’dŷn nhw ddim wedi methu/peidio/esgeuluso gwneud eu dyletswydd, maen nhw wedi gwneud eu dyletswydd

fazius a. gwallus; cyfeiliornus

feal a. ffyddlon, teyrngar, triw

al louzaouenn f. (bot.) briw’r march, cas gan gythraul

an dud f. y ffyddloniaid, y selogion

fealded b. ffyddlondeb, teyrngarwch

fec’h! ebych. ych (a fi)!

fed g. -où ffaith, manylyn, data; sylw

e/war f. ynglŷn â, yn ymwneud â, o ran

ober f. eus/da udb., reiñ f. d’udb. sylwi ar rth

n’em boa ket graet/roet a fed dezho ’wnes i ddim sylwi arnyn nhw

n’em boa ket graet/roet a fed pe ’oa eno pe ne oa ket ’sylwais i ddim a oedd e/hi yno neu beidio

ne roan ket a f. da draoù sort-se ’dwy’ i ddim yn sylwi ar bethau o’r fath, ’dyw pethau fel yna yn menu dim arna’ i, ’rwy’n gadael pethau fel ’na o dan sylw, ’rwy’n anwybyddu pethau fel ’na

ur f. eo mae’n ffaith

fedamdoustik ebych. gw. fidamdoustik

federal a. ffederal

federasion b. -où ffederasiwn .

feilh torf. -enn b. dalennau ll. dalen (o bapur; o fetel/fetal)

feilhañs b. -où crochenwaith, llestri

f. Henriot llestri Henriot/Kemper

f. fin/tanav tsieni

feilhenn b. -où dalen (o bapur; o fetel/fetal)

feilhennek a. haenog

feilhetiñ be. troi dail (llyfr, ayyb.)

feiz1 b. ffydd, crefydd

f. da’m buez! ar f’enaid/encos i! fo(d)lon marw! tasai Duw’n fy nharo i’n farw’n y fan!

f. (’vat!) myn asgwrn/cebyst/coblyn i! wel!

f. hon tadoù-kozh ffydd/crefydd ein cyndadau/cyndeidiau/hynafiaid

ar f. kristen y ffydd/grefydd Gristnogol

kaout f. en ub./udb. bod â ffydd yn rhn/rhth

mirout e f. cadw’i ffydd; cadw’i air

n’en deus na f. na reizh ’dyw e ddim yn ofni Duw na dyn, ’dyw e’n prisio dim am dref(e)n Duw na chyfraith dyn

terriñ e f. torri’i air

war ma/va f.! ar f’enaid/f’encos i! ar fy ngair! (’rwy’n) fo(d)lon marw!

F.-ha-Breiz (y) Ffydd a Llydaw (y cylchgrawn a sefydlwyd gan y Tad Yann-Vari Perrot)

feiz2! ebych. felly! ar f'enaid/f’encos i! (yn) wir (i ddyn byw)!

feizad g. feizidi crediniwr

fekad g. -où bripsyn, gronyn, mymryn, tipyn bach, ychydig

fekiñ be. busnesa(n)

felc’h b. -où dueg, poten ludw, cleddyf y biswail, chwarren ddu

felladenn b. -où trosedd

feller g. -ien troseddwr

felloni b. -où anfadwaith, ysgelerder

fellout/fellel (da) be. dymuno, mynnu, (y)mo(f)yn; bod ar fin, bod bron â

f. a ra din, me a fell din ’rwy’ i am, ’rwy’n dymuno, fe garwn/hoffwn i

an hini a fell a c’hell ceffyl cryf/da yw ewyllys, nid baich lle bo ewyllys

darn a felle dezho laret e oa bet kaset d’an toull-bac’h mynnai rhai ddweud / ’roedd rhai am ddweud ei fod wedi’i garcharu

ma fell dit os mynni/dymuni, os caret/hoffet ti

petra ’fell deoc’h? beth fynnwch/ garech chi? beth (yd)ych chi’n mo(f)yn? beth gymerwch chi? beth (yd)ych chi am ei gael?

me a oa aet fall ken e felle din kouezhañ ’rown i wedi mynd mor sâl/wan nes ’mod i bron â chwympo

felpenn b. -où talp, twmpyn mawr; cwlffyn, tafell drwchus

ur f. pezh kig talp/twmpyn mawr o gig

feltr g. ffelt

kreionoù f. pen/pin ffelt

femell a. benyw

femel(l)enn b. -ed benyw/menyw (bert), clatsien (ffig.), pishyn (ffig.)

feneant1 a. diog(lyd), pwd(w)r

feneant2 g. -ed pwdryn, diogyn, un diog(lyd)/ pwd(w)r

feneantez b. -ed pwdren, merch/menyw/gwraig ddiog(lyd)

fenestr g. -i, -où ffenest(r)

feniks g. -ed ffenics

fennañ be. arllwys, tywallt; colli, sarnu; llifo drosodd, gorlifo, goferu, ymarllwys, gwasgar(u)

fenomenon g. fenomenoù ffenomenon, rhyfeddod

fenoz adf. heno: heddi(w), nawr, y dydd sydd ohoni

f. kentañ heno nesa’

mil f. yn ddiweddar/hwyr iawn (heno)

fent g. ffraethineb, hiwmor; hwyl, sbort, sbri; doniolwch, difyrrwch, digrifwch

kaout f. cael hwyl/sbort/sbri

laka(a)t ub. da gaout f., gwneud/peri i rn chwerthin, hala rhn i chwerthin

mil f. llawer o hwyl/sbort/sbri

ober f. eus/gant ub. chwerthin am ben rhn, cael hwyl am ben rhn, gwneud sbort/sbri am ben rhn, gwatwar rhn

fentigell b. -où jôc, stori ddigri’

ur f. bet klevet seizh kant gwech hen stori ddigri’ / hen jôc a glywyd hyd at syrffed

fentigellañ be. cellwair, jocan; adrodd straeon digri’

en ur f. â’i dafod/thafod yn ei foch/ boch (ffig.), dan gellwair/chwerthin, yn gellweirus

fentigeller g. -ien digrifwr, gwamalwr, un cellweirus/doniol, cellweir(i)wr

fentigellerezh g. digrifwch; hiwmor

fentus a. doniol, digri’; hynod, od, chwerthinllyd

feoñal be. clecian, hisial (sŵn saim twym)

fer1 g. -où haearn smwdd(i)o/stilo, stil

fer2 torf. enn b. ffacbys

feradenn b. -où smwddad, stilad

fer(r)añ be. gw feriñ

ferc'hier ll. forc'h qv

ober f. houarn (ffig.) bwrw cyllyll a ffyrc (ffig.), bwrw hen wragedd a ffyn (ffig.), ei harllwys hi, diwel/tywallt y glaw, stido bwrw

ferenn1 b. -où lens

ferenn2 b. -où sosban, crochan

fererez b. -ed gwraig yn smwdd(i)o/stilo o ran ei gwaith

feriñ be. smwdd(i)o, stilo; ei baglu/gwadnu/heglu/ sgathru hi, rhoi ei draed/thraed yn (y) tir, cymryd y goes

ferv a. cadarn, di-syfl, di-gryn, di-ildio, diysgog, safadwy; ffyrnig

fesant g. -ed ffesant

feskenn1 b. -où, fiskinier; divfeskenn ffolen, boch pen-ôl, tin; pedrain, crwper

feskennoù (bochau) pen ôl, tin, part ôl

feskenn2(ad)1 b. -où bwndel, sypyn

feskennad2 b. -où ffolen; coten/crasad/ crasfa ar ei ben/phen ôl, chwip din

feskennek a. tindrwm

feson b. -ioù dull, modd, ffordd; argoel, golwg, graen; ymarweddiad; cwrteisi

f. dour/(a) c’hlav ’zo ganti mae graen/golwg glaw arni, mae glaw ynddi, mae hi am law

f. vat eo mae’n arwydd dda, mae’n argoeli’n dda

f. vat ’zo gant an amzer, f. vat ’zo ganti mae’r tywydd yn argoeli’n dda, mae’n argoeli’n dda

e f. mewn ffordd, mewn rhyw fodd

e kement f. a zo ym mhob dull a modd

diouzh f. yn ôl pob golwg, mae’n debyg

diouzh va/ma f. yn unol â’m chwaeth, ’rwy’n ei hoffi/fwynhau

boued diouzh va/ma f. bwyd wrth fy nant/ mlas, bwyd ’rwy’n ei hoffi/fwynhau

gwellaet eo e f. mae wedi gwella’i olwg/wedd, mae golwg well arno

hounnezh ne sav ket f. gozh dezhi ’dyw honna ddim fel petai’n heneiddio, ’does dim golwg/graen heneiddio ar honna

n’en deus ket f. yac’h ’does dim golwg iach arno

fesonet abf fesoniñ qv.

f.-mat eo mae wedi’i ffurfio’n dda; mae wedi’i gynllunio/chynllunio’n dda; mae golwg dda arno/arni, mae mewn cas cadw da (corfforol); mae’n argoeli’n dda (am y tywydd)

f.-fall eo an amzer mae hi’n argoeli’n wael (am y tywydd)

hennezh a zo f.-fall! mae golwg wael arno / ar hwnna!

