F
fa g. ffa (cerdd)
fablenn b. chwedl
fablennoù Ezop chwedlau Esop
fablig/fabrig g. -ien gwneuthurwr
fabourz g. -ioù maestref
fachañ be. cynddeiriogi, colli’i dymer/ thymer, bod/mynd yn ddig/grac/flin, mynd o’i go’/cho’ gwylltio, codi gwrychyn/natur, colli’i limpyn
facheri/fachiri b. -où anghydfod, ffrae, cynnen, cweryl
f. a vez etrezo alies mae hi’n dân golau cols rhyngddyn nhw yn fynych / byth a beunydd, maen nhw’n cynhennu/ cweryla /ffraeo / cwympo mas fel ci a chath / fel ci a’r hwch yn ddiddiwedd, maen nhw benben â’i gilydd / maen nhw yng ngyddfau’i gilydd byth a hefyd
f. ruz anghydfod/cweryl cas/blin, ffrae/cynnen danllyd/chwerw
fachet abf fachañ qv. dig, blin, crac, gwynad, wedi codi’i (g)wrychyn/natur
fachiri b. gw. facheri
fachist1 a. ffasgaidd
fachist2 g. -ed ffasgydd
fae g. dirmyg, gwawd; cas; malais; cywilydd
f.! wfft!
f. a vez ganin / me ’vez f. ganin bydd yn gas ’da fi, bydda’ i’n casáu/ffieiddio; bydd cywilydd arna’ i
f. gantañ/ganti! rhag ei gywilydd/ chywilydd! rhag c’wilydd iddo fe / iddi hi! (dylai fod) cywilydd arno/arni!
f. warnañ/warni! wfft iddo fe /iddi hi
f.! f.! war ar Saozon - (rak tri na kant n’em bo ket aon)! (naw) wfft i bob Sais (’fydd arna’ i ddim of(o)n tri na chant)!, twll tin pob Sais! (aflednais)
an hini a grañch e f. a grañch war e sae mae’r sawl sy’n erlid baw eraill yn siŵr o ddwyno’i bilyn ei hun(an); gochel dy hun yr hyn a feï yn eraill; tafl garreg at fur - hi a neidia at dy dalcen, a ewyllysio ddrwg i arall iddo’i hun y daw
diwar/e/gant f. yn ddirmygus/ wawdlyd/watwarus/sarhaus; yn ysgafn/ ysgawn, o ran hwyl/sbort, dan chwerthin, â’i dafod/thafod yn ei foch/boch
ober f. (eus/ouzh/war) dirmygu, gwawdio, gwatwar, wfft(i)o, gwneud hwyl/sbort (am ben); bychanu, dibrisio, difrïo, sarhau
faeüs a. dirmygus, gwawdlyd, gwatwarus, sarhaus
faezh a. gorchfygedig, wedi'i drechu/ threchu, wedi’i (l)orio, wedi’i (l)ethu; wedi blino’n glwt/lân/geg/siwps (ar laf.), blinedig iawn, wedi diffygio/ ymlâdd, wedi’i ladd ei hun(an) (ffig.), lluddedig
f. on! ’rwy’ wedi blino’n glwt/lân! mae’n drech na fi! ’rwy’n rhoi’r gorau iddi ! (wedi methu ateb pos neu ddyfaliad)
faezhañ be. gorchfygu, maeddu, llorio, trechu; blino, rhoi’r gorau iddi, rhoi’r ffid(i)l yn y to
fagan(ell)añ be. llewygu, cael haint/ gwasgfa, pango (ar laf.)
fagod torf. -enn b. baich, llwyth
ur wrac’hell f. twmpath/llwyth o goed tân
fagodenn b. -où ffagod; bwndel, swp/sypyn, bwrn; (ffig.) ffortiwn
ober e/he f. gwneud ei ffortiwn, plufio’i nyth; cael ei (g)wala, cael digon
failhañs/feilhañs* b.
fakteur g. -ien postmon/postman
faktor g. -ioù ffactor
fakturenn b. -où bil, anfoneb
sevel ar f. gwneud y bil
falc'h b. filc'hi, filc'hier pladur
Paotr e f. Angau, Brenin Braw
falc'hat be. pladuro, torri â phladur; torri
f. e varv torri/eillio’i farf
falc’her g. -ien pladurwr; math o siarc
Ar F. (bras) Angau, Brenin Braw
falc'hun g. -ed cudyll/curyll (glas), hebog, gwalch (glas)
fall1 a. drwg; gwael; mileinig, ysgeler; anghywir; (ar laf.) chwith
f. on ouzh an domder/yenijenn ’rwy’n un (g)wael am ddiodde’ gwres/oerfel
amzer f. amser gwael; tywydd gwael
an dorn f. y llaw chwith
ar vrec’h f. y fraich chwith; y fraich boenus
an hent f. y ffordd / yr heol anghywir
aet eo war an hent f. mae wedi mynd ar y ffordd anghywir; mae wedi mynd ar gyfeiliorn
c’hwezh f. gwynt cas, aroglau drwg, sawr annymunol
en douar f. emañ f. an ed mae natur y cyw yn y cawl
fesonet/livet/strujet/stuziet f. eo, liv/neuz/tres f. ’zo warnañ/warni mae golwg wael arno/arni
laka(a)t ub. war an hent f. anfon/hala rhn ar gyfeiliorn, camgyfeirio/camarwain rhn
min f. en deus mae golwg ddrwg/gas/ fileinig/ysgeler arno
mont da f. mynd yn ddrwg, mynd yn wael, gwaelu; gwaethygu, dirywio; marw; gwywo; (am fusnes) methu, torri, mynd i Dre-Din, bod â’r hwch yn mynd drwy’r siop; mynd ar gyfeiliorn
na mat na f. didda-ddiddrwg; canolig
n’eo ket f.! ’dyw e/hi ddim yn ddrwg/ ffôl! mae’n eitha’ da!
ur gontell f. cyllell wael/ddi-awch, cyllell wedi colli’i hawch/min
va/ma dorn f. fy llaw chwith
f.-ki difrifol/dychrynllyd o wael/sâl
na pegen f.-ki eo an heñchoù dre amañ! dyna ddifrifol o wael yw’r ffyrdd yn yr ardal hon!
fall2 adf yn ddrwg; yn wael; yn fileinig, yn ysgeler; yn anghywir
f. ez a ar besketaerezh ’does dim llewyrch ar y (diwydiant) pysgota
fall3 g. drygioni; drwg, niwed; gwendid
gant ar f. gan y drygioni; gan y drwg; gyda’r rhai drygionus/drwg
mann ebet a f. dim niwed o gwb(w)l
neb a fell dezhañ ober f. a gav un digarez pe un all mae’r sawl sy’n benderfynol o gyflawni drygioni/anfadwaith yn siŵr o’i wneud rywfodd neu’i gilydd
pakañ e/he f. mynd yn dost/sâl, cael ei daro/ tharo’n wael
fall-4 adf o flaen abf, be. a bf iawn, enbyd, dychrynllyd, ofnadwy
f.-daonet/-devet/-du/-kollet drwg iawn/ ofnadwy, melltigedig o ddrwg; gwael iawn/dychrynllyd, enbyd/sobor o wael
f.-stuziet eo mae golwg wael arno
f.-wisket wedi gwisgo/taclu’n anniben/llwm
fallaat be. gwaethygu, mynd yn waeth, mynd o ddrwg i waeth, dirywio, dihoeni, gwanhau, llesgáu, edwino, nychu, mynd yn ddifywyd; gwywo (am blanhigion)
f. a ra e zaoulagad mae’i lygaid yn gwaethygu / yn mynd ar eu gwaeth, mae’i olwg yn dirywio
f. da ober udb heb fod cystal am wneud rhth
n’eo ket koshaat ar gwashañ - f. an hini eo. nid heneiddio sydd waetha’ - ond dihoeni/gwanhau
pa gozh un den eo f. an hini a ra wrth i ddyn heneiddio dirywio / mynd tuag i lawr a wna, fel y bydd dyn yn heneiddio mae’n gwanhau/gwanychu
falla(d)enn b. -où haint, llewyg; diffyg, gwendid
ur f. heol diffyg ar yr haul
fallaet abf fallaat qv. wedi newid er gwaeth
f. eo ouzhin / em c’heñver mae wedi newid er gwaeth tuag ata’ i
f. eo un tamm mat (am bryd a gwedd person) mae wedi torri/cil(i)o/shifo’n enbyd/ddifrifol/ddychrynllyd/ofnadwy
fallagriezh b. drygioni, anfadwaith, ysgelerder; cas, atgasedd; malais, drwg
fallakr a. drwg, anfad, ysgeler, gwael; atgas, ffiaidd; cas, maleisus; crintachlyd, cybyddlyd, tynn
ar pezh f. anezhañ! yr hen beth gwael (ag e)!
fallañ a. gradd eithaf fall qv. gwaetha’
pa vez muiañ tud e vez graet f. labour gwaith pawb : gwaith neb
fallegan1/falligan a. bregus, eiddil, cwla, gwan(llyd), egwan, gwantan, nychlyd, tila, heb ddatblygu (am berson, anifail, planhigyn)
fallegan2 gb. -ed ewach, un bregus/eiddil/ cwla/gwan(llyd)/egwan/gwantan/tila/nychlyd; un heb ddatblygu
fallentez b. drygioni, ysgelerder; cas; malais; gwendid
n’on ket klañv - ar f. an hini eo a zo kouezet warnon ’dwy’ i ddim yn dost/sâl - gwendid sy’n fy lladd / sy’n drech na fi
fallgalonet abf digalon, gwangalon, isel ei (h)ysbryd, wedi danto
fallgaloniñ be. digalonni, gwangalonni, torri calon, danto
falloc’h a. gradd gymh. fall qv. gwaeth
f.-fall(añ) yn waeth ac yn waeth
f.-fall(añ) e yec’hed mae’i iechyd yn dirywio/gwaethygu
falloni b. drygioni, anfadwaith, ysgelerder; malais
fallout be. gw. fellout
fallvarchañ be. baglu; gwneud cam gwag, rhoi’i droed/throed ynddi
fals- rhagdd. gau, ffals, ffug; cam-; anghyfreithlon
f.-profeded gau broffwydi, proffwydi ffals/gau, hereticiaid
f.-testeni camdystiolaeth, gau dystiolaeth, tystiolaeth ffals
dougen/ober f.-testeni rhoi camdystiolaeth / gau dystiolaeth, camdystiolaethu
falsañ be. ffugio, newid, ymyrryd (â) (dogfen, cyfri’, canlyniad ayyb.)
falser g. -ien ffugiwr, twyllwr
falskredenn b. -où heresi; ofergoel
falstamall be. camgyhuddo, cyhuddo ar gam
falstamaller g. -ien camgyhuddwr, cyhuddwr celwyddog
fals-testeniañ dwyn camdystiolaeth, camdystiolaethu
faltazi b. -où ffantasi, dychymyg
faltaziañ be. dychmygu, breuddwydio (ffig.), rhamantu
faltaziet abf faltaziañ qv.
bezañ chalet/nec’het/trevariet gant diaesterioù f. codi bwganod, mynd i gwrdd â gofid, gofidio heb eisiau / yn ddiangen
faltaziek a. ffantasïol, dychmygol
faltazier g. -ien un yn byw mewn byd o ffantasi, breuddwydiwr
faltazius a. yn llawn dychymyg/ffantasi
falvezout be. bod yn rhaid, bod â rheidrwydd
f. a ra dezhañ/dezhi kas al labour da benn mae’n rhaid iddo/iddi orffen/ ddibennu y gwaith, mae’n rheidrwydd arno/arni i gwblhau/gwpla’r gwaith
petra ’falveze deoc’h? beth fynnwch/ garech/ gymerwch chi? beth (yd)ych chi’n mo(f)yn? beth (yd)ych chi am ei gael? beth ych chi’n ei yfed?
