S
sa(g) ardd. tuag at, i gyfeiriad
sabad1 g. -où sabath/saboth
-ar s., sabadel sabathol/sabothol, - y saboth, yn perthyn i’r saboth
sabad2 g. mwstwr, stŵr, sŵn mawr, trwst, twrw, halibalŵ, randibŵ
Paotred ar s. ellyllod
sabatiñ be. gweiddi, bloeddio, cadw stŵr/ sŵn, codi twrw, creu cynnwrf/mwstwr; cymhennu, cystwyo, rhoi stŵr / pryd o dafod (i)
sabatuiñ be. syfrdanu, synnu, hurt(i)o; llorio; anafu/brifo'r droed (am esgid)
sabatur gb. syfrdandod, syndod, dryswch, penbleth
sabl/sabr torf. -enn b. tywod bras
s. bouk traeth byw
douar s. tir tywodlyd
paper s. papur swnd/llyfnu
sablek/sabrek a. tywodlyd
sablenn1 b. -où traeth
sablenn2 b. sabl(i)ed llysywen y traeth
sabliñ/sabrañ be. lledu/gwasgar(u)/ sgwaru tywod
sabotour g. -ien clocswr, gwneuthurwr clocsau
sabr g. nodd, sug, sudd, gwynnin
sabrek a. yn llawn nodd/sug/sudd/ gwynnin
sabrenn b. -où, sabrinier sabr, cleddyf
sabriñ be. hadu (am winwns/winwyn/ ’nionod, ayyb.)
sach g., sachadenn b. -où plwc
dre s. ha dre vou(n)t e vez graet an traoù tout dyfal donc a dyrr y garreg, o ergyd i hwb fe lwyddir i ddod i ben â phopeth, pwyll ac amynedd a bâr hyd y diwedd
ober ur s. (da) rhoi plwc (ar, i); tynnu
ober ur s. d’ar gordenn rhoi plwc ar y rhaff; tynnu’r rhaff
ober ur s. war e sigaretenn tynnu ar ei sigarét (unwaith)
ober ur s. war e vanne cymryd dracht/ llwnc/joch/cegaid o’i ddiod
ur s. d’e du un/person hunanol/barus/ trachwantus
s.-blev anghydfod, cynnen, cweryl, ffrae, ymryson, ymrafael, cwympo mas
s.-disach cawell dal crancod; plwc yn awr ac yn y man
s.-frap pwn(i)ad, hergwd, wad, sgwt(ad)
s.-fun/-kordenn gornest/ymryson tynnu rhaff
s.-gom gwm cnoi
sachadeg b. -où gornest, ymryson
s.-fun/-kordenn gornest/ymryson tynnu rhaff
sachañ be. tynnu; bachu, cipio, cymryd
s. an dour d’e brad / d’e vilin troi’r dŵr i’w felin ei hun, naddu tuag ato’i hun(an), gwneud/troi pob peth i’w fudd/les ei hun(an)
s. an nor gantañ cau/tynnu’r drws ar ei ôl
s. ar c’harr war e gein tynnu’r tŷ / tynnu pawb / tynnu nyth picwns / tynnu nyth cacwn am ei ben
s. e dreid/skasoù gantañ/ganti, s. war e/he skasoù, en em s. kuit ei bachu/ baglu/gwadnu/sgathru/heglu hi, rhoi ei draed/thraed yn y tir, cymryd y goes
s. e lod gantañ cymryd ei siâr, mynd â’i gyfran
s. foñs e vragoù gantañ gw. bragoù
sach war ar gordenn! tynn y rhaff!
sach hennezh ganit alese! cer/dos â hwnna gyda thi o’r fanna
s. war e gorn-butun tynnu ar ei bib/ getyn
s. war e vanne gw. banne
s. warni bwyta’n awchus/llyminog, bwrw iddi, colbo arni
sach warni/ganez! (cymell rhn i fwyta) bwr ati/iddi! (ym)estyn ato! byt bant! bwyta/byt fel taset ti gartre’! cymer faint a fynni! colba arni! tynn atat!
un den a sach d’e du / a sach gantañ dyn/un/person hunanol/trachwantus/ barus, crafangwr, un yn plufio’i nyth ei hunan, un yn naddu ato’i hun(an)
s.-disachañ tynnu yn ôl ac ymlaen
en em s. ymdopi, dod i ben â hi
sacher g. -ien tynnwr; crafangwr; budr-elwr, proffidiwr
s.-a-dreñv adweith(i)wr, gŵr yr adwaith
s.-e-revr un hwyrfrydig i weithio, diogyn, pwdryn
sac’h g. seier/sier sach, cwd(yn), bag; stumog (ar laf.); tynnwr badau/cychod i’r lan (o ran gwaith)
s. bras! (ffig.) bolgi!
aet eo er s.! (ffig.) mae (hi) ar ben arno/arni! mae (hi) wedi canu / wedi chwech arno/arni! (ffig.) mae’n rhy hwyr!
bara ha dour a zalc’h ar s. bourr, ur s. goullo ne chom ket en e sav/blom daw bola’n gef(e)n, y ceffyl a bawr a bâr/bery; rhaid i adar mân / rhaid i bob ceg gael bwyd, doed a ddêl rhaid i bob genau gael ymborth
eus ar s. ne c’haller tennañ nemet ar pezh a vez ennañ os cregyn gweigion sydd yn y sach - cregyn gweigion a ddaw allan/mas ohoni; (ffig.) ni ellir cael o unrhyw beth nag o unrhyw berson ond yr hyn sydd ynddo
hennezh a zo roet e s. dezhañ mae wedi cael ei ddiswyddo, mae e wedi cael mynd (o’i waith/swydd) / wedi cael ei roi ar y clwt / wedi cael ei gardiau
kaout e s. cael ei ddiswyddo, colli’i waith, cael ei roi ar y clwt
ken fall eo an hini a zalc’h ar s. hag an hini a lak e-barzh mae’r sawl sy’n cynorthwyo yn llawn mor euog â’r lleidr
ober ‘marc’had ar s.’ prynu ‘cath mewn cwd’
pep manac’h a gomz/bre’k evit e s. mae pob un yn dweud yr hyn sydd er ei les ei hun(an)
un den evit e s. crafangwr, person hunanol, un trachwantus, un yn naddu ato’i hun(an)
ur s. ardoù (ffig.) un yn llawn clemau, un maldodus, maldodyn / un faldodus, maldoden
ur wech sammet an hini kozh e s. an diaoul (amharchus) man/siwrnai/ unwaith y bydd yr hen foi wedi cau’i lygaid / wedi cic(i)o’r bwced (amharchus am farw)
s.-an-diaoul (ffig.) cythraul o ddyn, gwas y Gŵr Drwg / y Diawl / y Nic
s.-boued stumog ( am anifail yn arbennig)
s.-chistr/-gwin (ffig.) potiwr, slotiwr, yfwr seidr/gwin; meddwyn
s.-c’hwezh/-ourgouilh (ffig.)hen bothell/ bolleth (ffig.), un yn llawn gwynt (ffig.), un yn llawn ffrwmp, un mawreddog / un fawreddog
s.-dorn bag llaw
s.-drag/-driv rhwyd lusg
s.-eskern (ffig.) (y)sgerbwd (o ddyn / o wraig)
s.-gevier (ffig.) celwyddgi rhonc
s.-kein cwdyn cefn
s.-kerc’h sach geirch; (ffig.) penwisg Plistin
s.-kof/-tor cadair (buwch)
s.-kousket sach gysgu
s.-maout/-tarv (ffig.) math o wymon
s.-plom (ffig.) gwawch, dowciar
s.-patatez/-rous/-soubenn sach fras, ffetan
s.-skol bag ysgol
s.-sport sach/bag chwaraeon
ur s.-ardoù (ffig.) maldodyn (g.), maldoden (b), un maldodus/faldodus, un yn llawn clemau/ maldod/ystumiau
sac’had g. -où sachaid;(ffig.) llwyth, llawer; llawn/llond bola (o ddiod feddwol)
ur s. troioù-kamm llawer o gastiau/ driciau
ne oa nemet ur s.-eskern anezhañ ’doedd e’n ddim ond croen ac esgyrn
sac’hadur g. marweidd-dra
sac'hañ be. cronni, sefyll (am ddŵr), troi’n ferddwr; torri i lawr, nogio (am gerbyd), bod ar stop; sefyll/aros yn ei (h)unfan; mynd yn sownd; bod yn farwaidd
s. en e wele aros yn hwyr/hir yn ei wely yn y bore
sac'het abf sac’hañ qv. yn methu symud o’r fan, wedi torri i lawr, yn gwrthod/ pallu/cau mynd (am gar), wedi nogio; wedi’i garcharu; wedi mynd yn sownd
s. on! ’alla’ i ddim symud o’r fan! ’rwy’ ar stop! ’rwy’ wedi anghofio’r geiriau! (ar hanner cân)
sadeg g. sadeien sadydd
sadegezh b. sadistiaeth
sadek a. sadistig
sadorn g. sadyrnau
ar sadorn y sadwrn
da s., d’ar s. ar ddydd sadwrn; bob dydd sadwrn
d’ar s. da noz ar nos sadwrn
sadorniñ be. dod i ben, cwpla, dibennu, gorffen (am nwyddau’r wythnos); arafu, mynd yn arafach
sadornvezh g. sadwrn (cyfan / ar ei hyd)
ur s. vintin un bore (dydd) sadwrn
sae b. -ioù gwisg, ffrog, gŵn; cot ( am anifeiliaid fynychaf ); casog; lifrai
s. al lagad amrant; cornbilen, cornea; cannwyll y llygad
s. ar barner gŵn y barnwr
bezañ o nezañ e s. dod i ben ei dalar/rawd, bod ar fin marw
ober ur s. nevez da ub. difrïo rhn, lladd ar rn, diarhebu rhn, pardduo rhn, bod â’i lach ar rn
s. ofiser gwisg/lifrai swyddog
s.-c’hloan/-stamm dilledyn/pilyn gwlân / o wlân / wedi’i wau
s.-eured gwisg briodas
s.-gambr cot/côt lofft, gŵn llofft/tŷ
s.-gouronkañ/neuial gwisg nofio
s.-noz gwn nos, coban
s.-reun sachliain
s.-splujañ gwisg ddeif(i)o
saead b. -où, saeajoù coten, cosfa, crasad/crasfa, curfa, cweir, lardad
ur s. vazhadoù ffonodiad, blas y wialen
saezh b. -où saeth
saezhennig b. -où dart
safar1 g. -où dwndwr, mwstwr, stŵr, sŵn; halibalŵ, randibŵ, trwst, twrw; lleferydd, (dull o) siarad, iaith
e s. an noterien yn iaith y gyfraith
hervez e s. yn ôl ei (ddull o) siarad
kaout s. ouzh ub. siarad â rhn
kas s. gwneud lleferydd, gwneud tipyn o sŵn/ swae (wrth siarad)
kemer s. poeni, pryderu
safaroù ar bed sŵn y byd
safar2(at)/safariñ be. clebran yn uchel / â chloch wrth bob dant (ffig.),, siarad bloedd ei ben/phen, siarad nerth ei geg/cheg, clochdar/clochdran (ffig.); siarad, sgwrsio
s. kembraeg siarad Cymraeg
safarus a. stwrllyd, swnllyd
safir g. -où saffir
saflikat be. llepian (am donnau), (slwts-) slwtsian
safron1 g. a thorf. saffrwm/saffrwn
safron2 g. si, su, murmur, mwmian
safroniñ be. sïo, suo, murmur, mwmian
saga g. -où saga
sagou g. sago/sego
sailh1 gb. -où bwced; celwrn
s. al lastez bin sbwriel
sailh2 g. -où naid, llam
marc’h-s. march, stalwyn
sailhad gb. -où bwcedaid; celyrnaid
sailhadenn b. -où ymosodiad (gan ddyn/ berson); cnoad (gan gi)
ober ur s. rhoi naid, llamu, neidio; ymdaflu
sailhañ be. neidio, llamu; cnoi (am gi); gwasanaethu (am farch neu darw)
s. da c’hoarzhin chwerthin dros y lle / yn aflywodraethus, chwerthin ei chalon hi
sailher g. -ien neidiwr; ymosodwr; cnöwr (am gi); broga
sakarin g. sacarîn
sako g. -ed meistr (ffig.), pencampwr (ffig.), un penigamp/glew, gamster
sakochenn b. -où bag llaw; (y)sgrepan
sakr a. cysegredig, bendigaid, santaidd
sakramant gb. -où, sakramañchoù sacrament
Gouel ar S. Gŵyl y Cymun Bendigaid
sakramantiñ be. cymuno, derbyn o’r Cymun(deb); gweinyddu’r Cymun(deb)
sakrañ/sakriñ be cysegru
sakre a. (ar laf.) cythreulig, diawledig, melltigedig; bondigrybwyll
ur s. paotr cythgam/coblyn/uffern/ yffach o foi, tipyn o gymeriad/gerdyn, cymeriad a hanner
sakreal be. tyngu, cablu, rhegi
sakreer g. -ien cablwr, rhegwr
sakrerezh g. cabledd
sakreoù ll. llwon, rhegfeydd
la(va)ret/distagañ s. cablu; rhegu
sakrifiañ be. aberthu
sakrifis g. -où aberth
sakrilach g. -où halogiad, amarch, sarhad
sakriñ be. cysegru
sakrist g. -ed clochydd
sakristiri b. -où cysegrfa (Eglwys Rufain); festri (Protestant)
Sakson g. -ed Sacson
sal b. -ioù (y)stafell; lolfa, parlwr; neuadd
s ar gouelioù neuadd gyhoeddus
s.-c’hoarioù (y)stafell chwaraeon, campfa
s.-dañs neuadd ddawns(io)
s.-debriñ/-zebriñ cegin fyw, (y)stafell fwyta; ffreutur
s.-degemer/-zegemer derbynfa; lolfa, parlwr
s.-dour/zour/-gibellañ/-emwalc’hiñ (y)stafell ymolch/(y)molchi
s.-glas/ skol (y)stafell ddosbarth
s.-studi cell, stydi
saladenn b. a thorf. penn-s. g. letys; salad
salami g. salami
Salaun epg. Solomon, Selyf
saliad b. llond (y)stafell; llond neuadd/lle
ur s. tud llond (y)stafell/neuadd/lle o bob(o)l; torf/tyrfa; cynulleidfa dda
sall a. hallt
s. evel an hili hallt fel yr heli
me ’meus tañvaet meur a soubenn - hini s. ha hini dous (ffig.) ’rwy’ wedi cael pob math / amrywiaeth o brofiadau - y melys a’r chwerw
s.-brout/-pik hallt iawn
dour-s. dŵr hallt, dŵr y môr
kig-s. cig moch
sallañ be. halltu; dodi/rhoi/ychwanegu halen
salm g. -où salm
salokras! ebych. gyda phob parch i chi!
saloñs g. -où lolfa, parlwr; arddangosfa
salud g. --où cyfarchiad; salíwt
s. dit! siw(d)/sut mae(’r hwyl)? siwd/ sut wyt ti?
ober ur s. d’ub cyfarch rhn, codi llaw ar rn
saludiñ be. cyfarch; codi llaw; saliwt(i)o
salv adf
s. e viches/vijes amañ! garw/o na fuaset ti yma!
s. o dije gallet dont! garw/o na allen nhw ddod!
s. ho kras gyda phob parch (i chi), begio’ch pardwn
yac’h ha s. yn fyw ac yn iach
salver1 g. -ien achubwr/achubydd
Salver2 g. Gwaredwr
(ar) S. (y) Gwaredwr
k(ent) H(or) S(alver) C(yn) C(rist)
g(oude) H(or) S(alver) O(ed) C(rist)
salvet abf salviñ qv. (cref.) yng nghadw, yn gadwedig, wedi’i (h)achub, wedi’i (g)waredu
salvidigezh/silvidigezh b. -ioù iachawdwriaeth
salviñ be. achub; (cref.) achub, gwaredu, cadw
Samaritan g. -ed Samariad
samm gb. -où, semmen baich, pwn, llwyth; cyfle, lifft, pás (ar y ffordd)
da bep hini/unan e s. pawb â’i ofid, mae i bawb ei helbul, mae rhywbeth (bach) yn poeni pawb, mae i bob cyflwr ei ofidiau
reiñ s. da ub. en e garr/oto/wetur rhoi cyfle/ lifft/pas i rn yn ei gar
karr-s. lori
loen-s. anifail pwn
sammañ be. llwytho; llethu; gormesu; codi/cwnnu (yn ei gar/char), rhoi cyfle/lifft/pàs; cipio, dwyn, dwgyd
sammet abf llwythog, trymlwythog; bod â llwyth ar ei gefn/feddwl; trist, gofidus
s. eo gant al labour mae gormod(d) ar ei blat e / ar ei phlat hi (ffig.), mae llawer o waith gydag e / gyda hi , mae ganddo fo / ganddi hi lawer o waith
s. eo he c’halon/spered mae gofid (y byd) arni, mae llawer yn pwyso ar ei meddwl
s. eo va/ma estomak mae rhth yn gwasgu arna’ i / ar fy nghylla i /ar fy stumog; (ffig.) mae rhth yn pwyso ar fy meddwl
bezañ s. gant unan en e garr-tan cael cyfle/lifft/pàs gan rn yn ei gar
me ’oa s. ma/va spered ’roedd llawer yn pwyso ar fy meddwl; ’roedd gofid arna’ i
gwall-s. trwmlwythog
sammgar g. sammgirri lori
sammlestr g. sammlistri llong nwyddau
sammorell b. -où fan
sammus a. trwm, beichus, llethol; llafurus; gormesol; costus, drud; anodd ei dreulio
s. d’ar stomog yn anodd ei dreulio, yn gwasgu ar stumog rn, yn drwm ar gylla rhn
s. eo! mae’n lladdfa! mae’n ddigon i ladd dyn! mae’n faich/feichus! mae’n llafurus!
sampar a. yn well, wedi gwella, wedi dod trwyddi (o salwch); di-ail/-fai, rhagorol, ardderchog
hennezh ’zo un den sampar ’does mo’i debyg (e), mae yn un o’r goreuon
Samson/Samzun epg. Samson
San g. (mewn enwau llefydd) Sant
san b. -ioù canél; ffos, cwter; carthffos; caf(a)n (to)
s. analat pibell wynt
s.-dour cwter
sanailh b. -où (y)sgubor, storws; atig, garet, tawlod/taflod, llofft (stab(a)l)
sanailhañ/sanailhat be. casglu, cywain; rhoi
s. udb. en e benn/spered dodi/rhoi rhth yn ei ben/feddwl; dysgu rhth (ar ei gof)
sandalenn b. -où sandal(en)
sandwich g. -où brechdan
sankañ be. gwthio i mewn; plannu; suddo
s. e gontell er c’hleuz / er voger mynd yn fethdalwr, mynd i Dre-din
s. el lec’hid suddo i’r llaid
s. er c’housked suddo i gwsg
s. gennoù rhoi/estyn ergydion, ergydio, colbo, cwffio
sankell b. -où pin (plwg trydan)
sañset ebych. mae'n debyg, yn ôl pob tebyg, i bob golwg; medden nhw
amañ e vo a-benn warc’hoazh, s. bydd e/hi yma erbyn fory, mae’n debyg, fe ddylai fod yma erbyn fory, mae i fod yma erbyn fory
sañskriteg g. Sanscrit
sañsupl a. pwysig, o bwys
sant g. sent sant
s. paeron/patron nawdd sant
ar s. pellañ ar s. gwellañ, ar s. pellañ a vez enoret ar gwellañ, biskoazh s. n’eo bet en e barrez meulet nid oes lle i broffwyd yn ei wlad ei hun, mae baw pell yn well nag aur gartre’
bezañ nec’het evel s. Pêr gant e bec’hed bod yn flin/edifar iawn am ei drosedd, ’difaru’n fawr iawn am ei bechod
bezañ ur s. koar / ur santig plastr / ur santig pri bod yn ddoeth iawn
chom mut evel ur s. koad aros/bod yn gwb(w)l fud
kousket e-barzh liñselioù s. Pêr cysgu o dan y sêr / yn yr awyr agored / ym môn y clawdd
santad g. -où teimlad, argraff; emosiwn; cyffro
Sant Brieg e. lle St. Brieuc (Ffrg) Sant Briog
Sant Divy/Ivi epg. Dewi Sant
santel a. san(c)taidd, cysegredig, glân
ar Sizhun S. wythnos y Pasg, yr Wythnos Fawr
ar Skritur S. yr Ysgrythur Lân
ar Spered Santel yr Ysbryd Glân
an Tad S. y Pab
santelaat be. san(c)teiddio
santelezh b. san(c)teiddrwydd
santez b. -ed santes
santidigezh b. teimladrwydd, sensitifrwydd
santidik a. hydeiml, teimladwy, tyner, sensitif; croendenau
santier g. -où iard, buarth, clôs; cwmni/ criw (o weithwyr); safle adeiladu
santifikad/sartifikad g. -où, santifikajoù/sartifikakoù tystysgrif
santimant g. -où, santimanchoù teimlad, ymdeimlad; meddwl, barn; bwriad
hervez ma/va s. yn fy marn/meddwl/ nhyb i
n’eus netra d’ober evit cheñch e s. ’does dim i’w wneud / y gellir ei wneud iddo newid ei feddwl/farn
reiñ e s. datgan ei farn, dweud ei feddwl; mynegi’i fwriad
warc’hoazh ’m-eus s. mont d’an enezenn (y)fory ’rwy’n bwriadu mynd i’r ynys
Sant Jakez epg Sant Iago
Bali/Hent S. Jakez y Llwybr Llaethog
Sant-Malo(ù) e. lle San Malo (Ffrg)
Sant-Nazer e. lle St. Nazaire (Ffrg)
santout be. teimlo, synhwyro; clywed (sawr), gwynto, sawru
santual g. -ioù seintwar, cysegr
saoj torf. saets
saon1 torf. a g. sebon
saon2(enn) b. -où cwm bach, dyffryn bach, glyn; ceunant, hafn
saona g. sauna
saonetez b. sebon sawrus/sent
saos g. -où saws
saotr1 a. brwnt, budr, bawlyd; twym (am ast, ayyb.)