fesoniñ be. edrych, ymddangos

fest g. -où gŵyl; gwledd, ffest; neithior

f. al lustradenn parti dyweddïo

f. ar pemoc’h / an hoc’h swper lladd mochyn

f. ar vazh blas y gansen/wialen/ffon, ffonnod, crasfa/coten/cweir/lardad â’r gansen/wialen/ffon

ober f. gwledda, gloddesta

ur f. eured gwledd briodas, neithior

f.-deiz twmpath dawns / gŵyl werin (yn y dydd)

f.-noz twmpath dawns / gŵyl werin (fin nos)

festailh b. -où gwledd ddyweddïo

festañ be. gwledda, gloddesta

feteiz adf. (yn y gorff. neu yn y dyf.) heddi(w)

fetis a. tev, trwchus; clos; cryno; cywasgedig; maethlon; sylweddol; diriaethol

ur pred f. ha fonnus pryd maethlon a sylweddol

un avel f. gwynt garw/cynddeiriog

feuilhenn b. -où dalen (o bapur, o fetel )

feukañ be. (ffig.) rhoi ergyd/hergwd (i), bwrw/ taro, rhoi sioc (i), ysgytio; digio, damsang/ damsiel/sathru ar droed/gorn (ffig.), tramgwyddo, pechu

f. un den digio/tramgwyddo/pechu rhn, damsang/sathru ar droed/gorn rhn

feuls a. ffyrnig, byrbwyll, gwyllt, garw, chwyrn; tanbaid (am berson), cynddeiriog

ar plac’h a gaoze f. ouzh he mamm ’roedd y ferch yn siarad yn gas/arw â’i mam

feulster g. - ffyrnigrwydd; cynddeiriogrwydd; gerwinder (am y tywydd)

feulzañ be ffyrnigo, gwylltio/gwylltu, cynddeiriogi, mynd yn ffyrnig/grac/wyllt/wynad/ynfyd/ benwan (walocs) /holics

feulzstourmer g. -ien brawychwr

feunteun b. -ioù ffynnon

feur1 b. -ioù ffwr

ur vantell f. cot ffwr

feur2 g. -ioù cytundeb; cyfradd, graddfa; treth; pris y farchnad; cyfeiriad, ffordd

f. ar c’hampi cyfradd llog

f. ar peoc’h cytundeb heddwch

gwerzhañ/prenañ diouzh f. gwerthu/ prynu ar bris y farchnad / yn ôl pris y farchnad

labourat diouzh f. gwneud gwaith tâl, gweithio ar dasg/job a chwpla/ (di)bennu/gorffen, gweithio ar hur

f.-emglev cytundeb gwaith; cytundeb heddwch

f.-eskemm cyfradd/graddfa gyfnewid

f.-eured cytundeb priodas

feurdeukat be. twrio, tyrchu, rhoi/hwpo’i drwyn/thrwyn yn / i mewn (i)

feurm gb. -où ffarm/fferm; rhent; prydles, les

e/diouzh f. ar rent

f.-skrid cytundeb

feurm(i)er g. -ien tenant; ffarmwr/ ffermwr

feurmiñ be. rhentu, prydlesu; cymryd ar rent (diouzh ub. gan rn ); gosod/rhoi ar rent (da ub. i rn) ; hurio

fezier ll. foz qv.

fich-fich adf yn llawn cyffro, yn gyffro i gyd, ar waith i gyd, yn aflonydd, heb allu bod/aros yn llonydd am eiliad, fel ’tai llyngyr arno/arni

fich-trubuilh g. aflonyddwr, corddwr (ffig.), cynhyrfwr, cythryblwr, prociwr, terfysgwr

fichal/fichañ be. symud, cyffro, ystwyrian; cyffroi; siglo/ysgwyd; chwifio, cyhwfan; gwisgo, taclu; addurno, harddu; paratoi

f. koan paratoi swper / cinio nos

en em f. gwisgo/taclu’n grand/swanc; ymbincio, pinco, twtio’i hunan

fiched g. -où poced, coden

fichenn b. -où ffurflen; carden fynegai, slip

f. evit klask labour ffurflen gais am waith

ficher g. -ien addurnwr; atgyweiriwr; aflonyddwr, cynhyrfwr, cythryblwr, prociwr, terfysgwr

fichet abf wedi gwisgo/taclu'n dda/chwaethus/ grand/swanc; wedi'i (h)addurno; wedi’i gymennu/chymhennu, wedi’i dacluso/thacluso, cymen, taclus; wedi’i baratoi/pharatoi

marc’hadurezh f. a zo hanter werzhet teg pob hardd, mae’r wedd/olwg allanol yn hollbwysig

f.-brav/-kaer/-cheuc’h wedi gwisgo/taclu’n hardd/smart/grand

fidamdoustik! fidamdoue! ebych. myn asen/ asgwrn/diain i! ar f’enaid/f’encos i!

fidel a. ffyddlon, teyrngar, selog

f. evel un alc’hwez mor ffyddlon ag allwedd

an dud f. y ffyddloniaid, y selogion

fideled ll. ffyddloniaid, selogion

fier a. balc’h; hyderus

ne oa ket gwall f. ’roedd e braidd/ dipyn yn ofnus

f.-droch/-ruz/-sot eithriadol (o) falch, sobor o falch, hyderus dros ben

fiez torf. -enn b. ffigys ll. -en

f.-real datys

fiezenn 1 b. -ed ffigysbren

fiezenn2 b. -où ffigysen

fifil g. aflonyddwch, cyffro, cynnwrf

fifilañ be. gwingo, troi a throsi, bod ar waith i gyd; aflonyddu, ysgwyd, chwifio

dihan da f. ’ta! bydd/aros yn llonydd w!

figus a. anodd ei blesio/phlesio (ynglŷn â bwyd), cysetlyd, misi, ffyslyd, dicra

ober beg/genou f. dirak udb. codi/troi’i drwyn/thrwyn ar rth, wfft(i)o rhth, bod yn feirniadol o rth, gweld bai ar rth

fiker g. pigyn (yn och(o)r rhn)

ur f. ’m eus mae gen i bigyn yn f’och(o)r

filañ be. plygu, ild(i)o; gwisgo, taclu,; rhoi

fil da sae nevez gwisg dy wisg newydd, tacla dy ffrog newydd

mall am eus da f. va/ma botoù nevez ’rwy’n awchu/ysu am wisgo fy sgidiau newydd

filc’hi/filc'hier ll. falc'h qv.

filenniñ be. llifo, rhedeg (am does ayyb.); (ffig.) seboni, darbwyllo drwy organmol

filhor g. -ed mab bedydd

filhorez b. -ed merch fedydd

filip g. -ed aderyn y to; (iaith plentyn) wili (iaith plentyn)

filipat be. gwawch(i)an/gwawch(i)o, sgrechen/ sgrechian (am adar y to); gweiddi, bloeddio, gwichal, sgrechen/sgrechian (am blant)

film g. -où ffilm

filmañ be. ffilm(i)o

filmaozer g. -ien cynhyrchydd ffilmiau

filostat be. gw. c’hwilostat

filoster g. -ien gw. c’hwiloster

filouchañ be. sleifio, ymlithro, ymwthio’n llechwraidd

filouter g. -ien lleidr, cipiwr, pigwr poced(i); twyllwr, cafflwr, dyn anonest, adyn, cnaf, dihiryn

filozofek a. athronyddol

filozofer g. -ien athronydd

filozofi b. athroniaeth

filozofiañ be. athronyddu

filozofiezh b. -où athroniaeth (pwnc)

filzier ll. falz qv.

fin1 a. glew, dechau; deallus, clyfar; hirben; cyfrwys; llednais; coeth, cain; pur; mân, manwl; main, tenau (am ddefnydd); amheuthun, da

f. evel al louarn yn gyfrwys fel cadno, fel cadno o gyfrwys

boued f. bwyd amheuthun

gwin f. gwin da

hennezh ’zo paotr fin! mae e/hwnna’n fachgen/fachan glew/dechau! mae’n ddyn clyfar/hirben! mae e/o’n gyfrwys!

fin2 b. terfyn, diwedd, pen (draw); diben

a-benn ar f. o’r diwedd,; yn y diwedd; ymhen hir a hwyr

a-benn f. ar miz erbyn diwedd y mis

betek f. ho puhez hyd ddiwedd eich oes

n’az peus f. c’hoazh? ’dwyt ti ddim wedi cwpla/dibennu/gorffen eto?

n’eus f. ebet dezhañ ’does dim diwedd/terfyn arno/iddo, mae’n ddiddiwedd/ddi-baid/ddi-ball, ’does dim pen draw iddo

findaoniñ be. torri, briwa; dinistrio/distrywio;; gollwng (i’r llawr), gadael i gwympo

galoupat ken na findaon/e mynd fel cath o dân / fel cath i gythraul, mynd ar garlam, carlamu nerth ei draed/thraed

finesa b. cyfrwystra, ystryw, cast; craffter

f. ’zo gwelloc’h eget/evit nerzh gwell cyfrwystra na nerth/grym, oni bydd gryfyfrwys bydd

dre f. yn gyfrwys/ystrywgar, dan din

(ar) Finland, Bro Finland b. (y) Ffindir

Finlandad g. Finlandiz brodor o’r Ffindir

finneg g. Ffineg

fiñv g. -où cyffro, cyffrad, symudiad, osgo

f.-difiñv yn symud yn ôl ac ymlaen; yn llawn cyffro, yn gyffro i gyd, ar waith i gyd, heb allu bod/aros yn llonydd am eiliad, fel ’tai llyngyr arno/arni

fiñval be. cyffro, symud, ystwyrian

f. gant an avel chwifio/siglo/ysgwyd yn y gwynt / gyda’r gwynt

fiñvez b. -ioù (hynafol) pen, diwedd (am fywyd)

war e finvezioù ar fin marw, ar ben, ar ei wely angau

fiñvezañ be. dibennu, gorffen, cwpla; marw

fiñvskeudenn b. - ffilm

fiñvskeudennour g. -ien cynhyrchydd ffilm(iau)

fiñvus a. symudol; diwyd, prysur

firbouch g. cyffro, bywyd, mynd-a-dod, stŵr

firbouchal be. chwilmenta(n), chwil(i)o (a chwalu), chwilota, ffereta, twrio, tyrchu; mynd (a dod), bod ar waith, bod yn llawn cyffro/ffwdan; gwingo

firc’hier ll. forc’h qv.