pa vez al loar war he f. e vez amzer fall pan fydd y lleuad ar ei chynnydd bydd tywydd garw/gwael
familh b. -où teulu; tylwyth
Fañch epg. François (Ffrg) Ffransis
F. ar Born Siôn/Huwcyn Cwsg
F. ar c’huik (aderyn) cas gan longwr
F. ar Peul diniweityn, un bach (y)smala, Siôn Bach Ffel, Dici Bach Dwl; un â thraed chwarter i dri / â thraed hwyaden
F. kouer a zo mestr war e laou hy pob un yn ei dŷ ei hun, brenin pob ceiliog/ llyffant ar ei domen ei hun
fañfarluchoù ll. petheuach diwerth, trugareddau, manach bethau diwerth/ da i ddim, sothach
en em fichet gant f. a bep seurt wedi addurno’i hunan â phob math o drugareddau
fank1 a. brwnt, budr, llacsog, lleidiog, bawlyd (am ddillad)
f.-brein/-gagn aflan, moch(ynn)aidd
fank2 g. baw, llaca/llacs, llaid, mwd; carthion; cachu, caca
f. evned baw adar
f. loened baw creaduriaid
bezañ leun a f. , bezañ f.-holl/-tout bod yn faw/llaid/llaca/llacs/fwd i gyd
en f. emañ an douaroù mae’r ddaear yn llaca/ llaid/fwd i gyd
ober e f. gwneud ei fusnes (ffig.), cachu, caca
fankañ be. trochi, d(if)wyno, brwntu/ bryntu
fankeg b. -i, -où cors, lle lleidiog
fankek a.bawlyd, llacsog, lleidiog, mwdlyd, yn llawn llaid/llaca/llacs/ mwd, yn llaid/llaca/llacs/fwd i gyd, brwnt, budr
fankigell b. -où cors; traethell (leidiog); pwdel llacsog
fanouilh g. ffenigl/ffanigl
Fant epb. Ffranses
fao ll. gw. fav
faos a.ac adf ffals, gau; ffug; twyllodrus; celwyddog
f. eo kement-se mae hynny’n gelwydd/ anwiredd; ’dyw hynny ddim yn iawn/ wir
doueoù f. duwiau gau
kanañ f. canu allan/mas o diwn
reiñ keloù/titourioù f. rhoi gwybodaeth anghywir, camarwain, camhysbysu
faot b. -où bai; camwedd; nam; camgymeriad; diffyg
dre f. piv (eo)? o achos pwy? ar bwy mae’r bai? pwy sy’ ar fai?
dre f. piv nemet dre hoc’h hini? ar bwy mae’r bai os nad ( / onid) arnoc’h chi?
dre va/ma f. o'm plegid i, o'm hachos i
dre va/ma f. ’oa fy mai i oedd e, arna’ i ’roedd y bai, fi oedd ar fai
dre va f.! dre va f.! dre va brasa’ f.! mea culpa! yn llwch a lludw (ger eich bron)!
e f. boued o ddiffyg/eisiau bwyd, o newyn
faotañ be. bod yn dda/iawn/weddus, bod fel y dylai fod; sarnu, colli; gwasgaru/sgwaru, chwalu, lledu (dom/tail)
f. dour/laezh/gwin sarnu/colli dŵr/ llaeth/gwin
f. a reas ur voutailhad gwin ruz sarnodd botelaid o win coch
an dra-se ne faot ket ma ve komzet anezhañ ni ddylid siarad amdano / am hwnna, ’dyw hi ddim yn iawn/weddus i siarad amdano / am hwnna
evel (m)a faot fel y dylai; fel y dylid
ne faot ket laret an dra-se ni ddylid dweud hynna/hynny, rhaid peidio (â) dweud hynna/hynny
f. da ub. bod yn dda gan rn
petra ’faot dit? beth sydd ei eisiau arnat ti? beth wyt ti’n ’mo(f)yn? beth garet ti / gymeri di / fynni di?
ne faot ket dezhañ dont ganimp ’dyw e ddim am/eisiau dod gyda ni, ’dyw e ddim yn dymuno/ ’mo(f)yn dod gyda ni
faou ll. -enn/favenn b., gwez-fav ll.-enn-fav b. ffawydd / coed ffaw ll. ffawydden
faouenn b. ed, faou ffawydden
faout1 a. hollt, wedi hollti/rhwygo, wedi crac(i)o
faout2 g. -où agen, hollt, rhwyg, crac
faoutañ be. hollti, rhwygo, crac(i)o
f. e galon d’ub. torri calon rhn
f. hent/levioù cerdded milltiroedd
f. mein-glas hollti llechi
faoutet abf faoutañ qv. wedi’i hollti; wedi crac(i)o
un asied f. plat wedi crac(i)o / a chrac ynddo
faragouilh g. cleber, siarad gwag/ofer, lap (wast) (ar laf.)
faragouilhañ be. clebran, baldorddi, lapan
faragouilher g. -ien clebryn/clebrwr, baldorddwr , lapyn
fard1 g. -où cortyn, rhaff, cebl; cargo, llwyth; colur
f. an eor rhaff/cadwyn yr angor
fard2 g. colur, powdwr a phaent (ar laf.)
fard3 g. ymosodiad; llwyth, baich, coflaid/cowlaid, pwysau, pwn
fardach/fardaj g. -où cortynnau, rhaffau, ceblau, gêr/geriach, offer, tacl (llong hwylio); sothach; petheuach, trugareddau diangen
fardañ be. paratoi (cwch; bwyd), taclu/rig(i)o (cwch); clymu â chortyn/rhaff; coluro, gwisgo/rhoi/dodi colur
en em f. ymbincio, pinco (ar laf.)
fardell b. -où cronfa ddŵr; clobyn, cawr/clamp o ddyn
fardellad b. -où llwyth enfawr
fardellañ be. cronni
farder g. -ien colurwr; gwneuthurwr, lluniwr
farderez b. -ed colurwraig
faro a. braf, crand, nobl, smart, swanc; balch, ffroenuchel, penuchel, ymhongar, rhodresgar
gwisket f. wedi gwisgo/taclu’n grand/ smart/swanc/chwaethus
farouell g. -ed clown, digrifwr/ffŵl (ffair); cellweiriwr, tynnwr coes, chwaraewr triciau; clebryn diarhebol
fars g. -où jôc, tric, pranc, cast; ffars; peth/tro doniol/digri’
dre f. o ran hwyl
etre bourd/c’hoari ha f. e vez lavaret ar wirionez da galz mae llawer gair o gellwair/ wawd yn wir, llawer cellwair a ddigwydd yn wir
gwech/gwezh dre f. gwech/gwezh dre zevri weithiau dan gellwair/chwerthin weithiau o ddifri’
me ’zo arru(et) ur f. ganin mae peth/rhywbeth doniol wedi digwydd i fi/mi
ober ur f. d’ub. chwarae tric ar rn
ober farsig-farsoù chwarae triciau
kuit a farsoù heb ddim chwarae/jocan, o ddifri’ (calon), yn wir(ioneddol)
fars2 g. gw. farz
farsadenn b. -où jôc, tric, cast, pranc; ffars
farsal be. cellwair, gwamalu, sbortan, cael hwyl/ sbort/sbri, jocan
en ur f. â’i dafod/thafod yn ei foch/boch, dan chwerthin, yn gellweirus, o ran jôc
etre f. ha c’hoari e vez lavaret ar wirionez da veur a hini mae llawer gair o gellwair/ wawd yn wir, llawer cellwair a ddigwydd yn wir
farser g. -ien digrifwr, cellweiriwr, tynnwr coes, chwaraewr triciau
farserezh g. cellwair, chwarae, dwli, lol
peurvuiañ ar f. a dro da/e leñverezh fynycha’ bydd (y) chwarae’n troi’n chwerw
farsite b. -où peth chwerthinllyd/dwl; dwli, digrifwch, lol; chwarae bach/plant (ffig.)
farsus a. doniol, digri’, (y)smala; dwl, chwerthinllyd, afresymol
fars, farz g. fflan; stwffin briwgig a winwns ayyb.; pastai neilltuol Lydewig; pwdin traddodiadol Lydewig
fas gb. -où wyneb
f. da ub./udb. gyferbyn â rhn/rhth, wyneb yn wyneb â rhn/rhth, yn wynebu rhn/rhth
ar gambr a zo f. d’ar mor mae’r stafell yn wynebu’r môr
f. ouzh udb. gyferbyn â rhth
e-kreiz e/ f. yn ei wyneb
kavout f. koad cael croeso oeraidd/ llugoer
reiñ f. da ub. gwrthwynebu rhn
sell ar f. vil-se! edrych ar yr wyneb ffiaidd/cas/diolwg/hyll/salw yna!
laka(a)t traoù e-barzh e f. (ar laf.) bwyta’n drachwantus, claddu bwyd, stwffo, sglaffio
f.-ouzh-f. wyneb yn wyneb, yn wynebu’i gilydd
ur f.-revr (ar laf.) un â chroen ei din/thin ar ei dalcen/thalcen (ar laf.), wyneb (fel) symans (ar laf.); wyneb/ person sarrug
fasad gb. -où bonclust, clusten, cernod, clowten, pelten, posen, wheret
fasadenn b. -où gw. fasad; wyneb (adeilad)
fasadiñ be. estyn/rhoi bonclust/clusten/ cernod/clowten/pelten/posen/wheret
fasil1 a. hawdd, rhwydd; tebyg(ol)
f. eo mae’n hawdd (ei gredu), mae’n amlwg; mae’n debyg(ol)/bosib’
fasil2 adf yn hawdd; mae’n debyg, mwy na thebyg, siŵr o fod, yn siŵr (ei wala)
ya, f.! siŵr iawn!
faskour1 a. ffasgaidd
faskour2 g. -ien ffasgydd
faskouriezh b. ffasgaeth
fast g. -(r)où perfedd/ymysgaroedd (pysgodyn)
fastus a. syrffedus, tröedig, cyfoglyd, digon i droi ar rn / ar stumog rhn, digon i godi cyfog/pwys ar rn
fatañ be. llewygu, cael haint/gwasgfa, pango, llesmeirio; mynd o’i hunan
f. e oa ’roedd e wedi llewygu/pango
ar paotr a oa hanter vatet ’roedd y bachgen wedi lled lewygu
fatikañ be. blino’n lân, diffygio, ymlâdd; llewygu, cael haint/gwasgfa, pango fastañ/fastiñ be. syrffedu, diflasu, alaru/ blino (ar), cael digon / llond bola (ar) (a ffig.); troi (ar), codi cyfog/pwys (ar), llesmeirio, mynd o’i hunan
prest da f. ar fin llewygu, o fewn dim i gael haint/ gwasgfa, bron â phango; methu (am galon)
fav1 torf. -enn b. ffa ll. ffeuen
hennezh ’oa bet roet f. dezhañ da zebriñ an deiz ma oa bet ganet ’fu(odd) e ddim ym mhen draw’r ffwrn, aeth e mewn gyda’r bara a mas gyda’r byns, ’dyw e ddim yn llawn llathen, ’dyw e ddim eitha’ peth
hounnezh ’zo brav rannañ f. ganti mae hi’n hawdd ymwneud â hi
ne ziwano ket ar f. en e c’henoù mae e’n siarad fel pwll y môr / yn ddi-baid, ’does dim taw arno
gouzout a ran pet favenn a ya d’ober nav! ’rwy’n gallu cyfri’n iawn! ’all neb fy nhwyllo i! ’wnaiff neb ddwyn oddi arna’ i!
gwelloc’h f. eget/evit! netra! gwell hanner torth na dim! mae unrhw beth yn well na dim!
f.-glas ffa Ffrengig, cidnabêns
f.-munut ffa mân
fav2 torf. -enn b., gwez-fav torf. -enn-fav b. ffawydd / coed ffaw ll. ffawydden
favenn b. -où, fav1 ffeuen
favorabl/favorapl a. ffafriol, o blaid
fazi g. -où camgymeriad, camsyniad, gwall; bai, camwedd, ffaeledd, amryfusedd
leun/ e-leizh a fazioù ennañ gwallus iawn, yn llawn gwallau/camgymeriadau
ober ur f. gwneud camgymeriad
faziañ be. camgymryd, camsynied, gwneud camgymeriad/camsyniad, cyfeiliorni, mynd ar gyfeiliorn, methu; bod ag angen/eisiau arno/arni
div eur a fazi dezhañ mae angen/eisiau dwy awr arno
n’eo ket an nerzh a fazie dezhañ ’doedd e ddim yn brin o nerth, ’roedd e’n gryf ei wala, ’roedd yn ddigon cryf
pegement a fazian dit? faint sydd arna’ i i ti?
petra ’fazi dit? beth sydd ei angen/ eisiau arnat ti? (o) faint ’rwyt ti’n brin?
faziet abf faziañ qv.
n’int ket f. d’o dever ’dŷn nhw ddim wedi methu/peidio/esgeuluso gwneud eu dyletswydd, maen nhw wedi gwneud eu dyletswydd
fazius a. gwallus; cyfeiliornus
feal a. ffyddlon, teyrngar, triw
al louzaouenn f. (bot.) briw’r march, cas gan gythraul
an dud f. y ffyddloniaid, y selogion
fealded b. ffyddlondeb, teyrngarwch
fec’h! ebych. ych (a fi)!
fed g. -où ffaith, manylyn, data; sylw
e/war f. ynglŷn â, yn ymwneud â, o ran
ober f. eus/da udb., reiñ f. d’udb. sylwi ar rth
n’em boa ket graet/roet a fed dezho ’wnes i ddim sylwi arnyn nhw
n’em boa ket graet/roet a fed pe ’oa eno pe ne oa ket ’sylwais i ddim a oedd e/hi yno neu beidio
ne roan ket a f. da draoù sort-se ’dwy’ i ddim yn sylwi ar bethau o’r fath, ’dyw pethau fel yna yn menu dim arna’ i, ’rwy’n gadael pethau fel ’na o dan sylw, ’rwy’n anwybyddu pethau fel ’na
ur f. eo mae’n ffaith
fedamdoustik ebych. gw. fidamdoustik
federal a. ffederal
federasion b. -où ffederasiwn .
feilh torf. -enn b. dalennau ll. dalen (o bapur; o fetel/fetal)
feilhañs b. -où crochenwaith, llestri
f. Henriot llestri Henriot/Kemper
f. fin/tanav tsieni
feilhenn b. -où dalen (o bapur; o fetel/fetal)
feilhennek a. haenog
feilhetiñ be. troi dail (llyfr, ayyb.)
feiz1 b. ffydd, crefydd
f. da’m buez! ar f’enaid/encos i! fo(d)lon marw! tasai Duw’n fy nharo i’n farw’n y fan!
f. (’vat!) myn asgwrn/cebyst/coblyn i! wel!
f. hon tadoù-kozh ffydd/crefydd ein cyndadau/cyndeidiau/hynafiaid
ar f. kristen y ffydd/grefydd Gristnogol
kaout f. en ub./udb. bod â ffydd yn rhn/rhth
mirout e f. cadw’i ffydd; cadw’i air
n’en deus na f. na reizh ’dyw e ddim yn ofni Duw na dyn, ’dyw e’n prisio dim am dref(e)n Duw na chyfraith dyn
terriñ e f. torri’i air
war ma/va f.! ar f’enaid/f’encos i! ar fy ngair! (’rwy’n) fo(d)lon marw!