saotr2 g. -où brycheuyn, smotyn/sbotyn, baw
saotrañ be. baeddu, d(if)wyno, trochi; halogi; llygru; sarnu, colli; mynd yn ddrwg, troi (am fwyd)
s. al labour gwneud cawl/moch/llanast o’r gwaith
s. an iliz halogi’r eglwys
s. brud ub. difrïo/difenwi rhn., lladd ar rn., pardduo (enw da) rhn
s. dour ar feuntenn llygru dŵr y ffynnon
s. laezh war an daol sarnu/colli llaeth ar y ford
s. he brozh d(if)wyno/trochi/brwntu ei sgert
s. speredoù an dud yaouank llygru meddyliau’r bob(o)l ifanc
en em s. puteinio’i gorff/chorff
saotret abf. saotrañ qv. wedi’i faeddu/ baeddu, (d)difwyno, wedi’i drochi/ throchi; yn faw i gyd, yn smotiau/ sbotiau i gyd; wedi’i (l)lygru
saotrer g. -ien difwynwr; llygrwr
saour1 a. sawrus; suddlon, yn llawn sudd
saour2 g. sawr; blas
saourek/saourus a. sawrus; blasus
ur pred s. pryd (o fwyd) blasus
saouriñ be. sawru; blasu
saout ll. da, gwartheg
n’emañ ket e s. er gêr (ffig.) mae’n blino/gofidio/poeni/pryderu am rth, mae rhth yn ei flino/ofidio/boeni
s.-kig da/gwartheg stôr
s.-laezh da/gwartheg godro
galleg s. Ffrangeg gwael/bratiog/siprys
ur penn-s., ul loen-s. un fuwch; un tarw
kas ar s. da beuriñ en ur park all troi’r gath yn y badell (ffig.), newid y pwnc, newid ymadrodd, troi’r stori
hennezh n’eo ket diwar s. ar vro-mañ nid un o’r ardal hon yw hwnna, dyn dieithr/dierth yw e, un o bant yw e
n’emañ ket e s. er gêr mae’n anniddig/ anesmwyth/anghysurus, mae rhth yn ei anesmwytho/boeni/flino/fela
saouzan g. syfrdandod, syndod; hypnosis, swyngwsg
saouzaner g. -ien hypnotydd
saouzanet abf syfrdan, syn, hurt, stwn; wedi’i hypnoteiddio
saouzaniñ be. syfrdanu, synnu, drysu, hurto, taro'n fud/segur (ffig.); hypnoteiddio
saouzanus a. syfrdanol, cyfareddol; hypnotig
saoviñ be. achub
saoz a. seisnig; ; Lloegr, o Loegr; ag atal dweud arno/arni
ar skipailh s. tîm Lloegr
bezañ s. bod ag atal dweud arno/arni
fars s. pwdin
irvin s. erfin
ur groaz s. croes blaen (heb y Crist )
ur penn ki s. ci tarw
ur vag s. llong o Loeg(e)r
bro-Saoz Lloeg(e)r
saoz g. -on, saozoned Sais
fae! fae! war ar saozon - rak tri na kant n’em bo ket aon! (naw) wfft i bob Sais, (ar laf.) twll tin pob Sais
saozañ be. atal (dweud)
saozez b. -ed Saesnes
saozneg/saozmeg g. Saesneg, yr iaith fain
saoznegañ be. siarad/whilia Saesneg
saozneger g. -ien siaradwr Saesneg; Sais Saesneg
saoznek a. Saesneg, yn yr iaith fain
saoznekaat be. seisnigo
sap g. nodd, sug, sudd, gwynnin; (ffig.) bywyd
sapin ll. -enn b., sapr ll. -enn b., gwez-sapin/sapr ll. -enn-sapin/sapr b. ffynidwydd
sarac’h g. sibrwd, sisial; siffrwd, murmur
sarac’hañ/sarac’hat be. sibrwd, sisial; siffrwd, murmur
saraget abf llidus
s. eo ma/va c’horzailhenn mae crafu yn fy llwnc i, mae fy llwnc i’n crafu
saragiñ be. crafu
Sarasin a. a g. -ed Sarasen
touiñ Doue evel ur S. cablu fel halier/tincer
sardin ll. -enn b. sardîn(s)
ober ar vicher s. pysgota sardîn (am gynhaliaeth)
penn-s. penwisg Douarnenez; un o Dd-Douarnenez
sardin g. -ed sardîn
sardineta be. pysgota sardîn
sardon ll. -enn b. picwn mawr, cacwn, cacwn/ gwenyn bwm
sardonenn b. -où picwnwn fawr, cacynen, cacynen/gwenynen bwm, cachgi-bwm
sardonat/sardonenniñ be. murmur, sïo
sarmon gb. -ioù pregeth
sarmoniñ be. pregethu; rhoi pregeth (i),ei dweud hi’n galed/hallt/arw (wrth); ceryddu, cymhennu, cystwyo, dwrdio, termo
s. a rae ken a rae ’roedd yn pregethu’n go galed (ffig.); ’roedd yn ei dweud hi’n hallt
sarmoner g. -erien pregethwr; (ffig.) hen gonyn
saro g. -ioù blows(en)
sarpant1 g. -ed sarff; draig; (ffig. am wraig ddichellgar) hen gnawes
sarpant2(-nij) g. -où(-nij) barcut (tegan)
sarr a. ar gau, yngháu
sarrañ be. cau
sart a. siriol, llawen, llon, calonnog; bywiog, llawn bywyd, heini, sionc
s. evel pemp gwenneg mor hapus â’r dydd / â swllt, yn llawen fel y gog
sartifikad g. gw. santifikad
sartaat be. sirioli, llonni, llawenhau; bywiogi, sionci
sasun a. blasus, sawrus; dymunol, hyfryd
Satan(az) g. Satan
satanazet abf ag ysbryd(ion) drwg ynddo, â bwgan(od) ynddo (am adeilad)
satellit g. -où, -ed lloeren
satin g. satin
satouilh1 a. ac atal dweud arno/arni, cecian; baldorddi
satouilh2 g. atal dweud, cecian
satouilhat be. bod ag atal (dweud) arno/arni, cecian
sav1! bf 2 un. gorch. saf! cwyd! cwn! ar dy draed!
sav2 g. sefyll; codiad; cyfle, lifft, pás
s. ha diskenn bryn a dôl, pant a bryn
en/diouzh e s. yn ei sefyll, ar ei draed
ar c’hezeg a gouske en/diouzh o s. ’roedd y cesig yn cysgu yn eu sefyll /ar eu traed
bezañ laosk en e s. gwegian, simsanu, bod yn ansicr ar ei draed, heb fod yn sicr/saff ar ei draed, bod yn sigledig/simsan (ar ei draed)
bezañ war s. bod wedi codi (o’r gwely), bod ar ei draed/thraed, bod ar lawr (wedi codi o’r gwely neu heb fynd iddo)
derc’hel ar brezhoneg en e s. cadw’r Llydaweg yn fyw
diwar e s. yn ei sefyll, ar ei draed; ar ei union, yn fyrfyfyr
emañ o kousket diwar e s. mae’n cysgu ar ei draed
kavout s. da udb. cael gwerth ar rth, llwyddo i werthu rhth
labourat a ra diouzh e s. mae’n gweithio yn ei sefyll / ar ei draed
n’eus ket a s. er re-mañ ’does dim cyffrad yn y rhain, ’dyw’r rhain ddim yn tyfu dim
ober ur s. d’he fenn codi/cwnnu’i phen
reiñ s. da unan bennak en e garr/oto/wetur rhoi cyfle/lifft/pás i rn yn ei gar
savit en ho s.! codwch (ar eich traed)!
war ur s. ar godiad
s.-disav/-diskenn yn codi ac yn disgyn, yn mynd lan a lawr, yn codi ac yn gostwng (am dir/ffordd/prisiau)
s.-taol yn aml/fynych
ur s.-kein hoe, saib, seibiant
sav- bôn sevel qv.
savadenn b. -où codiad, cwnnad; detholiad
ober ur s. d’he fenn codi/cwnnu’i phen
ober ur s. wad ouzh ub. tynnu gwaed oddi wrth rn (i’w brofi)
savadur g. -ioù adeilad; cofadail
savboent g. -où safbwynt
sav-e-fri1 a. (ar laf.) busnesgar;
sav-e-fri2 g. (ar laf.) busnesyn, hen drwyn (ffig.)
savenn b. -où codiad (tir)
savelleg g. (aderyn) crec grec, rhegen yr ŷd / y ryg / y rhych
saver g. -ien adeiladwr/adeiladydd; bridiwr, magwr
s.-chatal/-loened bridiwr, un yn magu anifeiliaid
s.-moc’h ffarmwr/ffermwr moch
s.-plantoù/plañchoù tyfwr planhigion
s.-tiez adeiladwr/adeiladydd, codwr tai
saverien-istr magwyr wystrys
saverez b. -ed lifft, esgynnydd
savet abf sevel qv.
s. e oa taolioù (ken)etrezo/etreze aeth hi’n ymladd/gwffio rhyngddyn nhw
s. eo an deiz mae (hi) wedi gwawrio, mae’n ddydd, mae’r wawr wedi torri
s. mat eo bet mae wedi cael magwraeth dda, mae’n dod o aelwyd dda / o gartre’ da
pa vezer s. uhelañ neuze ’vez al lamm brasañ po uchaf y dyrchafiad mwyaf y cwymp
saveteer g. -ien achubydd/achubwr, gwaredwr
saveteet abf saveteiñ qv.
s. eo bet fe’i hachubwyd, achubwyd ei fywyd
saveteiñ be. achub
evit s. ma/va buhez i achub fy mywyd; (ffig.) dros fy nghrogi, am ffortiwn, am arian yn y byd
sav-heol g. codiad haul; dwyrain
se1 rhage. dang. hynny, hynna
se ’zo mat mae hynny’n dda/iawn
bravoc’h a s. e vo dit bydd hi’n well/ brafiach arnat ti felly
gwazh a s. dit ma welo ac’hanout! druan ohonot ti os bydd e’n dy weld di!
gwell a s. gorau i gyd
kement ha lavarout/la(va)ret s. rhth i’r perwyl hwnnw/yna
ne oamp ket e sell a s. ’doedden ni ddim yn disgwyl hynny
sur on a s. ’rwy’n siŵr o hynny, ’does dim amheuaeth/dwywaith gen i am hynny
se2 cys. (ar ddiwedd brawddeg bob amser) beth/fodd bynnag, serch hynny, ta beth, siwt, ’no (y ddau ola’ bob amser ar ddiwedd brawddeg)
n’eo ket deut se dyw e ddim wedi dod serch hynny / siwt / ’no
-se3 a. dang. yna; honna; honno; hwnna; hwnnw; hynny
an dra-se hwnna, hwnnw, hynny
e-giz-s., evel-s. fel yna, felly
kement-s. hynny (i gyd)
kement-s. ’zo gwir a-walc’h mae hynny’n wir ei wala
ken bras-s. mor fawr â hynny, cymaint â hynny
ken mintin-s. mor fore â hynny
oberiant-dreist eo ar plac’h-s. mae’r ferch/wraig honno/yna yn ddiwyd dros ben
sur on war ar poent-s. ’rwy’n siŵr o hynny, ’does gen i / ’da fi ddim amheuaeth am hynny
sebeliañ be. gwisgo ag amwisg, rhoi/taclu amwisg (am); claddu (ymadawedig)
sebez g. syndod
sebezañ/sebeziñ be. syfrdanu, synnu, rhyfeddu
sebezenn b. sioc
sebezet abf syn, syfrdan, wedi’i synnu/syfrdanu
sebezus a. rhyfedd(ol), syfrdanol
seblant g. -où, seblañchoù golwg, graen; arwydd; ysbryd, drychiolaeth, rhith
s. glav / s. a c’hlav ’zo ganti mae graen/golwg glaw arni, mae’n bygwth glaw, mae hi am law
dindan s. yn rhith, ar lun
kerzhet gant ur s. doaniet cerdded a golwg drist arno/arni
ober s. (a) gwneud sylw (o)
heb ober s. a zen ebet heb wneud sylw o neb
ur s. a amzer fall arwydd o dywydd drwg/gwael/garw
seblantout be. ymddangos, edrych yn debyg
s. a ra din mae'n ymddangos i fi/mi, mae'n edrych yn debyg i fi/mi
hervez a seblant din yn ôl a wela’ i, yn fy marn/meddwl/nhyb i
war a seblant yn ôl pob golwg, mae’n edrych yn debyg, mae’n ymddangos (felly), i bob ymddangosiad
sec’h1 a. sych; sychaidd, sychlyd, swta; anffrwythlon, diffrwyth
s. a/e gein cybyddlyd, tyn[n]
s.-askorn/-korn/-kras/-kraoñ/-spoue/-keuneud, s. evel ur geuneudenn (yn) sych fel corcyn/cricsyn/sglodyn, fel corcyn/cricsyn/sglodyn o sych
arc’hant s. arian sych(ion)
douar s. tir anffrwythlon/diffrwyth
gerioù s. geiriau cwta/swta
un interamant s. angladd ddiddagrau, cynhebrwng heb alar
un ti s. tŷ heb ddaear wrtho
s.-mat cwb(w)l/hollol/perffaith sych, yn sych fel corcyn
sec’h2 adf yn sych(aidd), yn swta
debret en deus ent/ez s. bwytaodd ei fwyd yn sych / heb yfed dim
sevel ur babig ent/ez s. magu babi ar y botel ( nid ar y fron)
sec’h3 g. sychad; lle sych, glan
ar glas hag ar s. popeth, holl eiddo
chom/menel war ar s. (ffig.) methu, ffaelu, heb lwyddo i gyrraedd y nod, heb fynd â’r maen i’r wal
lakaat e vag war ar s. rhoi ei fad/gwch ar dir sych / ar y lan (o gyrraedd y dŵr)
ober ur s. d’e dal sychu’i dalcen, rhoi sychad i’w dalcen
tapout ar s. cyrraedd y lan, cyrraedd tir sych
sec'hañ be. sychu
s. e bod gant an taol kentañ yfed ei ddiod ar ei dalcen
treiñ mein da sec’hañ (a-benn ma tey glav) gwneud gwaith anfuddiol/di-fudd
sec’hed g. syched
bezañ gant ar s., bezañ war e/he s., kaout s. bod â syched (arno/ arni), sychedu
s. am eus mae syched arna’ i
an hini a daoler e sec’hed a erbed e yec’hed mae’r sawl sy’n rheoli’i syched yn arbed ei iechyd
s.-ruz syched enbyd/ofnadwy/mawr
sec'hedik a. sychedig, â syched arno/arni
sec'hedus a. sychedig, yn achosi syched
sec'henn b. sychen, sychbren, gwraig sychaidd/ sychlyd
sec’her1 g. -ien sychwr, dyn sy’n sychu
sec’her2 g. -ioù lliain/llien sychu
sec’herez b. sychwr, peiriant sychu
s.-dilhad sychwr dillad
s.-vlev sychwr gwallt
sec'hiñ be. sychu
sec'hor b. sychder, sychdwr, prinder dŵr, eisiau glaw
seder a. llon, llawen, hapus; serchog/ serchus, siriol; calonnog; araul, tawel, tangnefeddus; bodlon; (dyn ac anifail) iach; (tywydd) braf, heulog
s. evel an deiz / evel an heol / evel pemp kwennek/gwenneg / evel ur pintig / evel ul laouenan mor hapus â’r dydd / â swllt / â phwnsh, yn llawen fel y gog/dydd
bezañ s. d’ub. bod yn serchog/serchus tuag at rn
sederaat be. llonni; sirioli; goleuo (am y tywydd), codi’n braf; glasu (am natur)
sederaenn b. -où llam y gannwyll (ffig.), cyfnod byr o welliant yng nghyflwr claf cyn marw
sedrez torf. -enn b., gwez-sedrez torf. -enn-sedrez b. cedrwydd ll -en
segal g. a thorf. -enn b. rhyg
bara s. bara rhyg
s.-aod rhyg yr arfordir (chwyn sy’n tyfu ynghanol ŷd)
segalenn b. -où sigâr
seier ll. sac'h qv.
seitek rhif. gb. dau ar bymtheg g.; dwy ar bymtheg b.
s. ha triugent dau/dwy ar bymtheg a thrigain, saith deg (a) saith
s. ha pevarugent dau/dwy ar bymtheg a phedwar ugain, naw deg (a) saith, cant namyn tri
seitekvet trefn. ail ar bymtheg
seiz g. satin/sidan
seizañ be. parlysu; cael ei barlysu/pharlysu
seizenn b. -où rhuban sidan; rhuban, tâp, incil (record(i)o); rhuban/rhwymyn (rhan o wisg swyddogol maer a maeres yn Llydaw); baner fach (ar frig hwylbren)
s-beg selotêp
s.-enrollañ/-vagnetek rhuban, tâp, incil (record(i)o)
seizet abf wedi'i barlysu/pharlysu
unan s. claf o’r parlys, un wedi’i barlysu/ pharlysu
seizh rhif. saith
s. burzhud/marzh ar bed saith rhyfeddod y byd
s. eur hanter hanner awr wedi saith
ar s. liv kentañ y prif liwiau, lliwiau’r enfys
ar s. dienez y tlodi penna’, y cyni eitha’
prest omp da baeañ gant ar s. dienez da vezañ mistri en hor bro ’rŷn ni’n barod i ddiodde’r cyni eitha’ i fod yn feistri yn ein gwlad
ar s. warn-ugent a viz kerzu y seithfed ar hugain o fis Rhagfyr / o Ragfyr
dindan ar s. amzer ym mhob tywydd
ober a rin va/ma s. gwellañ/posub’ fe wnaf i fy ngorau glas/glân
s.-ugent cant a deugain
seizhdaleet(oc’h) abf (gyda’r neg.) ar ôl; fawr o dro
ne vijen ket s. evit ober an dra-se ’fuaswn i fawr o dro yn gwneud hynny
ne vin ket s. ’fydda’ i (ddim) fawr o dro, ’fydda’ i ddim yn oedi/aros (dim)
seizhvedenn b. seithfed ran, un rhan o saith
seizhvet trefn. seithfed
seizi g. parlys
ar s. ’zo krog ennañ mae wedi’i barlysu
seizmograf g. seismograff
sekred g. -où cyfrinach; rysáit
s. a familh cyfrinach deuluol
s. kegin rysáit
e s. yn gyfrinachol
sekretour g. -ien ysgrifennydd
ar S. Stad yr Ysgrifennydd Gwladol
sekretourez b. -ed ysgrifenyddes
sekretouriezh b. ysgrifenyddiaeth
sekretourva g. -où swyddfa (yr ysgrifennydd/ ysgrifenyddes)
seks g. rhyw
seksist1 a. rhywiaethol
seksist2 g. -ed rhywiaethwr, secsist
sekt b. sect
sekteur g. -ioù sector, adran
sekulier1 a. seciwlar, lleyg
sekulier2 g. -ien lleygwr, gŵr lleyg
sel g. -ioù nenfwd
selaou be. gwrando (ar), rhoi clust (i); credu
s. aketus/mat/pizh ouzh ub./udb. gwrando’n astud ar rn/rth, craffu ar rn/rth, clustfeinio ar rn/rth; bod yn glustiau i gyd wrth wrando ar rn/rth, moeli’i glustiau/chlustiau wrth glywed rhn/rhth
s. ouzh brusk ub. (medd.) corn(i)o rhn
ne selaou ket ’dyw e ddim yn gwrando, ’dyw e’n gwneud dim clust
selaouit mat ganin! gwrandewch yn astud/ ofalus arna’ i!
selaouell b. -où ffôn pen, clustffon
selaouenner g. -ioù stethosgob, cyrn meddyg/ doctor
selaouer g. -ien gwrandäwr
a gas d’ar selaouerien war an taol sy’n ddealladwy i’r gwrandawyr ar unwaith / yn syth bin
s.-brusk stethosgob, cyrn meddyg/ doctor
selin b. gwlith y nos
sell1 (’ta)! ebych. a bf 2 un. gorch. sellout qv. edrych (yma)! felly!
s. ’ta piv! edrych(wch) pwy sy ’ma!