ober f. houarn gw. ferc’hier

firitelleg g. un hirgoes/heglog, heglyn

firitellek a. hirgoes, heglog, yn goesau i gyd

fisel1 torf. -enn b. llinyn, cordyn/cortyn (tenau)

fisel2 g. -ed brodor o ardal Rostren-Mael-Karaez

fiselenn b. -où tamaid o linyn/gordyn

fiseliñ be. clymu (â llinyn/cordyn/cortyn)

fiskal a. ardderchog, campus, gwych, rhagorol, i’r dim, di-ail, na ellir mo’i well, siort orau

fiskoan b. -ioù gwledd/swper noswyl Nadolig; byrbryd cyn noswylio

fistilh(erezh) g. cleber, lap; trydar; murmur (ffrwd, nant)

fistilhat be. clebran, lapan; trydar

fistilher g. -ien clebryn, lapyn

fistilherez b. -ed clebren, lapen

fistoul1 a. anhywaith, aflonydd, bisi (ar laf.), methu/ffaelu cadw’n llonydd, ar waith i gyd

fistoul2 g. cyffro

bezañ f. war ub. bod yn gyffro i gyd, bod ar waith i gyd, bod yn aflonydd

fistoulat be.symud; siglo, ysgwyd (am gi); cael cyfathrach rywiol (â merch)

f. e lost siglo’i gwt, ysgwyd ei gynffon

f. e lost d’ub. (ffig.) ymgreinio o flaen rhn, cynffonna ar rn, gorganmol/seboni rhn, llyfu/llyo tin rhn (ar laf.)

f. e lost e pep lec’h mynd gyda’r cŵn a’r cadnoid, seboni pawb, bod yn Sioni-bob-och(o)r

fistouler(-e-lost) g. -ien crafwr, cynffonnwr; gwenieith(i)wr, llyfwr (tin), sebonwr/sebonyn

f.-e-l. d’an eil tu kerkoulz ha d’egile Sioni-bob-ochor

fistoulik a. aflonydd; bywiog, heini, sionc, egnïol

ober e f. d’ub. gw. fistoulat e lost d’ub.

fiziad g. -où buddsoddiad

ur f. war hir dermen buddsoddiad hirdymor

fiziañs b. ffydd, hyder, ymddiriedaeth

f. ’meus ’rwy’n ffyddiog/hyderus/ obeithiol, ’rwy’n hyderu/gobeithio

gant f. yn ffyddiog /hyderus /obeithiol, yn llawn ffydd/hyder/gobaith

kaout f. en ub. bod â ffydd / bod ag ymddiriedaeth yn rhn

laka(a)t f. en ub. ymddiried yn rhn

fizier g, -ien buddsoddwr

fiziout (en) be. ymddiried (yn; mewn); dibynnu (ar)

flach g. symud(iad), cyffro

flachañ be. symud, cyffro

flac’h1 b. -(i)où ffon fag(a)l

flac’h2 b. -où, divlac'h pant y llaw

flac'had b. -où dyrnaid; cernod, cledren, bonclust, clusten, clowten, clatsien, pelten, wheret

f. a dalv skouarnad brawd mogi yw tagu, man a man (â mwnci/Sianco)

flaer g. drewdod, aroglau/gwynt cas

taoler a rae f. ’roedd yn drewi

flaeriañ be. drewi, gwynto (ar laf.)

chom da f. aros yn hir yn y gwely (yn y bore)

flaerius a. drewllyd

flagenn b. -où pwll(yn) dŵr; ceunant/hafn laith

flak a. gwan; di-flas, diflas, ansylweddol merfaidd (am fwyd a diod); gwan, anghyson, anwadal, di-ddal, chwit-chwat, cyfnewidiol, simsan, llipa, meddal (am berson), di-asgwrn-cef(e)n (ffig.)

f. e yalc’h ei boced yn wag

kafe f. coffi gwan/tenau/diflas

flakenn b. -où dyn bregus/gwanllyd/ gwantan/ nychlyd; gwraig/menyw/ dynes fregus/wanllyd/wantan/nychlyd; gwendid, marweidd-dra, nychdod

f. ’zo war al labour ha f. ’zo war al loened mae lleihad/gostyngiad mewn cynhyrchu a gostyngiad ym mhris creaduriaid

flamboesa be. casglu/crynhoi/hel afan/mafon

flamboez torf. -enn1 b. afan(/afans ar laf.) ll. -en, mafon ll. -en

flamboezenn2 b. -ed llwyn afan/mafon

flamboezenn1 b. -où afanen, mafonen;

flamm1 a. fflam, disglair, llachar; newydd fflam/sbon; ifanc; iach yr olwg

en oad f. yn yr oed(ran) tyner, yn ifanc iawn

flamm2 adf fflam, sbon; yn ifanc

nevez-f.(-flimmin) newydd fflam, newydd sbon (danlli)

yaouank-f. ifanc iawn

flamm3 b. -où, flemmen fflam

flammañ be. cynnau, cydio (am dân); llosgi’n fflamau, fflamio, goleuo

flamminañ be. llosgi’n fflamau, fflamio; fflachio, disgleirio, goleuo

flañch1 g. -où toriad, endoriad; agoriad (medd.)

flañch2 torf. -où rhidens, ymylwe

flañchañ be. torri (ag erfyn miniog); agor, gwneud agoriad (medd.)

flanell g. gwlanen

flaner g. -ien cynffonnwr, ymgreiniwr, crafwr (ffig.), gwenieithwr, sebonyn, llyfwr (tin), tafod teg

Flandrez ell. Fflandrys

Flandrezegad g. Flandreziz brodor o Fflandrys

flaouiañ be. hollti

flap1 g. cleber, clegar, lap

flep-f. llawer o gleber/glegar/lap

flap!2 ebych. fflop! (i fynegi sŵn rhn neu rth yn taro dŵr ayyb.)

flapaj b.- clec(s)

flapañ be. fflapan/fflapio, curo/clatsio (adenydd); clebran, clegar, lapan

flaperez b. -ed clebren, clecen, lapen

flastrañ be. gwasgu, mathru; diddymu; llethu, diffygio

f. dindan/gant e dreid / he zreid sathru, damsang/damsiel

flastrenn b. -où potsh, stwnsh

f. avaloù-douar potsh/stwnsh tato/tatws

flatoullat be. clapian, clecan, cario clap/clecs

flatrañ be. bradychu, cario clecs/straeon (am), clecan (am), clapian (ar), prepian (am/ar), dinoethi

flatrer g. -ien bradwr, bradychwr, clecyn, clapiwr, prepiwr

flatrerezh g. brad

flav1 a. tafodrydd, siaradus; di-drefn, anhrefnus, anniben, difater, di-hid, didoreth, diofal, meddal, di-asgwrn-cefn, llipa; chwit-chwat, di-ddal, anwadal, mympwyol, oriog, simsan; ysgafala,

un tamm brav a f.-f. a oa ’roedd hi’n anhrefn/ annibendod/llanast llwyr, ’roedd popeth blith-draphlith / yn sang-di-fang, ’roedd hi’n siop siafins / yn draed moch, ’roedd hi fel tŷ Jereboam, ’roedd twll top yno (ar laf.)

flav2 ebych. clatsh/glatsh! clec! (i ddynodi sŵn byr a disymwth)

flebit g. fflebitis, llid y gwythiennau

flec'h ll. floc'h qv.

flec’hal be. sgwlcan (bwyd ar hyd tai), sgramio bwyd, sbwnjan (ar laf.)

fled g. -où rhyw lun ar wely; gwely (ar long neu drên), bync

flegenn b. -où tamaid o gig gwydn/gwddyn, tamaid o gig yn llawn gwythi/gïau; person anniben (gwraig fynycha’); slwt, putain

flemm(ad) g., flemmadenn b. -où pig(i)ad, brath(i)ad; brech(i)ad; brath(i)ad â’r tafod, gwawd, gwatwar

flemmañ be. pigo, brathu (+ ffig.); gwanu; brechu; bychanu, difrïo, difenwi, dilorni, diarhebu, gwawdio; dal(a) (ffig.), twyllo; ysgogi, (y)sbarduno; cydio, gafael (am y gwynt), torri hyd at yr asgwrn (ffig.)

f. a ra an avel mae’r gwynt yn fain/ llym, mae’n cydio/gafael

ret eo lemmañ araok f. rhaid bod/ gwneud yn siŵr o’r ffeithiau cyn beirniadu/difrïo

flemmen ll. flamm qv.

flemmer g. -ien brathwr, pigwr, bipsyn, un pigog/gor-feirniadol/sarcastig, un llym ei dafod

flemmet abf flemmañ qv.

f. brav on bet gantañ ’rwy wedi cael fy nala/nhwyllo’n bert ganddo

f. eo bet mae hi wedi llyncu corryn/pry’ (ffig.), mae wedi cael ei rhoi o dan ei gofal

flemm-douar g. flemmoù -d. (bot.) mwg y ddaear (cyffredin/meddygol)), cwd y mwg, coden fwg, mwglys, pwff (y) mwg

flemmika be. pigo/brathu cyson a mynych

flemmus a. brathog, llym, deifiol, pigog

fleñch torf. -enn b. ffrensh, ymylwe, rhidens

fleur torf. -enn b. (bot.) blodau ll. blodyn (gardd)

f. an hañv blodau (y)menyn, sawdl y fuwch

f. (penn-)kamm cennin Pedr, daffodil

f. pod mynawyd y bugail

brenn f. paill

e f. e/he yaouankiz ym mlodau’i (d)dyddiau

e f. yn ei flodau/blodau

fleurenn b.-où, fleur (bot.) blodyn (a ffig. am ferch bert); cariadferch; gwyryfdod

f. an holl verc’hed y berta’ o’r merched i gyd / o’r holl ferched

fleuriennet abf blodeuog

fleurisañ be. blodeuo; addurno â blodau

fleüt b. -où ffliwt

fleütal be. canu'r ffliwt

flibous a. llipa, meddal

flik g. -ed (ar laf.) bobi, plisman/plismon

flimmin: nevez-flamm*-f.