F.-ha-Breiz (y) Ffydd a Llydaw (y cylchgrawn a sefydlwyd gan y Tad Yann-Vari Perrot)
feiz2! ebych. felly! ar f'enaid/f’encos i! (yn) wir (i ddyn byw)!
feizad g. feizidi crediniwr
fekad g. -où bripsyn, gronyn, mymryn, tipyn bach, ychydig
fekiñ be. busnesa(n)
felc’h b. -où dueg, poten ludw, cleddyf y biswail, chwarren ddu
felladenn b. -où trosedd
feller g. -ien troseddwr
felloni b. -où anfadwaith, ysgelerder
fellout/fellel (da) be. dymuno, mynnu, (y)mo(f)yn; bod ar fin, bod bron â
f. a ra din, me a fell din ’rwy’ i am, ’rwy’n dymuno, fe garwn/hoffwn i
an hini a fell a c’hell ceffyl cryf/da yw ewyllys, nid baich lle bo ewyllys
darn a felle dezho laret e oa bet kaset d’an toull-bac’h mynnai rhai ddweud / ’roedd rhai am ddweud ei fod wedi’i garcharu
ma fell dit os mynni/dymuni, os caret/hoffet ti
petra ’fell deoc’h? beth fynnwch/ garech chi? beth (yd)ych chi’n mo(f)yn? beth gymerwch chi? beth (yd)ych chi am ei gael?
me a oa aet fall ken e felle din kouezhañ ’rown i wedi mynd mor sâl/wan nes ’mod i bron â chwympo
felpenn b. -où talp, twmpyn mawr; cwlffyn, tafell drwchus
ur f. pezh kig talp/twmpyn mawr o gig
feltr g. ffelt
kreionoù f. pen/pin ffelt
femell a. benyw
femel(l)enn b. -ed benyw/menyw (bert), clatsien (ffig.), pishyn (ffig.)
feneant1 a. diog(lyd), pwd(w)r
feneant2 g. -ed pwdryn, diogyn, un diog(lyd)/ pwd(w)r
feneantez b. -ed pwdren, merch/menyw/gwraig ddiog(lyd)
fenestr g. -i, -où ffenest(r)
feniks g. -ed ffenics
fennañ be. arllwys, tywallt; colli, sarnu; llifo drosodd, gorlifo, goferu, ymarllwys, gwasgar(u)
fenomenon g. fenomenoù ffenomenon, rhyfeddod
fenoz adf. heno: heddi(w), nawr, y dydd sydd ohoni
f. kentañ heno nesa’
mil f. yn ddiweddar/hwyr iawn (heno)
fent g. ffraethineb, hiwmor; hwyl, sbort, sbri; doniolwch, difyrrwch, digrifwch
kaout f. cael hwyl/sbort/sbri
laka(a)t ub. da gaout f., gwneud/peri i rn chwerthin, hala rhn i chwerthin
mil f. llawer o hwyl/sbort/sbri
ober f. eus/gant ub. chwerthin am ben rhn, cael hwyl am ben rhn, gwneud sbort/sbri am ben rhn, gwatwar rhn
fentigell b. -où jôc, stori ddigri’
ur f. bet klevet seizh kant gwech hen stori ddigri’ / hen jôc a glywyd hyd at syrffed
fentigellañ be. cellwair, jocan; adrodd straeon digri’
en ur f. â’i dafod/thafod yn ei foch/ boch (ffig.), dan gellwair/chwerthin, yn gellweirus
fentigeller g. -ien digrifwr, gwamalwr, un cellweirus/doniol, cellweir(i)wr
fentigellerezh g. digrifwch; hiwmor
fentus a. doniol, digri’; hynod, od, chwerthinllyd
feoñal be. clecian, hisial (sŵn saim twym)
fer1 g. -où haearn smwdd(i)o/stilo, stil
fer2 torf. enn b. ffacbys
feradenn b. -où smwddad, stilad
fer(r)añ be. gw feriñ
ferc'hier ll. forc'h qv
ober f. houarn (ffig.) bwrw cyllyll a ffyrc (ffig.), bwrw hen wragedd a ffyn (ffig.), ei harllwys hi, diwel/tywallt y glaw, stido bwrw
ferenn1 b. -où lens
ferenn2 b. -où sosban, crochan
fererez b. -ed gwraig yn smwdd(i)o/stilo o ran ei gwaith
feriñ be. smwdd(i)o, stilo; ei baglu/gwadnu/heglu/ sgathru hi, rhoi ei draed/thraed yn (y) tir, cymryd y goes
ferv a. cadarn, di-syfl, di-gryn, di-ildio, diysgog, safadwy; ffyrnig
fesant g. -ed ffesant
feskenn1 b. -où, fiskinier; divfeskenn ffolen, boch pen-ôl, tin; pedrain, crwper
feskennoù (bochau) pen ôl, tin, part ôl
feskenn2(ad)1 b. -où bwndel, sypyn
feskennad2 b. -où ffolen; coten/crasad/ crasfa ar ei ben/phen ôl, chwip din
feskennek a. tindrwm
feson b. -ioù dull, modd, ffordd; argoel, golwg, graen; ymarweddiad; cwrteisi
f. dour/(a) c’hlav ’zo ganti mae graen/golwg glaw arni, mae glaw ynddi, mae hi am law
f. vat eo mae’n arwydd dda, mae’n argoeli’n dda
f. vat ’zo gant an amzer, f. vat ’zo ganti mae’r tywydd yn argoeli’n dda, mae’n argoeli’n dda
e f. mewn ffordd, mewn rhyw fodd
e kement f. a zo ym mhob dull a modd
diouzh f. yn ôl pob golwg, mae’n debyg
diouzh va/ma f. yn unol â’m chwaeth, ’rwy’n ei hoffi/fwynhau
boued diouzh va/ma f. bwyd wrth fy nant/ mlas, bwyd ’rwy’n ei hoffi/fwynhau
gwellaet eo e f. mae wedi gwella’i olwg/wedd, mae golwg well arno
hounnezh ne sav ket f. gozh dezhi ’dyw honna ddim fel petai’n heneiddio, ’does dim golwg/graen heneiddio ar honna
n’en deus ket f. yac’h ’does dim golwg iach arno
fesonet abf fesoniñ qv.
f.-mat eo mae wedi’i ffurfio’n dda; mae wedi’i gynllunio/chynllunio’n dda; mae golwg dda arno/arni, mae mewn cas cadw da (corfforol); mae’n argoeli’n dda (am y tywydd)
f.-fall eo an amzer mae hi’n argoeli’n wael (am y tywydd)
hennezh a zo f.-fall! mae golwg wael arno / ar hwnna!
fesoniñ be. edrych, ymddangos
fest g. -où gŵyl; gwledd, ffest; neithior
f. al lustradenn parti dyweddïo
f. ar pemoc’h / an hoc’h swper lladd mochyn
f. ar vazh blas y gansen/wialen/ffon, ffonnod, crasfa/coten/cweir/lardad â’r gansen/wialen/ffon
ober f. gwledda, gloddesta
ur f. eured gwledd briodas, neithior
f.-deiz twmpath dawns / gŵyl werin (yn y dydd)
f.-noz twmpath dawns / gŵyl werin (fin nos)
festailh b. -où gwledd ddyweddïo
festañ be. gwledda, gloddesta
feteiz adf. (yn y gorff. neu yn y dyf.) heddi(w)
fetis a. tev, trwchus; clos; cryno; cywasgedig; maethlon; sylweddol; diriaethol
ur pred f. ha fonnus pryd maethlon a sylweddol
un avel f. gwynt garw/cynddeiriog
feuilhenn b. -où dalen (o bapur, o fetel )
feukañ be. (ffig.) rhoi ergyd/hergwd (i), bwrw/ taro, rhoi sioc (i), ysgytio; digio, damsang/ damsiel/sathru ar droed/gorn (ffig.), tramgwyddo, pechu
f. un den digio/tramgwyddo/pechu rhn, damsang/sathru ar droed/gorn rhn
feuls a. ffyrnig, byrbwyll, gwyllt, garw, chwyrn; tanbaid (am berson), cynddeiriog
ar plac’h a gaoze f. ouzh he mamm ’roedd y ferch yn siarad yn gas/arw â’i mam
feulster g. -où ffyrnigrwydd; cynddeiriogrwydd; gerwinder (am y tywydd)
feulzañ be ffyrnigo, gwylltio/gwylltu, cynddeiriogi, mynd yn ffyrnig/grac/wyllt/wynad/ynfyd/ benwan (walocs) /holics
feulzstourmer g. -ien brawychwr
feunteun b. -ioù ffynnon
feur1 b. -ioù ffwr
ur vantell f. cot ffwr
feur2 g. -ioù cytundeb; cyfradd, graddfa; treth; pris y farchnad; cyfeiriad, ffordd
f. ar c’hampi cyfradd llog
f. ar peoc’h cytundeb heddwch
gwerzhañ/prenañ diouzh f. gwerthu/ prynu ar bris y farchnad / yn ôl pris y farchnad
labourat diouzh f. gwneud gwaith tâl, gweithio ar dasg/job a chwpla/ (di)bennu/gorffen, gweithio ar hur
f.-emglev cytundeb gwaith; cytundeb heddwch
f.-eskemm cyfradd/graddfa gyfnewid
f.-eured cytundeb priodas
feurdeukat be. twrio, tyrchu, rhoi/hwpo’i drwyn/thrwyn yn / i mewn (i)
feurm gb. -où ffarm/fferm; rhent; prydles, les
e/diouzh f. ar rent
f.-skrid cytundeb
feurm(i)er g. -ien tenant; ffarmwr/ ffermwr
feurmiñ be. rhentu, prydlesu; cymryd ar rent (diouzh ub. gan rn ); gosod/rhoi ar rent (da ub. i rn) ; hurio
fezier ll. foz qv.
fich-fich adf yn llawn cyffro, yn gyffro i gyd, ar waith i gyd, yn aflonydd, heb allu bod/aros yn llonydd am eiliad, fel ’tai llyngyr arno/arni
fich-trubuilh g. aflonyddwr, corddwr (ffig.), cynhyrfwr, cythryblwr, prociwr, terfysgwr
fichal/fichañ be. symud, cyffro, ystwyrian; cyffroi; siglo/ysgwyd; chwifio, cyhwfan; gwisgo, taclu; addurno, harddu; paratoi
f. koan paratoi swper / cinio nos
en em f. gwisgo/taclu’n grand/swanc; ymbincio, pinco, twtio’i hunan
fiched g. -où poced, coden
fichenn b. -où ffurflen; carden fynegai, slip
f. evit klask labour ffurflen gais am waith
ficher g. -ien addurnwr; atgyweiriwr; aflonyddwr, cynhyrfwr, cythryblwr, prociwr, terfysgwr
fichet abf wedi gwisgo/taclu'n dda/chwaethus/ grand/swanc; wedi'i (h)addurno; wedi’i gymennu/chymhennu, wedi’i dacluso/thacluso, cymen, taclus; wedi’i baratoi/pharatoi
marc’hadurezh f. a zo hanter werzhet teg pob hardd, mae’r wedd/olwg allanol yn hollbwysig
f.-brav/-kaer/-cheuc’h wedi gwisgo/taclu’n hardd/smart/grand
fidamdoustik! fidamdoue! ebych. myn asen/ asgwrn/diain i! ar f’enaid/f’encos i!