sell2 g. -où edrychiad, cip(olwg), pip, sbec; arolwg; llygadrythiad; bwriad
bezañ e s. war udb. bod â’i lygad ar rth (i’w gael/berchnogi)
hennezh a zo e sell mont / e s. da vont mae’n bwriadu/gobeithio mynd
bezañ e s. ub./udb. disgwyl rhn/rhth
ne oan ket e s. a se ’doeddwn i ddim yn disgwyl hynny
ne oan ket e s. ac’hanout ’do(edd)wn i ddim yn dy ddisgwyl di
dre s. o ran golwg
e anaout a ran dre s. ’rwy’n ei ’nabod o ran golwg
en ur s. mewn amrantiad/clipad/chwinc(i)ad
teuler/teurel ur s. / e/he s. ouzh/war udb. rhoi cip/pip ar rrth, bwrw golwg dros rth
sellig e vamm eo ar paotrig-se dwy lygad / cannwyll llygad ei fam yw’r crwt yna
selloù ll. sell qv.llygaid, golygon
s. a-dreuz llygaid/golwg amheus
ober s. du/drouk/put edrych yn gas, gwgu, cuchio, edrych fel pechod/symans, sbïo fel bwch
ober s. flour ouzh ub. edrych yn gariadus ar rn, gwneud llygaid (llo bach) ar rn
seller g. -ien gwyliwr
sellerien gwylwyr, cynulleidfa
sellet1 be. gw. sellout
n’oant ket chomet da s. ’doedden nhw ddim wedi aros i edrych; (ffig.) ’doedden nhw ddim wedi bod yn segur, ’ roedden nhw wedi bod yn ddyfal/ brysur, ’roedden nhw wedi gwneud eu rhan
sellet2 abf sellout/sellet qv.
ne vez ket s. outañ nid edrychir arno, ’does neb yn edrych arno / yn gwneud sylw ohono; ’dyw e ddim yn cael ei ystyried, fe’i hanwybyddir
sellig g. (am blentyn) cariad, sidan
s. e vamm eo hennezh cannwyll llygad ei fam yw e, dwy lygad ei fam yw e
sellout/sellet1 be. edrych
s. a-bann/pizh ouzh ub./udb. syllu/ rhythu ar rn/rth, edrych yn fanwl/graff ar rn/rth, craffu ar rn/rth, astudio rhn/ rhth, pwyso a mesur rhn/rhth (ffig.)
s. a-dost ouzh udb. edrych yn agos/ fanwl/graff ar rth, craffu ar rth, astudio rhth, archwilio rhth, goruchwylio rhth
s. a-gorn ouzh ub. edrych o gornel ei (l)ygad ar rn, taflu cipolwg ar rn
s. ouzh ub. etre e zaoulagad edrych yn/i wyneb rhn, edrych yn syth i lygaid / edrych i fyw llygaid rhn
ne sell ket ouzhin ’dyw e/hi ddim yn edrych arna’ i; ’dyw e ddim i’w wneud â fi/mi… gw. isod
(an dra-)se ne sell ket ouzhin ’dyw hynny ddim i’w wneud â fi/mi, ’does a wnelo hynny ddim (byd/oll) â fi/mi, nid fy musnes i yw hynny; ’dyw e ddim yn berthnasol i fi/mi; rhyngddo fe a’i gart/ gawl, rhyngddi hi a’i chart/chawl, fe/hi wnaeth y cawl gadewch iddo/iddi’i yfed e, fe/hi wnaeth ei (g)wely - rhaid iddo/ iddi gysgu ynddo
s. put ouzh ub. edrych yn gas ar rn
sellit ('ta)! edrychwch (yma)! felly!
sellus a. gofalus/carcus o’i (h)arian, darbodus, cynnil; cybyddlyd, tynn
selvel be. (cref.) achub
selvich-/selvij- gw. servich-
Semiteg g. -ed Semitiad
semitek a. Semitaidd, Semiteg
semmen ll. samm qw.
semoul g. semolina
sempl a. eiddil, gwan(llyd), llesg, cwla; llac, brau
semplaat be. gwanhau, llesgáu
sempla(d)enn b. haint, tro bach, llewyg
semplañ be. llewygu, cael haint/gwasgfa / tro bach, pango
senarier g. -ien sgriptiwr, awdur/lluniwr/ (y)sgrifennwr sgript(iau)
senario g. sgript
sened g. -où senedd
s.-meur cyngor, synod (eglwysig)
senedour g. -ien seneddwr, aelod seneddol
seniñ be. seinio; canu (cloch; offeryn cerdd); taro (am gloc)
s. uhel e gloc’h ymffrostio, brolio, chwythu’i gorn, canu’i utgorn (ffig.)
s. gant an delenn canu/chwarae’r delyn
senkl g. (medd.) yr eryr
senklenn b. -où cengl, torgengl, strapen
sent ll. sant qv.
Buhez ar S. Bucheddau’r Saint
roll ar sent rhestr y saint (wedi’u canoneiddio)
lak(a)at war roll ar s. canoneiddio
sentidigezh b. ufudd-dod, ymostyngiad
sentiñ (ouzh) be. ufuddhau (i), plygu (i), ymostwng ( i)
s. evel deñved ufuddhau/plygu yn ddigwestiwn
neb na sent ket ouzh ar stur - ouzh ar garreg a ray sur a wrthodo gyngor rhad a bryn edifeirwch drud, bydd yn rhaid iddo/iddi wrando/blygu yn hwyr neu’n hwyrach
senturenn b. -où gwregys, belt; (ffig.) canol, gwasg/ gwast (corff)
deu(e)t ’oa an dour betek e s. ’roedd y dŵr wedi cyrraedd hyd (at) ei ganol/wasg/wast
sentus a. ufudd
s. e oa en o c’heñver ’roedd e/hi yn ufudd iddyn nhw
seo g. gw. sev
ser gw. e-ser
seran g. -ed caneri
Serb g. -ed Serbiad
serch g. -où arch, coffin
serc'h b. -ed gordderch
seremoni b. -où seremoni, defod
serfilh torf. a g. (bot.) sierfel
serjant g. -ed sarsiant/sarjant; rhingyll
serom g. serwm
serr a. ar gau, yngháu, yng nghaead, wedi cau
n’eo ket s. an noz c’hoazh ’dyw hi ddim wedi nosi’n llwyr eto, ’dyw hi ddim yn gwb(w)l dywyll eto
serr-lagad g. amrantiad, chwinciad/ w(h)incad
en ur s.-l. ar amrantiad, mewn chwinciad/ w(h)incad
serr-noz g. diwetydd, diwedd (y) dydd, min nos/hwyr, brig y nos / yr hwyr, hwyr (y) dydd, gyda’r hwyr
arru eo s.-noz mae wedi nosi/tywyllu
serr-prim g. sip
serrer g. -ien casglwr
serret abf serriñ qv.
serriñ be. cau/caead; dodi/gosod/rhoi clawr (ar), rhoi caead (ar), cronni, crynhoi, casglu; (a)restio, cymryd i’r ddalfa, carcharu; dal(a), cael (am afiechyd)
s. an nor (ouzh ub.) cau’r drws ar rn / yn wyneb rhn
serr da c’henoù/forn/veg/glapez/ drap(ed)! (anghwrtais) cau dy geg! bydd dawel/ddistaw!
s. kloz cau’n dynn/dda/iawn
s. ul lamm cwympo, cael cwympad/ codwm
s. ur c’horfad anoued dal(a)/cael llond bol(a) o annwyd
en em s. warnañ e unan / warni hec’h unan cau’i hunan i mewn (o olwg y byd); mynd i’w gragen/chragen
serten a. siŵr, sicr
sur ha s. yn bendifaddau, yn gwb(w)l siŵr/sicr/ argyhoeddedig, heb os nac oni bai, yn ddi-os, yn ddiamau, yn ddi-ddadl, heb ddim amheuaeth, yn ddigamsyniol
sertenamant adf yn siŵr/sicr/saff
sertifikad g. sertifikajoù tystysgrif
servich/servij g. -où gwasanaeth; offeren
en ho s. at eich gwasanaeth
prest da rentañ s. parod i fod o wasanaeth / i wasanaethu, parod ei gymwynas/chymwynas, cymwynasgar
na servich/servij da netra diwerth, nad yw’n dda i ddim
rentañ ur s. bras/dreist d’ub. bod o gymorth / o wasanaeth mawr i rn, gwneud cymwynas fawr â rhn
servichoù an holl y gwasanaethau cyhoeddus
servichoù sikour gwasanaethau brys
servichoù publik gwasanaethau cyhoeddus
s. soudard gwasanaeth milwrol
servichañ/servijañ be. gweini (ar), gwasanaethu
s. banneoù gweini/arllwys/tywallt diod(ydd)
s. da ub. bod o werth i rn
da betra servich/servij? beth dda yw e? beth yw ei ddiben? i beth mae’n dda?
ne servich/servij da netra/vann ’dyw e/hi’n dda i ddim, ’does dim diben iddo, mae’n ddiwerth
servicher/servijer g. -ien gwas; sboner, cariad
servicherez/servijerez b. -ed morwyn, gweinyddes
servied(enn) b. -où, servidi serfiét, napcyn; tywel
servij- gw. servich-
serzh a. serth; unionsyth; ab(a)l, cryf ac iach, cadarn; (gwynt) cryf, anodd ymladd yn ei erbyn; (gwaith) anodd
un ene s. cymeriad cryf/cadarn, personoliaeth gref/gadarn
setañs b. dedfryd
setu adf dyma; dyna
s. amañ dyma
s. aze dyna
seul1 a. bob
s. vintin bob bore
s. daol/wech bob cynnig, bob tro
seul2 g. -ioù sawdl
ober un dro war e/he seul troi ar ei sawdl
sell ouzh da seulioù hag e weli toull da loeroù cofia lanhau cef(e)n d’esgidiau oherwydd yn dy gef(e)n y bydd pob(o)l yn dy farnu
war e seulioù wrth ei sodlau, yn dynn ar ei ôl
o stlakañ/strakñ/strakal an nor war he seulioù gan gau/dynnu’r drws yn glep ar ei hôl
seul3 cys. po...
s. gent(oc’h)/vuanoc’h s. well(oc’h) gorau po gynta’/gynted
s. goshoc'h seul sotoc'h henach henach ffolach ffolach, dwla’ dwl : dwl hen, gwiriona’ gwirion : gwirion hen
s. vihanoc’h … s. welloc’h gorau po leia’
s. vui ... s. vui/c’hoazh … po fwya’... mwya' i gyd ...
s. vui a vez s. vui ’vez c’hoant da zastum (leve hag arc’hant), s. vui s. c’hoazh, s. vui en deus un den s. vui e fell dezhañ da gaout po fwya’ a gaiff dyn mwya’ i gyd mae am ei gael, mwya’ a geir mwya’ a geisir, ni wêl trachwant fyth ei ddigon, melys moes mwy
s. vui s. well gorau po fwya’
s. washañ ar brezel s. dostañ ar peoc’h po dywyllaf y nos agosaf y wawr, mae’r awr dywylla’ cyn (toriad) y wawr
seurez b. -ed lleian
daouarn s. dwylo ladi
seurt g. -où math, siort; peth, rhywbeth; (gyda'r neg.) dim byd
s. ebet dim yn y byd, dim o gwb(w)l, dim yw dim
s. pe s. rhyw fath/siort neu’i gilydd, unrhyw fath/siort; rhywbeth neu’i gilydd
s. tra y fath beth, y math/siort yna, ffasiwn beth, peth fel yna
a bep seurt o bob math/siort
ar s. dezhañ ei fath/siort e, yr un fath /siort ag e
ar s.-se tud y math/siort yna o bob(o)l, pob(o)l fel yna
eus ar s.-se o’r math/siort yna
gwelloc’h eo ar s. a zo eget ar s. n’eus ket, gwelloc’h eo ur s. bennak eget s. ebet gwell hanner torth na dim, gwell tamaid bach na dim tamaid o gwb(w)l, mae rhywbeth/rhywfaint yn well na dim
kemer ar s. a gari cymer yr hyn / cymer beth bynnag a fynni, cer ag unrhyw beth a fynni
ne welan s. ebet ’wela’ i ddim byd (o gwb(w)l)
penaos eo kap ar s.-me da gaout traoù? sut/siwd y gall fy siort i gael pethau?
tud ar s.-mañ pob(o)l fel hyn, y siort hyn o bob(o)l
sev g. nodd, sudd, sug, gwynnin
sevel be. sefyll, codi, cwnnu; magu; brid(i)o; adeiladu; cyfansoddi, llunio, saernïo; sefydlu, sylfaenu, dechrau, cychwyn; dringo; codi’n braf, goleuo, gwella (am y tywydd)
s. a ra aon dezhañ mae’n dechrau ofni, mae’n dechrau cael traed oer (ffig.)
s. a ra droug ennañ mae’n mynd yn gynddeiriog/ynfyd, mae’n colli arno’i hunan
s. a ra keuz dezhi mae’n dechrau ’difaru, mae’n dechrau bod yn edifar/flin ganddi
s. a ra kof dezhañ mae’n magu bol(a)
s. a ray/raio an amzer bydd y tywydd yn gwella/hinddanu
s. a ray skiant dezhañ fe ddaw’n gall(ach); fe ddaw at ei goed
s. abredik/abred-kaer codi cyn cŵn Caer, cwnnu’n fore iawn
s. a-enep da sefyll yn erbyn, gwrthwynebu
s. an daol clir(i)o’r ford/bwrdd
s. ar bec’h diwar ub. cymryd/symud y baich oddi ar rn
s. arc’hant gwneud/ennill arian
s. (e vouezh / he mouezh) a-enep d’ub./ d’udb., en em s. ouzh ub./udb. gwrthwynebu rhn/rhth, codi/cwnnu (ei (l)lais) yn erbyn rhn/ rhth, gwneud safiad yn erbyn rhn/rhth, protestio yn erbyn rhn/rhth
s. da goun dwyn i gof
s. da goun un dra boanius agor hen friw/glwyf (ffig.)
s. diouzh taol codi/cwnnu o’r ford/ bwrdd
s. e bouezioù d’ub. codi/cwnnu calon rhn, llonni rhn
s. e chouk/gein cael hoe/seibiant; cael ei gefn ato, dod yn ôl ar ben ei draed: gwella’i fyd/ sefyllfa/stad
s. e dreid da ub. dodi rhn i fynd, hala rhn bant yn ddiseremoni, hel rhn ymaith yn ddiymdroi
s. e loaioù da ub. (ffig.) dysgu gwers i rn, dangos i rn pwy yw’r meistr
s. e gein da ub. codi cef(e)n rhn, bod yn gef(e)n i rn (mewn trybini)
s. e spered ub. taro ar feddwl rhn, dod i feddwl rhn
s. evel ur raden tyfu fel madarch
s. en e goazez / war e azez codi/cwnnu ar ei eistedd
s. en e sav codi/cwnnu ar ei draed, sefyll ar ei draed
s. gant ar grapenn dringo’r rhiw, mynd lan y tyle, mynd i fyny’r rhiw
s. istr magu wystrys
s. klemm achwyn, cwyno; gwrthwynebu, codi/ cwnnu llais (yn erbyn)
s. loened cadw/magu creaduriad
s. moc’h magu moch
war ar sevel kezeg ne oa den da vont warnañ ’doedd mo’i well/debyg am fagu/frid(i)o ceffylau
s. pouezioù an horolaj codi/cwnnu pwysau'r cloc
s. ub. d’ur garg dyrchafu rhn, rhoi dyrchafiad i rn
s. udb. ouzh ar skourr hongian rhn
s. un deiz pennu diwrnod, trefnu dyddiad
s. ur poz cyfansoddi/gweithio/llunio pennill
sav da benn! cwyd/cod/cwn dy ben
seven a. moesgar, cwrtais
bezañ s. an eil e-keñver egile bod yn gwrtais tuag at ei gilydd / y naill at y llall
bezañ s. gant ub. bod yn gwrtais wrth rn
sevenaat be. dysgu moesau da / cwrteisi (i), diwyllio
sevenadur g., sevenadurezh b. -ioù gwareiddiad; diwylliant
sevenadurel a. diwylliannol
sevended b. cwrteisi
sevener g. -ien gwneuthurwr; cynhyrchydd (ffilm, rhaglen ayyb.)
s. un testament ysgutor
sevenerien filmoù cynhyrchwyr ffilmiau
seveniñ be. cyflawni; ateb (gweddi); diwallu
s. e vennozh gw. mennozh
n’eo ket aes s. e c’hoant ’dyw hi ddim yn hawdd ei blesio/fodloni/ddiwallu
sez b. -ioù sedd (yn y Senedd)
seziz b. -où gwarchae
lakaat s. (war) gwarchae, gosod gwarchae (ar)
sezo/sezv g. mwstard
sezon b. -ioù tymor (y gwyliau)
sfer(enn) b. -ioù b. sffêr
si1 g. -où nodwedd, priodoledd; bai, diffyg, gwendid, ffaeledd; nam
n’eus den na tra hep e s., pep hini en deus e s.- an hini n’en deus ket daou en deus tri heb ei fai heb ei eni (- a choed ei grud heb eu plannu), ceir gwall ar y calla’, mae llaid yn y ffynnon lana’, ’does neb yn berffaith, mae rhyw fai ar bawb, anodd cael neb heb arno frycheuyn
ur s. mat bennak a zo ennañ mae rhyw rinwedd/ddaioni ynddo, mae rhywbeth da ynddo, ’dyw e ddim yn ddrwg i gyd
ur s. ne vez ket aes/aezet da goll nid hawdd (yw) bwrw hen arfer, a fo yn natur dyn nis tynnir ohono, nid hawdd tynnu cast oddi ar hen gadno/lwynog/ gaseg/geffyl, anodd i neidr anghofio sut i frathu, anodd diddyfnu yn hen
si2! ebych. shŵ! (i gwrso moch)
siblenn1 b. -où lein (sychu dillad)
siblenn2 b. -où pedestal; coes a throed (gwydryn)
Sida : kleñved ar Sida g. clefyd Aids
siell b. -où sêl
laka(a)t ar s. (war) selio, rhoi o dan sêl
siellañ be. selio, rhoi o dan sêl
sier ll. sac'h qv.
sifell torf. -enn b. llinyn, cortyn/cordyn
sifern g. -(i)où annwyd
bezañ (dalc’het/klañv) gant ar s. bod o dan annwyd, bod ag annwyd arno/arni
dastum/pakañ s. dal(a)/cael annwyd
sifern(i)et abf anwydog
bezañ s. bras bod yn gors o annwyd, bod ag annwyd trwm arno/arni
siferniñ be. dal(a)/cael annwyd
sifoc’hell b. -où tiwb; ffliwt (tegan); gwn pys; (ar laf.) cala, pidyn
sifr g. -où rhif, rhifolyn
sifroù rhifau; ffigurau, ystadegau
sifrañ be. rhifo
sigar ll.. -enn b. sigârs
sigarenn/sigalenn b. -où sigâr
sigaretenn b. -où sigarét
sign g. -ed alarch
sigoter g. -ien siwglwr
sikamorenn b. -ed sycamorwydden
sikant a. gw. chichant
si(n)kan g. -où anghydfod, ffrae, cweryl, cynnen
ne’z po ket a s. gantañ ’chei di ddim gofid/trafferth gydag e/o
si(n)kañ be. sicrhau, glynu; gwanu; gwthio
en em s. mynd yn sownd
ur pezhig grouan a oa en em s. e-barzh ma botez ’roedd carreg fach wedi mynd yn sownd / wedi aros yn fy esgid/nghlocsen
si(n)kanañ/si(n)kanat be. ffraeo, cweryla, cecru, cynhennu, dadlau, cwympo mas
si(n)kaner g. -ien cynhennwr, cecryn
siklud g. -où twlc; cwt, cetyn tŷ, twll o le; cwtsh (lle i gadw pethau)
ober e/he s. ymgartrefu
sikour1 b. -ioù cymorth, cynhorthwy, help
s. din! help!
mont/dont war s. ub. mynd/dod i roi cymorth/help i rn, mynd/dod i gynorthwyo/helpu rhn
reiñ un tamm s. d’ub. cynorthwyo/ helpu rhn
truez heb s. a ra nebeut a vad ychydig o les a wna tosturi heb gymorth
un taol s. help llaw, cymorth, cynhorthwy
sikour2 be. cynorthwyo, bod o gymorth, estyn/rhoi cymorth (i), helpu
lakaat an noz da s. an deiz gwneud yn fawr o oriau’r nos i orffen gwaith y dydd, gweithio’n hwyr y nos
sikuter g. -ien ysgutor
sil g. -où hidl/hidd(i)l, hidlydd; hidlwr, hidlen
dre s. yn dyner, drwy deg
dre s. eo ret mont dezhañ rhaid ei drin/drafod yn dyner/ofalus
s.-ha-s.- bob yn dipyn, yn raddol
avel-s. awel, drafft
glav-s. glaw mân
silabenn b. -où sill, sillaf
s. eildiwezhañ, eil s. diwezhañ goben
s. ziwezhañ, s.-lost sillaf ola’
silañ be. hidlo; sleifio; plannu (syniad, ayyb.); sibrwd; treiddio, ymdreiddio; llifo
s. al laezh hidlo’r llaeth
s. ar yod dre lost he hiviz (ffig.) peidio â chyfri’r gost
s. ur fubuenn ha lonkañ ur c’hañval / un aval llyncu camel a thagu ar wybedyn; ymboeni â pheth(au) dibwys ac esgeuluso peth(au) o bwys, rhoi llawer o sylw i fanach bethau a rhuthro drwy rywbeth mwy difrifol
s. ur mennozh / ur gredenn en ub. rhoi syniad(au) ym mhen rhn, dylanwadu ar feddwl rhn
arabat e ve deomp chom amañ da s. dour (ffig.) rhaid i ni beidio ag aros yma i ddala’r slac yn dynn / i fagu’r gath (ffig.)
