Y
ya1 adf ie, ydw, ydy, ayyb. (ateb cadarnhaol i gwestiwn cadarnhaol )
y. da! feiz y.! ie siŵr! siŵr iawn/ ddigon! yn siŵr ei wala!yn sic(i)r iawn!
ya2 bf 3 un. pres. myn. mont gw. rhediad
y. pe get? ie, neu nage? oes, neu nac oes? do, neu naddo? bydd neu na fydd? byddwch, neu na fyddwch? ayyb.
ar y. y bleidlais/pleidleisiau o blaid
respont y. ateb yn gadarnhaol
yac'h a. iach, iachus; iawn, pert (am ffrwythau)
y. e galon ei galon yn iach/iawn; (ffig.) a chanddo stumog dda / archwaeth da
y. ha dibistig/divac’hagn yn fyw ac yn iach, yn iach a dianaf
y. out bepred? wyt ti’n cadw’n iach/iawn?
brezhoneg y. Llydaweg da/rhywiog/ graenus/cyfoethog
hennezh ’zo y. e vrezhoneg mae’i Lydaweg yn dda/rhywiog/raenus/ gyfoethog
boued y. bwyd iach/maethlon/da
n’eo ket y. ’dyw e/hi ddim yn iach
ne oa ket y.-y. ’doedd e/hi ddim yn eitha’ iach / yn arbennig o iach
paotred y. ha bagol bechgyn iach ac ab(a)l
ur flac’had y. cledren/clatsien/ pelten gas/eg(e)r
y.-pesk/-beuz/-kloc’h/-klok/-mat, y. evel un tach yn iach fel cneuen, mor iach â brithyll, fel cricsyn (o iach)
yac’haat be. gwella, iacháu
yac'hus a. iachus; da, llesol
yae bf 3 un. amherff. myn. mont
yafe bf 3 un. pres. dib. mont
yaje bf 3 un. gorff. dib. mont
yalc'h b. -ioù, yilc'hier pwrs, pwtsh, cod
y.-vutun pwtsh baco
james ezhomm y. n’en devez mae’n mynd drwy arian fel dŵr, mae arian yn llosgi yn ei bocedi
kreñv e/he y. mae’n gyfoethog/ gefnog/ariannog
ober y. gwneud (ei) ffortiwn, dod ymlaen yn y byd (yn ariannol)
ober y. a-dreñv cynilo, rhoi arian naill och(o)r, plufio’i nyth (heb yn wybod i neb)
skañv/tanav e/he y. mae’i boced/ phoced/yn wag, mae e/hi’n llwm/ dlawd
ur yalc’hig cynilion cudd, celc fach, hosan fach (ffig.)
ur skarzh-y. lleidr pocedi
yalc'had b. -où llond/llawn pwrs/pwtsh; ysgoloriaeth, cyfrodd, cymhorthdal, grant
ur y. vat (a arc’hant) celc go dda/lew
Yann epg. Ioan, Iwan, Siôn/Sioni
Y. ar peul, Y. banezenn Siôn Bach Ffel, Dici Bach Dwl; un â thraed chwarter i dri / â thraed hwyaden
Y. bitaouer merchetwr o fri
Y.-e-vazh-houarn bachgen/dyn cryf
Y. Gog (y) ceiliog
evel Y. Gog paket brav e klud ar yer ha kouezhet e blu war e dreid (yn euog) fel troseddwr wedi cael ei ddal wrthi; â’i gwt/gynffon rhwng ei goesau
Y. Gouer (y) ffarmwr/ffermwr, (yr) amaethwr, pob ffarmwr/ffermwr, pob amaethwr
Y. kalon arc’hant / sec’h e gein Siôn llygad y geiniog, cybydd
Y.(ig) mil vicher / Y. a vil vicher (ha hini vat ebet / a varvas gant an naon) Sioni Pob Gwaith/Swydd (heb fod yn feist(i)r ar un), Wil Pob Crefft
Y.(ig) paotr ar gêr Cadi-Ffan, pansi/pansan (ffig.)