fidel a. ffyddlon, teyrngar, selog
f. evel un alc’hwez mor ffyddlon ag allwedd
an dud f. y ffyddloniaid, y selogion
fideled ll. ffyddloniaid, selogion
fier a. balc’h; hyderus
ne oa ket gwall f. ’roedd e braidd/ dipyn yn ofnus
f.-droch/-ruz/-sot eithriadol (o) falch, sobor o falch, hyderus dros ben
fiez torf. -enn b. ffigys ll. -en
f.-real datys
fiezenn 1 b. -ed ffigysbren
fiezenn2 b. -où ffigysen
fifil g. aflonyddwch, cyffro, cynnwrf
fifilañ be. gwingo, troi a throsi, bod ar waith i gyd; aflonyddu, ysgwyd, chwifio
dihan da f. ’ta! bydd/aros yn llonydd w!
figus a. anodd ei blesio/phlesio (ynglŷn â bwyd), cysetlyd, misi, ffyslyd, dicra
ober beg/genou f. dirak udb. codi/troi’i drwyn/thrwyn ar rth, wfft(i)o rhth, bod yn feirniadol o rth, gweld bai ar rth
fiker g. pigyn (yn och(o)r rhn)
ur f. ’m eus mae gen i bigyn yn f’och(o)r
filañ be. plygu, ild(i)o; gwisgo, taclu,; rhoi
fil da sae nevez gwisg dy wisg newydd, tacla dy ffrog newydd
mall am eus da f. va/ma botoù nevez ’rwy’n awchu/ysu am wisgo fy sgidiau newydd
filc’hi/filc'hier ll. falc'h qv.
filenniñ be. llifo, rhedeg (am does ayyb.); (ffig.) seboni, darbwyllo drwy organmol
filhor g. -ed mab bedydd
filhorez b. -ed merch fedydd
filip g. -ed aderyn y to; (iaith plentyn) wili (iaith plentyn)
filipat be. gwawch(i)an/gwawch(i)o, sgrechen/ sgrechian (am adar y to); gweiddi, bloeddio, gwichal, sgrechen/sgrechian (am blant)
film g. -où ffilm
filmañ be. ffilm(i)o
filmaozer g. -ien cynhyrchydd ffilmiau
filostat be. gw. c’hwilostat
filoster g. -ien gw. c’hwiloster
filouchañ be. sleifio, ymlithro, ymwthio’n llechwraidd
filouter g. -ien lleidr, cipiwr, pigwr poced(i); twyllwr, cafflwr, dyn anonest, adyn, cnaf, dihiryn
filozofek a. athronyddol
filozofer g. -ien athronydd
filozofi b. athroniaeth
filozofiañ be. athronyddu
filozofiezh b. -où athroniaeth (pwnc)
filzier ll. falz qv.
fin1 a. glew, dechau; deallus, clyfar; hirben; cyfrwys; llednais; coeth, cain; pur; mân, manwl; main, tenau (am ddefnydd); amheuthun, da
f. evel al louarn yn gyfrwys fel cadno, fel cadno o gyfrwys
boued f. bwyd amheuthun
gwin f. gwin da
hennezh ’zo paotr fin! mae e/hwnna’n fachgen/fachan glew/dechau! mae’n ddyn clyfar/hirben! mae e/o’n gyfrwys!
fin2 b. terfyn, diwedd, pen (draw); diben
a-benn ar f. o’r diwedd,; yn y diwedd; ymhen hir a hwyr
a-benn f. ar miz erbyn diwedd y mis
betek f. ho puhez hyd ddiwedd eich oes
n’az peus f. c’hoazh? ’dwyt ti ddim wedi cwpla/dibennu/gorffen eto?
n’eus f. ebet dezhañ ’does dim diwedd/terfyn arno/iddo, mae’n ddiddiwedd/ddi-baid/ddi-ball, ’does dim pen draw iddo
findaoniñ be. torri, briwa; dinistrio/distrywio;; gollwng (i’r llawr), gadael i gwympo
galoupat ken na findaon/e mynd fel cath o dân / fel cath i gythraul, mynd ar garlam, carlamu nerth ei draed/thraed
finesa b. cyfrwystra, ystryw, cast; craffter
f. ’zo gwelloc’h eget/evit nerzh gwell cyfrwystra na nerth/grym, oni bydd gryfyfrwys bydd
dre f. yn gyfrwys/ystrywgar, dan din
(ar) Finland, Bro Finland b. (y) Ffindir
Finlandad g. Finlandiz brodor o’r Ffindir
finneg g. Ffineg
fiñv g. -où cyffro, cyffrad, symudiad, osgo
f.-difiñv yn symud yn ôl ac ymlaen; yn llawn cyffro, yn gyffro i gyd, ar waith i gyd, heb allu bod/aros yn llonydd am eiliad, fel ’tai llyngyr arno/arni
fiñval be. cyffro, symud, ystwyrian
f. gant an avel chwifio/siglo/ysgwyd yn y gwynt / gyda’r gwynt
fiñvez b. -ioù (hynafol) pen, diwedd (am fywyd)
war e finvezioù ar fin marw, ar ben, ar ei wely angau
fiñvezañ be. dibennu, gorffen, cwpla; marw
fiñvskeudenn b. -où ffilm
fiñvskeudennour g. -ien cynhyrchydd ffilm(iau)
fiñvus a. symudol; diwyd, prysur
firbouch g. cyffro, bywyd, mynd-a-dod, stŵr
firbouchal be. chwilmenta(n), chwil(i)o (a chwalu), chwilota, ffereta, twrio, tyrchu; mynd (a dod), bod ar waith, bod yn llawn cyffro/ffwdan; gwingo
firc’hier ll. forc’h qv.
ober f. houarn gw. ferc’hier
firitelleg g. un hirgoes/heglog, heglyn
firitellek a. hirgoes, heglog, yn goesau i gyd
fisel1 torf. -enn b. llinyn, cordyn/cortyn (tenau)
fisel2 g. -ed brodor o ardal Rostren-Mael-Karaez
fiselenn b. -où tamaid o linyn/gordyn
fiseliñ be. clymu (â llinyn/cordyn/cortyn)
fiskal a. ardderchog, campus, gwych, rhagorol, i’r dim, di-ail, na ellir mo’i well, siort orau
fiskoan b. -ioù gwledd/swper noswyl Nadolig; byrbryd cyn noswylio
fistilh(erezh) g. cleber, lap; trydar; murmur (ffrwd, nant)
fistilhat be. clebran, lapan; trydar
fistilher g. -ien clebryn, lapyn
fistilherez b. -ed clebren, lapen
fistoul1 a. anhywaith, aflonydd, bisi (ar laf.), methu/ffaelu cadw’n llonydd, ar waith i gyd
fistoul2 g. cyffro
bezañ f. war ub. bod yn gyffro i gyd, bod ar waith i gyd, bod yn aflonydd
fistoulat be.symud; siglo, ysgwyd (am gi); cael cyfathrach rywiol (â merch)
f. e lost siglo’i gwt, ysgwyd ei gynffon
f. e lost d’ub. (ffig.) ymgreinio o flaen rhn, cynffonna ar rn, gorganmol/seboni rhn, llyfu/llyo tin rhn (ar laf.)
f. e lost e pep lec’h mynd gyda’r cŵn a’r cadnoid, seboni pawb, bod yn Sioni-bob-och(o)r
fistouler(-e-lost) g. -ien crafwr, cynffonnwr; gwenieith(i)wr, llyfwr (tin), sebonwr/sebonyn
f.-e-l. d’an eil tu kerkoulz ha d’egile Sioni-bob-ochor
fistoulik a. aflonydd; bywiog, heini, sionc, egnïol
ober e f. d’ub. gw. fistoulat e lost d’ub.
fiziad g. -où buddsoddiad
ur f. war hir dermen buddsoddiad hirdymor
fiziañs b. ffydd, hyder, ymddiriedaeth
f. ’meus ’rwy’n ffyddiog/hyderus/ obeithiol, ’rwy’n hyderu/gobeithio
gant f. yn ffyddiog /hyderus /obeithiol, yn llawn ffydd/hyder/gobaith
kaout f. en ub. bod â ffydd / bod ag ymddiriedaeth yn rhn
laka(a)t f. en ub. ymddiried yn rhn
fizier g, -ien buddsoddwr
fiziout (en) be. ymddiried (yn; mewn); dibynnu (ar)
flach g. symud(iad), cyffro
flachañ be. symud, cyffro
flac’h1 b. -(i)où ffon fag(a)l
flac’h2 b. -où, divlac'h pant y llaw
flac'had b. -où dyrnaid; cernod, cledren, bonclust, clusten, clowten, clatsien, pelten, wheret
f. a dalv skouarnad brawd mogi yw tagu, man a man (â mwnci/Sianco)
flaer g. drewdod, aroglau/gwynt cas
taoler a rae f. ’roedd yn drewi
flaeriañ be. drewi, gwynto (ar laf.)
chom da f. aros yn hir yn y gwely (yn y bore)
flaerius a. drewllyd
flagenn b. -où pwll(yn) dŵr; ceunant/hafn laith
flak a. gwan; di-flas, diflas, ansylweddol merfaidd (am fwyd a diod); gwan, anghyson, anwadal, di-ddal, chwit-chwat, cyfnewidiol, simsan, llipa, meddal (am berson), di-asgwrn-cef(e)n (ffig.)
f. e yalc’h ei boced yn wag
kafe f. coffi gwan/tenau/diflas
flakenn b. -où dyn bregus/gwanllyd/ gwantan/ nychlyd; gwraig/menyw/ dynes fregus/wanllyd/wantan/nychlyd; gwendid, marweidd-dra, nychdod
f. ’zo war al labour ha f. ’zo war al loened mae lleihad/gostyngiad mewn cynhyrchu a gostyngiad ym mhris creaduriaid
flamboesa be. casglu/crynhoi/hel afan/mafon
flamboez torf. -enn1 b. afan(/afans ar laf.) ll. -en, mafon ll. -en
flamboezenn2 b. -ed llwyn afan/mafon
flamboezenn1 b. -où afanen, mafonen;
flamm1 a. fflam, disglair, llachar; newydd fflam/sbon; ifanc; iach yr olwg
en oad f. yn yr oed(ran) tyner, yn ifanc iawn
flamm2 adf fflam, sbon; yn ifanc
nevez-f.(-flimmin) newydd fflam, newydd sbon (danlli)
yaouank-f. ifanc iawn
flamm3 b. -où, flemmen fflam
flammañ be. cynnau, cydio (am dân); llosgi’n fflamau, fflamio, goleuo
flamminañ be. llosgi’n fflamau, fflamio; fflachio, disgleirio, goleuo
flañch1 g. -où toriad, endoriad; agoriad (medd.)
flañch2 torf. -où rhidens, ymylwe
flañchañ be. torri (ag erfyn miniog); agor, gwneud agoriad (medd.)
flanell g. gwlanen
flaner g. -ien cynffonnwr, ymgreiniwr, crafwr (ffig.), gwenieithwr, sebonyn, llyfwr (tin), tafod teg
Flandrez ell. Fflandrys
Flandrezegad g. Flandreziz brodor o Fflandrys
flaouiañ be. hollti
flap1 g. cleber, clegar, lap
flep-f. llawer o gleber/glegar/lap
flap!2 ebych. fflop! (i fynegi sŵn rhn neu rth yn taro dŵr ayyb.)
flapaj b.-où clec(s)
flapañ be. fflapan/fflapio, curo/clatsio (adenydd); clebran, clegar, lapan
flaperez b. -ed clebren, clecen, lapen
flastrañ be. gwasgu, mathru; diddymu; llethu, diffygio
f. dindan/gant e dreid / he zreid sathru, damsang/damsiel
flastrenn b. -où potsh, stwnsh
f. avaloù-douar potsh/stwnsh tato/tatws
flatoullat be. clapian, clecan, cario clap/clecs
flatrañ be. bradychu, cario clecs/straeon (am), clecan (am), clapian (ar), prepian (am/ar), dinoethi
flatrer g. -ien bradwr, bradychwr, clecyn, clapiwr, prepiwr
flatrerezh g. brad
flav1 a. tafodrydd, siaradus; di-drefn, anhrefnus, anniben, difater, di-hid, didoreth, diofal, meddal, di-asgwrn-cefn, llipa; chwit-chwat, di-ddal, anwadal, mympwyol, oriog, simsan; ysgafala,
un tamm brav a f.-f. a oa ’roedd hi’n anhrefn/ annibendod/llanast llwyr, ’roedd popeth blith-draphlith / yn sang-di-fang, ’roedd hi’n siop siafins / yn draed moch, ’roedd hi fel tŷ Jereboam, ’roedd twll top yno (ar laf.)