en em s. dre laer/guzh mynd/sleifio yn ddirgel/ llechwraidd
en em s. e-barzh sleifio/llithro/treiddio i mewn
en em s. kuit, en em s. dre lae mynd bant yn ddirgel/llechwraidd, sleifio ymaith / i ffwrdd
silienn b. sili(où) llysywen; llysywen fôr
didrouz evel ur s. yn dawel iawn
gwevn evel ur s. ystwyth fel llysywen
s.-vor llysywen fôr
silikoz g. silicosis, dwst/ll(u)wch y garreg
silvidigezh b. iachawdwriaeth
silwink a. sigledig, simsan, ansefydlog, ansad
silzig torf.. -enn b. selsig, sosej
stagañ e chas diwar-goust s. sbrat i ddal(a) macrel
simant g. sment
chikañ mein gant s. pwyntio wal gerrig
simantañ be. smento, lledu/dodi/gosod/rhoi sment
simbalenn b. -où symbal
(ar) ‘simbol’ g. -où hen esgid, darn o asgwrn neu fetel a roddid am wddwg plentyn am siarad Llydaweg yn yr ysgol (cymh. y ‘Welsh Not’ yng Nghymru); arwydd, symbol
simffonienn b. -où symffoni
simetrek a. cymesur
simetriezh b. cymesuredd
simfonienn b. -où symffoni
simiad g. simidi dociwr
siminal gb. -ioù simnai/simdde/shimle; corn simnai
dibaot s. a voged hep na ve tan en oaled ’does dim mwg heb dân, lle bo/bydd mwg bydd tân
unan a sav moged kamm a-zioc’h e s. cwcwallt
Simon epg. Simwnt, Seimon
simpl a. syml, cyffredin, di-nod, distadl; diniwed
tud s. pob(o)l gyffredin, gwerin gwlad
simud g. mudandod
simudet abf wedi’i daro/tharo’n fud/segur (dros dro), syfrdan, syn
simudiñ be.mynd yn fud (dros dro), synnu; taro'n fud/segur (dros dro), hurt(i)o, syfrdanu, synnu; crynu (gan oerfel), rhynnu
sin1 a. ffres, oeraidd; disglair; pur
dour s. dŵr oer; dŵr croyw
s. eo an amzer hiziv mae’n iachus iawn heddiw
sin2 g. -où arwydd, argoel; llofnod
s. vat a zo gant an derou mae’r dechrau yn argoeli’n dda / yn edrych yn addawol
dindan s. wedi’i (l)lofnodi
lakaat e s. torri’i enw, llofnodi
ober s. gwneud arwydd
ober s. (a) esgus, smalio, ffugio, cymryd arno/arni
ober s. ar groaz (en e gerc’henn / en he c’herc’henn) ymgroesi, ymswyno
war-s. gan esgus/smalio, yn cymryd arno/arni
bezañ war-s. bod bron â, bod ar fin; esgus, smalio, ffugio, cymryd arno/arni
sin3 g. -ed alarch
Sina e.lle Tsieina
Sinaad g. Sinaiz Tsieinead
sinaat a. (o; yn eiddo i) Tsieina, Tsieineaidd
sinac’h a. diarchwaeth, heb archwaeth / heb awch am fwyd; eiddil, gwanllyd, gwantan, nychlyd; darbodus, cynnil
sinadeg b. -où petisiwn
sinadur g. -ioù llofnod
sinaeg g. Tsieinëeg
sinagogenn b. -où synagog
sinañ be. llofnodi, torri’i (h)enw
sindikad g. -où, sindikajoù undeb (llafur)
sinema g. sinema; ffilmiau
ur c’hoarier s. un o sêr y sgrin (fawr)
siner g. -ien llofnodwr
sinifiañ be. golygu, meddwl, dynodi, arwyddocáu
petra ’sinifi an dra-se? beth mae hynny’n ei olygu/feddwl/ddynodi? beth yw ystyr/arwyddocâd hynny?
sinifiañs b. ystyr, arwyddocâd
sinkan; sinkanañ; sinkaner gw. sikan; sikanañ; sikaner
sinklañ be. tasgu, ffrydio; cipio, lladrata; lluchio, taflu/tawlu’n egnïol
sintaks g. cystrawen
sinuz g. -où sinws
sioc’han1 a. ganedig / a aned cyn pryd; gwanllyd, nychlyd
sioc’han2 g. person ac anifail a aned cyn pryd; corrach
sioc’haniñ be. esgor/geni cyn pryd, erthylu
sioul a. tawel, distaw; llonydd, disymud
s. eo an noz mae’r nos yn dawel
s. eo ar mor mae’r môr yn llonydd
s. evel ul logodenn (en ur sac’h bleud) mor dawel â llygoden (eglwys)
bezañ s. war udb. peidio â sôn wrth neb am rth
chom s. bod yn dawel; peidio â dweud gair
chom s.! bydd (yn) dawel/ddistaw! taw! hisht!
dont da vezañ s. tawelu, distewi; gostegu (am, storm, y gwynt a’r môr)
ken s. ha tra mor dawel ag ’wn i ddim beth’
ken s.(-marw) ma ve(fe) bet klevet ul logodennig o skrabat begig he fri mor dawel fel y gallasech glywed pin (bach) yn cwympo/disgyn/syrthio
pa vez avel eo nizat - pa vez s. tamouezat rhaid dewis y bluen yn ôl y dŵr
s.-ha-s. yn dawel bach/fach, heb yn wybod i neb, yn ddiarwybod i bawb, yn ddirgel, ar y slei
s-logod mor dawel â llygoden (eglwys)
s.-marv yn dawel fel y bedd, yn farwaidd o dawel
sioulaat be. tawelu, distewi; llonyddu; gostegu (am storm, y gwynt a’r môr), gostwng (am y gwynt)
s. da ub. tawelu rhn; ymdawelu
sioulaet abf sioulaat qv.
sioulded b., sioulder g. tawelwch, distawrwydd; llonyddwch
siprez torf. -enn b., gwez-siprez torf. -enn-siprez b. cypreswydd ll. -en, coed cypres ll. coeden gypres, prennau cypres ll. pren cypres
siprezenn b. -où cypreswydden, coeden gypres, pren cypres
sirius a. difrifol, prysur, sifil (ar laf.); call; cydwybodol
ur studiadenn s. astudiaeth fanwl/ drylwyr/ddofn
ur studier s. myfyriwr cydwybodol
siriusaat be. difrifoli, dod/mynd yn fwy difrifol; callio, dod yn gallach
siriusted b. difrifoldeb
sirk g. -où syrcas
siros g. -où surop
s. a-enep ar paz moddion (at y ) peswch
siseurt g. dim (yw dim), dim byd, affliw o ddim
ne gomprenen s. ’doeddwn i’n deall dim byd o gwb(w)l
sistem g. -où system, trefn, dull; cyfundrefn
s. ar moneiz y gyfundrefn ariannol
sistr g. -où seidr
sitern g. tanc dŵr
sitoian g. -ed dinesydd
sivolez torf. cennin syfi
sivi torf. -enn b. syfi ll. syfïen, mefus ll. -en
sivilizañ be gwareiddio
sivilizet abf sivilizañ gwâr, gwareiddiedig
sivolez torf. -enn b. cennin syfi/sifi, sibwns ll. -yn
siwazh! ebych. gwaetha’r modd! ysywaeth!
s. din! gwaetha’r modd (i fi/mi)!
s. Doue! Duw a'm helpo!
sizailh b. -où sis(i)wrn
troc’hañ gant ur s. torri â sis(i)wrn
sizhun b. -ioù wythnos
a-benn sizhun ymhen wythnos
bep s. bob wythnos, yn wythnosol
ar s. a zeu yr wythnos nesa’
ar s. briedelezh y mis mêl
ar S. -Veur yr Wythnos Fawr, Wythnos y Pasg
dilhad s. dillad bob dydd, dillad diwetydd
war ar s. yn ystod yr wythnos (waith), ar ddiwrnod gwaith / ar noson waith
sizhuniek a. wythnosol
ur gazetenn / ur gelaouenn s. wythnosolyn
sizhunvezh b. -ioù wythnos (ar ei hyd )
skabell b. -où, skabilli, skebell stôl
skabell-douseg b. skebell-touseg, skabelloù-touseged caws/bwyd llyffant, bwyd y boda/barcud/broga, madarch
skalf g. -où agen, hollt; fforch (mewn coeden, planhigyn); crac, toriad (ar groen)
skalfek a. hollt; fforch(i)og; briwedig, toredig
skalier b. -où gris; camfa, sticil/sticill
skalieroù grisiau, staer(au)
ur bed(ad)enn dreist ar skalieroù gwahoddiad dros ben ysgwydd
skampañ/stampañ kuit be. ei bachu/ baglu/ gwadnu/sgathru/heglu hi, rhoi ei draed/thraed yn y tir, cymryd y goes; brasgamu
skandalat be. ceryddu, cymhennu, cystwyo, dwrdio, termo, tafodi, rhoi pryd o dafod (i), rhoi cerydd/stŵr (i), dweud y dref(e)n (wrth)
skant torf. -enn b. cen
skantaj g. -où sylw di-alw-amdano
skantek a. cennog
skantennañ be. tafellu’n denau; cennu
skantennek a. / skantennet abf skantennañ qv. haenog, yn haenau
skañv a. ysgafn/ysgawn; chwim; llac (ei foesau/moesau), anfoesol; (am fwyd) hawdd ei dreulio
s. evel un evn / evel spouenn yn ysgafn/ysgafwn fel plufyn, fel plufyn o ysgafn/ysgawn
bezañ s. e gousk / he c’housk cysgu’n ysgafn/ysgawn
skañvaat be. ysgafnu/ysgawnu, ysgafnhau
skañv-benn a. penchwiban, difeddwl; di-ddal, chwith-chwat, gwamal, oriog
skaon gb. -ioù, skinier mainc, ffwrwm, sgiw, sedd
skaot1: tomm-skaot a. berwedig
skaot2 g. sgaldanad, llosgad (â dŵr berw); brech (o achos dynaint)
skaotaj b. golchad i’r llestri
ober ar s. golchi’r llestri
skaotañ be. sgaldanu, llosgi (â dŵr berw); golchi (llestri); crasu (am yr haul)
s. an traoù golchi’r llestri
pa vez re domm ar yod e skaot nid eisteddir ar dân heb losgi
skaoterez b. -ed peiriant golchi llestri
skaotet abf skaotañ qv.
bizied s. bysedd wedi’u llosgi
gwinizh s. gwenith penddu/llosg
skarañ be. camu ymlaen, brasgamu; ei bachu/baglu/gwadnu/sgathru/heglu hi
skarin g. gwynt llym
skarleg g. (y)sgarlad
skarlek a. (y)sgarlad
skarnil g. -où gwynt/tywydd sych/deifiol/llym
skarnilañ be. sychu, gwneud yn gras (gan y gwynt)
skarnilet abf sych, cras, crimp
s. e staoñ gant ar sec’hed yn sychedig iawn, a syched enbyd/mawr arno, bron â thagu (o syched), ei geg yn sych/grimp
s. eo ma/va zeod mae fy nhafod yn sych/ grimp
skarr g. -où crac, hollt (ar groen, ar bren ayyb.)
skarrañ be. crac(i)o, hollti (oherwydd oerfel llym)
skarvañ be. ailosod (esgyrn)
skarver g. -ien meddyg esgyrn
skarzh1 a. glân, wedi’i (g)lanhau; wedi’i glir(i)o/chlir(i)o, wedi’i sgubo; gwag (am bwrs/waled)
skarzh2 g. glanh(eu)ad, carthad, clir(i)ad
ober un tamm s. (da) glanhau ychydig (ar), rhoi glanh(eu)ad bach (i)
ober ur s. d’ar c’hraou carthu’r beudy
ober ur s. d’e fri chwythu/clir(i)o’i drwyn, rhoi chwythad i’w drwyn
ur s.-erc’h swch eira
ur s.-yalc’h lleidr, pigwr poced(i)
skarzhañ be. (y)sgubo/brwsio/crafu'n lân; cael gwared â, dileu; carthu; gwacáu, clir(i)o; glanhau, (y)sgubo; chwythu (trwyn)
s. ar boubellenn gwacáu’r bin (sbwriel)
s. e c’houzoug carthu’i wddwg/wddf, clir(i)o’i lwnc
s. kuit ei bachu/baglu/gwadnu/sgathru/ heglu hi, rhoi’i draed yn (y) tir, codi/cwnnu’i gwt, cymryd y goes
skarzh kuit/buan/ac’hanen! bacha/ bagla/gwadna/sgathra/hegla hi! cer/dos o’ma!
s. un ti gwacáu/clir(i)o tŷ
s. ur siminal glanhau simnai/simdde/ simle
s. ur vag cael gwared â dŵr o gwch/fad
s. ur yar tynnu perfedd/ymasgaroedd iâr, diberfeddu iâr
skarzher g. -ien (y)sgubwr, glanhäwr, carthwr
s. siminalioù (y)sgubwr simneiau. dyn glanhau simnai/simdde/shimle
skas g. -où ystudfach, stilt
skasek a. afrosgo, trwsg(w)l, clunhercog
skav torf. a g. -enn b. coed ysgaw ll. ysgawen
skavenn b. -ed ysgawen
skebell ll. skabell qv.
sked g. golau/goleuni, llewyrch; sglein; disgleirdeb, gloywder
s. al loar golau'r lleuad
bezañ en e s. bod yn ei anterth / yn ei ogoniant / yn ei fan gorau / ar ei orau
gant s. yn ogoneddus, â sglein
skediñ be.gloywi, llewyrchu; sgleinio; disgleirio, tywynnu; serennu, pefrio
skedus a. disglair, gloyw; llachar, pefriol
skeiñ/skoiñ (gant/war) be. bwrw, curo, taro; bathu (arian); cyffwrdd (yn fawr); mynd, ei bwrw hi (etrezek/trema/war-du/war-zu) am / tua / i gyfeiriad)
s. e arc’hant a-druilh-drask taflu/ tawlu’i arian bant, bradu/gwastraffu’i arian, hala/gwario’i arian fel dŵr
s. evel un dall curo’n wyllt/ffyrnig/ddi-drugaredd
s. gant ub./udb. bwrw/taro yn erbyn rhn/rhth
s. hebiou gwibio heibio
s. hebiou un notenn canu/chwarae nodyn anghywir
s. un taol en ub. rhoi ergyd/sioc i rn
ar gambr a sko war ar mor mae’r stafell yn wynebu’r môr
ar gwin a sko d’he fenn mae’r gwin yn codi/cwnnu i’w phen
sko anezho war un tamm paper dod/ rho/trawa nhw lawr ar damaid o bapur
gant an taolioù o s. em c’hein gyda’r poenau yn (gwanu) fy nghefn
koulz d’un den s. e benn gant ar voger man a man i ddyn fwrw ei ben yn erbyn (y) wal
ar prenestr a sko war ar ru mae’r ffenestr yn wynebu’r heol, mae’r ffenestr yn edrych allan/mas ar yr hewl
o douaroù a sko war hor re mae’u tiroedd yn ffinio â’n rhai
neb a sko war an nor a v(ez)o digoret dezhañ curwch ac fe agorir i chi
skej g. -où toriad; atalnod
s.-kof ‘caesarian’
s.-korf post mortem
skejañ be. trychu, hollti
skejenn b. -où tafell denau; toriad; hollt
skeledenn b. -où (y)sgerbwd
skelp adf. ar groes, wedi’i dorri/thorri ar groes
skeltr a. sych ac oeraidd (am y tywydd); golau (am yr awyr; am ddillad); prin (am blanhigion); disglair (am lygaid) smart; atseiniol, yn dda o ran acwsteg
skendillig b. gw. skandillig
skerb gb. -où sgarff; sash
sketch g. -où sgets, dramodig ddigri’/ ddoniol
skeud g. -où, skeujoù cysgod, gŵer; adlewyrchiad; llun
e s. ur wezenn yng nghysgod coeden
gwelet e s. en dour gweld ei lun / ei adlewyrchiad yn y dŵr
kaout aon rak e s. bod ag ofn ei gysgod arno
ne welan s. ebed dioutañ ’fydda’ i ddim yn gweld ei gysgod/liw e, ’fydda’ i ddim yn gweld arlliw ohono
skeudoù cysgodion; ysbrydion
skeudenn b. -où llun, darlun; delw; adlewyrchiad; arwydd, symbol
s. ar gounit eo ar bezv ha s. ar c’holl eo ar c’helvez e gwerzioù ar varzhed kozh arwydd/symbol o ennill yw’r fedwen ac arwydd/symbol o golli yw’r gollen ym marddoniaeth yr hen feirdd
s.-lavar delwedd
skeudennaouet abf skeudennaouiñ qv. wedi’i ddylunio
s.-puilh eo al levr mae llawer o luniau yn y llyfr
skeudennaouiñ be. dylunio
skeudenniñ be. darlunio, tynnu llun/darlun (o) ; portreadu
skeudik a. ofnus; anystywallt, gwinglyd, rhuslyd (am geffyl)
skeul b. -ioù ysgol (ddringo); graddfa (map a cherdd)
pignat ar s. dringo’r ysgol
skeulioù an heol pelydrau’r haul (drwy’r cymylau)
skeulenn b. -où graddfa (cerdd)
s. bign graddfa esgynnol
s. diskenn graddfa ddisgynnol
skevent ll. (y)sgyfaint
skiañ be. sgïo
skiant b. -où, skiañchoù gwyddoniaeth; synnwyr, pwyll, rheswm; deall, dealltwriaeth, crebwyll; synnwyr cyffredin
s. ar c’hempouez synnwyr cydbwysedd
s. ar fent synnwyr digrifwch
s. ar mad hag an droug cydwybod, y gallu i wahaniaethu rhwng da a drwg
s. ar gened synnwyr harddwch, ymwybyddiaeth o harddwch, y gallu i werthfawrogi harddwch
ar pemp s. y pum synnwyr
dre chañs em boa bet s. da brenañ ur bilhed lwc i fi/mi feddwl am brynu tocyn/ticed
dreist s. an den y tu hwnt i ddeall dyn
gwellañ s. (eo) an hini prenet - nemet re ger e ve koustet gorau ysgol : ysgol brofiad; ysgol ddrud yw ysgol brofiad
gwelloc’h s. eget arc’hant gwell pwyll nag aur, gwell synnwyr na golud
koll e s. colli’i bwyll, gwallgofi, mynd yn wallgo’; drysu, hurt(i)o, mwydro; gwylltio, mynd yn benwan/gynddeiriog/ ynfyd, mynd yn ddwl
n’en doa ket ar s. da c’hervel ar medisin ’doedd ganddo fo / ’doedd gydag e mo’r synnwyr i alw am y meddyg, ’doedd e ddim yn gweld i hala mofyn y doctor
pa deuio/dey s. dezhañ pan galliff/ gallith e, pan ddaw’n gallach, pan wnaiff o gallio, pan ddaw at ei goed, pan ddaw yn ôl i’w iawn bwyll
ur plac’h a s. merch/gwraig/menyw/ dynes gall/ddoeth/hirben/synhwyrol
s.-faltazi ffuglen wyddonol
s.-prenañ/-prenet profiad
s.-wellañ : s.-prenañ gorau ysgol : ysgol brofiad
s.-vat rheswm, pwyll
koll e/he s.-vat colli’i bwyll/phwyll, drysu
emañ va/ma s.-vat ganin ’rydw i yn fy iawn bwyll
koll e/he s.-vat colli’i bwyll/phwyll, drysu
(ar) skiantoù ll. (y) gwyddorau, gwyddoniaeth
skiantek a. call, synhwyrol, rhesymol
skiantel a. gwyddonol
skiantour g. -ien gwyddonydd
skiber b. -ioù (y)sgubor, cartws, cwt, sied
(ar) skid b., skiderezh g. (y) dolur rhydd
ar s. ’zo gantañ/ganti mae’r dolur rhydd arno/arni
skier g. -ien sgïwr
skignañ be. gwasgar(u), dosbarthu, lledu, lledaenu, sgwaru, taenu; ymestyn; darlledu
s. abadennoù darlledu rhaglenni
s. ludu war an douar gwrteithio’r tir, lledu/ sgwaru tail/dom
ar wezenn-se a skign pell he skourroù mae canghennau’r goeden yna yn ymestyn ymhell
en em s. ymestyn, ymledu
skigner g. -ien darlledwr
skilbaotr g. -ed tomboi; merch (yn tueddu i fod) yn hoff o gwmni bechgyn; (am fachgen yn hoff o chwarae tric ar rn) cerdyn (ffig. ), sgowt (ffig.)
skildrenk a. braidd/hytrach yn chwerw/siarp
komzoù s. geiriau braidd/hytrach yn llym, geiriau lled chwerw
skilf g. -où crafanc; ysgithr; asgwrn cefn (ambell bysgodyn)
skilfadenn b. -où craf(i)ad
skilfañ be. crafu, rhoi craf(i)ad (i)
skilfenn b. -où sglofyn/sglobyn, ysgyrien, fflaw
s.-goad (a)sglodyn, (y)sgolpyn
skilfek a. crafangog; ewinog
skiltr a. treiddgar, llym, main (am sŵn); golau (am ddillad)
s. e vouezh / he mouezh â chloch ar/wrth bob dant
bezañ s. e/he skouarn bod â chlust fain
skin g. -où pelydryn; aden olwyn; asgwrn crimog
skinforn g. -ioù ffwrn ficrodon, popty microdon
skingas be. darlledu; anfon; trosglwyddo
skingasadenn b. -où darllediad
skingaser g. -ien trosglwyddydd
skingomz b. radio
skingomzer g. -ien set radio/dransistor
skinier ll. < skaon qv.