Y. Saoz (y) Sais, Siôn Darw, Siôn Pen Tarw
Y. sec’h e gein / kalon arc’hant Siôn llygad y geiniog
Y. Seitek lembo, loba, twpsyn, Siôn bach ffel, Dici bach dwl
yao! ebych. dere nawr! dewch nawr! cer o 'ma! cerwch o 'ma! bant / i ffwrdd / ymaith â thi/chi ayyb.!
y. gant an hent! bant â ni!
y. yud war! i lawr â!
lavaret y. mynd (bant / i ffwrdd / ymaith)
yaou g. : ar yaou gw diriaou/diziaou dydd Iau (diwetha’/nesa’)
Y.-Bask dydd Iau Dyrchafael
Y.-Gamblid dydd Iau Cablyd
da y. / d’ar y. ar ddydd Iau; bob dydd Iau
d’ar y. a-raok y dydd Iau blaenorol/ cynt / cyn hynny
d’ar y. war-lerc’h y dydd Iau dilynol/canlynol/wedyn/ ar ôl hynny
hiziv emañ/emaomp ar Y. dydd Iau yw hi heddiw
un devezh y. un dydd Iau, rhyw ddydd Iau
yaouank a. ifanc, ieuanc
y. eo an noz mae hi’n gynnar (yn y nos), ’dyw hi ddim yn hwyr
ar re y. yr ifainc/ifanc
ar re y. koulz hag ar re gozh yr ifainc/ifanc yn ogystal â’r hen
kozh ha y., ken kozh ken y. hen ac ifanc, yr hen a’r ifanc, yn hen ac yn ifanc, o bob oed(ran)
y.-flamm ifanc iawn
yaouankañ a. gradd eithaf yaouank ifanca’, ieua’
an eil y. yr ifanca’/ieua’ ond un
yaouankaat be. mynd yn iau/ifancach; peri i fod yn iau, gwneud yn iau/ifancach
yaouankik a. ifanc iawn, braidd/hytrach yn ifanc
yaouankiz b. -où ieuenctid
ar yaouankizoù ll. yr ifainc/ifanc, y bob(o)l ifanc
yaouankoc’h a. gradd gymh. yaouank iau, ifancach
yaourt g. -où iogwrt
yaouvezh g. dydd Iau (ar ei hyd)
ur y. un dydd Iau (ar ei hyd)
yar b. -ezed, yer iâr
y. a gan a goll he vi, ar y. a goll he vi dre forzh kanañ re goude dofiñ [dozviñ] rhaid peidio â chlochdar yn rhy gynnar
y. dilostet/beliet! kozh y.! cachgi! babi/bapa losin/mami!
y. glemmus/gloch : y. badus gw. klemmus
ar y. a zozv dre he beg wrth ei dant y caiff y fuwch ei godro, y felin a fâl a fyn ddŵr
y.-Indez/-Spagn twrcen; twrci
y.-zour iâr fach y dŵr, iâr fach yr hesg
yarad b. -où nythaid; galaeth, clwm, clwstwr (am sêr)
yarig b. iâr fach, cywennen
y. (an Aotrou) Doue buwch goch gota
y. an hañv iâr fach yr haf, glöyn byw, pili-pala
yariñ be. cwtsio, swatio; segura, tin-droi, oedi; llewygu, cael haint
y. gant ub. plygu/ild(i)o i rn
yeas bf 3 un. gorff. perff. mont
yec'hed g. -où iechyd (+ ffig.)
y. ar spered iechyd meddwl
y. mat (dit/deoc'h)! iechyd da (i ti/i chi)!
ar y. eo ar penn-kentañ iechyd sy’n dod gynta’, iechyd yw popeth
bezañ en e/he y. mat cael iechyd da, bod mewn iechyd da
brav/mat kenañ eo e y. mae’n iach iawn, mae’n cael iechyd arbennig/ neilltuol o dda
laka(a)t e y. en arvar/argoll, ober gaou ouzh e y. peryglu’i iechyd/fywyd, chwarae â’i iechyd
n’eo ket kaer e y. ’dyw ei iechyd ddim yn dda, ’dyw e ddim yn iach iawn
ur y. e oa klevet anezhañ ’roedd yn iechyd/fendith/bleser/donig ei glywed
yec'hedoù! iechyd da (i bawb)!
yec'hedus a. iachus
yelo bf 3 un. dyf. mont
yen a. oer; oeraidd; claear, difater, di-daro, di-hid: pell, anodd closio ato/ati (am bob(o)l)
an ifern y. uffern oer (h.y. uffern eithafol)
bremañ eo deu(e)t an dud da vezañ y. an eil deus/ouzh egile heddi’mae pob(o)l wedi pellhau/ymbellhau/ dieithrio/ymddieithrio oddi wrth ei gilydd
douar y. tir diffrwyth
kig y. cig oer (wedi’i ddigoni )
y.-du/-ki/-skorn/-sklas oer(llyd) iawn/ychrynllyd/ofnadwy/drybeilig/ enbyd o oer, rhewllyd, sythlyd, iasoer, yn ddigon oer i sythu/rewi brain
y.-put llym (am y gwynt)
yenaat/yenañ be. oeri, colli'i wres
yenet abf yenaat/yenañ qv.