flav2 ebych. clatsh/glatsh! clec! (i ddynodi sŵn byr a disymwth)
flebit g. fflebitis, llid y gwythiennau
flec'h ll. floc'h qv.
flec’hal be. sgwlcan (bwyd ar hyd tai), sgramio bwyd, sbwnjan (ar laf.)
fled g. -où rhyw lun ar wely; gwely (ar long neu drên), bync
flegenn b. -où tamaid o gig gwydn/gwddyn, tamaid o gig yn llawn gwythi/gïau; person anniben (gwraig fynycha’); slwt, putain
flemm(ad) g., flemmadenn b. -où pig(i)ad, brath(i)ad; brech(i)ad; brath(i)ad â’r tafod, gwawd, gwatwar
flemmañ be. pigo, brathu (+ ffig.); gwanu; brechu; bychanu, difrïo, difenwi, dilorni, diarhebu, gwawdio; dal(a) (ffig.), twyllo; ysgogi, (y)sbarduno; cydio, gafael (am y gwynt), torri hyd at yr asgwrn (ffig.)
f. a ra an avel mae’r gwynt yn fain/ llym, mae’n cydio/gafael
ret eo lemmañ araok f. rhaid bod/ gwneud yn siŵr o’r ffeithiau cyn beirniadu/difrïo
flemmen ll. flamm qv.
flemmer g. -ien brathwr, pigwr, bipsyn, un pigog/gor-feirniadol/sarcastig, un llym ei dafod
flemmet abf flemmañ qv.
f. brav on bet gantañ ’rwy wedi cael fy nala/nhwyllo’n bert ganddo
f. eo bet mae hi wedi llyncu corryn/pry’ (ffig.), mae wedi cael ei rhoi o dan ei gofal
flemm-douar g. flemmoù -d. (bot.) mwg y ddaear (cyffredin/meddygol)), cwd y mwg, coden fwg, mwglys, pwff (y) mwg
flemmika be. pigo/brathu cyson a mynych
flemmus a. brathog, llym, deifiol, pigog
fleñch torf. -enn b. ffrensh, ymylwe, rhidens
fleur torf. -enn b. (bot.) blodau ll. blodyn (gardd)
f. an hañv blodau (y)menyn, sawdl y fuwch
f. (penn-)kamm cennin Pedr, daffodil
f. pod mynawyd y bugail
brenn f. paill
e f. e/he yaouankiz ym mlodau’i (d)dyddiau
e f. yn ei flodau/blodau
fleurenn b.-où, fleur (bot.) blodyn (a ffig. am ferch bert); cariadferch; gwyryfdod
f. an holl verc’hed y berta’ o’r merched i gyd / o’r holl ferched
fleuriennet abf blodeuog
fleurisañ be. blodeuo; addurno â blodau
fleüt b. -où ffliwt
fleütal be. canu'r ffliwt
flibous a. llipa, meddal
flik g. -ed (ar laf.) bobi, plisman/plismon
flimmin: nevez-flamm*-f.
flip1 g. -où llabed, clusten
flip2 g. diod o ddŵr twym a siwgwr a seidr a brandi
flipad g. -où fflipen, posen, wheret, dyrnod
ur f. mat a hent tipyn o ffordd
flipadenn b. -où chwip(i)ad, brath(i)ad
flipat be. clecian chwip; chwip(i)o; (ffig.) clebran, clegar, lapan
tro d’an dud da f. (yn) achos i bob(o)l/ddynion siarad, (yn) achos i fod yn destun siarad
flipata be. clecian chwip sawl gwaith; ei dweud hi(’n hallt), ei dweud hi’n fân ac yn fuan
flistr g. -où chwistrell
dour- f. dŵr soda
flistradenn b. -où ffrwd, pistyll(i)ad; chwistrell(i)ad
flistrañ be. ffrydio, pistyllu; chwistrellu
flistrerez b. -ed chwistrell (teclyn)
flistrerez-dour b. -ed-dour sigl-(d)i-gwt, tinsigl, brithyn y garn
floc'h g. flec'h gwas bach; cariad, sboner
flod1 g. masnach anghyfreithlon, nwyddau gwaharddedig
dre f. yn anghyfreithlon
gwin f. gwin gwaharddedig
flod2 g. -où llif, llifeiriant; fflyd
war f. yn llifo, yn llifeiriant
flodac’het abf mewn cyflwr gwael/truenus
flodañ/flodiñ be. smyglo
floder/flojer g. -ien smyglwr
floderezh g. masnach anghyfreithlon, marsiandïaeth waharddedig
flojenn b. -où llety, lloches; gîte; corcas/corcyn (rhwyd bysgota)
flondrenn b. -où cwm bach/bychan; ceunant, hafn; cafn (rhwng dau do), fali
flotantenn b. -où crys, blows(en)
floupañ be. bwyta’n awchus/llyminog a swnllyd; llarpio, llowcio, lleibio, llwfian, sglaffio
flour1 a. llyfn; meddal, melfedaidd (llais); rhwydd (ei barabl/pharabl)
f. e borpant/groc’hen yn llyfn/ sidanaidd ei chot (am gath); (ffig.) yn llawn ei got, yn llond ei groen, yn fwy na llond ei gadair
galleg f. Ffrangeg coeth
komzoù f. geiriau tyner
ober lagad f. llygadu’n gariadus
flour2 adf yn llyfn; yn feddal; yn huawdl/rhwydd
komz a rae f. siaradai’n rhwydd; siaradai’n dyner
flourad g., flouradenn b. -où anwesiad, ‘da’ bach (iaith plentyn)
flourañ be. llyfnhau; anwesu, canmol (â llaw), maldodi, rhoi maldod/mwythau (i), mwytho, anwylo
f. e gein / he c’hein d’ub. (ffig.), gorganmol/seboni rhn, llyfu/llyo tin rhn ( ffig. anweddus), cynffonna ar rn, ymgreinio o flaen rhn
hennezh ’zo flouret e borpant mae e/ hwnna wedi tewhau / wedi magu bloneg
flourdiliz torf. -enn b. lili, fleur de lis
flourenn b. -où lawnt, glaswellt llyfn a mân; cyffyrddiad ysgafn; haenen ysgafn/denau
flouretour g. -ien crafwr, cynffonnwr; gwenieith(i)wr, llyfwr (tin), sebonwr/sebonyn
flourig g. -où anwesiad, ‘da’ bach (iaith plentyn)
ober f. dezhañ ei anwesu, rhoi ‘da’ bach iddo (iaith plentyn)
flourikat be. anwesu, canmol â llaw, maldodi, rhoi (da) bach (i), rhoi maldod/mwythau (i), mwytho, anwylo
fludenn b. -ed clebren, clecen, lapen
fludennañ be. clebran, clecan, lapan, hel clecs
fludenner g. -ien clebryn, clecyn, lapyn
flugaj g. -où dwli, lol, sothach
kontañ f. siarad dwli/lol/rwtsh, brawlan, rwdlan, paldaruo, malu awyr
flugez torf. organau’r corff; ymasgaroedd
kontañ/tennañ f. d’ub. palu celwyddau wrth rn
kae da gontañ f. da lec’h all! tyn y goes arall! dos i grafu dy fol (efo ewinedd dy draed)!
lonkañ f. llyncu pob stori/celwydd
flumm g. -où fflem, crawn (y fron), cron-boer, llysnafedd
flummañ be. rhoi cot(en)/curfa/cweir i rn, curo/trechu rhn; claddu (bwyd), llarpio, llowcio, lleibio, llwfian, stwffo, sglaffio
flutañ be. gwario/hala yn ofer, gwastraffu (am arian)
flutenn b. -où gwddwg/gwddf llest(e)r
fo(e) gb. gwres (tân; twymyn)
f. ennañ/enni ar dân, yn llawn angerdd
ur wech ar miz ne oa ket fo unwaith y mis ’doedd/’fyddai dim gwres
foar b. -ioù ffair, marchnad
f. Bont-’n-Abad marchnad Pont-’n-Abad
F. an Nec’h Ffair Montroulez
F. Vikael Ffair Fihangel (ffair gyflogi)
klask bezañ er f. hag er park war un dro ceisio gwneud dau beth yr un pryd
kas ub. d’ar f. / da f. an tri mil / da f. ar c’hwitelloù dodi rhn i fynd, danfon rhn i ffwrdd / hala rhn bant yn ddiymdroi
laka(a)t f. war stal ub. rhoi eiddo rhn ar werth
mont da f. an diaoul/ifern mynd bant / i ffwrdd / ymaith yn bell / ymhell
ober f. vat cael diwrnod da (o werthu), cael pris da, taro bargen dda
plas-ar-f., plasenn-/tachenn-f. cae ffair
unan a bep f. un o bob pâr
ur votez a bep f. esgid o bob pâr, dwy esgid heb fod o’r un pâr
foarlec’h g. -où cae ffair, maes marchnad; marchnad ( y lle)
foei! ebych. wfft! rhag cywilydd!
foeltr1 g. bollt; llucheden, mellten; diawl, cythraul
f. biken/biskoazh/mui! (gyda bf neg.) byth bythoedd/mwy/tragwyddol!
f. den (gyda bf neg.), f. hini ebet (diawl o) neb, neb/un o gwb(w)l / yn y byd, undyn byw, enaid byw (o neb), un wan jac (ar laf.)
gant ar f. fel llucheden/mellten, ar frys/garlam/ wib, fel cath i gythraul
ke(rzh) gant ar f.! cer/dos oddi yma ar unwaith! cer/dos i’r diawl!
mont/skarzhañ gant ar f. mynd fel cath o dân / fel cath i gythraul
den a f.-forzh un/dyn beiddgar i’w ryfeddu, person herfeiddiol/rhyfygus
foeltr2 torf. -enn b. lluched ll. -en, mellt ll. -en
foeltrañ be. difetha, dinistrio, briwa, darnio, chwalu, rhacsan; lluchio/pelto (yn wyllt/ gynddeiriog); annibennu, troi’n sang-di-fang; diddymu, dirymu; bradu, gwastraffu, afradu; bod bron â thorri, bod ar fin torri
f. da c’hoarzhin bloeddio chwerthin, dechrau chwerthin yn aflywodraethus, chwerthin dros y lle / dros bob man
f. e zanvez hala/gwario’i eiddo i gyd, mynd drwy’r cwb(w)l
ken e foeltre nes ei fod/bod bron â thorri / ar fin torri
ken na foeltr faint (fyd) a fynner; digonedd; llaweroedd, rif y gwlith, yn ddirifedi
foeltrenn a. (o flaen enw) anferth, aruthrol, enfawr
ur pezh f. ki ci anferth/enfawr, clamp o gi
foeltret abf foeltrañ qv.