skinoberiant/skinoberiek/skinoberius a. ymbelydrol
lastez/dilerc’h(ienn)où s. gwastraff ymbelydrol
skinoberierezh b. ymbelydredd
skinskeudenn b. -où llun peiriant pelydr X
skinskeudenniñ be. cymryd llun drwy beiriant pelydr X
skinvier ll. skaon qv.
skinwel g. teledu; set deledu
skipailh g. -où tîm; cwmni, criw, gang
ur s. torfetourien rhwydwaith/ciwed o ddrwgweithredwyr
skirienn b. -où, skirioù ysgyren, sglodyn/sglofyn/sglobyn
skisañ be. rhedeg (am ddolur rhydd), pibo
skizh a. llym, miniog
skizhet abf. wedi gwisgo/taclu’n dda/ chwaethus/grand/swanc
skizofren a. sgitsoffrenig
skizofreniezh b. sgitsofrenia
sklabez b. annibendod
sklabezet abf ar wasgar, wedi’u gwasgaru
sklaer1 a. clir; disglair, gloyw, tryloyw, grisialaidd; claerwyn; golau; eglur, plaen (i’w weld), amlwg
s. e skouarn ei glust yn fain, a chlust fain gydag e / ganddo fo
s. eo al loar mae’r lleuad yn olau, mae hi’n olau leuad
s. eo d’an holl mae’n amlwg/glir/eglur / i’w weld yn blaen i bawb
s. evel al loar claerwyn/golau fel y lleuad
s. evel lagad an naer / ar pesk, s. evel dour stivell/feuntenn/bev yn glir fel dŵr y ffynnon / fel (y) grisial
n’eo ket s. ’dyw e/hi ddim yn glir, mae’n amwys/gymysglyd/niwlog
se a zo s.! mae hynny’n amlwg! mae hynna’n siŵr/sicr!
sklaer2 adf yn glir, yn eglur, yn blaen (i’r llygad); yn ddisglair
dont da vezañ s. clirio, dod yn glir, goleuo
gwelet s. gweld yn glir
lavar dimp s. piv out esbonia/dwed wrthym yn glir/iawn/blaen pwy wyt ti
ne glevez ket s.? ’dwyt ti ddim yn clywed yn dda?
sklaeraat be. codi’n deg, goleuo, gwella, clirio (am y tywydd), hinddanu; dod/gwneud yn gliriach
sklaeraenn b. -où golau/goleuni rhwng cymylau; ysbaid heb law; llam y gannwyll (ffig. am egwyl o iechyd byrhoedlog i glaf ar fin marw)
sklaerder g. disgleirdeb, gloywder; eglurder; golau, goleuni, llewyrch
sklaeriet a. wedi’i (g)oleuo
sklaerig b. -ed (bot.) llygad Ebrill, aur bach y Gwanwyn
sklak g. clec
sklakañ be. clepian, cau’n glep
sklakig : war va/da/e/he h.a.h.a. s. wrth fy mhwysau /dy bwysau / ei bwysau / ei phwysau ayyb., gan bwyll, yn hamddenol, yn ara’ deg/ bach
sklankal be. gweiddi dros bob man, bloeddio nerth ei geg/cheg, gweiddi bloedd ei ben
sklankenniñ be. begera/beg(i)an
sklapañ be. lle(m)pian
sklas1 a. iasoer, rhewllyd, rhynllyd
yen-s. rhewllyd, fel iâ o oer
sklas2 g. iâ, rhew
sklas3 g. -où dosbarth (ysgol)
sklasañ be. rhewi
sklasenn b. -où drych; haenen o iâ; pecyn iâ/rhew
sklaset abf wedi sythu, wedi rhynnu; a iâ arnyn nhw (am ffyrdd)
s. eo ma/va daouarn mae fy nwylo fel iâ
s. eo an hent mae iâ/rhew ar y ffordd
sklav g. -ed, sklaver g. -ien caethwas
doujañs ur s. parch taeogaidd
ober e s. eus ub. trin rhn fel caethwas/slaf, gwneud gwas bach / morwyn fach o rn
sklaverezh g. caethwasaeth
sklent1 a. clir
sklent2 ll. -enn b.llechi
ur maen s. llechen
sklerijenn b. golau, goleuni, disgleirdeb
s. al loar golau’r lleuad
eus an eil s. d’eben o fachlud haul hyd ei g(yf)odiad, o godiad haul hyd ei fachlud
ra vezo ar s. hag ar s. a voe bydded goleuni a goleuni a fu
sklerijennañ be. goleuo, llewyrchu
da s. al lenner i oleuo’r darllenwr/ darllenydd, cyfarwyddyd i’r darllenwr/ darllenydd
sklerijennet abf sklerijennañ qv. wedi’i (g)oleuo; golau
sklerijennus a. yn goleuo, disglair, llachar
skleur g. -ioù, skleurenn b. -où pelydryn, llygedyn o olau, golau gwan; adlewyrchiad (golau); cataract; llysnafedd (malwoden)
ouzh s. al loar yng ngolau’r lleuad
skleuriñ be. goleuo ychydig, gwawrio
an deiz o s. y dydd yn gwawrio, y wawr yn torri
sklintin a. clir, treiddgar, uchel (am sŵn); melys i’r glust
sklintinañ/sklintinat be. atseinio; tincial; bod yn felys i’r glust
sklipard g. -ed dyn tal a main, llinyn hir o ddyn
sklipoù ll. treip
sklis(erezh) g. dolur rhydd
louzoù s. moddion/ffisig at y dolur rhydd
tapet he deus ar s. mae’r dolur rhydd arni
sklisaouiñ be. rhoi mewn sblintiau/dellt
sklisenn b. -où sglodyn/sglofyn/sglobyn, ysgyren; ysbodol, sleis; sblint, dellten
sklokal be. clwc(i)an, clochdran; clecian (am glocsiau); gwichal/sgrechen chwerthin
sklosenn b. sklosoù silff (yn y môr), craig
sklotur g. -ioù clas; pared/partisiwn (o bren)
sklouf g. -ed barcud/barcut
skloum g. -où clwm, cwlwm
skloumañ be. clymu
skluz g. -ioù llifddor
sko adf ynghlwm yn/wrth ei gilydd, yn sownd wrth ei gilydd
s. en/ouzh yn cyffwrdd â; yn dynn wrth, ar bwys, yn ymyl, wrth och(o)r, yn agos (i), gerllaw
s. ouzh ti e vreur emañ e di mae ei dŷ ynghlwm wrth dŷ ei frawd
s. eo ar vag mae gwaelod y bad/cwch wedi mynd yn sownd
s. ouzh an ti-post emañ ar stal-levrioù mae’r siop lyfrau ynghlwm wrth swyddfa’r post
sko- bôn skeiñ qv.
skoachañ be. ymguddio, cuddio, cwato; cwtsio, swatio; cysgodi, ymochel
skoachet abf cudd, dirgel; dwfn (am berson), mewnblyg; dywedwst
skoasell b. -où, skoasilli rhigol (olwyn); twll, hollt
skoasellek a. yn llawn rhigolau, tyllog, anwastad, garw (am ffordd )
skoaz b. -ioù, di(v)skoaz d. ysgwydd; cymorth, cynhorthwy
alc’hwez-/ibil-/trebez(-ar)-s. pont yr ysgwydd
plankenn ar s. (asgwrn) palfais, crafell/llafn yr ysgwydd
trebez ar s. trybedd/pont yr ysgwydd
n’he devoa s. ebet ’doedd ganddi ddim cymorth, ’doedd ganddi neb yn gefn iddi
reiñ s. da ub. cynorthwyo rhn, bod o gymorth i rn, rhoi cymorth/help i rn
tennañ ar blouzenn diwar s. ub. herio rhn
pignat gant ur skeul skoazioù dringo y naill ar ben ysgwydd y llall
ober ur c’hruz d’e zivskoaz codi’i ysgwyddau
s.-ha/ouzh-s. och(o)r yn och(o)r, yn och(o)r ei gilydd
skoazell b. -où cymorth, cynhorthwy, help
s.-arc’hant cymorth ariannol, grant
skoazellañ be. cynorthwyo, bod o gymorth, estyn/ rhoi cymorth, helpu
skoazeller g. -ien cynorthwy-ydd
eskob s. esgob cynorthwyol
skoaziañ be. ysgwyddo, cynorthwyo; codi ar ysgwydd (am ddryll)
skobitell b. -où gwennol badminton, tegan melin wynt
c’h s. chwarae badminton
ur c’hoari s. badminton
skod1 g. -où, skojoù boncyff
skod2 g. -où, skodenn b. -où cyfran, rhan, dogn, siâr; tanysgrifiad; cyfraniad; tâl (aelodaeth)
pep hini a ranko paeañ e s. rhaid i bawb dalu’i gyfran/siâr
ur pred dre s. pryd o fwyd a phawb yn talu’i gyfran/siâr
s.-asurañs tâl yswiriant
skod-bloaz, skodenn-vloaz cyfraniad/ tanysgrifiad blynyddol
skodeget abf syfrdan, syn, hurt
skodenn b. gw. skod g.
skoed g. -où, skoejoù tarian; hen ddarn arian = 3 ffranc
ur s. em dorn a dalv din-me muioc’h eget/evit daou o vale gwell bach mewn llaw na mawr gerllaw, gwell aderyn mewn llaw na dau mewn llwyn, gwell dryw mewn llaw na gŵydd ar adain
skoelf a. gwyllt (am lygaid)
skoemp a. anystywallt, siarp, gwyllt (am geffyl); llac (am ferched); anweddus (am eiriau); anodd, llafurus (am waith)
un den s. dyn/person/un amheus, dyn/ un/person gwên deg (a gwenwyn dani)
skoet abf skeiñ qv. wedi cael clatsien /ergyd (+ ffig.),wedi’i daro/tharo, wedi’i gyffwrdd/chyffwrdd; syn, syfrdan
s. e benn wedi drysu (yn ei ben), o’i go’
s. eo bet e-kreiz e nerzh mae wedi’i daro yn anterth ei nerth
s. int bet gant ar gerioù maen nhw wedi’u cyffwrdd yn fawr gan y geiriau
arc’hant s. er mor arian yn cael ei daflu/luchio bant/ymaith / ar ôl (y) cŵn; gwastraff arian, bradath (arian)
bezañ s. bod wedi’i daro/tharo, cael ergyd, cael sioc
gwall s. eo hennezh mae hwnnw’n wael iawn; mae wedi’i gyffwrdd/(y)sigo yn fawr iawn, mae e wedi cael ergyd egr/gas, mae e wedi cael sioc fawr/ofnadwy
skoilh g. -où rhwystr, maen tramgwydd, anhawster; gwadn, sbrag (o dan olwyn)
skoilhoù a oa o taleañ ac’hanomp ’roedd rhwystrau yn ein cadw, ’roedd anawsterau yn ein rhwystro
skoilhañ be. rhoi gwadn/sbrag o dan olwyn
skoilhet abf skoilhañ qv.
s. eo ar moteur mae’r peiriant wedi cloi / wedi mynd yn sownd / wedi jamo
skol b. -ioù ysgol
s. ar vuhez ysgol brofiad
S. Ober cyrsiau gohebol Llydaweg a sefydlwyd gan Marc’harid Gourlaouen ac eraill
ober s. dysgu, hyfforddi, rhoi gwersi; ceryddu, cystwo, dweud y drefn, pregethu (ffig.), termo
ober a ra Mari s. d’ar vugaligoù athrawes ysgol feithrin yw Mari
ober a ra s. Gembraeg athro/athrawes y Gymraeg yw (e/hi)
s.-annez/-lojañ ysgol breswyl
s.-eil-derez, s.-etre ysgol eilradd/, ysgol ganolradd(ol)
s.-kentañ-derez, s.-izel ysgol gynradd, ysgol elfennol
s. labour-douar coleg amaethyddol
s.-louarn triwant
ober s.(ig)-louarn chwarae triwant, mitsian/mitsio
s.-normal coleg hyfforddi athrawon
s.-uhel ysgol uwchradd
s.-vamm/-vugaligoù ysgol feithrin
s.-veur prifysgol
s.-vistri coleg hyfforddi athrawon
skolach/skolaj b. -où ysgol uwchradd (h.y. pum mlynedd hyd at 15/16 oed)
skolaer g. -ien athro, ysgol-feistr, sgwlyn
skolaerez b. -ed athrawes, ysgol-feistres
skoliad g. skolidi disgybl (ysgol), plentyn ysgol; bachgen ysgol
skoliadez b. -ed merch ysgol
skoliañ/skoliata be. ysgolia, addysgu, rhoi addysg (i); dysgu, hyfforddi, rhoi gwersi (i)
skolidi ll. skoliad qv.
skolp torf. -enn b. (a)sglodion ll (a)sglodyn
skolpad g., skolpadenn b. -où cwlffyn, tafell drwchus
ur (pezh) s. bara cwlffyn (mawr) o fara
skop g. -où poer; poerad
skopadenn b. -où poerad
skopañ be. poeri
skor g. -ioù ateg, prop, postyn, stacer; cynhalbost; cymhorthdal, grant; colofn cymdeithas
bezañ ur s. a-zoare evit ub. bod o gymorth mawr i rn, cynnal rhn yn driw/ddi-ffael, bod yn halen y ddaear i rn (ffig.)
s.-bolzek bwa ateg/cynhaliol
skorañ be. cynnal, dal pwysau, ategu
skorn g. iâ; rhew
s. on ’rwy’ wedi rhewi/sythu/fferru
Marevezh/Amzer/Oadvezh ar S.-bras Oes yr Iâ
troet e s. wedi rhewi
skornañ be. rhewi
skornenn b. -où haenen o iâ; (tamaid o) hufen iâ
skornerez b. -ioù rhewgell
skornet abf skornañ wedi rhewi; (ffig.) wedi sythu/fferru/rhynnu
s. kalet wedi rhewi’n galed/gorn
s. on betek don va/ma izili ’rwy’ i wedi rhewi/sythu hyd at fêr f’esgyrn
skort1 a. annigonol, prin; gwag (am bwrs/cod)
bara s. bara prin
penn s.! y twpsyn!
skort2 g. mewn rhai ymadroddion
diouzh ar s. ychydig, ar/wrth fesur bach, gan/wrth dolio
n’eo ket diouzh ar s. e vez roet bevañs dezho maen nhw’n cael eu gwala (o fwyd), ’does dim tolio ar eu bwyd
skortik adf braidd/hytrach yn brin
Skorv: ar Skorv (afon) Scorff (Ffrg.)
skos1 a. Albanaidd
Skos2 g. -ed, Skosad g. Skosiz Albanwr, Ysgotyn/Sgotyn
Skos3: bro-Skos b. yr Alban
skosek a. Gaeleg; Albanaidd
skoseg g. Gaeleg yr Alban
skosenn b. -où, skosoù boncyff
skotch g. selotêp
skouarn b. -ioù, di(v)skouarn clust; clust, dolen, trontol (llestr); dolen (basged, bwced ayyb.); tagell, crogen (pysgod)
s. danav clust fain
ober s. danav codi/moeli’i glustiau/ chlustiau, clustfeinio
s. ur pesk tagell/crogen pysgodyn
astenn/sevel e/he s. codi/moeli’i glustiau/chlustiau, clustfeinio
bezañ kroget ar big en e/he s. bod ag arno/arni chwant priodi
digor e s. yn glustiau i gyd, yn gwrando’n astud
dont dre ur s. ha mont dre un all mynd i mewn drwy un glust a mas drwy’r llall
komz e pleg(ig)/toull(ig) e/he s., silañ ur gomz en e/he s. siarad/sibrwd yn ei glust/chlust, sibrwd gair yn ei glust/chlust
mont e s. ar c’had mynd yn angof, mynd i ebargofiant
ober s. danav clustfeinio, gwrando’n astud, bod yn glustiau i gyd
ober s. vouzar troi clust fyddar, cau ei glustiau/chlustiau
pa gavin un neizh logod e s. ar chazh pan fydd yr Wyddfa i gyd yn gaws, pan fydd y moch yn hedfan, pan ddaw’r Nadolig yn yr haf
reiñ s. da ub. rhoi clust i rn, gwrando ar rn
stankañ e s. troi clust fyddar, cau’i glustiau
s.-an-ozhac’h-kozh (bot.) milddail, llysiau’r gwaedlif/gwaed/gwaedlyn, gwilffrai
s.-azen (bot.) cwmffr(e)i/cwnffri, llysiau’r cwlwm
s.-c’had (bot.) sawdl Crist
s.-logod (bot.) llysiau cariad
s.-Valkuz/-Yuzaz (bot.) milddail, llysiau’r gwaed(lif)
koar/kaoc’h/fank/mel-s. cŵyr clust
skouarnad b. -où, skouarnajoù clust dost/boenus; clusten, bonclust, cernod
klevet kanañ gwerz ar skouarnadoù cael ergydion o boptu’r pen
skouarnata be. cledro/cernodio (o gylch y pen), estyn sawl bonclust
skouarnek a. â chlustiau hir; â dolen(ni); twpsyn
skouer b. -ioù esiampl; enghraifft
da sk. (da skouer) e.e. (er enghraifft)
diskouez ar s. fall bod yn esiampl wael/ddrwg
gwell eo skouer eget komzoù, kentañ ’zo a-raok prezek : reiñ s. vat (ha komz brezhoneg) gwell esiampl dda na phregeth
kemer/pakañ s. diouz/diwar ub. dilyn esiampl rhn, cymryd esiampl oddi wrth rn, efelychu rhn
kemer da vreur da s. cymer ddalen o lyfr dy frawd, dilyn esiampl dy frawd
mont dre s. esbonio drwy roi esiampl
reiñ ar s. vat dangos esiampl dda, bod yn esiampl dda
ur s. a zalc’husted esiampl o ddyfalbarhad
ur s. a zen/blac’h eo mae’n esiampl i bawb
klask skouerioù eus implij ar ger-mañ chwilio am enghreifftiau o ddefnydd o’r gair hwn
skouerenn b. -où copi (o bapur newydd/ o gylchgrawn / o lyfr)
skouerius a. yn (dangos) esiampl
skouflad g. -oú (am y tywydd) cyfnod, ysbaid
skoul b. -ed barcud/barcut; bwci-bo
un devezh aet gant ar s. diwrnod i’r brenin
treut evel ur s. tenau fel (y)styllen
ur fri s. trwyn bwaog/eryr
skoulm/skloum g. -où c(w)lwm; milltir fôr, not
s. dall/daoubennek/par c(w)lwm dwbwl
s. krenn c(w)lwm annatod
s.-lagadenn/rozennig c(w)lwm dolen/tynn
s. red c(w)lwm rhed(eg)/rhedegog/tagu
s. yod twpsyn, hurtyn
a-walc’h da ober ar s. digon i gael y ddau pen/ben llinyn ynghyd
eno/aze emañ ar s.! (ffig.) dyna'r drwg/gwaetha’/anhawster/broblem! (yn y) fan’na mae’r glo mân! (ffig.)
gra ur s. war da deod! rho glwm ar dy dafod! bydd dawel!
skoulmañ be. clymu, rhoi/taro cwlwm (ar)
s. an daou benn clymu’r ddau ben ynghyd; (ffig.) cael dau ben llinyn ynghyd
s. anezhi dodi pethau’n iawn, rhoi trefn ar bethau; rhoi pen ar y mwdwl, dod â phethau i fwcwl; dod i gytundeb; priodi
s. ganti dod i ben â hi, llwyddo i gael dau pen llinyn ynghyd
tost ne dap ket - berr ne skoulm ket cystal dianc o fodfedd ag o filltir; oni bai am ‘biti’[h.y. ‘bron â gwneud’] buasai fe/hi wedi (ar laf.)
skoulmek a. yn llawn clymau, cnotiog
skoulmet abf skoulmañ qv. clwm, wedi’i glymu/chlymu
skoultr g. -où cangen
skoultrad(-glav) g. cawod drom (o law)
skourjez b. -où chwip, fflangell, ffrewyll
skourjezañ be. chwip(i)o, fflangellu
skourr g. -où cainc; cangen
S. Breizh ar C’hevre Keltiek Cangen Llydaw o’r Undeb Celtaidd
Pevar S. ar Mabinogi Pedair Cainc Mabinogi
skourrad g. -où canghennaid, llond cangen; cwthwm cryf (o wynt); cawod drom (o law)
ober ur s.-glav bwrw glaw trwm, arllwys/tywallt y glaw, bwrw cyllyll a ffyrc, bwrw hen wragedd a ffyn, (y)stido bwrw
skout g. -ed sgowt
skouter g. -ioù sgwter
skouzachiñ be. mudferwi, lledferwi, berwi’n araf
skrab g. -où craf(i)ad; crafangiad; collnod, sillgoll
e s. eo aet ar bilhedoù fe gipiwyd y tocynnau cyn pen fawr o dro, aeth y tocynnau mewn chwinc(i)ad, bu cythru am y tocynnau
laka(a)t e s. ysbeilio, rheibio
taolet ’z eus bet pezhioù arc’hant e s./ a-s. lluchiwyd darnau arian i gael eu bachu
skrabadenn b. -où craf(i)ad, sgrabad
laka(a)t ur s. amann crafu haenen denau o fenyn (ar y bara)
skrabadennoù yar crafiadau iâr; (ffig. am lawysgrifen ) traed brain (ffig.)