flip1 g. -où llabed, clusten

flip2 g. diod o ddŵr twym a siwgwr a seidr a brandi

flipad g. -où fflipen, posen, wheret, dyrnod

ur f. mat a hent tipyn o ffordd

flipadenn b. -où chwip(i)ad, brath(i)ad

flipat be. clecian chwip; chwip(i)o; (ffig.) clebran, clegar, lapan

tro d’an dud da f. (yn) achos i bob(o)l/ddynion siarad, (yn) achos i fod yn destun siarad

flipata be. clecian chwip sawl gwaith; ei dweud hi(’n hallt), ei dweud hi’n fân ac yn fuan

flistr g. -où chwistrell

dour- f. dŵr soda

flistradenn b. -où ffrwd, pistyll(i)ad; chwistrell(i)ad

flistrañ be. ffrydio, pistyllu; chwistrellu

flistrerez b. -ed chwistrell (teclyn)

flistrerez-dour b. -ed-dour sigl-(d)i-gwt, tinsigl, brithyn y garn

floc'h g. flec'h gwas bach; cariad, sboner

flod1 g. masnach anghyfreithlon, nwyddau gwaharddedig

dre f. yn anghyfreithlon

gwin f. gwin gwaharddedig

flod2 g. -où llif, llifeiriant; fflyd

war f. yn llifo, yn llifeiriant

flodac’het abf mewn cyflwr gwael/truenus

flodañ/flodiñ be. smyglo

floder/flojer g. -ien smyglwr

floderezh g. masnach anghyfreithlon, marsiandïaeth waharddedig

flojenn b. -où llety, lloches; gîte; corcas/corcyn (rhwyd bysgota)

flondrenn b. -où cwm bach/bychan; ceunant, hafn; cafn (rhwng dau do), fali

flotantenn b. -où crys, blows(en)

floupañ be. bwyta’n awchus/llyminog a swnllyd; llarpio, llowcio, lleibio, llwfian, sglaffio

flour1 a. llyfn; meddal, melfedaidd (llais); rhwydd (ei barabl/pharabl)

f. e borpant/groc’hen yn llyfn/ sidanaidd ei chot (am gath); (ffig.) yn llawn ei got, yn llond ei groen, yn fwy na llond ei gadair

galleg f. Ffrangeg coeth

komzoù f. geiriau tyner

ober lagad f. llygadu’n gariadus

flour2 adf yn llyfn; yn feddal; yn huawdl/rhwydd

komz a rae f. siaradai’n rhwydd; siaradai’n dyner

flourad g., flouradenn b. -où anwesiad, ‘da’ bach (iaith plentyn)

flourañ be. llyfnhau; anwesu, canmol (â llaw), maldodi, rhoi maldod/mwythau (i), mwytho, anwylo

f. e gein / he c’hein d’ub. (ffig.), gorganmol/seboni rhn, llyfu/llyo tin rhn ( ffig. anweddus), cynffonna ar rn, ymgreinio o flaen rhn

hennezh ’zo flouret e borpant mae e/ hwnna wedi tewhau / wedi magu bloneg

flourdiliz torf. -enn b. lili, fleur de lis

flourenn b. -où lawnt, glaswellt llyfn a mân; cyffyrddiad ysgafn; haenen ysgafn/denau

flouretour g. -ien crafwr, cynffonnwr; gwenieith(i)wr, llyfwr (tin), sebonwr/sebonyn

flourig g. -où anwesiad, ‘da’ bach (iaith plentyn)

ober f. dezhañ ei anwesu, rhoi ‘da’ bach iddo (iaith plentyn)

flourikat be. anwesu, canmol â llaw, maldodi, rhoi (da) bach (i), rhoi maldod/mwythau (i), mwytho, anwylo

fludenn b. -ed clebren, clecen, lapen

fludennañ be. clebran, clecan, lapan, hel clecs

fludenner g. -ien clebryn, clecyn, lapyn

flugaj g. -où dwli, lol, sothach

kontañ f. siarad dwli/lol/rwtsh, brawlan, rwdlan, paldaruo, malu awyr

flugez torf. organau’r corff; ymasgaroedd

kontañ/tennañ f. d’ub. palu celwyddau wrth rn

kae da gontañ f. da lec’h all! tyn y goes arall! dos i grafu dy fol (efo ewinedd dy draed)!

lonkañ f. llyncu pob stori/celwydd

flumm g. -où fflem, crawn (y fron), cron-boer, llysnafedd

flummañ be. rhoi cot(en)/curfa/cweir i rn, curo/trechu rhn; claddu (bwyd), llarpio, llowcio, lleibio, llwfian, stwffo, sglaffio

flutañ be. gwario/hala yn ofer, gwastraffu (am arian)

flutenn b. -où gwddwg/gwddf llest(e)r

fo(e) gb. gwres (tân; twymyn)

f. ennañ/enni ar dân, yn llawn angerdd

ur wech ar miz ne oa ket fo unwaith y mis ’doedd/’fyddai dim gwres

foar b. -ioù ffair, marchnad

f. Bont-’n-Abad marchnad Pont-’n-Abad

F. an Nec’h Ffair Montroulez

F. Vikael Ffair Fihangel (ffair gyflogi)

klask bezañ er f. hag er park war un dro ceisio gwneud dau beth yr un pryd

kas ub. d’ar f. / da f. an tri mil / da f. ar c’hwitelloù dodi rhn i fynd, danfon rhn i ffwrdd / hala rhn bant yn ddiymdroi

laka(a)t f. war stal ub. rhoi eiddo rhn ar werth

mont da f. an diaoul/ifern mynd bant / i ffwrdd / ymaith yn bell / ymhell

ober f. vat cael diwrnod da (o werthu), cael pris da, taro bargen dda

plas-ar-f., plasenn-/tachenn-f. cae ffair

unan a bep f. un o bob pâr

ur votez a bep f. esgid o bob pâr, dwy esgid heb fod o’r un pâr

foarlec’h g. -où cae ffair, maes marchnad; marchnad ( y lle)

foei! ebych. wfft! rhag cywilydd!

foeltr1 g. bollt; llucheden, mellten; diawl, cythraul

f. biken/biskoazh/mui! (gyda bf neg.) byth bythoedd/mwy/tragwyddol!

f. den (gyda bf neg.), f. hini ebet (diawl o) neb, neb/un o gwb(w)l / yn y byd, undyn byw, enaid byw (o neb), un wan jac (ar laf.)

gant ar f. fel llucheden/mellten, ar frys/garlam/ wib, fel cath i gythraul

ke(rzh) gant ar f.! cer/dos oddi yma ar unwaith! cer/dos i’r diawl!

mont/skarzhañ gant ar f. mynd fel cath o dân / fel cath i gythraul

den a f.-forzh un/dyn beiddgar i’w ryfeddu, person herfeiddiol/rhyfygus

foeltr2 torf. -enn b. lluched ll. -en, mellt ll. -en

foeltrañ be. difetha, dinistrio, briwa, darnio, chwalu, rhacsan; lluchio/pelto (yn wyllt/ gynddeiriog); annibennu, troi’n sang-di-fang; diddymu, dirymu; bradu, gwastraffu, afradu; bod bron â thorri, bod ar fin torri

f. da c’hoarzhin bloeddio chwerthin, dechrau chwerthin yn aflywodraethus, chwerthin dros y lle / dros bob man

f. e zanvez hala/gwario’i eiddo i gyd, mynd drwy’r cwb(w)l

ken e foeltre nes ei fod/bod bron â thorri / ar fin torri

ken na foeltr faint (fyd) a fynner; digonedd; llaweroedd, rif y gwlith, yn ddirifedi

foeltrenn a. (o flaen enw) anferth, aruthrol, enfawr

ur pezh f. ki ci anferth/enfawr, clamp o gi

foeltret abf foeltrañ qv.

bezañ f. cael ei daro/tharo â llucheden/mellten/bollt; cael ei (d)dinistrio; cael ei friwa/ briwa

foenn g. -où gwair, glaswellt

f. en deus en e rastell mae e’n graig o arian, mae digon o fodd/arian/hatlins gydag e, mae ar ben ei ddigon, mae e’n ariannog/gyfoethog/ gefnog

da vare ar f. adeg y cynhaeaf gwair

e-pad ar f. yn ystod y cynhaea’

kalzañ/serriñ f. cywain gwair

miz ar f. Gorffennaf

ober (ar) f. gweithio ar y gwair

serriñ ha charreat f., eostiñ f. cynaeafu gwair

foenneg b. -i,-où, foenneier cae gwair; tas wair

mont eus ar f. d’ar menez gwerthu’r hawddfyd i brynu gofid, mynd o le da i le gwael, newid lle er gwaeth

mont eus ar menez d’ar f. mynd i feysydd brasach, mynd i borfeydd mwy gwelltog, gwella’i (h)amgylchiadau, gwerthu gofid i brynu hawddfyd

foeon torf. -enn b. (bot.) cennin Pedr ll. cenhinen Bedr, daffodil; croeso'r gwanwyn, narsisws

foer(ell) b. dolur rhydd

savet ’oa f. en va loeroù fe ges i lond bola/twll o of(o)n

fo(u)et g. -où chwip, ffrewyll

an hini ne zebr ket a voued n’en eus ket nerzh da strakal e f. daw bola’n gef(e)n, rhaid i adar mân / rhaid i bob ceg gael bwyd, y ceffyl a bawr a bâr