bezañ f. cael ei daro/tharo â llucheden/mellten/bollt; cael ei (d)dinistrio; cael ei friwa/ briwa
foenn g. -où gwair, glaswellt
f. en deus en e rastell mae e’n graig o arian, mae digon o fodd/arian/hatlins gydag e, mae ar ben ei ddigon, mae e’n ariannog/gyfoethog/ gefnog
da vare ar f. adeg y cynhaeaf gwair
e-pad ar f. yn ystod y cynhaea’
kalzañ/serriñ f. cywain gwair
miz ar f. Gorffennaf
ober (ar) f. gweithio ar y gwair
serriñ ha charreat f., eostiñ f. cynaeafu gwair
foenneg b. -i,-où, foenneier cae gwair; tas wair
mont eus ar f. d’ar menez gwerthu’r hawddfyd i brynu gofid, mynd o le da i le gwael, newid lle er gwaeth
mont eus ar menez d’ar f. mynd i feysydd brasach, mynd i borfeydd mwy gwelltog, gwella’i (h)amgylchiadau, gwerthu gofid i brynu hawddfyd
foeon torf. -enn b. (bot.) cennin Pedr ll. cenhinen Bedr, daffodil; croeso'r gwanwyn, narsisws
foer(ell) b. dolur rhydd
savet ’oa f. en va loeroù fe ges i lond bola/twll o of(o)n
fo(u)et g. -où chwip, ffrewyll
an hini ne zebr ket a voued n’en eus ket nerzh da strakal e f. daw bola’n gef(e)n, rhaid i adar mân / rhaid i bob ceg gael bwyd, y ceffyl a bawr a bâr
kemer f. an nor ei gwneud hi am y drws, ei gwadnu/heglu/sgathru hi allan/mas oddi yno
reiñ f. an nor da ub. cau’r drws yn glec yn nannedd/wyneb rhn, hala/troi rhn bant yn ddiymdroi, dodi rhn i fynd yn ddiseremoni/ chwyrn
f.-boutik methdaliad; methdalwr
graet en deus f.-boutig mae e wedi mynd yn fethdalwr, mae’r hwch wedi mynd drwy’r siop gydag e, mae hi wedi mynd i Dre-din arno, mae’i fusnes wedi mynd i’r clawdd
ur f.-e-voutig/-stal/-drantell gwariwr ofer, un yn hala/gwario’r cwb(w)l (ar ddiod fynycha’), un halfawr, afradwr; methdalwr
f.-bro crwydryn, trempyn, tramp
fo(u)etañ be. chwip(i)o; gwario’n afradlon; ; curo, pwn(i)o, taro; arllwys, tywallt (am y glaw); chwythu’n arw/gryf
f. a ra e wreg mae’n cledro/curo/pwn(i)o’i wraig
f. bro crwydro, teithio, trafaelu
f. e arc’hant hala/gwario’i arian
f. e beadra hala/gwario’i eiddo/ ffortiwn
f. e stal/voutikl mynd yn fethdalwr, mynd i Dre-din
kas ub. da f. bro hala rhn bant, gyrru rhn i ffwrdd, anfon rhn ymaith
f. hent teithio milltiroedd, mynd cryn bellter
f. o divaskell chwifio eu hadenydd
en em f. chwip(i)o’i hunan; ymladd â’i gilydd, cledro/pwn(i)o’i gilydd
paour a c’hounez paour a foet - paour n’en deus ezhomm yalc’h ebet un yn dal(a) llygoden a’i bwyta hi
foeter-bro g. -ien-vro crwydryn, trempyn/ tramp
folk(lorek) a. gwerin
folklor g. llên gwerin, traddodiad gwerin
folkloraj g. -où rhth ffug-werin
foll1 a. angall, gorffwyll, gwallgof, lloerig, ynfyd, o’i gof/chof, cynddeiriog; gwirion, hurt, dwl, twp, hanner call a dwl, hanner pan; gwyllt, tymhestlog, cynddeiriog (am y môr, gwynt)
f.-mik gwallgof ulw, cwb(w)l wallgof, ynfyd gorn, penwan walocs, cacwn gwyllt/ulw; dwl bared/bost, cwb(w)l hurt
f.-mik out! mae eisiau berwi dy ben di!
foll2 g. -ed gwallgofddyn, ynfytyn, dyn wedi colli’i bwyll, peth angall/gwallgof; hurtyn, un hanner call a dwl / hanner pan
follañ be. gwallgofi; colli arno/arni’i hun(an), mynd yn wallgo’/gynddeiriog/ ynfyd/benwan/gacwn, mynd (mas/allan) o'i gof/chof, gwylltio, cynddeiriogi
follenn b. -où dalen (o bapur); plat (o fetal/fetel)
daou du d’ar f. dwy och(o)r y ddalen, bob och(o)r i’r ddalen
ur f. aour gorchudd o aur
ur f. baeamant papur pae
ur f. vel haenen o fêl
f.-ha-f. bob yn ddalen, fesul dalen, un ddalen ar y tro, un ddalen ar ôl y llall
f.-nij taflen
follennata be. troi dail (llyf(y)r, ayyb.)
follentez b. gwallgofrwydd, ynfydrwydd; ffwlbri, ffolineb, dwli, lol
o peuriñ e park ar follentez edo ’roedd e/hi wedi drysu / wedi colli arno/arni’i hun(an) yn lân, ’roedd yn ei fyd bach / yn ei byd bach ei hun(an)
fon(n)abl/fon(n)apl a. helaeth; mawr, swmpus, sylweddol; cyflym, clou, chwim
un tamm kig f. tamaid sylweddol/ diogel/mawr o gig
fon(n)abl/fon(n)apl adf yn helaeth; yn fawr/ swmpus/sylweddol; yn gyflym/glou/chwim
mont f. mynd yn gyflym/glou
fonem g. -où ffonem
fonetik g. seineg
fonetikel a. seinegol
fonetikour g. -ien seinegwr
fonnañ be. bod yn helaeth/lluosog/niferus/ddibrin; ffynnu, cynyddu; bwrw/camu ymlaen
fonnus1 a. dibrin, niferus, helaeth, toreithiog; cynhyrchiol; cynhwysfawr, sylweddol, swmpus; cyflym, clou, chwim; bywiog; diwyd, dyfal; maethlon; trwm (am law ac am berson); tew, byrdew, llond ei groen/chroen; buddiol, manteisiol
f. eo an avaloù er bloaz-mañ mae digonedd/ llawnder/toreth /cnwd da o afalau eleni
f. eo an traoù amañ mae digonedd/toreth (o bethau) yma, ’does dim prinder (o ddim) yma
ur pred / un tamm boued pryd (o fwyd) sylweddol
ur paotr f. bachgen/bachan bore, cymeriad effro/siarp
fonnus2 adf yn gyflym/glou; yn helaeth/ lluosog/doreithiog/niferus/ddibrin
an hini a ya f. a ya pell - an hini a ya difonn a ya well araf a dygn a ennill y gamp; nid ar redeg y mae aredig
labourat f. gweithio’n ddiwyd
na f. e tremen an amzer! dyna gyflym/glou mae’r amser yn mynd! on’d yw’r amser yn hedfan (fel gwennol y gwehydd)!
fonnusaat be ffynnu; cyflymu
fonnusañ a. gradd eithaf fonnus qv.
f. ma c’hallen mor gyflym/glou ag y gallwn, cyn gyflymed ag y gallwn; nerth fy nhraed
fonologek a. seinyddol
fonologiezh g. seinyddiaeth
foñs g. -où gwaelod; pen ôl; cefndir ( am lun ayyb.)
f. ar mor gwaelod y môr
bezañ moan e f. bod â llond bola/twll o ofn arno, bod yn ofnus iawn
kaout lorc’h en e f. bod yn llawn gwynt (ffig.)/balchder, bod yn fawreddog, bod â thipyn o gachu ceiliog yn perthyn iddo/iddi (ar laf.)
sachañ f. e vragoù gantañ dod drwyddi yn ddihangol, dianc ohoni yn ddiogel, dod mas/allan ohoni yn bert / yn ddianaf / â’i groen yn iach / yn ddihangol
un erminig gwenn war f. du carlwm gwyn ar gefndir du
font g. -où, foñchoù, foñcheier treth; cyfalaf; gwaelod; sylfaen; bedyddfaen
aet eo ar stal d’ar f. mae wedi mynd yn fethdalwr, mae’r hwch wedi mynd drwy’r siop, mae wedi mynd i Dre-din, mae’i fusnes wedi mynd i’r clawdd
debret en deus pep tra - gwir ha f. mae e wedi mynd drwy’r cwb(w)l / wedi gwario’r cwb(w)l - y llog a’r cyfalaf, mae e wedi hala pob ceiniog
gouemon f. gwymon gwaelod y môr
fontañ be. sefydlu, seilio, sylfaenu; mynd yn sownd; suddo; toddi; difetha; bradu, gwastraffu; cwympo, syrthio, disgyn; llewygu
f. an amann toddi’r (y)menyn
f. e arc’hant/wenneien bradu/gwastraffu ei arian, gwario’n ofer, gwario/hala’i arian fel dŵr
f. mestr tra-awdurdodi, arddangos ei awdurdod
prest da f. gant ar vezh bod bron â chael haint o gywilydd, bod ar fin llewygu o gywilydd
fontigell b. -où cors, mignen
foran a. agored; cyhoeddus; cyffredin; afradlon, gwastrafflyd, esgeulus; anniben
an aferioù f. ll. materion cyhoeddus
an ti ’zo f. ganto mae’r tŷ yn anniben tost gyda nhw, mae’r tŷ yn anhrefn llwyr gyda nhw, mae twll top gyda nhw (ar laf.), mae’u tŷ fel tŷ Jereboam
ar mab f. y mab afradlon
ar servichoù/servijoù f. y gwasanaethau cyhoeddus
ar vuhez f. y bywyd cyhoeddus
evit ma vo brezhoneg reizh er vuhez foran fel y bydd Llydaweg cywir yn y bywyd cyhoeddus
ul liorzh f. gardd gyhoeddus, gerddi cyhoeddus
lezel an traoù f. gadael pethau yn y fan a’r lle
foranañ/foraniñ be. afradu, bradu, gwastraffu (am arian/eiddo), gwario/hala yn ofer/wastrafflyd
foraner g. -ien gwastraffwr
forant g. -ien afradlonwr, un halfawr, gwastraffwr; pedlar, pacmon
forbanisañ be. alltudio
forbann g. -ed môr-leidr, dihiryn, bandit, ysbeiliwr, gwylliad; crwydryn; alltud
forbannañ be. alltudio
forbu a. anffurfiedig, wedi’i (h)anffurfio
forbuiñ be. anffurfio; anafu, clwyfo
forc'h b. ferc'hier/firc’hier fforch
gwisket evel ur f. wedi gwisgo’n hyll/ ddychrynllyd
goude ar rastell e teu ar f. a gasglo’r tad drwy gybydd-dra - mab afradus a’i gwastraffa
ober ferc’hier houarn bwrw cyllyll a ffyrc, bwrw hen wragedd a ffyn, arllwys/diwel/tywallt y glaw
forc’hellek a. fforchog
gerioù/komzoù f. geiriau amwys
forest g. -où coedwig
foresterezh g. coedwigaeth
forestour g. -ien coedwigwr
forjer/forjour g. -ien ffugiwr
form b. -où ffurf, siâp
fo(u)rmaj g. a thorf. caws
f. laezh caws
f. kig/penn/rous paté
forn b. -ioù ffwrn, popty, stof; ffwrnais; (ar laf.) ceg
ar f. voutin y ffwrn gyhoeddus, popty pawb
e f. digor gantañ (ac yntau) yn gegrwth/ gegagored
stank e f. dezhañ ’ta! cau ei geg e ’te!
teñval evel ur f. tywyll fel bola buwch (ddu), tywyll fel y fagddu
tomm ar f. gantañ mae e’n feddw
tomm evel ur f. yn dwym fel ffwrn dân
fornell b. gw, fornigell
fornez b. -ioù ffwrnais; stof
forniañ be. ffwrno, pobi, crasu
fornigell b. -où stof
forom g. fforwm
forsiñ be. gorfodi, pwyso (ar); treisio
fortun b. -ioù ffortun/ffortiwn, ffawd; uniad (mewn priodas)
ober f. priodi
fortuniañ be. ymgyfoethogi, gwneud ffortiwn; priodi
forzh1 b. -ioù, ferzhier ffordd, lôn (ar briffordd); fylfa; y llawes goch (anifail)
un hent div f. ffordd ddeuol
un hent peder f. ffordd bedair lôn
forzh2 g. a rhage. gwahaniaeth, ots; digonedd, llawer; ni waeth
f. ne rae Laennec gant brud, enorioù pe traoù evel-se ’doedd Laennec ddim yn poeni/malio dim am / ddim yn chwennych enwogrwydd, anrhydeddau neu bethau felly
f. ebet ne ran, ne ran ket f. ’does dim gwahaniaeth gen i, ’does dim ots (gy)da fi, (ni) waeth gen i, ’dwy’ i ddim yn blino/poeni/prisio dim, ’dyw e’n blino/menu/poeni dim arna’ i, ’dwy’ i’n malio yr un botwm corn
f. ma/va buhez! help!