ober s.-où-yar sgriblan/sgriblo
skrabadenniñ be. sgriblan/sgriblo
skrabañ be. crafu, sgrabyn
s. an amann crafu’r / sgrabyn y menyn (ar y bara), lledu’r menyn yn denau
skragn a. cybyddlyd, tyn[n]
bezañ s. war an dispignoù bod yn amharod/gyndyn/hwyrfrydig i ymadael â’i (h)arian, bod yn gybyddlyd/dynn/fên
Katellig a zo skragnig a-walc’h mae Catws braidd yn gybyddlyd
skramm g. -où ffrâm/fframyn; sgrîn
skrap g. lladrad, cipiad
s. a zo war an traoù kozh mae galw am (yr) hen bethau, mae mynd ar (yr) hen bethau
dre s. drwy ladrad, drwy ladrata
skrapadenn b. -où sgramad; cipiad, herwgipiad
skrapañ/skrapat be. bachu, cipio, cymryd, dwyn/dwgyd, lladrata, crafangu; herwgipio; crafu’n lân
skraper g. -ien lleidr/pigwr pocedi; un â dwylo blewog (ffig.), cipiwr, crafangwr trachwantus; twyllwr, siarc (ffig.); herwgipiwr; treisiwr
ur s. a zen gw. skraper
ur s. bugale cipiwr plant
skraperezh g -ioù lladrad, cipiad
skrav(ik) g. -ed gwennol y môr, môr-wennol
skrid g. -où gwaith (y)sgrifenedig, llawysgrif, sgript; (y)sgrifen
lakaat dre s. rhoi (i lawr) ar bapur / ar ddu a gwyn, rhoi mewn (y)sgrifen, (y)sgrifennu; cofnodi
pennad s. ysgrif, erthygl
s.-bez/-kañv beddargraff
s.-buhez bywgraffiad
s.-danevell adroddiad, hanes
s.-diskarg derbynneb
s.-embann cyhoeddiad, rhybudd
s.-emglev cytundeb (gwleidyddol )
s.-enebiñ petisiwn (yn erbyn)
s.-feur cytundeb, contract
s.-goulenn petisiwn (dros)
s.-gwerzh arwydd ‘ar werth’
s.-koun nodyn, memorandwm; cofnod
s.-kred caniatâd swyddogol, trwydded (yrru)
s.-tamall gwŷs, symans; achos/prawf llys
s.-testeni tystysgrif
skridaozer g. -ien sgriptiwr
skridvarn be. beirniadu/gwerthfawrogi darn o lenyddiaeth
skridvarnouriezh b. beirniadaeth lenyddol
skrign g. crechwen
skrignal/skrignañ be. (y)sgyrnygu, rhincian; dangos ei ddannedd (am gi)
skrij g., skrijadenn b. -où cryd, cryndod; echryd, ysgryd, aeth, arswyd, ias; sgrech
skrijadenn b. -où cryd, cryndod, echryd, ysgryd, ias; sgrech
skrijañ/skrijal be. crynu; sgrechen/ sgrechian, gwichal; chwerthin yn uchel, sgrechen/bloeddio chwerthin; nadu; udo; neidio (mewn braw)
laka(at) a ra ac’hanon da s. mae’n hala/gyrru cryd/echryd/ysgryd/aeth/ arswyd arna’ i, mae’n hala/gyrru ias lawr fy nghef(e)n i
skrijer g. -ien gwaeddwr, bloeddiwr
skrijerez-noz b. -ed-noz gwdihŵ, tylluan
skrijus a. aethus, arswydus, echrydus
s. eo! mae’n ddigon i hala aeth/arswyd/ echryd/ysgryd ar ddyn! mae’n ddigon i hala/yrru ias i lawr cef(e)n dyn/rhn! mae’n aethus/arswydus/echrydus!
skrijusat a. gradd yn mynegi edmygedd neu syndod mor/mwyaf aethus/ arswydus/dychrynllyd/echrydus!
s. taolenn! y fath olygfa arswydus/ ofnadwy!
skrilh b. -ed cricedyn, cricsyn
skrimpañ be. dringo
skrimper g. -ien dringwr
skrin g. -où blwch tlysau; stumog
digor e s. ag archwaeth bwyd arno, a chanddo stumog dda
skritell b. -où hysbysfwrdd; hysbysiad, poster
skritur gb. -ioù (y)sgrifen; arddull (awdur/awdures)
s.-dorn llawysgrifen
s.-moull print
s.-red llawysgrifen ddiofal
skriv g. llith, ysgrif, erthygl
dre s. yn ysgrifenedig, ar ddu a gwyn, ar bapur
skrivadenn b. -où arddywediad
skrivagner g. -ien awdur, llenor
ur s. a-vicher awdur/llenor proffesiynol
ur s. brav eo mae’n (y)sgrifennwr/awdur da/celfydd
skrivañ be. (y)sgrifennu
s. a ra brav mae’n (y)sgrifennu’n dda/gelfydd
skrivell b. -où (y)sgrafell
skrivellañ be. (y)sgrafellu
skriver g. -ien teipydd
skriverez b. -ed teipiadur; teipyddes
skriverezañ be. teip(i)o
skroeñjal be. gwichal; gweryru
skub g. dysgub, (y)sgub(i)ad
ober ur s. d’an ti rhoi (y)sgub(i)ad i’r tŷ, (y)sgubo/dysgub y tŷ
s.-delioù dysgub y dail
s.-gwerenn sychwr ffenestr flaen/wynt (cerbyd)
skubadur torf a g. ysgubion
s. ar c’hrignol ysgubion y daflod/ dawlod; (ffig.) bach/tin y nyth, y cyw melyn ola’
skubañ be. (y)sgubo, dysgub; clirio’n lân/llwyr, bwyta’r cwb(w)l
s. dindan botoù ub.(ffig.) chwarae tric ar rn
n’o d(ev)o ket da s. an ti war ma/va lerc’h! ’af i ddim ar eu cyfyl! ’welan nhw mo fy nghysgod/lliw i! ’wnaf i ddim tywyllu carreg eu drws!
skubellenn b. -où ysgub, (y)sgubell; brws llawr
un troad s. coes brws
skudell b. -où, skudilli bas(i)n, bowlen/ powlen, dysgl; padell (tafol/clorian)
eus ar s. a roez e resevez fel y rhoddi y derbynni
s.-dorzh padell does
skudellad b. -où basnaid, powl(en)aid, dysglaid
skudilli ll. skudell qv.
skuilh(añ) be. arllwys, tywallt; colli, sarnu; gwasgar(u) (tail/dom); gwastraffu, bradu, afradu
s. daeloù llefain, crïo, wylo
s. grasoù, s. e vennozh arllwys/diwel/ tywallt ei fendith(ion)
skuizh a. blinedig, wedi blino; wedi alaru/diflasu/ syrffedu, wedi cael digon, wedi cael llond bol(a) (ffig.)
aet on s. gant an trouz ’rwy’ i wedi alaru/blino/diflasu/syrffedu ar y sŵn, ’rydw i wedi cael llond bol(a) ar y sŵn
malañ kaozioù s. rhygnu ar yr un hen gân, canu yr un hen dôn/diwn gron
s.-brein/-dall/-divi/-faezh/-marv wedi blino'n dwll/lân/glwt, wedi ymlâdd, wedi dod i ben ei dennyn/thennyn
skuizhañ be. blino; alaru, syrffedu, diflasu
s. a ran gant an hent ’rwy’ i wedi alaru/blino/diflasu/syrffedu ar y ffordd, ’rydw i wedi cael llond bol(a) / hen ddigon ar y ffordd
ne skuizhe ket o klevet e vugale o kanañ ’doedd e ddim yn blino ar glywed ei blant yn canu
skuizhder g. blinder
kabac’h gant ar s. wedi ymlâdd, wedi’i (l)lethu gan flinder
skuizhus a. blinedig; blinderus, llafurus, t(e)irus
s. eo! mae’n lladdfa!
skultañ be. cerfio, cerflunio, naddu
skulter g. -ien cerflunydd/cerfluniwr
skwater g. -ien sgwatiwr
so(u)! gorch. (i geffyl) i'r chwith!
soav g. -où a thorf. -enn b. gwêr
soavon g. -où sebon
s. barv sebon siaf(i)o/eillio
ur vrikenn / un tamm s. cnepyn/ tamaid o sebon
soc'h g. -ioù swch (aradr); bogail (tarian)
soc’hiñ be. sefyll yn stond; nogio, pallu (cyffro/symud), pwdu, (y)styfnigo (am beiriant)
sod(ig) g. -ien ffŵl, twpsyn, hurtyn; gwallgofddyn
s. nouch diniweityn, un gwirion, symlyn
hennezh n’eo ket ur s. ’dyw e ddim yn dwp/ dwpsyn/ffŵl; mae e yno i gyd, mae pen ar hwn’na
kemer ub. da s. / evit ur s., sellet/ sellout ouzh ub. evel ur s. meddwl bod rhn yn dwpsyn, ystyried rhn yn ffŵl
mont da s. gwallgofi, mynd yn wallgo’, colli’i bwyll/phwyll
ober ar s. eus/gant ub. ystyried rhn yn dwp; gwneud ffŵl o rn
tremen a rae da sodig fe allech feddwl taw tipyn o dwpsyn yw e
sodez b. -ed hurten, twpsen; merch/gwraig wallgo’
sodiñ be. colli’i bwyll/phwyll, drysu, hurt(i)o, mwydro; gwallgofi, mynd yn wallgo’; dwlu, ffoli, ymserchu
sof-kont adf yn helaeth, aneirif
boued s.-k. digonedd o fwyd
traoù s.-k. toreth/wmbreth o bethau, pethau di-ri’/dirifedi/aneirif
sokial a. cymdeithasol
aferioù s. materion cymdeithasol
sokialegezh b. sosialaeth
sokiologek a. cymdeithasegol
sokiologiezh b. cymdeithaseg
sokiologour g. -ien cymdeithasegwr
sokiolour g. -ien sosialydd
mennozhioù s. daliadau sosialydd/ sosialaidd
sol1 b. –(i)où gwadn/gwadd(a)n; sylfaen, sail, gwaelod
war sol(i)où e loeroù yn nhraed ei sanau
sol2 g. gwaelod, llawr (môr, llyn, ayyb.)
e s. an ene / ar galon yn nyfnder ei (h)enaid, yn nyfnder ei galon/chalon, yng ngwaelod ei fod/bod
kemer s. war udb. seilio ar rth, cymryd rhth yn sail/sylfaen
maen s. carreg sylfaen
mont d’ar s. suddo (i’r gwaelod)
sol3 g. -ioù dist, trawst, tulath
solennoù torf. solenn b. gwadnau ll. gwadn/gwadd(a)n
war s. e loeroù yn nhraed ei sanau
solier b. -où llawr (adran o adeilad), llofft; llawr (y) llofft; (y)sgubor, tŷ grawn, granari
kas ar vuoc’h d’ar s. sniff(i)an/ snwffan yn gryf/galed
soliñ be. suddo, mynd i’r gwaelod
solud/solut a. cadarn, cryf, solid/solet; iach, egnïol
somm b. -où swm; eiliad
lur ha lur a sav da s. o geiniog i geiniog â’r arian/swllt yn bunt
somon g. -ed eog, samwn
son1 b. -ioù cân; cân ysgafn; cân serch
bezañ an ton hag ar s. gant ub. gwybod y cwb(w)l (yn ei dyb/thyb ei hunan)
n’ouzon na ton na s.! ’wn i ddim byd o gwb(w)l! ’does ’da fi ddim llefeleth! ’does gen i ddim amcan!
son2/seniñ be. seinio, canu (clychau, offeryn); taro (am gloc)
an hini a son da vintin a ouel alies a-raok e goan canu/chwerthin cyn brecwast llefain/wylo cyn swper
son3 g. -ioù sain; sŵn
s. an oferenn cloch yr offeren
dañsal ouzh s. ar biniou dawnsio i gyfeiliant y biniou/pibau
klevet s. ar c’hoant kousket clywed/ teimlo Siôn Cwsg yn dod heibo
tizh ar s. cyflymdra sŵn
sonadeg b. -où cyngerdd
sonaozañ be. cyfansoddi (cerddoriaeth)
sonaouzour g. -ien cyfansoddwr
sonedenn b. -où soned
sonenn b. -où cân
sonennrollañ be. record(i)o
sonennroller g. -ioù peiriant record(i)o
soner g. -ien datgeinydd (ar y biniou a'r bombard yn benna’), offerynnwr; canwr (clychau)
mezv evel ur s. meddw gaib/caib/dwll/ twll/cocls/gocls/mawr
sonerez b. -ed cloch drydan, cloch drws
sonerezh g. cerddoriaeth, miwsig; cerdd
s. iliz cerddoriaeth eglwysig
s. kambr cerddoriaeth siambr
s. pop cerddoriaeth bop, canu pop
aozañ s. cyfansoddi (cerddoriaeth)
un abadenn s. cyngerdd; rhaglen gerdd(oriaeth)/gerddorol
sonet abf son/seniñ qv.
s. eo nav eur mae hi wedi (taro) naw
soniad g. cynaniad
soniadel a. seinegol
soniadouriezh b. seinyddiaeth
soñj g. -où meddwl; syniad; cof; barn, safbwynt
s. am eus ’rwy’n cofio
s. am eus pa oan bugel/bihanik mae gen i gof plentyn, ’rwy’n cofio pan oeddwn/own i’n blentyn
a gement am befe s. o’r hyn a alla’ i ei gofio
adwelet dre e s. gweld drwy lygad y cof
ar s. a ya buanoc’h eget ar sklerijenn mae’r meddwl yn symud yn gynt na goleuni
bezañ e s. ober udb. bwriadu/golygu gwneud rhth
bezañ etre daou s. bod/cloffi rhwng dau feddwl, bod mewn cyfyng-gyngor
da bep hini e soñj (rhydd) i bob un ei farn (ac i bob barn ei llafar); ym mhob pen mae piniwn
dalc’hit s.! ho pet s.! cofiwch!
d’am s. yn fy marn/nhyb i, debygwn i, dybiwn i, decini (ar laf.).
delc’her s. eus udb. cofio rhth, cofio am rth, cadw rhth mewn cof
delc’her s. eus pegement eo pep tra cofio faint yw pob peth, cadw cownt o faint yw pob peth
digas s. da ub. atgoffa rhn
evel-se emañ va/ma s. dyna a feddylia’ i, dyna fel y gwela’ i hi, dyna fy marn i
gant ar s. gyda’r bwriad, gan fwriadu; gan gredu/feddwl/dybio
gra mat da soñj meddwl/ystyria yn dda/dwys
kaout s. (eus) cofio (am)
koll ar s. (eus udb) anghofio rhth, anghofio am rth, gollwng rhth dros gof
lakaat en e s., ober e s. penderfynu; meddwl; rhoi ei fryd (ar)
lavaret d’e s. dweud wrtho’i hunan
n’em eus ket (an disterañ) s. ’does gen i ddim cof (o gwb(w)l), ’does ’da fi ddim cownt (o gwb(w)l); ’does gen i ddim syniad/obadeia,’does ’da fi ddim amcan/clem/llefelaeth
n’em eus ket s. mat ’dwy’ i ddim yn cofio’n iawn
war e s. e c’halle ober ar pezh a gare meddyliai y gallai wneud yr hyn a garai/ fynnai / fel y mynnai
debriñ/chaokat soñjoù myfyrio, synfyfyrio, meddylyd, meddwl, hel meddyliau, cnoi cil (ffig.)
soñjal be. cofio; meddwl, ystyried, bod yn ystyriol; ystyried, bwriadu
s. a ra din, me ’soñj (din) ’rwy’n cofio; ’rwy’n barnu/credu/meddwl, yn fy marn/meddwl/nhyb i, caf yr argraff
s. a ran ennañ alies byddaf yn meddwl amdano’n fynych
s. etre e roched hag e chouk dyfalu
soñjit mat en dra-se ystyriwch y peth o ddifri’, meddyliwch yn ddwys am y peth
soñjit ’ta! meddyliwch ’te/’wir!
dav eo s. er re gozh rhaid cofio/meddwl am yr henoed, rhaid bod yn ystyriol o’r hen bob(o)l
o s. mont d’an aod e oa ’roedd yn meddwl/bwriadu mynd i’r traeth / mynd i bysgota (i lan y môr)
ne soñj ket din ’dwy’ i ddim yn meddwl/credu
ne soñj ket en dud all ’dyw e/hi ddim yn meddwl am bob(o)l eraill, mae’n anystyriol o eraill
pa soñjer pan feddylier, pan feddyliwch chi, pan fydd dyn yn meddwl; pan gofier, pan gofiwch chi, pan fydd dyn yn cofio
pa soñjer an nebeutañ pan na fydd dyn yn ei ddisgwyl o gwb(w)l, pan fydd dyn ymhell o fod yn ei ddisgwyl
trist eo pa soñjer mae’n chwith/drist meddwl
pep hini en deus e soñj ym mhob pen mae ’piniwn
petra ’soñjit diwar e benn? beth ’feddyliwch chi amdano? beth yw eich barn chi amdano?
setu ar pezh a soñjan dyna a feddylia’ i, dyna fel y gwela’ i hi, dyna fy marn i
en em s. ystyried, meddwl; dyfalu
soñjenn b. -où syniad
soñjet abf soñjal qv.
piv en dije s.! pwy fuasai’n meddwl!
soñjezenn b. -où meddwl
kollet en e soñjezennoù wedi ymgolli yn ei feddyliau
sonn a. syth (ar ei draed/thraed); stiff; cryf, cadarn; serth; maethlon, sylweddol (am fwyd)
s. e gribell (ffig.) haerllug/hy’ iawn
s. evel ur pipi/c’hefeleg (yn) syth fel pocer/postyn
bale s. (e benn) cerdded yn syth/ dorsyth/dalsyth, cerdded yn uchel ei ben / yn urddasol
daoulagad s. (am bob(o)l) pâr o lygaid yn rhythu’n ddisymud
divskouarn s. (am greaduriaid) clustiau’n syth i fyny
ur banne s. diod gadarn, llymaid/ diferyn (o beth) cryf
ur banne kafe s. cwpanaid/dysglaid/ llymaid o goffi cryf
sonnañ be. torsythu, ymsythu; mynd yn gyff, sythu, stiffhau
sonnell b. -où bachyn petryal/sgwâr
sonnet abf sonnañ qv. wedi sythu/ rhynnu; wedi’i barlysu/pharlysu
s. e gorf gant an estlamm wedi’i fwrw/ daro’n segur/fud gan syndod
s. eo gant an aon/euzh mae llond bola/twll o of(o)n arno/arni, mae of(o)n dychryn(llyd)/enbyd/dwl arno/arni; mae wedi’i barlysu/pharlysu ag of(o)n
chom s. evel ur c’hazh a zo o paouez klevet trouz ul logodenn ymsythu fel cath newydd glywed sŵn llygoden
dont da vezañ s. mynd yn gyff/stiff
sont g. gwaelod y môr
koll s. mynd i ddyfroedd dyfnion, mynd allan/mas o’i ddyfnder
sontadeg, sontadenn b. -où arolwg barn, pôl piniwn
ar sontadegoù y polau piniwn
sontadur g. -ioù arolwg
s. ar bob(o)l arolwg barn, pôl piniwn
sorañ be. bolaheulo, torheulo
sorbienn b. -où breuddwyd, gweledigaeth; chwedl
sorc'henn b. -où chwilen, chwiw, ffansi, mympwy, pwl; obsesiwn; dwli, ffolineb
sord g. -ed salamander
sorediñ be. diogïa; peidio â thyfu, pwdu (am blanhigion)
sorenniñ be. pendwmp(i)an, pendrymu, hepian cysgu
soroc’h g. rhochian; conan, grwgnach, swnian, chwyrnu (ffig.)
paouez gant da s.! gad dy gonan/ rwgnach/swnian/chwyrnu (ffig.)
soroc'hal be. chwyrnu, rhochian; achwyn, grwgnach, ceintach(u), swnian; rhuglo
soroc’hell b. -où pledren (mochyn); anadliadur/anedlydd
soroc’hellad b. -où pledraid, llond pledren
ur s. aezhenn poced o aer
soroc’her g. -ien chwyrnwr, rhochiwr; grwgnachyn
sorsañ be. swyno, rheib(i)o
sorser g. -ien dewin, swynwr, dyn hysbys
sorserez b. -ed dewines, gwrach
sorserezh g. -(i)où dewiniaeth
sorsiñ be. rheib(i)o, hudo, swyno
sort g. gw. seurt math; peth, rhywbeth; (gyda'r neg.) dim byd
s. ebet dim (yn y) byd, dim byd o gwb(w)l, dim yw dim, affliw o ddim
a bep s. o bob math/siort
penaos eo kap ar s.-me da gaout traoù? siwd/sut y gall un o’m siort/ bath i gael pethau?