kemer f. an nor ei gwneud hi am y drws, ei gwadnu/heglu/sgathru hi allan/mas oddi yno

reiñ f. an nor da ub. cau’r drws yn glec yn nannedd/wyneb rhn, hala/troi rhn bant yn ddiymdroi, dodi rhn i fynd yn ddiseremoni/ chwyrn

f.-boutik methdaliad; methdalwr

graet en deus f.-boutig mae e wedi mynd yn fethdalwr, mae’r hwch wedi mynd drwy’r siop gydag e, mae hi wedi mynd i Dre-din arno, mae’i fusnes wedi mynd i’r clawdd

ur f.-e-voutig/-stal/-drantell gwariwr ofer, un yn hala/gwario’r cwb(w)l (ar ddiod fynycha’), un halfawr, afradwr; methdalwr

f.-bro crwydryn, trempyn, tramp

fo(u)etañ be. chwip(i)o; gwario’n afradlon; ; curo, pwn(i)o, taro; arllwys, tywallt (am y glaw); chwythu’n arw/gryf

f. a ra e wreg mae’n cledro/curo/pwn(i)o’i wraig

f. bro crwydro, teithio, trafaelu

f. e arc’hant hala/gwario’i arian

f. e beadra hala/gwario’i eiddo/ ffortiwn

f. e stal/voutikl mynd yn fethdalwr, mynd i Dre-din

kas ub. da f. bro hala rhn bant, gyrru rhn i ffwrdd, anfon rhn ymaith

f. hent teithio milltiroedd, mynd cryn bellter

f. o divaskell chwifio eu hadenydd

en em f. chwip(i)o’i hunan; ymladd â’i gilydd, cledro/pwn(i)o’i gilydd

paour a c’hounez paour a foet - paour n’en deus ezhomm yalc’h ebet un yn dal(a) llygoden a’i bwyta hi

foeter-bro g. -ien-vro crwydryn, trempyn/ tramp

folk(lorek) a. gwerin

folklor g. llên gwerin, traddodiad gwerin

folkloraj g. -où rhth ffug-werin

foll1 a. angall, gorffwyll, gwallgof, lloerig, ynfyd, o’i gof/chof, cynddeiriog; gwirion, hurt, dwl, twp, hanner call a dwl, hanner pan; gwyllt, tymhestlog, cynddeiriog (am y môr, gwynt)

f.-mik gwallgof ulw, cwb(w)l wallgof, ynfyd gorn, penwan walocs, cacwn gwyllt/ulw; dwl bared/bost, cwb(w)l hurt

f.-mik out! mae eisiau berwi dy ben di!

foll2 g. -ed gwallgofddyn, ynfytyn, dyn wedi colli’i bwyll, peth angall/gwallgof; hurtyn, un hanner call a dwl / hanner pan

follañ be. gwallgofi; colli arno/arni’i hun(an), mynd yn wallgo’/gynddeiriog/ ynfyd/benwan/gacwn, mynd (mas/allan) o'i gof/chof, gwylltio, cynddeiriogi

follenn b. -où dalen (o bapur); plat (o fetal/fetel)

daou du d’ar f. dwy och(o)r y ddalen, bob och(o)r i’r ddalen

ur f. aour gorchudd o aur

ur f. baeamant papur pae

ur f. vel haenen o fêl

f.-ha-f. bob yn ddalen, fesul dalen, un ddalen ar y tro, un ddalen ar ôl y llall

f.-nij taflen

follennata be. troi dail (llyf(y)r, ayyb.)

follentez b. gwallgofrwydd, ynfydrwydd; ffwlbri, ffolineb, dwli, lol

o peuriñ e park ar follentez edo ’roedd e/hi wedi drysu / wedi colli arno/arni’i hun(an) yn lân, ’roedd yn ei fyd bach / yn ei byd bach ei hun(an)

fon(n)abl/fon(n)apl a. helaeth; mawr, swmpus, sylweddol; cyflym, clou, chwim

un tamm kig f. tamaid sylweddol/ diogel/mawr o gig

fon(n)abl/fon(n)apl adf yn helaeth; yn fawr/ swmpus/sylweddol; yn gyflym/glou/chwim

mont f. mynd yn gyflym/glou

fonem g. -où ffonem

fonetik g. seineg

fonetikel a. seinegol

fonetikour g. -ien seinegwr

fonnañ be. bod yn helaeth/lluosog/niferus/ddibrin; ffynnu, cynyddu; bwrw/camu ymlaen

fonnus1 a. dibrin, niferus, helaeth, toreithiog; cynhyrchiol; cynhwysfawr, sylweddol, swmpus; cyflym, clou, chwim; bywiog; diwyd, dyfal; maethlon; trwm (am law ac am berson); tew, byrdew, llond ei groen/chroen; buddiol, manteisiol

f. eo an avaloù er bloaz-mañ mae digonedd/ llawnder/toreth /cnwd da o afalau eleni

f. eo an traoù amañ mae digonedd/toreth (o bethau) yma, ’does dim prinder (o ddim) yma

ur pred / un tamm boued pryd (o fwyd) sylweddol

ur paotr f. bachgen/bachan bore, cymeriad effro/siarp

fonnus2 adf yn gyflym/glou; yn helaeth/ lluosog/doreithiog/niferus/ddibrin

an hini a ya f. a ya pell - an hini a ya difonn a ya well araf a dygn a ennill y gamp; nid ar redeg y mae aredig

labourat f. gweithio’n ddiwyd

na f. e tremen an amzer! dyna gyflym/glou mae’r amser yn mynd! on’d yw’r amser yn hedfan (fel gwennol y gwehydd)!

fonnusaat be ffynnu; cyflymu

fonnusañ a. gradd eithaf fonnus qv.

f. ma c’hallen mor gyflym/glou ag y gallwn, cyn gyflymed ag y gallwn; nerth fy nhraed

fonologek a. seinyddol

fonologiezh g. seinyddiaeth

foñs g. -où gwaelod; pen ôl; cefndir ( am lun ayyb.)

f. ar mor gwaelod y môr

bezañ moan e f. bod â llond bola/twll o ofn arno, bod yn ofnus iawn

kaout lorc’h en e f. bod yn llawn gwynt (ffig.)/balchder, bod yn fawreddog, bod â thipyn o gachu ceiliog yn perthyn iddo/iddi (ar laf.)

sachañ f. e vragoù gantañ dod drwyddi yn ddihangol, dianc ohoni yn ddiogel, dod mas/allan ohoni yn bert / yn ddianaf / â’i groen yn iach / yn ddihangol

un erminig gwenn war f. du carlwm gwyn ar gefndir du

font g. -où, foñchoù, foñcheier treth; cyfalaf; gwaelod; sylfaen; bedyddfaen

aet eo ar stal d’ar f. mae wedi mynd yn fethdalwr, mae’r hwch wedi mynd drwy’r siop, mae wedi mynd i Dre-din, mae’i fusnes wedi mynd i’r clawdd

debret en deus pep tra - gwir ha f. mae e wedi mynd drwy’r cwb(w)l / wedi gwario’r cwb(w)l - y llog a’r cyfalaf, mae e wedi hala pob ceiniog

gouemon f. gwymon gwaelod y môr

fontañ be. sefydlu, seilio, sylfaenu; mynd yn sownd; suddo; toddi; difetha; bradu, gwastraffu; cwympo, syrthio, disgyn; llewygu

f. an amann toddi’r (y)menyn

f. e arc’hant/wenneien bradu/gwastraffu ei arian, gwario’n ofer, gwario/hala’i arian fel dŵr

f. mestr tra-awdurdodi, arddangos ei awdurdod

prest da f. gant ar vezh bod bron â chael haint o gywilydd, bod ar fin llewygu o gywilydd

fontigell b. -où cors, mignen

foran a. agored; cyhoeddus; cyffredin; afradlon, gwastrafflyd, esgeulus; anniben

an aferioù f. ll. materion cyhoeddus

an ti ’zo f. ganto mae’r tŷ yn anniben tost gyda nhw, mae’r tŷ yn anhrefn llwyr gyda nhw, mae twll top gyda nhw (ar laf.), mae’u tŷ fel tŷ Jereboam

ar mab f. y mab afradlon

ar servichoù/servijoù f. y gwasanaethau cyhoeddus

ar vuhez f. y bywyd cyhoeddus

evit ma vo brezhoneg reizh er vuhez foran fel y bydd Llydaweg cywir yn y bywyd cyhoeddus

ul liorzh f. gardd gyhoeddus, gerddi cyhoeddus

lezel an traoù f. gadael pethau yn y fan a’r lle

foranañ/foraniñ be. afradu, bradu, gwastraffu (am arian/eiddo), gwario/hala yn ofer/wastrafflyd

foraner g. -ien gwastraffwr

forant g. -ien afradlonwr, un halfawr, gwastraffwr; pedlar, pacmon

forbanisañ be. alltudio

forbann g. -ed môr-leidr, dihiryn, bandit, ysbeiliwr, gwylliad; crwydryn; alltud

forbannañ be. alltudio

forbu a. anffurfiedig, wedi’i (h)anffurfio

forbuiñ be. anffurfio; anafu, clwyfo

forc'h b. ferc'hier/firc’hier fforch

gwisket evel ur f. wedi gwisgo’n hyll/ ddychrynllyd

goude ar rastell e teu ar f. a gasglo’r tad drwy gybydd-dra - mab afradus a’i gwastraffa

ober ferc’hier houarn bwrw cyllyll a ffyrc, bwrw hen wragedd a ffyn, arllwys/diwel/tywallt y glaw

forc’hellek a. fforchog

gerioù/komzoù f. geiriau amwys

forest g. -où coedwig

foresterezh g. coedwigaeth

forestour g. -ien coedwigwr

forjer/forjour g. -ien ffugiwr

form b. -où ffurf, siâp

fo(u)rmaj g. a thorf. caws

f. laezh caws

f. kig/penn/rous paté

forn b. -ioù ffwrn, popty, stof; ffwrnais; (ar laf.) ceg

ar f. voutin y ffwrn gyhoeddus, popty pawb

e f. digor gantañ (ac yntau) yn gegrwth/ gegagored

stank e f. dezhañ ’ta! cau ei geg e ’te!