redek hor boa graet f. hor buhez fe redon ni / fe wnaethon ni redeg / fe ddaru i ni redeg am ein bywyd
krial f. galw/gweiddi am help
f. tud ha fall sikour digonedd/llawer o bob(o)l ond heb fawr ddim cymorth/ help
dre f. labourat start drwy weithio’n galed
dre f. kanañ nouel ec’h arru nedeleg o ddweud rhth yn ddigon aml fe ddaw yn wir / fe’i gwireddir
ha n’eo ket f. piv ac nid unrhyw un, ac nid ni waeth pwy; ac nid unrhyw un mohono, ac mae e’n un pwysig / yn un o bwys
ha n’eo ket evit n’eus f. piv nad y war gyfer unrhyw un, nad y war gyfer ni waeth pwy, nad yw yn agored i bawb, mae’n gyfyngedig (i ryw rai)
ober f. a/eus/gant blino/poeni/gofidio/pryderu/hidio/malio/prisio am, bod â gwahaniaeth / bod ag ots am; cymryd/gwneud sylw o
me a ra f. gant pezh a lavaro an dud (naw) wfft i beth ddywedo pob(o)l / y bob(o)l
n’eus f. ’does dim gwahaniaeth/ots, ni waeth
n’eus f. petra ’does dim gwahaniaeth/ots beth, ni waeth beth; popeth; unrhyw beth
(n’eus) f. petra a la(va)ran ’does dim gwahaniaeth/ots beth a ddyweda’ i, beth bynnag / (gan) ta beth / ni waeth beth ddyweda’ i
n’eus f. piv ’does dim gwahaniaeth pwy, ni waeth pwy; pawb; unrhyw un
ur paotr a foeltr f. bachgen herfeiddiol, cymeriad rhyfygus, crwt y cythraul/diawl, crwt/dyn cythreulig
forzh3 adf. llawer; iawn
f. alies yn fynych iawn, yn bur aml
f. nebeut ychydig iawn, go ychydig
f. tud llawer o bob(o)l, nifer go dda o bob(o)l
gouelañ f. llefain dŵr y glaw, llefain ei chalon hi, beichio crïo, wylo’n hidl
krial f. gweiddi ar dop ei lais, gweiddi nerth/bloedd ei geg
forzhik adf. tipyn (go lew), llawer, nid ychydig
tec’hout a rae ar gouelini - f. trouz ganto ’roedd y gwylanod yn ffoi a thipyn o stŵr ’da nhw / ganddyn nhw
fosfat g. -où ffosffad
fotañ be. dymchwel(yd), sarnu, colli (am sarnu hylif), mhoelyd
foto g. -ioù llun (camera), ffoto
fouet g. gw. fo(u)et
fougaser g. -ien broliwr, ymffrostiwr; ‘fi’ fawr
fougaserezh g. ymffrost
fougasiñ be. brolio, ymffrostio, canu/chwythu’i gloch/chloch, canu’i glod(ydd)/chlod(ydd) ei hunan
fougasus a. bostfawr, ymffrostgar
fouge g. -où balchder, rhodres, rhwysg, ffrwmp
f. ennañ/enni ’vel un targazh er ribod yn falch fel ceiliog ar ben y domen / yn falch fel paun / fel hwch mewn cae haidd
kemer f. ymfalchïo, chwyddo o falchder
ober fougeoù ouzh ub. llongyfarch rhn
fougeal be. brolio, ymffrostio, canu/ chwythu’i gorn/chorn, canu’i gloch/chloch
fougeer g. -ien broliwr, ymffrostiwr
fougeerezh g. ymffrost
fougeüs a. balch, bostfawr, ymffrostgar, rhwysgfawr, rhodresgar
fouest a. goraeddfed, cwsg (am ffrwythau, llysiau); meddal, llipa, llegach;difywyd, dioglyd, marwaidd; di-asgwrn-cefn
fo(u)et g. gw. foet
fouilhezañ be. taenu, lledaenu, lledu, gwasgaru; britho
f. e beadra gwasgaru’i arian i’r pedwar gwynt, bradu/gwastraffu’i eiddo/gyfoeth
f. teil sgwaru dom/tail, teilo, achlesu, gwrteithio
fouist a. meddal, goraeddfed (am ffrwyth)
foukenn b. -où caban, cwt, cut, sied, sianti
foulañ be. gwasgu, damsang/damsiel; bod ar ei hôl hi â’r gwaith, bod â llwyth o waith
foulet abf foulañ qv.
f. on! ’rydw i ar ei hôl hi! mae llwyth o waith gyda fi / gen i!
fouliar torf. -enn b. iorwg, eiddew
foulinenn b. -où ffwr
foultr ayyb. gw. foeltr ayyb.
founilh g. -où twndis(h), twmffat
ober toull f. yfed ar ei dalcen (ffig.)
fourch g. -où fforch (coeden; bysedd)
fourchañ be fforch(i)o
fourchetez b. -ioù fforc
fourgas g. helynt, trafferth, aflonyddwch, cyffro, cynnwrf
fourgaser g. -ien aflonyddwr, cynhyrfwr, corddwr (ffig.)
fourgasiñ be. aflonyddu, cyffroi, cynhyrfu, corddi’r dyfroedd
fourk g. -où fforch (bysedd; coesau); balog, copis(h)
prenn da f.! cau ddrws y stab(a)l! (ffig.)
fourmaj g. -où caws; pate
f.-kig/-moc'h/-rous pate
f.-laezh caws
fourrad g., fourradenn b. -où cwth/gwth o wynt, cwthwm/gwthwm, hwrdd; awel; pwl
ur f. kounnar/imor pwl o dymer
fourrañ be. gwthio’n ddwf(w)n, stwff(i)o; cynddeiriogi (am y gwynt)
f. patatez plannu tato
foutouilhat be. ymdrybaeddu
foutre rhage. : ober f. (kaer) eus ub. (gyda’r neg.) cymryd/gwneud unrhyw sylw
ne ra f. (kaer) eus hini ebet ’dyw e/ hi’n blino/poeni dim (taten) am neb, ’dydy’ o/hi’n malio/hidio’r un ffeuen / un botwm corn am neb
foz b. -ioù, fezier ffos, cwter
fraeshañ a. gradd eithaf fraezh qv.
fraeshoc’h a. gradd gymhl fraezh qv.
gwelout f. gweld yn gliriach
fraezh a. clir, eglur, plaen (clir, eglur), diamwys
distagañ f. ynganu’n glir/blaen
komz f. siarad yn glir; siarad yn blaen
laka(a)t an traoù f. gwneud/esbonio pethau’n glir/diamwys
frai g. -ed frawd, gyfaill (cyfarchol)
fraiez b. -ed chwaer (cyfarchol)
frailh g. -où agen, hollt, crac, rhwyg
frailhañ be. hollti, crac(i)o, rhwygo
frajil a. bregus, eiddil; brau
frajilite b. gwendid (moesol); breuder
framm g. -où ffrâm, fframwaith; corff (ffig.), cymdeithas
muioc’h eget 560 framm prevez dros 560 o gyrff/gymdeithasau preifat
frammañ be. ffurfio, llunio, strwythuro; ffram(i)o
frañ a. agored, didwyll, diffuant, gonest; hael, caredig
frañj torf. -enn b. rhidens, ffrensh, ymylwe
frañjolenn b. -ed, ur f. a blac’h gwraig/merch gadwrus, cloben, whompen, gwraig/merch mewn cas cadw da / yn llond ei chot / yn fwy na llond cadair
frank1 a. eang, llydan, helaeth; agored, rhydd
f. e vañch / he mañch, f. e vilgin / he milgin â dwylo blewog, parod i ladrata
f. e yalc’h hael
amañ eo f. warnon mae gen i ddigon o le yma
an ti-mañ ’zo f. mae’r tŷ ’ma’n fawr/ helaeth, mae digonedd o le yn y tŷ hwn
hennezh ’zo f. e gaozioù mae e’n siarad yn agored
hennezh ’zo re f. e gof/gorzailhenn mae e’n bwyta/yfed gormod(d)
honnezh a zo f. he c’houstiañs ’does gan honna ddim cydwybod, mae honna’n anonest/ ddigywilydd
frank2 adf yn eang, yn llydan, yn helaeth; yn agored, yn rhydd; iawn
eno eo f. da bep hini mont ha dont yno mae’n rhydd i bawb fynd a dod, yno mae pawb yn rhydd i fynd a dod, mae rhyddid i bawb fynd a dod
digor-f. ar agor / yn agored led y pen / yn agored iawn
digorit f. ho kenoù agorwch eich ceg (led y pen)
frankaat be. lledu, ehangu, helaethu; agor; anadlu’n well
frankik adf tipyn ar y mwya’, tipyn (bach) gormod(d), braidd/hytrach yn ormod(ol
digoroù ’zo gantañ f. mae tipyn bach gormod o glemau arno fe / o siew gydag e
frankiz b. rhyddid; didwylledd; digon o le
da bep bro he f.! rhyddid i bob gwlad!
frankizenn b. -où llannerch
Frañmason g. -ed un o’r Seiri Rhyddion
Frañs: ar Frañs b. Ffrainc
Frañsizien/Frañsichen ll.g. Ffrancod
frao b. gw. frav
fraoñv g. -où murmur, su
fraoñval be. murmur, suo; chwibanu; dirgrynu; grwn(i)an; bod yn gyffro i gyd
o f. e sardonenn emañ dal(a) y slac yn dynn y mae e, segura/gwagswmera/tin-droi/pencawna / magu’r gath (ffig.) y mae e
fraost a. heb ei drin, gwyllt, garw (am dir)
frap g. -où ymosodiad, ergyd; hwb; siglad, ysgydwad, ysgytiad, sioc; plwc, tyniad
f.-difrap hwp-di-hap; o ergyd i hwb, bob yn ail â pheidio, nawr ac yn y man, nawr ac eilwaith, bob hyn a hyn, yn fympwyol, yn hyrddiau/pyliau, ar bangau a rhuthrau
frapad g. -où ergyd; gwthiad, hwb; curiad; pwl; cyfnod, ychydig, ysbaid; cyfres; pwt
evit ur f. am gyfnod/ychydig/ysbaid
ober ur f. bale mynd am dro, mynd am wâc/ wacen
ur f. kaoz pwt o sgwrs, sgwrs fach/fer
ur f. paz pwl o beswch
ur f. riv llond bola o annwyd, dosad o annwyd
frapañ be. tynnu, llusgo, halio
f. an nor tynnu’r drws yn glec ar ei (h)ôl
frav/frao1 a. gwyllt, ffyrnig
frav/frao2 g. -ed brân, jac-y-do
laer evel ur f. yn lleidr fel pioden
frazenn b. -où brawddeg
frealz g. cysur
frealziñ be. cysuro
frealzus a. cysurlon, llawn cysur
fred g. -où, frejoù cludiant; llwyth, cargo, marsiandïaeth; gwaith; gwerth; hur; trafferth
kaout f. cael gwaith
kaout f. da udb. cael gwerth ar rth
kaout f. d’e legumachoù/legumajoù cael gwerth ar ei lysiau
kemer e f. hurio
kemer f. gant ub./udb. ymdrafferthu/ymboeni â rhn/rhth
klask f. chwilio am waith
ober/reiñ f. achosi/peri trafferth
talvezout ar f. bod yn werth y drafferth/boen
freg g. -où hollt, rhwyg
fregañ be.gw. freuzañ
frei g. -ed cyfaill, ffrind
freilh g./b. -ou ffust (ddyrnu)
kouezañ evel ur f. cwympo fel hoelen
freilhoù ll. (ffig.) coesau
sachañ e freilhoù eus an ti ei baglu/gwadnu/heglu/sgathru hi o’r tŷ
freilhat be. ffusto
freilhennek a. main, tenau, heglog; afrosgo, lletchwith, trwsg(w)l
frejoù ll. fred costau, treuliau
freñ g. -ioù brêc
stardañ ar freñioù gwasgu’r brêc, rhoi’i droed /throed ar y brêc, brêc(i)o
freniañ be. gwasgu’r brêc, rhoi’i droed/throed ar y brêc, brêc(i)o
frer g. -ed brawd (mewn urddau eglwysig)
fresk1 a. ffres; glân; oer(llyd); braidd/ hytrach yn oer; oer braf, heb fod yn rhy dwym; iach
bara/kig/laezh/vioù f. bara/cig/llaeth/ wyau ffres
dilhad f. dillad glân (newydd eu golchi)
ent f. yn ffres
mirout f. boeson ha bevañs cadw bwyd a diod yn ffres/oer
roudoù f. olion diweddar; olion ffres/ newydd
ur paotr f. bachgen/dyn abl/cryf/iach
f.-bev/-vi ffres iawn; newydd sbon
fresk2 adf newydd
ur gambr f.-livet, ur gambr livet ent f. (y)stafell newydd ei lliw(i)o/ phaent(i)o, (y)stafell wedi’i lliw(i)o/ phaent(i)o’n ddiweddar
fresk3 g. oergell, cwpwrdd oer; pwyth, hen chwech/geiniog (ffig.)