tud ar s.-mañ n’int ket stank anezho / n’eus ket kalz anezho / n’eo ket brein ar vro ganto ’does dim llawer o’r siort/math yma o bob(o)l ar gael
sortial be. mynd allan/mas, mynd bant/i ffwrdd/ymaith, ymadael
sosialism g. sosialaeth
sosialist g. -ed sosialydd
sot a. dwl, ffôl, hurt; gwallgo’ gorffwyll, angall, heb fod yn gall / yn hanner call / yn ei (h)iawn bwyll; twp; pert (eiron.)
s. evel ur penton / ur bailh / ur baner / ur c’hwil derv / ur banezenn / ur vuoc’h mor dwp â bwced/stên/llo/sledj
bezañ s. gant udb. bod yn ddwl/sgut am rth, balu/hurt(i)o/mopio ar rth, bod yn or-hoff o rth
ar baotred-se n’int ket gwall s. gant al labour ’dyw’r bechgyn yna ddim yn or-hoff o waith
dont da vezañ sotoc’h-s./sotañ bemdez mynd yn fwy (a mwy) / yn fwyfwy dwl/ffôl/hurt/twp bob dydd
hemañ a lak ac’hanon sotoc’h eget ur vuoc’h! mae hwn yn fy nhrin i fel taswn i’n dwpach na llo!
hennezh ’zo s. (mat) da stagañ! tremen s. eo! mae’n ddwl bared / gwb(w)l hurt / hollol wallgo’ / wirion bost! ’dyw e ddim chwarter/hanner call! ’dyw e ddim yn ei iawn bwyll/ bethau, mae e’n ddwl/ffôl/hurt/dwp dros ben! mae eisiau berwi’i ben e (ar laf.)! mae’n ddwlach na’i lun! mae’n wirionach na’i gysgod!
mont s. gwallgofi, mynd yn wallgo’, colli’i bwyll/phwyll
neb a zo s. a soñj dezhañ eo sotoc’h an holl egetañ ni wêl (yr) ynfyd ei fai, ni wêl dyn mo’i fai ei hun, ni chlyw llwynog mo’i ddrewi/ddrewdod ei hun
tremen a rin da s.! bydda’ i’n edrych / bydd pob(o)l yn meddwl fy mod i yn dwp/hurt/wirion/ffôl/ffŵl/bert (eiron.)!
un dra s. dwli, ffolineb, lol
s.-gagn/-magn/-nay/-pitilh/-permilh, s. da stagañ dwl bared, cwb(w)l hurt, hollol wallgo’; mor dwp â bwced/stên/ llo/sledj
bezañ s.-magn an eil gant egile ’roedd y ddau yn gwb(w)l ddwl am ei gilydd
s.-gwrac’h/-pitilh/-pik/-ran/-rik/-tik eo ganti mae’n ddwl iawn amdani, mae wedi dwlu/ffoli’n lân arni, mae wedi mopio’i ben amdani, mae wedi (ym)serchu’n llwyr ynddi, mae wedi colli’i ben yn glwt/lân arni
sota(a)t be. hurt(i)o, drysu; mynd yn dwpach; gwneud yn fwy dwl/ffôl/hurt, hala’n dwpach; gyrru’n wallgo’
sotoc’h a. gradd gymharol sot qv.
s.-sot/sotañ dwlach dwlach,twpach-twpach, mwyfwy / mwy a mwy dwl/twp
seul goshoc’h seul s. henach henach ffolach ffolach
sotoni b. -où twpdra, hurtwch; dwli, ffwlbri, lol (botes maip)
sotonioù! dwli llwyr! twt lol! lol i gyd! lol botes maip!
sou! gorch. (i geffyl) i'r chwith!
soubañ be. rhoi yng ngwlych / yn wlych, mwydo, stwytho, trochi
s. e benn er mor dodi/rhoi ei ben o dan y dŵr (yn y môr)
soubenn b. -où cawl, potes; shincyn
s. al laezh bara (a) llaeth
s. (al) legumaj cawl llysiau
s. an dri zraig (dour, holen, baraig), s. ar beurien, s. ar chaodell/jaodell cawl y tlodion, cawl dŵr (halen a thamaid bach o fara), cawl tenau
s. an ognon, s. (ar) rouz cawl winiwn/winwns, potes ’nionod
s. ar c’hig fresk cawl cig eid(i)on
a bep seurt/sort s. (ffig.) pob math/ siort o helbulon/helyntion/ dreialon
ober ‘s. gozh’ dewis aros gyda’r hen feistr yn hytrach na chwilio am le newydd ar ddiwedd blwyddyn gyflogi
trenket eo ar s. etrezo/etreze mae pethau wedi mynd o chwith / wedi troi’n chwerw rhyngddyn nhw, ’dyw pethau ddim yn dda rhyngddyn nhw (nawr/bellach/mwyach)
a-raok ma vo trenket ar s. cyn i’r chwarae droi’n chwerw, cyn i bethau fynd o chwith, cyn i bethau droi’n lletchwith/gas
s.-beleg cawl maethlon o gig eid(i)on a llysiau
s.-danav/-evañ/-sklaer cawl tenau
s.-gafe shincyn coffi, coffi a bara ynddo
s.-vijil cawl heb gig
soubenneg b. -où dysg(y)l/dwbler gawl, bas(i)n cawl (un mawr ar ganol y ford)
souberc’h g. eirlaw
soubet abf soubañ qv.
bepred s. en e levrioù milliget bob amser wedi ymgolli yn ei lyfrau melltigedig
soubig g. saws; shincyn, bara a the/choffi; cnepyn o siwgwr wedi’i fwydo mewn coffi/brandi
soubl a. ystwyth, hyblyg, hydwyth; meddal; rhwydd (am berson); ufudd; llaith a mwynaidd (am yr hinsawdd)
s. evel ur vaneg meddal fel maneg
tud s. pob(o)l hawdd/rwydd(ymwneud â nhw)
soublañ be. plygu; gostwng
s. e gein / he c’hein crymu, cwmanu, crwmpo, gwarro, gwargamu, gwargrymu
s. he daoulagad gostwng ei llygaid/golygon, edrych (i) lawr
ur penn kalet eo ha diaes e kav s. mae’n styfnig ac yn ei chael hi’n anodd plygu, fe dorriff e cyn plygu
soubladenn b. -où moesymgrymiad, cyrtsi
soublienn b. tywydd llaith a mwyn(aidd)
soublik adf. gan bwyll, yn hamddenol
mont s. gant an hent mynd ar ei ffordd gan bwyll / yn hamddenol
souch1 a. cyfrwys, ystrywgar, amheus (am berson)
souch2 g. -où bonyn, bôn (coeden/colfen)
dre s. yn ddirgel, yn ddiarwybod i eraill, heb yn wybod i neb
war e/he souch yng nghudd, yn y dirgel, o’r golwg
souchadenn b. -où cadno (ffig.), person amheus/cyfrwys/ystrywgar, cynllwyniwr; llechgi
souchal/souchañ be. cuddio, ymguddio, cwato, llechu; cyrcydu, cwtsio, swatio, gwasgu'n glos; crymu, plygu (pen)
souch! cwtsh!
s.-mouchañ yn ddirgel, heb gael ei (g)weld, yn ddiarwybod i eraill, heb yn wybod i neb
souchenn b. gw. chouchenn
souchet abf souchañ qv.
diwallit diouzh ar s. o soñjal ez eo kousket ci tawel sy’n cnoi
un den s. dyn amheus/cyfrwys/ rhagrithiol, hen gadno o ddyn
soudañ/soutañ be. so(wl)dro
soudard g. -ed milwr
mont da s. mynd yn filwr, ymuno â’r fyddin
souden adf yn ddisymwth, yn sydyn; chwap
bremañ-s., bremaik-s. chwap iawn, cyn pen dim, cyn pen fawr o dro, maes o law; gynnau fach; (ar laf.) nawr/rwan jest
neuze-s. chwap/ychydig wedyn
souder g. -ien so(wl)drwr
souetiñ be. dymuno
s. deoc’h bloavezh mat dymuno i chi flwyddyn (newydd) dda
souezh gb. syndod, rhyfeddod
kemer/ober s. synnu, rhyfeddu
mat eo - ur s! mae’n hynod/od/ syndod/rhyfeddol o dda!
ur s. eo! mae’n ddigon o ryfeddod!
souezhadenn b. syndod, rhyfeddod; peth/profiad annisgwyl; rhodd/pleser annisgwyl, syrpréis; siom ddirybudd
souezhañ be. synnu, rhyfeddu
souezhet abf syn, syfrdan, wedi'i synnu/syfrdanu
s. on ’rwy’n rhyfeddu/synnu
n’on ket s. ’dwy’ i ddim yn synnu
ne vijen ket s. ’synnwn i ddim/ damaid/fawr/fochyn/fotwn/fwnci, ’fuaswn i’n synnu/rhyfeddu dim
bezañ s. war an tu mat bod wedi cael siom / wedi’i siomi ar yr och(o)r orau
s.-bras/-mik/-marv yn gwb(w)l syn, wedi’i synnu’n fawr
souezhetoc’h-souezhetañ graddau cymharol ac eithaf souezhet qv.
s.-s. e oan ’rown i’n fwy a mwy syn / ’roeddwn yn fwy-fwy syn
souezhus a. syfrdanol, rhyfeddol
ar s. a blac’h-se - Malala y ferch ryfeddol honno - Malala
tra s. syndod, rhyfeddod
souflez b. -où megin
soufr g. sylffur
souin g. -ed porchell, mochyn bach
soul g. sofl; gwellt, cawn
soulaj/soulas1 a. cysurlon; yn fêl i gyd, gwên-deg
soulaj/soulas2 g., soulajenn/soulasenn b. -ed person yn fêl i gyd, person gwên-deg
soulajiñ/soulasiñ be. cysuro, tawelu, lleddfu, lliniaru, esmwytho; bod yn fêl i gyd (ffig.)
souplaat be. (y)stwytho; dofi; tymheru, nawsu
sour1 a. buddugoliaethus, trech
c’hwi ’zo s. deomp/dimp ’rych chi’n drech na ni
sour2 g. buddugoliaeth, goruchafiaeth; gorfoledd
diouzh/doc’h s. dan orfoleddu, yn orfoleddus; hyd at syrffed
dre s. drwy rym
sourd g. -ed salamander
s.-bouzar, bouzar-s. a. byddar bost
sou(r)pren be. taro yn annisgwyl, dod ar draws yn annisgwyl
sourr g. murmur, su(ad)
sourral be. murmur, sibrwd, sïo, suo; cwyno, grwgnach, swnian, tuchan
sourrenn b. -ed pwdren, gwraig ddiog/ ddidoreth
soursi g. gofid, pryder; gofal
kemer s. eus ub./udb. gofalu am rn/rth, carco rhn/rhth, cymryd gofal o rn/rth
soursial (eus/ouzh) be. gofidio (am) , poeni (am), pryderu (am); gofalu (am), carco, edrych ar ôl, gweini (ar)
s. eus/ouzh ub. gofalu am rn, carco rhn, edrych ar ôl rhn
en em s. gofalu amdano’i hun(an), carco’i hun(an), edrych ar ôl ei hun(an)
soutañ be. gw soudañ
soutanenn b. gwisg/gŵn offeiriad/esgob
souten1 g. cynhaliwr, cymorth, cef(e)n (ffig.), prop
souten2 be. cynnal, bod yn gef(e)n (i), cynorthwyo; cysuro; amddiffyn; diogelu; dioddef, goddef
soutil a. cyfrwys; cynnil; craff
souzañ be. mynd tuag yn ôl, mynd wysg/llwr’ ei gefn/chefn, mynd yn ei (g)wrthol, baco (ar laf.); tynnu'n ôl, camu'n ôl; cilio'n ôl
hep s. heb achwyn, yn ddirwgnach
sovaj1 a. gwyllt; anwar(aidd); diwardd; ffiaidd, milain
sovaj2 g. -ed anwariad, un anwar
sovetaj: ur vag s. b. bad/cwch achub
sovied g. -où sofiet
soviedel a. sofietaidd
spac’hañ be. gw. spazhañ
spac’her g. gw. spazher
spadrilhenn b. -où sandal(en)
spaghetti torf. sbageti
Spagn, ar Spagn, bro Spagn b. Sbaen
yar S. twrci
Spagnol1 g. -ed Sbaenwr
spagnol2 a. Sbaenaidd, o Sbaen, yn ymwneud â Sbaen, yn perthyn i Sbaen
spagnoleg g. Sbaeneg
spagnolek a. Sbaeneg
spanaat be. llacio; clirio, ysgawnu/ysgafnhau, tawelu, peidio (am y glaw); codi’n deg, hinddanu/hinoni, clirio (am y tywydd); tawelu (am dwymyn)
spanell b. -où sbatwla
sparfañ be. taenellu; gwasgar(u); tasgu
sparfell g. -ed, sparfilli cudyll/curyll glas, gwalch glas
ur fri s. g. trwyn bwaog/crwm
sparfilli ll. sparfell qv.
sparl1 b. -où penwisg gwragedd ardal Sizun
sparl2 g. -où bollt (drws); plocyn; lifer, trosol; rhwystr, anhawster, trafferth
ne gavoc’h eno s. ebet ’chewch chi ddim rhwystr/anhawster/trafferth yn y byd yno
sparlañ be. bollt(i)o; atal, rhwystro, llesteirio
s. da ub. sefyll yn ffordd rhn, atal mynediad i rn, rhwystro rhn
poent eo s. da hennezh mae’n bryd atal hwnna, mae’n bryd rhoi/gwardd/ diwedd/terfyn/stop ar hwnna, mae’n bryd rhoi taw arno
s. ouzh ub. da ober udb. atal/rhwystro/ llesteirio rhn rhag gwneud rhth
sparlenn b. -ed gwraig o ardal Sizun
sparlet abf sparlañ qv.
ne oa ket s. he zeod ’doedd hi ddim ar ôl i ddweud ei meddwl / i leisio’i barn, ’doedd hi ddim yn brin o eiriau, ’doedd dim diffyg/pall ar ei lleferydd/thafod, ’doedd dim taw arni, ’roedd hi’n siarad fel pwll y môr
spazh a. wedi’i (y)sbaddu
spazhañ be. (y)sbaddu
s. an dour/ ar person / ar c’hure / ar c’hog chwarae dic-dac-do / dwci / ceiliog y dŵr, sglentio cerrig
s. laou hollti blew, bod yn orfeirniadol
s. melc’hwed gwaith amhosib(l) ei gyflawni
se ’zo ken aes ha s. melc’hwed mae’n gamp gwb(w)l amhosib(l)
spazher g. -ien (y)sbaddwr
s.-laou beirniad llym, un yn hollti blew (ffig.), un yn chwilio am feiau
speg1 a. yn/wedi glynu
speg2 g. -où plwg (trydan)
spegañ be. glynu
spegus a. gludiog, yn glynu; heintus
spelc’h g. gwynt sych a chras
spelc’het abf ag ôl y tywydd arno/arni, â lliw haul arno/arni
spelc’hiñ be. sychu; cochi, crasu, llosgi (am y gwynt a’r haul)
sper g. a thorf. -enn b. sberm, hadlif
spered g. -où, sperejoù ysbryd; deall, crebwyll; meddwl, calon (ffig.)
a galon hag a s. â’i galon/chalon ac â’i feddwl/meddwl
aet eo va s. e tanavachoù! ’wn i ddim ble mae fy meddwl!
ar S. Glan/Sant(el) yr Ysbryd Glân
bezañ troet/trelatet e s. bod wedi drysu, bod wedi colli arno/arni’i hun(an)
diaes e/he s. aflonydd (ei feddwl/ meddwl), anesmwyth, gofidus, pryderus
en tu all da s. an den y tu hwnt i ddeall dyn
frank/ledan a/e/he s. eangfrydig
gwelloc’h evit aour ha kened ur s. aez da beb pried gwell cydwybod na golud (na harddwch)
hanter gollet e s. a nam ar ei feddwl, yn wan ei feddwl
koll e s. colli’i bwyll
kollet/troet/trellatet e s. wedi drysu/ hurt(i)o, wedi colli arno/arni’i hunan
laka(a)t e s. da ober udb. penderfynu gwneud rhth, rhoi’i fryd ar wneud rhth
lemm e/he s. craff, deallus, (â meddwl) effro
lemmañ s. ub. hogi meddwl rhn
magañ s. ub. trwytho/meithrin meddwl rhn, diwyllio rhn
mont don e s. ub. treiddio’n ddwfn i feddwl/ galon rhn
nammet e s. a nam ar ei feddwl, yn wan ei feddwl
startijenn s. egni meddyliol; cadernid ysbryd
torr-s. a zo gwashoc’h eget torr-korf mae blinder meddwl/ysbryd yn waeth na blinder corff
ur s. strizh meddwl cul, person cul
ur s. debret person gofidus/pryderus, calon drist/drom/ysig
ur s. digor meddwl agored, person eangfrydig
ur s. douget da varn ar re all un o anian barnu eraill
ur s. dreist athrylith, meddwl disglair
ur s. dreist a zen (gŵr o) athrylith
ar speredoù gwenvidik yr eneidiau gwynfydedig, y cwmwl tystion
gwelet speredoù gweld ysbrydion
speredegezh g. ysbrydolrwydd
speredek a. deallus, galluog yn feddyliol; ffraeth
s.-berr/-strizh araf/cyfyng(edig) ei feddwl / yn feddyliol
s.-bras/-dreist/-kaer deallus dros ben, galluog iawn yn feddyliol
tud s.(-dreist) deallusion
speriañ be. ffrwythloni, cenhedlu
sperius a. ffrwythlon, toreithiog, cynhyrchiol, epilgar
spern ll. -enn b. drain
bezañ goloet e hent a zrein hag a s. cael llawer o drafferthion/anawsterau
lammat dreist ar s. (ffig.) goresgyn yr anawsterau
pikañ evel s. brathu’n llym/gas (+ ffig. am eiriau)
tremen a-dreuz drez ha s. mynd drwy ddŵr a thân
s.-du drain duon
s.-gwenn drain gwynion
ur bod-s. llwyn drain
ober ur bod-s. war e dal crychu’i dalcen, gwgu
rust evel ur bod-s. garw fel llwyn drain
spes g. -où math; rhywogaeth; ysbryd, drychiolaeth, rhith
n’eus nemet ar s. anezhañ ’dyw e’n ddim ond cysgod, dim ond croen ac esgyrn yw e, mae fel drychiolaeth
Ar Spesoù elfennau’r Cymun
livet-fall evel/e-giz ur s.yn welw/wyn fel ysbryd, fel drychiolaeth o welw/wyn
ar s.-daneveller y storïwr ysbryd(ion), yr adroddwr storïau ysbryd(ion)
speuñial be. cipial
speurenn b. -où, speurinier pared, canolfur, gwahanfur, partisiwn
en tu all d’ar s. yr och(o)r arall i’r pared/ partisiwn/gwahanfur, am y pared (â rhn)
ur s. brenn palis(pren)
spezad torf. -enn b. eirin Mair ll. eirinen Fair, gwsberys ll. gwsbersen
ur vodenn s. llwyn eirin Mair, llwyn gwsberys
spi g. gobaith
s. am eus ’rwy’n gobeithio
e s., gant ar s. mewn gobaith; yn disgwyl, yn gobeithio
kaout s. gobeithio
spiañ be. gwylio; (y)sbïo (ar); llygadu
spier g. -ien (y)sbïwr
spilhenn b. -où, spilhoù pin
klask ur s. en ur bern plouz chwilio am nodwydd mewn tas wair
na dalvez ur s. nad yw’n werth dim (byd o gwb(w)l)
ne zlean ur s. dezho/dezhe ’does arna’ i ddim (dimai/clincen) iddyn nhw
tennañ brav e s. eus ar c’hoari/jeu achub ei groen, dod allan ohoni â’i groen yn iach, dod mas ohoni yn bert, dianc yn ddianaf, dod trwyddi’n ddihangol, cael dihangfa ffodus
ur s.-alc’hwez(et)/-grap/-grog pin cau/dwbwl
ur s.-dilhad peg dillad
spilhennañ be. cau/sicrhau â phin; peg(i)o (dillad ar lein)
spilhoù ll. spilhenn b. pinnau ll. pin; (ffig.) pinnau bach (yn aelodau’r corff)
s. mamm-gozh (bot.) nodwydd y bugail, crib Gwener/Mair
spinac'hañ be. crac(i)o, torri (am groen)
spinañ be. anwesu'n ysgafn; (y)sgathru, crafu, cyffwrdd (â), mynd yn ysgafn dros wyneb rhywbeth
spineg g. -ed penci, morgi
spis1 a. clir, eglur; pendant, diamwys, digamsyniol, cywir, cymwys, union ; disgair, pefriol (am lygaid); clir, tryloyw (am ddŵr ayyb.); deallus (am berson)
spis2 adf. yn glir, yn eglur
gwelet s. gweld yn glir, yn iawn, yn burion
klevet s. clywed yn eglur
kompren s. deall yn iawn/burion
spis3 g. -où sbeis
spisoù sbeisys, perlysiau
spisaat be. dod yn amlwg/eglur; egluro, goleuo; manylu, ymhelaethu
splann a. disglair, golau, gloyw, llachar; clir, eglur, amlwg
dont da vezañ s. goleuo, codi’n deg
splannaat be. goleuo, dod yn oleuach, codi(’n deg), gwella, clirio, hinddanu (am yr hinsawdd); disgleirio; dod yn gliriach, dod yn eglurach, dod yn fwy amlwg; manylu
splannder g. -ioù disgleirdeb; ysblander, gogoniant
splet g. -où rhagoriaeth; dylanwad; cynnydd; elw; ffyniant: budd, mantais; caffaeliad; effaith
ober s. cynyddu, mynd ar gynnydd, ffynnu
ober/tennañ s. eus udb. gwneud yn fawr o rth, achub mantais ar rth, manteisio ar rth
ober/tennañ a reas e/he s. eus an heol gwnaeth yn fawr o’r haul
spletus a. buddiol, llesol, manteisiol, gwerthfawr; ffrwythlon, cynhyrchiol; ffyniannus, llewyrchus; sylweddol; effeithiol
splujadenn b. -où deif
splujañ be. deif(i)o, plymio
splujer g. -ien deif(i)wr; trochydd
splujerez b. -ioù, -ed llong danfor
spluz torf.. -enn b. cerrig (ffrwythau), hadau (o fewn neu ar groen ffrwythau)
spont g. -où arswyd, braw, dychryn, of(o)n
e s. hag en aon mewn of(o)n a dychryn
gant ar s. mewn braw/dychryn, gan of(o)n
krog(et) eo ar s. ennañ mae wedi cael braw/of(o)n
laka(a)t ar s. codi/hala arswyd/braw
liv ar s. warnañ â golwg ofnus arno
ur s. eo! mae’n arswydus/echrydus/ enbyd/ddychrynll(yd)/ofnadwy!