teñval evel ur f. tywyll fel bola buwch (ddu), tywyll fel y fagddu

tomm ar f. gantañ mae e’n feddw

tomm evel ur f. yn dwym fel ffwrn dân

fornell b. gw, fornigell

fornez b. -ioù ffwrnais; stof

forniañ be. ffwrno, pobi, crasu

fornigell b. -où stof

forom g. fforwm

forsiñ be. gorfodi, pwyso (ar); treisio

fortun b. -ioù ffortun/ffortiwn, ffawd; uniad (mewn priodas)

ober f. priodi

fortuniañ be. ymgyfoethogi, gwneud ffortiwn; priodi

forzh1 b. -ioù, ferzhier ffordd, lôn (ar briffordd); fylfa; y llawes goch (anifail)

un hent div f. ffordd ddeuol

un hent peder f. ffordd bedair lôn

forzh2 g. a rhage. gwahaniaeth, ots; digonedd, llawer; ni waeth

f. ne rae Laennec gant brud, enorioù pe traoù evel-se ’doedd Laennec ddim yn poeni/malio dim am / ddim yn chwennych enwogrwydd, anrhydeddau neu bethau felly

f. ebet ne ran, ne ran ket f. ’does dim gwahaniaeth gen i, ’does dim ots (gy)da fi, (ni) waeth gen i, ’dwy’ i ddim yn blino/poeni/prisio dim, ’dyw e’n blino/menu/poeni dim arna’ i, ’dwy’ i’n malio yr un botwm corn

f. ma/va buhez! help!

redek hor boa graet f. hor buhez fe redon ni / fe wnaethon ni redeg / fe ddaru i ni redeg am ein bywyd

krial f. galw/gweiddi am help

f. tud ha fall sikour digonedd/llawer o bob(o)l ond heb fawr ddim cymorth/ help

dre f. labourat start drwy weithio’n galed

dre f. kanañ nouel ec’h arru nedeleg o ddweud rhth yn ddigon aml fe ddaw yn wir / fe’i gwireddir

ha n’eo ket f. piv ac nid unrhyw un, ac nid ni waeth pwy; ac nid unrhyw un mohono, ac mae e’n un pwysig / yn un o bwys

ha n’eo ket evit n’eus f. piv nad y war gyfer unrhyw un, nad y war gyfer ni waeth pwy, nad yw yn agored i bawb, mae’n gyfyngedig (i ryw rai)

ober f. a/eus/gant blino/poeni/gofidio/pryderu/hidio/malio/prisio am, bod â gwahaniaeth / bod ag ots am; cymryd/gwneud sylw o

me a ra f. gant pezh a lavaro an dud (naw) wfft i beth ddywedo pob(o)l / y bob(o)l

n’eus f. ’does dim gwahaniaeth/ots, ni waeth

n’eus f. petra ’does dim gwahaniaeth/ots beth, ni waeth beth; popeth; unrhyw beth

(n’eus) f. petra a la(va)ran ’does dim gwahaniaeth/ots beth a ddyweda’ i, beth bynnag / (gan) ta beth / ni waeth beth ddyweda’ i

n’eus f. piv ’does dim gwahaniaeth pwy, ni waeth pwy; pawb; unrhyw un

ur paotr a foeltr f. bachgen herfeiddiol, cymeriad rhyfygus, crwt y cythraul/diawl, crwt/dyn cythreulig

forzh3 adf. llawer; iawn

f. alies yn fynych iawn, yn bur aml

f. nebeut ychydig iawn, go ychydig

f. tud llawer o bob(o)l, nifer go dda o bob(o)l

gouelañ f. llefain dŵr y glaw, llefain ei chalon hi, beichio crïo, wylo’n hidl

krial f. gweiddi ar dop ei lais, gweiddi nerth/bloedd ei geg

forzhik adf. tipyn (go lew), llawer, nid ychydig

tec’hout a rae ar gouelini - f. trouz ganto ’roedd y gwylanod yn ffoi a thipyn o stŵr ’da nhw / ganddyn nhw

fosfat g. -où ffosffad

fotañ be. dymchwel(yd), sarnu, colli (am sarnu hylif), mhoelyd

foto g. -ioù llun (camera), ffoto

fouet g. gw. fo(u)et

fougaser g. -ien broliwr, ymffrostiwr; ‘fi’ fawr

fougaserezh g. ymffrost

fougasiñ be. brolio, ymffrostio, canu/chwythu’i gloch/chloch, canu’i glod(ydd)/chlod(ydd) ei hunan

fougasus a. bostfawr, ymffrostgar

fouge g. -où balchder, rhodres, rhwysg, ffrwmp

f. ennañ/enni ’vel un targazh er ribod yn falch fel ceiliog ar ben y domen / yn falch fel paun / fel hwch mewn cae haidd

kemer f. ymfalchïo, chwyddo o falchder

ober fougeoù ouzh ub. llongyfarch rhn

fougeal be. brolio, ymffrostio, canu/ chwythu’i gorn/chorn, canu’i gloch/chloch

fougeer g. -ien broliwr, ymffrostiwr

fougeerezh g. ymffrost

fougeüs a. balch, bostfawr, ymffrostgar, rhwysgfawr, rhodresgar

fouest a. goraeddfed, cwsg (am ffrwythau, llysiau); meddal, llipa, llegach;difywyd, dioglyd, marwaidd; di-asgwrn-cefn

fo(u)et g. gw. foet

fouilhezañ be. taenu, lledaenu, lledu, gwasgaru; britho

f. e beadra gwasgaru’i arian i’r pedwar gwynt, bradu/gwastraffu’i eiddo/gyfoeth

f. teil sgwaru dom/tail, teilo, achlesu, gwrteithio

fouist a. meddal, goraeddfed (am ffrwyth)

foukenn b. -où caban, cwt, cut, sied, sianti

foulañ be. gwasgu, damsang/damsiel; bod ar ei hôl hi â’r gwaith, bod â llwyth o waith

foulet abf foulañ qv.

f. on! ’rydw i ar ei hôl hi! mae llwyth o waith gyda fi / gen i!

fouliar torf. -enn b. iorwg, eiddew

foulinenn b. -où ffwr

foultr ayyb. gw. foeltr ayyb.

founilh g. -où twndis(h), twmffat

ober toull f. yfed ar ei dalcen (ffig.)

fourch g. -où fforch (coeden; bysedd)

fourchañ be fforch(i)o

fourchetez b. -ioù fforc

fourgas g. helynt, trafferth, aflonyddwch, cyffro, cynnwrf

fourgaser g. -ien aflonyddwr, cynhyrfwr, corddwr (ffig.)

fourgasiñ be. aflonyddu, cyffroi, cynhyrfu, corddi’r dyfroedd

fourk g. -où fforch (bysedd; coesau); balog, copis(h)

prenn da f.! cau ddrws y stab(a)l! (ffig.)

fourmaj g. -où caws; pate

f.-kig/-moc'h/-rous pate

f.-laezh caws

fourrad g., fourradenn b. -où cwth/gwth o wynt, cwthwm/gwthwm, hwrdd; awel; pwl

ur f. kounnar/imor pwl o dymer

fourrañ be. gwthio’n ddwf(w)n, stwff(i)o; cynddeiriogi (am y gwynt)

f. patatez plannu tato

foutouilhat be. ymdrybaeddu

foutre rhage. : ober f. (kaer) eus ub. (gyda’r neg.) cymryd/gwneud unrhyw sylw

ne ra f. (kaer) eus hini ebet ’dyw e/ hi’n blino/poeni dim (taten) am neb, ’dydy’ o/hi’n malio/hidio’r un ffeuen / un botwm corn am neb

foz b. -ioù, fezier ffos, cwter

fraeshañ a. gradd eithaf fraezh qv.

fraeshoc’h a. gradd gymhl fraezh qv.

gwelout f. gweld yn gliriach

fraezh a. clir, eglur, plaen (clir, eglur), diamwys

distagañ f. ynganu’n glir/blaen

komz f. siarad yn glir; siarad yn blaen

laka(a)t an traoù f. gwneud/esbonio pethau’n glir/diamwys

frai g. -ed frawd, gyfaill (cyfarchol)

fraiez b. -ed chwaer (cyfarchol)

frailh g. -où agen, hollt, crac, rhwyg

frailhañ be. hollti, crac(i)o, rhwygo

frajil a. bregus, eiddil; brau

frajilite b. gwendid (moesol); breuder

framm g. -où ffrâm, fframwaith; corff (ffig.), cymdeithas

muioc’h eget 560 framm prevez dros 560 o gyrff/gymdeithasau preifat

frammañ be. ffurfio, llunio, strwythuro; ffram(i)o

frañ a. agored, didwyll, diffuant, gonest; hael, caredig

frañj torf. -enn b. rhidens, ffrensh, ymylwe

frañjolenn b. -ed, ur f. a blac’h gwraig/merch gadwrus, cloben, whompen, gwraig/merch mewn cas cadw da / yn llond ei chot / yn fwy na llond cadair

frank1 a. eang, llydan, helaeth; agored, rhydd

f. e vañch / he mañch, f. e vilgin / he milgin â dwylo blewog, parod i ladrata

f. e yalc’h hael

amañ eo f. warnon mae gen i ddigon o le yma

an ti-mañ ’zo f. mae’r tŷ ’ma’n fawr/ helaeth, mae digonedd o le yn y tŷ hwn

hennezh ’zo f. e gaozioù mae e’n siarad yn agored

hennezh ’zo re f. e gof/gorzailhenn mae e’n bwyta/yfed gormod(d)

honnezh a zo f. he c’houstiañs ’does gan honna ddim cydwybod, mae honna’n anonest/ ddigywilydd

frank2 adf yn eang, yn llydan, yn helaeth; yn agored, yn rhydd; iawn

eno eo f. da bep hini mont ha dont yno mae’n rhydd i bawb fynd a dod, yno mae pawb yn rhydd i fynd a dod, mae rhyddid i bawb fynd a dod

digor-f. ar agor / yn agored led y pen / yn agored iawn

digorit f. ho kenoù agorwch eich ceg (led y pen)

frankaat be. lledu, ehangu, helaethu; agor; anadlu’n well

frankik adf tipyn ar y mwya’, tipyn (bach) gormod(d), braidd/hytrach yn ormod(ol

digoroù ’zo gantañ f. mae tipyn bach gormod o glemau arno fe / o siew gydag e

frankiz b. rhyddid; didwylledd; digon o le

da bep bro he f.! rhyddid i bob gwlad!