y. eo ouzhin mae wedi dieithrio/pellhau oddi wrthyf
yenerez b. -ed oergell, cwpwrdd oer
yenien/yenijenn b. oerni, oerfel
yenn b. gw. genn
yeo g. gw. yev
yeot torf. gw. geot
yer ll. yar qv. ieir, dofednod, da pluog
choual/dichoual yer cwrso ieir
penn-y. g. iâr
yeun b. gw. geun
Yeun epg.
yev g. -ioù iau; pawen (ffig.), awdurdod
yezh b. -où iaith; lleferydd
y. al loened lleferydd yr anifeiliaid
y. estren/all iaith estron
ar y. komzet yr iaith lafar
ar y. skrivet yr iaith lenyddol, iaith llyf(y)r
y.-plaen rhyddiaith
yezhadur g. -ioù gramadeg
yezhadurel a. gramadegol
yezhadurour g. -ien gramadegwr
yezher g. -ien ieithydd
yezhoniezh b. ieitheg
yezhoù ll. lleferydd (anifail); cwynion, achwyniadau, cwyno, achwyn, grwgnach, swnian (person); clemau, ystumiau, wynebau, siapsau
ober y. gwneud lleferydd
yilc'hier ll. yalc'h qv.
yoc’h b. -ioù crugyn, twr, pentwr, twmpath, tas; llwyth, llawer
ar y. trwch y bob(o)l, y mwyafrif, mwyafrif y bob(o)l, y rhan fwya’ o’r bob(o)l)
ur y. verien twmpath morgug
yoc’henn b. -où chwyddi, twmpyn/ lwmpyn (medd.); tyfiant (medd.)
yod g. -où uwd
y. avalaloù-douar hag/pe irvin potsh, stwmp, stwnsh
y. gwadegennoù pwdin gwaed
y.-kerc'h uwd ceirch
mont e y. mynd yn uwd, berwi/chwalu drwy’r dŵr (am datws)
yost a. wedi blino’n dwll/glwt/lân, wedi llwyr ymlâdd, lluddedig iawn; gwantan, gwanllyd, eiddil; afiach
yostan be. blino; mudferwi; mynd yn llai wrth eu digoni, berwi’n ddim
en em y. ymlâdd, blino’i hunan yn lân/llwyr/geg
you g. gw. youc’h
you(-you/hou)! ebych. hwrê!
youal be. gweiddi, cymeradwyo
youc'h g. gwaedd, llef, bloedd
youc'hadeg b. -où dadwrdd, twrw, mwstwr, gweiddi, bloeddio, rhuo
youc'hadenn b. -où cri, gwaedd, llef
youc'hal be. gweiddi, bloeddio; rhuo
youc’her g. -ien gwaeddwr, bloeddiwr
youl b. -où ewyllys, dymuniad
y. bolitikel ewyllys boliticaidd
y. fall drwg ewyllys
y. vat ewyllys da
laka(a)t e y. war udb. rhoi ei fryd/ wyn ar rth
youloù-fall chwantau, nwydau (gwyllt), tueddiadau anfoesol
youlek a. ewyllysgar; awchus, gwancus, awyddus
youliñ be. ewyllysio, dymuno
yourc'h g. -ed iwrch; merch fachgennaidd, tomboi, rhampen
yud a. dichellgar, bradwrus
un taol yud(az) tric brwnt/cas, tro gwael/ bradwrus, brad
yud g. -où ud(i)ad, oernad, rhuad (y gwynt)
yudadenn b. -où ud(i)ad (ci), rhuo (y gwynt)
yudal be. udo, nadu, oernadu; rhuo; bloeddio
yudaz a. bradwrus
yudaz g. -ien bradwr
yudazerezh g. brad, teyrnfradwriaeth
yun g. -où ympryd
ober y. an nav steredenn byw’n fain, byw ar fin y gyllell, dal(a) llygoden a’i bwyta (ffig.)
war y. yn ymprydio
yunañ be. ymprydio
Yuzaz epg. Jiwdas
yuzev a. Iddewig
Yuzev g. -ien Iddew
ar Y. yr Iddew; Iddewig
yuzevegezh/yuzeviezh b. Iddewiaeth
yuzevek a. Iddewig
Yuzevez b. -ed Iddewes