kas ar f. d’ar gêr / da di ub. talu’r pwyth / yr hen chwech / yr hen geiniog yn ôl
lakaat ar voutailhad gwin e-barzh ar f. rhoi’r botel(aid) win yn yr oergell
freskaat be. oeri, mynd yn oerach, lled- oeri
f. e benn cael llond pen o awyr iach, cael cegaid o wynt
f. a ra an amzer mae’r tywydd yn oeri, mae’n oeri
freskañ be. rhoi golchad fach (i), golchi; newid cewyn/clwt (babi); rhoi cot(en)/ cledrad/crasad/ curfa/cweir/lardad/ plamad/waldad (i), cledro, ffusto, curo, plamo, waldo
f. d’ub. rhoi dillad glân i/am rn
freskor g. ffresni; oerfel
fretik a. anniddig, aflonydd, anesmwyth, anhywaith
f. eo ar bugel-se mae’r plentyn yna yn anhywaith / ar waith i gyd
freuz g. -où difrod, distryw; annibendod, anhrefn; cynnwrf, cythrwf(w)l, helynt, twrw; rhwyg, anghydfod, ffrae; niwed
f. ha reuz difrod/dinistr a chythrwf(w)l
f. ha reuz a zo eno mae’n gythryblus yno, mae ’na le (helbulus) yno, mae ’na gynnwrf/helynt yno
emañ ar freuz hag ar reuz o kas ar bed war e ben mae dinistr a chythrwf(w)l yn troi’r byd ar ei ben / wyneb i waered
degas/laka(a)t/ober f. (ha reuz) / ober e/he f. corddi/ cynhyrfu’r dyfroedd, creu cynnwrf/ helynt/twrw
f.-dimeziñ ysgariad
f.-stal methdaliad
f.-stal ’zo gantañ mae’r hwch wedi mynd drwy’r siop gydag e, mae hi wedi mynd i Dre-din arno, mae’r fusnes wedi mynd i’r clawdd gydag e, mae wedi mynd yn fethdalwr
paotr e f.-stal methdalwr
freuzañ be. torri, hollti, rhwygo; chwalu, briwa, darnio; dinistrio, distrywio, difrodi, dymchwel; diddymu; gwanu (drwy)
f. an aer/dour gwanu/rhwygo’r awyr/dŵr, chwyrnellu drwy’r awyr/dŵr
f. e stal mynd yn fethdalwr, mynd i Dre-din, bod â’r hwch wedi mynd drwy’r siop
frev a. iach a chryf, byw, effro, ab(a)l
fri g. -où trwyn; safn
bezañ f. ha reor gant ub. bod fel curad a ffeirad â rhn, bod yn llawiau â rhn
chomet ma/va f. war ar gloued a finnau mewn penbleth / mewn cyfyng-gyngor / heb wybod beth i’w wneud / rhwng dau feddwl / mewn twll; a finnau wedi methu
c’hwezhañ e f. d’ub. rhoi sychad i rn (ffig.), sychu’r llawr â rhn (ffig.), torri crib rhn (ffig.)
hir e/he f. busnesgar
kas ub. war-bouez / diwar-bouez / dre benn e f. troi rhn o gylch ei fys bach
kouezhañ war e f. cwympo ar ei drwyn; (ffig.) methu
lakaat e f. war an douar dod i’r byd, cael ei eni/geni
ma/va f. war-raok ha me war-lerc’h (yn) dilyn fy nhrwyn
ne sec’h ket e f. gant delioù mae’n byw’n fras
sec’hañ e f. d’ub. cael y blaen ar rn
tomm d'e f. meddw
torchañ f. ub. (gant ur mouchouer divalav) rhoi sychad i rn (ffig.), sychu’r llawr â rhn (ffig.)
ur banne bennak oa savet d’e fri ’roedd rhyw lymaid o ddiod / rhyw ddiferyn bach (yn ormod) wedi codi i’w ben
ur f. kamm/kromm trwyn cam
ur f. plat/togn trwyn fflat
f-furch/-hir/-kuriuz busnesgar/ busneslyd
ur f.-furch/-hir/-kuriuz busnesyn; busnesen, un bron â hollti’i fola/bola o eisiau gwybod / ymron â thorri’i fol/bol o eisiau gwybod
f.-marmouz plentyn busnesgar/ busneslyd
f.-ouzh-f. gant ub. wyneb yn wyneb â rhn
friad g. -où llond trwyn; ergyd ar ei drwyn/thrwyn; colled ariannol; llond bola (o ddiod)
friant a. amheuthun, blasus, sawrus; awchus, awyddus iawn (am gymar/ryw), mewn gwres (am anifail); twym (yn rhywiol); bywiog, llamsachus
friantañ be. llamu, neidio, sboncio; hel/ cwrso / rhedeg ar ôl merc’hed; hel/ cwrso rhedeg ar ôl dynion
friantiz b. bywyd; awch/awydd (am gymar), chwant (cymar)
frikañ be. chwalu, malu; potsio, stwnsio; gwasgu’n siwps
f. ub. cledro/colbo/dyrnu/ffusto/lardo rhn, rhoi coten/colbad/crasad/crasfa/ curfa/cweir/lardad i rn; hanner lladd / darladd rhn
friket abf frikañ qv.
patatez f. potsh, stwnsh, tatws wedu’u potsio/stwnsio
friko g. -ioù gwledd (briodas), neithior; priodas
f. da sul f. da lun ha bara sec’h epad ar sizhun gormod yw tad prinder, (gwell eo tamaid bob yn dipyn na) gloddest awr a newyn blwyddyn, rhy hwyr cynilo pan eir i din y sach; yng ngenau’r sach y mae cynilo’r blawd
ur mell f. gwledd ardderchog, pryd o fwyd neilltuol o dda
frikorneg g. -ed rhinoseros, rhyncorn, trwyngorn
frikotañ be. gwledda, gloddesta
frilien g. -où neisied, hances, macyn, cadach poced, necloth
frim g. llwydrew; barrug; tywydd rhewllyd
frimañ be. llwydrewi, barugo; (am bob(o)l) sythu (gan oerfel), ferru, rhynnu
fringal be. prancio, sboncio, dawnsio, llamu, neidio
f.-difringal dawnsio/neidio yn ddi-baid / yn ôl ac ymlaen; bod yn anesmwyth/ aflonydd/anhywaith, gwingo, cynrhoni
fringus a. bywiog, llawn bywyd/asbri, nwyfus; chwimwth, sionc, heini
frink- gw. fring-
fripañ be. bradu, afradu, gwastraffu, gor-wario, gwario’n ofer, hala’n afradlon; cipio, dwyn/ dwgyd, lladrata (eiddo, syniadau ayyb.)
frip-di-frap adf yn fympwyol
frip-e drantell g., friper g. -ien afradwr, gwastraffwr, un yn gwastraffu/ bradu’i arian (ar ddiod fynycha’), un halfawr/ gwastrafflyd
fripon g. -ed cnaf, dihiryn, adyn, gwalch, cenau, dyn drwg/ysgeler, siarc (ffig.)
frit1 a. wedi’i/u ffrïo
patatez f. sglodion, tships (ar laf.)
frit2 g. siop sglodion
merc’hed ar f. merched y siop sglodion
fritañ be. ffrïo, digoni
f. e zañvez/beadra gwario/hala’i arian i gyd, bradu/gwastraffu’i eiddo
f. paourentez/mizer/laou dioddef cyni/ caledi/tlodi/adfyd, bod yn llwm/dlawd iawn, byw mewn tlodi/angen/eisiau
friterez b. -ioù sosban sglodion
fritez ll. -enn sglodion, tships (ar laf.)
fritur b. -ioù ffatri bwydydd cadw/tun
frizañ be. cyrlio/cwrlo; gwibio; braidd gyffwrdd, cyffwrdd yn ysgafn; crafu, (y)sgathru
f. e fri crychu’i drwyn
from g. cyffro; arswyd, braw, dychryn, ofn
diwar f. yn ei gyffro/chyffro
ober ur f. en ub., skeiñ f. en ub. cynhyrfu rhn; brawychu/dychryn rhn, hala arswyd/braw/dychryn/of(o)n ar rn
fromañ be. cyffro(i), cynhyrfu; brawychu, hala arswyd/braw/dychryn/of(o)n (ar)
fromus a. cynhyrfus; teimladwy; cyfareddol, gwefreiddiol; trawiadol; arswydus, brawychus, dychrynllyd, ofnadwy
fron b. -où, divfron/difron ffroen
fronal/fronañ be. ffroeni, gwynto, (ar)ogleuo, trwyno
frond g. -où persawr, perarogl
frondenn b. -où tei, crafat
frondus a. persawrus, yn perarogli
fronell b. -où, divfronell ffroen
frotadenn b. -où rhwb(i)ad, rhwtad; tylinad
frotañ be. rhwb(i)o, rhwto; tylino (corff); curo, ffusto
f. gant ur broust reut sgwrio â brws caled
froud b. -où ffrwd, nant; llif; awel
froudenn b. -où chwilen, chwiw, mympwy, ffansi
froudennus a. anwadal, di-ddal, chwit-chwat, gwamal, oriog, mympwyol
f. eo mae amserau arno/arni, mae’n cael ei (h)amserau
frouezh torf. -enn b. ffrwythau; cynnyrch
dastum f. udb. elwa ar rth, gwneud yn fawr o rth
dougen f. d’ub. bod o fantais/fudd i rn
frouezhus a. ffrwythlon, toreithiog, cynhyrchiol; buddiol
froum g. murmur
froumal be. murmur; dirgrynu
fru g. (cawod) ewyn, llwch dŵr/môr
fubu torf. -enn b. gwybed ll. gwybedyn
fuc'hañ be. chwythu (mewn tymer); hisian; cynddeiriogi
fuerc’h g. gw. erc’h
fuilhañ be. drysu, cymysgu, annibennu; gwasgar(u), lledu, hau (ffig.), taenu; sarnu, colli, arllwys, tywallt
fuilhet abf ar chwâl/wasgar, anniben; wedi sarnu/colli/arllwys/tywallt
fulenn b. -où gwreichionyn; pluen eira
fulor gb. tymer (ddrwg), natur (gas), dig/ dicter, llid
fuloret abf cynddeiriog, candryll, crac, gwynad, dig, ynfyd, yn benwan, yn gacwn, o’i gof/chof
f.-brein/-ran yn wyllt gynddeiriog, yn grac/ wynad iawn, yn benwan (walocs), yn gacwn (gwyllt/ulw), yn gandryll (holics)
fuloriñ be. cynddeiriogi, colli’i dymer/ thymer, mynd yn grac / yn wynad, mynd o’i go’/cho’, gwylltio, colli’i limpyn
Fulub epg. Philip/Phylip
fumañ be. cyffroi, cynddeiriogi, colli’i dymer/ thymer, mynd yn grac / yn wynad, mynd o’i go’ /cho’, gwylltio, colli’i limpyn
fumer g. -ien ysmygwr, smoc(i)wr
fumet abf wedi mygu; crac, gwynad, cynddeiriog, wedi cynddeiriogi, ynfyd, wedi’i gynhyrfu/ chynhyrfu, o’i go’/cho’, wedi codi’i natur/ (g)wrychyn; llidus
f. ’oa hardi! ’roedd yn benwan (walocs)! ’roedd yn gynddeiriog/ynfyd! ’roedd o/ hi’n holics gwyllt!
bezañ evel ur gegin f. bod mewn hwyliau drwg/gwael ofnadwy
fumiñ be. cael/tynnu mwgyn, smoc(i)o, (y)smygu
fun b. -ioù rhaff, llinyn, cortyn; cebl
ur f. tri gor rhaff dair cainc
funig g. llinyn bogail
fur a. call, doeth; da, ufudd (am blant)
evit bezañ karet gant an holl eo dav bezañ f. pe foll, gant an holl neb ’zo karet ’zo f.-f. pe hep spered nid hawdd bodloni pawb, y sawl a geisio foddio pawb ni foddia neb, amhosib(l)/ anodd plesio pawb
dont da vezañ f. gw. furaat
furaat be. callio, dod yn gallach, dod at ei goed/ choed, troi dalen (ffig.), diwygio’i ffordd (o fyw), cael diwygiad (ffig.)
furchal be. chwil(i)o; archwilio, cribo’n fân (ffig.); chwilota, chwilmenta(n)
furchata be. chwil(i)o a chwalu, chwil(i)o’n ddyfal
furcher g. -ien chwilotwr; ymchwiliwr
fured g. -ed ffured
furediñ/furikat be. ffuredu/ffureta, chwil(i)o a chwalu, chwil(i)o’n ddyfal
furgutañ be. chwilota, chwilmenta(n)
furlukin g. -ed clown, ffŵl / digrifwr ffair
furm b. -où ffurf, llun, siâp
f. c’hourel ffurf wrywaidd (gram.)
f. lies(ter) ffurf luosog (gram.)
f. stroll ffurf dorfol (gram.)
f. unan(der) ffurf unigol (gram.)
f. venel ffurf fenywaidd (gram.)
f. vihanaat ffurf fachigol (gram.)
furmiñ be. ffurfio, llunio, creu; ymffurfio
furnez b. doethineb
fust g.-où coes, troed (teclyn); boncyff, bonyn; casgen
fustad g. -où cledrad, coten, cosfa, crasfa, curfa, cweir, lardad, ffustad, plamad, hemad; casgennaid, llond casgen
ur f. hent tipyn o ffordd/bellter
ar fustadoù gwin y (llond) casgenni o win, y casgenni llawn gwin
fustañ be. ffusto, cledro, colbo, curo, dyrnu, lardo, pwno, pwyo; ei gwadnu/heglu/sgathru hi, cil(i)o, ffoi, cymryd y goes
hag hi f. er-maez a dyma hi’n ei sgathru hi mas, a dyma hi’n ei heglu hi allan, a bant â hi mas ar garlam, ac allan / a mas â hi ar frys
fuzeen b. -où ffiws
fuzuilh gb. -ioù dryll, gwn
fuzuilhañ be. tennañ (war), saethu’n farw/gelain
fuzuilher g. -ien saethwr