frankizenn b. -où llannerch

Frañmason g. -ed un o’r Seiri Rhyddion

Frañs: ar Frañs b. Ffrainc

Frañsizien/Frañsichen ll.g. Ffrancod

frao b. gw. frav

fraoñv g. -où murmur, su

fraoñval be. murmur, suo; chwibanu; dirgrynu; grwn(i)an; bod yn gyffro i gyd

o f. e sardonenn emañ dal(a) y slac yn dynn y mae e, segura/gwagswmera/tin-droi/pencawna / magu’r gath (ffig.) y mae e

fraost a. heb ei drin, gwyllt, garw (am dir)

frap g. -où ymosodiad, ergyd; hwb; siglad, ysgydwad, ysgytiad, sioc; plwc, tyniad

f.-difrap hwp-di-hap; o ergyd i hwb, bob yn ail â pheidio, nawr ac yn y man, nawr ac eilwaith, bob hyn a hyn, yn fympwyol, yn hyrddiau/pyliau, ar bangau a rhuthrau

frapad g. -où ergyd; gwthiad, hwb; curiad; pwl; cyfnod, ychydig, ysbaid; cyfres; pwt

evit ur f. am gyfnod/ychydig/ysbaid

ober ur f. bale mynd am dro, mynd am wâc/ wacen

ur f. kaoz pwt o sgwrs, sgwrs fach/fer

ur f. paz pwl o beswch

ur f. riv llond bola o annwyd, dosad o annwyd

frapañ be. tynnu, llusgo, halio

f. an nor tynnu’r drws yn glec ar ei (h)ôl

frav/frao1 a. gwyllt, ffyrnig

frav/frao2 g. -ed brân, jac-y-do

laer evel ur f. yn lleidr fel pioden

frazenn b. -où brawddeg

frealz g. cysur

frealziñ be. cysuro

frealzus a. cysurlon, llawn cysur

fred g. -où, frejoù cludiant; llwyth, cargo, marsiandïaeth; gwaith; gwerth; hur; trafferth

kaout f. cael gwaith

kaout f. da udb. cael gwerth ar rth

kaout f. d’e legumachoù/legumajoù cael gwerth ar ei lysiau

kemer e f. hurio

kemer f. gant ub./udb. ymdrafferthu/ymboeni â rhn/rhth

klask f. chwilio am waith

ober/reiñ f. achosi/peri trafferth

talvezout ar f. bod yn werth y drafferth/boen

freg g. -où hollt, rhwyg

fregañ be.gw. freuzañ

frei g. -ed cyfaill, ffrind

freilh g./b. -ou ffust (ddyrnu)

kouezañ evel ur f. cwympo fel hoelen

freilhoù ll. (ffig.) coesau

sachañ e freilhoù eus an ti ei baglu/gwadnu/heglu/sgathru hi o’r tŷ

freilhat be. ffusto

freilhennek a. main, tenau, heglog; afrosgo, lletchwith, trwsg(w)l

frejoù ll. fred costau, treuliau

freñ g. -ioù brêc

stardañ ar freñioù gwasgu’r brêc, rhoi’i droed /throed ar y brêc, brêc(i)o

freniañ be. gwasgu’r brêc, rhoi’i droed/throed ar y brêc, brêc(i)o

frer g. -ed brawd (mewn urddau eglwysig)

fresk1 a. ffres; glân; oer(llyd); braidd/ hytrach yn oer; oer braf, heb fod yn rhy dwym; iach

bara/kig/laezh/vioù f. bara/cig/llaeth/ wyau ffres

dilhad f. dillad glân (newydd eu golchi)

ent f. yn ffres

mirout f. boeson ha bevañs cadw bwyd a diod yn ffres/oer

roudoù f. olion diweddar; olion ffres/ newydd

ur paotr f. bachgen/dyn abl/cryf/iach

f.-bev/-vi ffres iawn; newydd sbon

fresk2 adf newydd

ur gambr f.-livet, ur gambr livet ent f. (y)stafell newydd ei lliw(i)o/ phaent(i)o, (y)stafell wedi’i lliw(i)o/ phaent(i)o’n ddiweddar

fresk3 g. oergell, cwpwrdd oer; pwyth, hen chwech/geiniog (ffig.)

kas ar f. d’ar gêr / da di ub. talu’r pwyth / yr hen chwech / yr hen geiniog yn ôl

lakaat ar voutailhad gwin e-barzh ar f. rhoi’r botel(aid) win yn yr oergell

freskaat be. oeri, mynd yn oerach, lled- oeri

f. e benn cael llond pen o awyr iach, cael cegaid o wynt

f. a ra an amzer mae’r tywydd yn oeri, mae’n oeri

freskañ be. rhoi golchad fach (i), golchi; newid cewyn/clwt (babi); rhoi cot(en)/ cledrad/crasad/ curfa/cweir/lardad/ plamad/waldad (i), cledro, ffusto, curo, plamo, waldo

f. d’ub. rhoi dillad glân i/am rn

freskor g. ffresni; oerfel

fretik a. anniddig, aflonydd, anesmwyth, anhywaith

f. eo ar bugel-se mae’r plentyn yna yn anhywaith / ar waith i gyd

freuz g. -où difrod, distryw; annibendod, anhrefn; cynnwrf, cythrwf(w)l, helynt, twrw; rhwyg, anghydfod, ffrae; niwed

f. ha reuz difrod/dinistr a chythrwf(w)l

f. ha reuz a zo eno mae’n gythryblus yno, mae ’na le (helbulus) yno, mae ’na gynnwrf/helynt yno

emañ ar freuz hag ar reuz o kas ar bed war e ben mae dinistr a chythrwf(w)l yn troi’r byd ar ei ben / wyneb i waered

degas/laka(a)t/ober f. (ha reuz) / ober e/he f. corddi/ cynhyrfu’r dyfroedd, creu cynnwrf/ helynt/twrw

f.-dimeziñ ysgariad

f.-stal methdaliad

f.-stal ’zo gantañ mae’r hwch wedi mynd drwy’r siop gydag e, mae hi wedi mynd i Dre-din arno, mae’r fusnes wedi mynd i’r clawdd gydag e, mae wedi mynd yn fethdalwr

paotr e f.-stal methdalwr

freuzañ be. torri, hollti, rhwygo; chwalu, briwa, darnio; dinistrio, distrywio, difrodi, dymchwel; diddymu; gwanu (drwy)

f. an aer/dour gwanu/rhwygo’r awyr/dŵr, chwyrnellu drwy’r awyr/dŵr

f. e stal mynd yn fethdalwr, mynd i Dre-din, bod â’r hwch wedi mynd drwy’r siop

frev a. iach a chryf, byw, effro, ab(a)l

fri g. -où trwyn; safn

bezañ f. ha reor gant ub. bod fel curad a ffeirad â rhn, bod yn llawiau â rhn

chomet ma/va f. war ar gloued a finnau mewn penbleth / mewn cyfyng-gyngor / heb wybod beth i’w wneud / rhwng dau feddwl / mewn twll; a finnau wedi methu

c’hwezhañ e f. d’ub. rhoi sychad i rn (ffig.), sychu’r llawr â rhn (ffig.), torri crib rhn (ffig.)

hir e/he f. busnesgar

kas ub. war-bouez / diwar-bouez / dre benn e f. troi rhn o gylch ei fys bach

kouezhañ war e f. cwympo ar ei drwyn; (ffig.) methu

lakaat e f. war an douar dod i’r byd, cael ei eni/geni

ma/va f. war-raok ha me war-lerc’h (yn) dilyn fy nhrwyn

ne sec’h ket e f. gant delioù mae’n byw’n fras

sec’hañ e f. d’ub. cael y blaen ar rn

tomm d'e f. meddw

torchañ f. ub. (gant ur mouchouer divalav) rhoi sychad i rn (ffig.), sychu’r llawr â rhn (ffig.)

ur banne bennak oa savet d’e fri ’roedd rhyw lymaid o ddiod / rhyw ddiferyn bach (yn ormod) wedi codi i’w ben

ur f. kamm/kromm trwyn cam

ur f. plat/togn trwyn fflat

f-furch/-hir/-kuriuz busnesgar/ busneslyd

ur f.-furch/-hir/-kuriuz busnesyn; busnesen, un bron â hollti’i fola/bola o eisiau gwybod / ymron â thorri’i fol/bol o eisiau gwybod

f.-marmouz plentyn busnesgar/ busneslyd

f.-ouzh-f. gant ub. wyneb yn wyneb â rhn

friad g. -où llond trwyn; ergyd ar ei drwyn/thrwyn; colled ariannol; llond bola (o ddiod)

friant a. amheuthun, blasus, sawrus; awchus, awyddus iawn (am gymar/ryw), mewn gwres (am anifail); twym (yn rhywiol); bywiog, llamsachus

friantañ be. llamu, neidio, sboncio; hel/ cwrso / rhedeg ar ôl merc’hed; hel/ cwrso rhedeg ar ôl dynion

friantiz b. bywyd; awch/awydd (am gymar), chwant (cymar)

frikañ be. chwalu, malu; potsio, stwnsio; gwasgu’n siwps

f. ub. cledro/colbo/dyrnu/ffusto/lardo rhn, rhoi coten/colbad/crasad/crasfa/ curfa/cweir/lardad i rn; hanner lladd / darladd rhn

friket abf frikañ qv.

patatez f. potsh, stwnsh, tatws wedu’u potsio/stwnsio

friko g. -ioù gwledd (briodas), neithior; priodas

f. da sul f. da lun ha bara sec’h epad ar sizhun gormod yw tad prinder, (gwell eo tamaid bob yn dipyn na) gloddest awr a newyn blwyddyn, rhy hwyr cynilo pan eir i din y sach; yng ngenau’r sach y mae cynilo’r blawd

ur mell f. gwledd ardderchog, pryd o fwyd neilltuol o dda

frikorneg g. -ed rhinoseros, rhyncorn, trwyngorn

frikotañ be. gwledda, gloddesta

frilien g. -où neisied, hances, macyn, cadach poced, necloth

frim g. llwydrew; barrug; tywydd rhewllyd

frimañ be. llwydrewi, barugo; (am bob(o)l) sythu (gan oerfel), ferru, rhynnu

fringal be. prancio, sboncio, dawnsio, llamu, neidio

f.-difringal dawnsio/neidio yn ddi-baid / yn ôl ac ymlaen; bod yn anesmwyth/ aflonydd/anhywaith, gwingo, cynrhoni

fringus a. bywiog, llawn bywyd/asbri, nwyfus; chwimwth, sionc, heini

frink- gw. fring-

fripañ be. bradu, afradu, gwastraffu, gor-wario, gwario’n ofer, hala’n afradlon; cipio, dwyn/ dwgyd, lladrata (eiddo, syniadau ayyb.)

frip-di-frap adf yn fympwyol

frip-e drantell g., friper g. -ien afradwr, gwastraffwr, un yn gwastraffu/ bradu’i arian (ar ddiod fynycha’), un halfawr/ gwastrafflyd

fripon g. -ed cnaf, dihiryn, adyn, gwalch, cenau, dyn drwg/ysgeler, siarc (ffig.)

frit1 a. wedi’i/u ffrïo

patatez f. sglodion, tships (ar laf.)

frit2 g. siop sglodion

merc’hed ar f. merched y siop sglodion

fritañ be. ffrïo, digoni

f. e zañvez/beadra gwario/hala’i arian i gyd, bradu/gwastraffu’i eiddo

f. paourentez/mizer/laou dioddef cyni/ caledi/tlodi/adfyd, bod yn llwm/dlawd iawn, byw mewn tlodi/angen/eisiau

friterez b. -ioù sosban sglodion

fritez ll. -enn sglodion, tships (ar laf.)

fritur b. -ioù ffatri bwydydd cadw/tun

frizañ be. cyrlio/cwrlo; gwibio; braidd gyffwrdd, cyffwrdd yn ysgafn; crafu, (y)sgathru

f. e fri crychu’i drwyn

from g. cyffro; arswyd, braw, dychryn, ofn

diwar f. yn ei gyffro/chyffro

ober ur f. en ub., skeiñ f. en ub. cynhyrfu rhn; brawychu/dychryn rhn, hala arswyd/braw/dychryn/of(o)n ar rn

fromañ be. cyffro(i), cynhyrfu; brawychu, hala arswyd/braw/dychryn/of(o)n (ar)

fromus a. cynhyrfus; teimladwy; cyfareddol, gwefreiddiol; trawiadol; arswydus, brawychus, dychrynllyd, ofnadwy

fron b. -où, divfron/difron ffroen

fronal/fronañ be. ffroeni, gwynto, (ar)ogleuo, trwyno

frond g. -où persawr, perarogl

frondenn b. -où tei, crafat

frondus a. persawrus, yn perarogli

fronell b. -où, divfronell ffroen

frotadenn b. -où rhwb(i)ad, rhwtad; tylinad

frotañ be. rhwb(i)o, rhwto; tylino (corff); curo, ffusto

f. gant ur broust reut sgwrio â brws caled

froud b. -où ffrwd, nant; llif; awel

froudenn b. -où chwilen, chwiw, mympwy, ffansi

froudennus a. anwadal, di-ddal, chwit-chwat, gwamal, oriog, mympwyol

f. eo mae amserau arno/arni, mae’n cael ei (h)amserau

frouezh torf. -enn b. ffrwythau; cynnyrch

dastum f. udb. elwa ar rth, gwneud yn fawr o rth

dougen f. d’ub. bod o fantais/fudd i rn

frouezhus a. ffrwythlon, toreithiog, cynhyrchiol; buddiol

froum g. murmur

froumal be. murmur; dirgrynu

fru g. (cawod) ewyn, llwch dŵr/môr

fubu torf. -enn b. gwybed ll. gwybedyn

fuc'hañ be. chwythu (mewn tymer); hisian; cynddeiriogi

fuerc’h g. gw. erc’h

fuilhañ be. drysu, cymysgu, annibennu; gwasgar(u), lledu, hau (ffig.), taenu; sarnu, colli, arllwys, tywallt

fuilhet abf ar chwâl/wasgar, anniben; wedi sarnu/colli/arllwys/tywallt

fulenn b. -où gwreichionyn; pluen eira

fulor gb. tymer (ddrwg), natur (gas), dig/ dicter, llid

fuloret abf cynddeiriog, candryll, crac, gwynad, dig, ynfyd, yn benwan, yn gacwn, o’i gof/chof

f.-brein/-ran yn wyllt gynddeiriog, yn grac/ wynad iawn, yn benwan (walocs), yn gacwn (gwyllt/ulw), yn gandryll (holics)

fuloriñ be. cynddeiriogi, colli’i dymer/ thymer, mynd yn grac / yn wynad, mynd o’i go’/cho’, gwylltio, colli’i limpyn

Fulub epg. Philip/Phylip

fumañ be. cyffroi, cynddeiriogi, colli’i dymer/ thymer, mynd yn grac / yn wynad, mynd o’i go’ /cho’, gwylltio, colli’i limpyn

fumer g. -ien ysmygwr, smoc(i)wr

fumet abf wedi mygu; crac, gwynad, cynddeiriog, wedi cynddeiriogi, ynfyd, wedi’i gynhyrfu/ chynhyrfu, o’i go’/cho’, wedi codi’i natur/ (g)wrychyn; llidus

f. ’oa hardi! ’roedd yn benwan (walocs)! ’roedd yn gynddeiriog/ynfyd! ’roedd o/ hi’n holics gwyllt!

bezañ evel ur gegin f. bod mewn hwyliau drwg/gwael ofnadwy

fumiñ be. cael/tynnu mwgyn, smoc(i)o, (y)smygu

fun b. -ioù rhaff, llinyn, cortyn; cebl

ur f. tri gor rhaff dair cainc

funig g. llinyn bogail

fur a. call, doeth; da, ufudd (am blant)

evit bezañ karet gant an holl eo dav bezañ f. pe foll, gant an holl neb ’zo karet ’zo f.-f. pe hep spered nid hawdd bodloni pawb, y sawl a geisio foddio pawb ni foddia neb, amhosib(l)/ anodd plesio pawb

dont da vezañ f. gw. furaat

furaat be. callio, dod yn gallach, dod at ei goed/ choed, troi dalen (ffig.), diwygio’i ffordd (o fyw), cael diwygiad (ffig.)

furchal be. chwil(i)o; archwilio, cribo’n fân (ffig.); chwilota, chwilmenta(n)

furchata be. chwil(i)o a chwalu, chwil(i)o’n ddyfal

furcher g. -ien chwilotwr; ymchwiliwr

fured g. -ed ffured

furediñ/furikat be. ffuredu/ffureta, chwil(i)o a chwalu, chwil(i)o’n ddyfal

furgutañ be. chwilota, chwilmenta(n)

furlukin g. -ed clown, ffŵl / digrifwr ffair

furm b. -où ffurf, llun, siâp

f. c’hourel ffurf wrywaidd (gram.)

f. lies(ter) ffurf luosog (gram.)

f. stroll ffurf dorfol (gram.)

f. unan(der) ffurf unigol (gram.)

f. venel ffurf fenywaidd (gram.)

f. vihanaat ffurf fachigol (gram.)

furmiñ be. ffurfio, llunio, creu; ymffurfio

furnez b. doethineb

fust g.-où coes, troed (teclyn); boncyff, bonyn; casgen

fustad g. -où cledrad, coten, cosfa, crasfa, curfa, cweir, lardad, ffustad, plamad, hemad; casgennaid, llond casgen

ur f. hent tipyn o ffordd/bellter

ar fustadoù gwin y (llond) casgenni o win, y casgenni llawn gwin

fustañ be. ffusto, cledro, colbo, curo, dyrnu, lardo, pwno, pwyo; ei gwadnu/heglu/sgathru hi, cil(i)o, ffoi, cymryd y goes

hag hi f. er-maez a dyma hi’n ei sgathru hi mas, a dyma hi’n ei heglu hi allan, a bant â hi mas ar garlam, ac allan / a mas â hi ar frys

fuzeen b. -où ffiws

fuzuilh gb. -ioù dryll, gwn

fuzuilhañ be. tennañ (war), saethu’n farw/gelain

fuzuilher g. -ien saethwr