ur s. a douristed ymwelwyr dirifedi/ dychryn(llyd), peth wmbredd/wmbreth o ymwelwyr
spontadenn b. -où braw, ofn, profiad arswydus/brawychus/dychrynllyd/enbyd/ofnadwy
spontailh g. -où bwgan brain
spontañ be. arswydo, brawychu, dychryn(u), hala arswyd/braw/ dychryn/ofn/aeth (ar)
sponter g. -ien brawychwr, terfysgwr
spontik a. ofnus, nerfus
spontus a. arswydus, brawychus, enbyd, dychrynllyd, ofnadwy, drybeilig, echrydus; rhyfedd, i’w ryfeddu
ker-s. drud dychryn(llyd)/ofnadwy/ drybeilig, arswydus/dychrynllyd/enbyd/ echrydus/ofnadwy/drybeilig/coblyn o ddrud
luziet eo s. mae’n ddychrynllyd/enbyd/ ofnadwy o gymhleth, mae’n gymhleth drybeilig
vil-s. hyll/salw i’w ryfeddu, enbyd o hyll/salw, hyll ar y naw
yen-s. oer dychrynllyd/drybeilig
sport g. -où, sporchoù camp, chwarae, sbort
un abadenn s. gornest (chwaraeon); darllediad /rhaglen chwaraeon
un dachenn s. maes chwarae
sportoù/sporchoù campau, chwaraeon; athletau
sportva g. campfa
spoue1 torf. -enn b. sbwng, sbwnj
spoue2 g. corc (defnydd)
spoue3 b. mwsog(l)
spoueek a. fel sbwng, sbwnjlyd
spoum g. ewyn; trochion
spouron g. arswyd, braw, dychryn, of(o)n
spouronañ be. arswydo, brawychu, dychryn(u), hala arswyd/braw/dychryn/ ofn/aeth (ar)
spouronus a. aethus, arswydus, echrydus, brawychus, dychrynllyd, ofnadwy
spurañ be. caboli, gloywi, sgleinio, rhoi sglein ar, glanhau
spurj g. -où carth(i)ad, clir(i)ad; moddion/ffisig gweithio’r corff
spurjañ be. carthu, clir(i)o; puro, glanhau; golchi; coethi; hidlo; clir(i)o/gwacáu’r ymasgaroedd
en em s. clir(i)o’i gorff/chorff
spurmantiñ be. cael cip ar, canfod
stabil a. cadarn, di-sigl, di-syfl, diysgog, safadwy, sefydlog, sad; cyson
stabilaat be. sefydlogi, sadio, gwneud yn gadarn/ddiysgog/ddiogel/saff
stabilaer g. -ioù sadydd
stabilded b. sefydlowgrwydd, cadernid
stad b. -où stad, teyrnas, talaith; cyflwr; sefyllfa; llawenydd, balchder
s. ennañ/enni yn falch, yn chwyddo o falchder
ar S., -S. y wlad, gwladol; sifil
an iliz-S. yr Eglwys Wladol
e s. vat mewn cyflwr da; yn gymen; mewn diwyg da
en e/he s. mewn cyflwr da, mewn iechyd da
e peseurt s. emañ an traoù? siwd/sut gyflwr/raen/olwg sy’ ar bethau?
er s. m’emaout / m’emaoc’h yn y cyflwr ’rwyt ti / ’rych chi ynddo
kargidi ar S. gweision sifil
ober s. (eus). ymfalchïo/ymhyfrydu (yn; mewn), bod yn falch (o), trysori
Sekretour-S. Ysgrifennydd Gwladol
surentez ar S. nawdd cymdeithasol
war s. ar re all neb a gomzo - mar kar em sellet e tavo rhaid cael ’deryn glân i ganu; na feia ar neb y bai a fo arnat dy hun(an), dylai’r sawl sy’n barnu arall chwynnu’i ardd ei hun(an) yn gynta’/ ddodi’i gi bach ei hun(an) o dan y gwely yn gynta’; gwae a wêl ac ni wêl ei hunan; mae’r sawl sy’n erlid baw eraill yn siŵr o ddwyno’i bilyn ei hunan
s.-ha-s. yn dynn yn ei gilydd, ynghlwm wrth ei gilydd
a-berzh-S. swyddogol
an deskadurezh-S. addysg wladol
staen g. alcam, tun
stag adf yn dynn, yn rhwym, yng nghlwm, wedi'i glymu, wedi'i sicrhau (ouzh wrth)
s. eo e galon ouzh e gein mae’n dynn/ gybyddlyd iawn
s. eo e galon ouzh traoù ar bed-mañ mae’i fryd ar bethau’r byd hwn
s. gant udb. wedi’i glymu/sicrhau â rhth
s. ouzh ar groaz wedi’i hoelio ar/wrth y groes
bezañ s. ouzh udb. bod yng nghlwm wrth rth; bod yn gysylltiedig â rhth
s.-ha-s. yn dynn / ynghlwm yn/wrth ei gilydd, yn rhwym wrth ei gilydd
stagañ be. clymu, cysylltu, rhwymo, uno (ouzh â); dechrau, cychwyn (da + be., gant + e.)
s. da labourat ymroi i weithio, bwrw ati (i weithio), dechrau/cychwyn gweithio, torchi llewys
s. dezhi/outi bod wrthi’n ddiwyd
s. e galon ouzh udb. rhoi ei fryd ar rth
s. e varc’h ouzh ur ruilhenn fall rhoi ei droed ynddi
s. gant ub. mynd ben-ben â rhn
s. gant udb. dechrau/cychwyn ar rth; cydio yn rhth, cnoi/gafael â’i ddannedd yn rhth (am greadur)
s. gant ar gaoz dechrau/cychwyn sgwrs, tynnu ple; agor y drafodaeth
s. ganti bwrw ati, dechrau/cychwyn arni, bwrw ati, ymroi iddi, torchi llewys (ffig.), tyrchu iddi
stagomp ganti! bant / i ffwrdd / ymlaen â ni! bant â’r cart!
stagit ho kouriz! bachwch/gwisgwch eich gwregys!
o s. dezhi/outi yn ddyfal wrthi
stagell b. -où dolen (gyswllt), cyswllt, rhwymyn; llinyn (tafod); cysylltair (gram.)
stagus a. yn glynu, gludiog; heintus
staj g. -où cwrs
stajiad g. stajidi, staj(i)er g. -ien aelod o gwrs, un ar gwrs
stal b. -ioù siop; stondin; astell, silff; llanast; helynt
aet eo e s. da stalig hag e stalig da netra, aet eo e s. e penn ar c’hoc’hu, freuzet e s. mae’r hwch wedi mynd drwy’r siop gydag e, mae’i fusnes wedi mynd i’r clawdd / i’r wal / i’r gwellt / yn ffliwt / rhwng y cŵn a’r brain / i Dre-Din, mae e wedi mynd yn fethdalwr
dastum/troñsañ e (damm) s. codi/ cwnnu’i bac, hel ei bac
debriñ e s. mynd drwy’r cwb(w)l, hala/ gwario’i arian i gyd
dister/berr (eo) ar s. gantañ mae’n fain/dyn[n] arno, ’does dim llawer o fodd ganddo/gydag e
emañ e s. o vont da fall ’dyw ei fusnes e ddim yn ddiogel/saff, mae pethau’n cymylu/ tywyllu arno
e s. draoù ei eiddo; ei annibendod/ drugareddau
graet eo ar s. mae’r fargen wedi’i tharo, fe ddaethpwyd i gytundeb
klevet e s. gant ub. cael stŵr/cerydd/ pregeth (ffig.)/ termad/ pryd o dafod gan rn, cael ei geryddu/gymhennu/ gystwyo gan rn
mat ar s. ganto/gante mae pethau’n llewyrchus arnyn nhw, maen nhw’n ei gwneud hi’n dda
nag a s.! dyna helynt/helbul! dyna le!
n’eo ket druz / re frank ar s. ganto/ gante ’dyw pethau ddim yn rhy dda/ lewyrchus arnyn nhw, mae’n fain arnyn nhw, ’does dim llawer o fodd/ gynhaliaeth ganddyn nhw
ober/reiñ e s. da ub. talu’n ôl i rn (am dro gwael), gwneud i rn dalu, setlo rhn; lladd rhn
te a bako da s.! mae pris ar dy groen di! fe gei di wybod dy hyd a dy led!
ur s. draoù llawer iawn / nifer fawr / llwyth o bethau
s.-a-dreñv (y)stafell gefn siop, cefn siop
s.-gig siop gig
s.-labour siop waith, gweithdy
s.-levrioù siop lyfrau
stalioù ll. offer, llestri (cegin, bwyd)
stalaf gb. -ioù caead (ffenestr)
stalenn b. -où astell, silff
staliañ be. dodi, gosod, trefnu (nwyddau; gwesteion ayyb.); lleoli; tin-droi, oedi
s. an daol dodi’r ford, gosod y ford/bwrdd, hulio’r bwrdd
en em s. pesketa s. ymgartrefu
stalikerezh b. offer, gêr/geriach; llestri offer pysgota
stambouc'hañ be. chwyddo, llanw (o fwyd)
stambouc’het abf gorlawn o fwyd (am berson)
s. e oa gant ar youl vat ’roedd yn llawn ewyllys da, ’roedd yn garedig dros ben
stambouc'hus a. trwm ar y cylla, anodd ei dreulio, sy’n pwyso ar y stumog, sy'n llanw (am fwyd)
stamm g. -où gwau, dilledyn/pilyn wedi’i wau
ober s. gwau
ur s.-gloan siwmper/siersi wlân; dilledyn/pilyn wedi’i wau
stammenn b. -où siwmper/siersi wlân
stampañ be. gw. skampañ
standard a. safonol
stank1 a. trwchus, cryno; caeëdig; mân; lluosog, niferus; am(a)l, mynych, cyffredin
s. evel kerez war ur bod balan mor brin ag aur
s. evel traezh ar môr (yn niferus) fel rhif y tywod mân / fel rhif y gwlith, mor am(a)l â gwybed ym mis Awst
ar c’hlask ’zo frank - ar c’havout n’eo ket s. chwilio mawr a chael ychydig; mae llawer yn chwilio - ychydig sy’n cael
ho(u)nnezh he deus bet bugale s. mae (hi/honna) wedi cael llawer o blant (y naill chwap ar ôl y llall)
n’int ket s. ’dŷn nhw ddim yn niferus/ lluosog, ’does dim llawer ohonyn nhw (ar gael), maen nhw’n brin
n’int ket s. ar seurt micherourien-se mae’r math/siort yna o weithwyr yn brin, ’does dim llawer o weithwyr fel yna i’w cael
ne oa ket s. an dud ’doedd y bob(o)l ddim yn niferus, ’doedd dim llawer (o bob(o)l) yno, bach/ychydig iawn oedd yno, ’roedd hi’n fach/denau iawn yno
ober un implij s. eus udb. gwneud llawer o ddefnydd o rth, defnyddio llawer ar rth
skuilhañ daeroù/daeloù s. llefain dŵr y glaw, beichio crïo, wylo’n hidl
un anv s. a-walc’h e-touez tud ar barrez enw cyffredin ei wala / enw digon cyffredin ymhlith y plwyfolion
ur c’hleñved s. clefyd/salwch cyffredin
ur grib s. crib fân/mân
ur roued s. rhwyd fân
stank2 (-ha-s.) adf yn am(a)l/fynych; yn drwch; yn glòs/dynn (wrth/yn ei gilydd), y naill yn dynn wrth/yn y llall; yn lluosog/niferus
e vlev chomet s. ei wallt yn dal yn drwch, â thrwch o wallt ganddo o hyd
kenlabourat s. cydweithio’n agos/glòs
stank3 gb. -où, -eier pwll dŵr, pwllyn; pwll golchi; cronfa ddŵr; cwm, dyffryn
beuzet e dad e s. ar vilin-avel mab llwyn a pherth, gori allan a wnaeth ei fam
reiñ un taol bouc’hal en ur s. curo’r awyr, hel mwg i sachau, gwneud ymdrech aneffeithiol/ddi-fudd
stank4 rhage. llawer, nifer
s. a dud yaouank llawer/nifer o bob(o)l ifanc
stankaat be. cynyddu, dod/mynd yn fwy o nifer / yn fwy niferus / yn fwy lluosog
stankadur g. -ioù rhwystr, atalfa, tagfa
s.-gwad fflebitis, llid y gwythiennau
stankañ be. rhwystro, atal; cau, tagu; cau, llanw
s. an dour atal y dŵr
s. an hent cau/llanw/atal y ffordd
s. an hent ouzh ub. sefyll yn ffordd rhn, atal y ffordd i rn, atal mynediad i rn
s. an nor ouzh ub./udb. cau’r drws ar rn/rth, (ffig.) peidio â rhoi lle i rn/rth, gwrthwynebu/ gwrthod/gwahardd rhn/rhth
s. an nor ouzh an divyezhegezh gwrthwynebu dwyieithrwydd, ymwrthod â dwyieithrwydd
s. an toulloù cau/llanw’r tyllau
s. e c’henoù da ub. cau ceg rhn
s. war ar saout cau’r da/gwartheg i mewn; atal y da/gwartheg rhag mynd allan/mas
stankell b. -où atalfa; rhagfur, cob
stankenn b. -où cwm cul, ceunant, hafn
stanket abf stankañ qv.
s. e benn / he fenn, s.e/he fri ei ben/phen yn llawn annwyd, wedi cael annwyd yn ei ben/phen
s. e/he fri ei drwyn/thrwyn yn llawn annwyd
s. eo an hent mae’r ffordd/hewl ar gau
s. eo va/ma c’hof! mae ’mola i’n llawn! ’rwy’ i wedi bwyta/cael fy ngwala! ’rwy’ i wedi cael mwy na digon (i’w fwyta)!
ar paotr a zo s. e gorf mae’r crwt yn rhwym (medd.)
staoñ b. -ioù taflod y genau; pen blaen llong
an holl draoù mat d’ar s. n’int ket mat d’ar stomog ’dyw’r holl bethau sy’n dda i’r geg ddim yn dda i’r stumog
staot g. dŵr (o’r bledren), piso
s. seurezed (ffig. ac aflednais) coffi gwan
s.-c’hwibu (ffig.) glaw mân, smwclaw
staotadenn b. -où pisiad, tapad
ur s. gelienenn/labous pisiad dryw bach yn y môr
staotañ/staotat be. gwneud dŵr, piso, colli deigryn (ffig.)
el lec’h ma staot ur c’hi e staot daou pe dri mae baw/mochyndra yn tynnu baw/mochyndra ato; lle bo brân y daw brân
staoter g. -ien pisiwr
boked s., louzaouenn s. (bot.) dant y llew, blodyn piso yn y gwely
stardadenn b. -où cydiad/ysgydwad llaw; cofleidiad, gwasgad
stardañ be. gwasgu, gafael yn dynn; tynhau; cadarnhau; mynd yn gas/ddrwg, ffyrnigo; gwasgu’r ataliwr, brêc(i)o
s. an dorn / e zorn d’ub. ysgwyd llaw (â) rhn
s. war ub cyfyngu ar rn; cwrbo rhn, bod yn galed ar rn
en em s. en-dro da ub. tyrru o gylch rhn, gwasgu’n dyn[n] am rn, casglu ynghyd o gwmpas rhn
stard-biñs b. sgriwdreifer, tyrnsgriw
starderez b. -ed ataliwr (car), brêc
starn gb. gw. stern
starnach g. gw. sternach
starniañ be. gw. sterniañ
start a. ac adf cadarn, anghyfnewidiol, di-sigl, diysgog, diymod; tynn; caled, dygn, dyfal; llafurus; ystyfnig; anodd
s. ar jeu an deiz (a) hiziv! caled yw hi heddi’! mae bywyd yn anodd/galed y dyddiau hyn!
s. da zigeriñ anodd ei (h)agor
s. en e/he feiz yn gadarn ei ffydd
s. oa deomp ’roedd hi’n anodd/dynn/ galed/fain arnom
s. ’oa gouzout ’roedd hi’n anodd gwybod
s. war e dreid/gilhoroù/dachoù yn gadarn ar ei draed
an ibil a zo s. en toull ganto mae hi’n anodd/galed/gyfyng/dynn/fain arnyn nhw
an nor a zo s. da zigeriñ mae’r drws yn anodd ei agor
krog s. em dorn! dal yn dynn yn fy llaw!
n’eo ket s. war e dreid ’dyw e ddim yn saff ar ei draed, mae’n sigledig ar ei draed
pokoù start swsys twymgalon
ur goañvezh s. gaeaf caled
ur gredenn s. cred/ffydd ddi-sigl/ ddiysgog/gadarn/ sicr
startaat be. tynhau; clymu’n dynnach; mynd yn anos/galetach; mynd yn gymhleth / yn fwy cymhleth
s. a ra ar vuhez evito mae hi’n mynd yn galetach arnyn nhw
s. a rae ar brezel ’roedd y frwydr yn ffyrnigo/poethi
startijenn b. egni, ynni, nerth, bywyd; cadernid
leun a s. yn llawn egni/ynni/nerth/ bywyd, yn egnїol, yn ddynamig; yn gadarn
statistik f. -où/stadegoù ystadegyn
statu g. delw, cerfddelw, cerflun
Stefan epg. Steffan
stegn a. gw. stign
stegnañ be. gw. stignañ
stekiñ be. cyffwrdd; bwrw, taro
s. ouzh udb. cyffwrdd â rhth; bwrw/taro yn erbyn rhth
stenn a. gw. stegn/stign
ster1 g. -ioù ystyr, arwyddocâd
gerioù daou s. geiriau amwys
ster2 torf. -enn b. sêr ll -en
stêr b. -ioù afon
sterdead g. sterdeidi gofodwr
stered torf. -enn b. sêr ll seren
kousket e kambr ar s. / dindan bolz ar s. cysgu o dan y sêr / yn yr awyr agored
gwelet s. o parañ (ffig.) gweld sêr (ffig.)
steredeg b. -i, -ioù cytser, twr/clwm o sêr
steredenn b. stered seren
S. al Labourer / an Heol / Tarzh an Deiz / Wener seren fore/Wener
S. ar Vartoloded / an Hanter-noz seren y gogledd, yr Arth Fach/ Fechan/Leiaf
S. Vor / ar Mor seren fôr, Morwyn Fair y morwyr
gwelet kant s. o lugerniñ (ffig.) gweld sêr (ffig.)
ur s. lostek/red/dared seren gynffon/ wib; comet
stered(enn)ek/steredennet a. ser(enn)og
steredenniñ be. serennu; disgleirio, pefrio
steredoniezh b. seryddiaeth
steredoniour g. -ien seryddwr
sterenn b. ster2 seren
(ar) S. seren y gogledd
s.-lostek seren wib/gynffon
stergannek/stergannet a./abf serennog
sterilizañ be. anffrwythloni, diffrwytho (person); sterileidd(i)o (person a pheth); diheint(i)o (peth)
stern gb. -ioù ffrâm/fframyn; cynnor (drws); gwŷdd, ffrâm wau
dont en e s. dod at ei goed, dod yn ôl i’w le
laka(a)t ub. en e stern dodi/gosod/rhoi rhn yn ei le
er s. / ouzh ar s. yn yr harnais, wrth ei waith
marvet er s. / ouzh ar s. marw yn yr harnais, marw wrth ei waith
war ar s. ar y gwёyll/gweill
al labour ’zo war ar s. mae’r gwaith ar y gwёyll/gweill, mae’r gwaith wedi’i ddechrau
s.-dor cynnor/fframyn/ffrâm drws
s.-gwele fframyn/ffrâm gwely
s.-gwiadiñ/gwiader gwŷdd ffrâm nyddu
s.-taolenn ffrâm/fframyn llun
sternach/sternaj g. harnais, tresi
sterniañ be. dodi/gosod/rhoi mewn ffrâm/fframyn, ffram(i)o; (y)stofi; harneisio; arfogi, gwisgo, taclu, dodi/gosod yr offer (ar long); dodi/gosod (bord), hulio (bwrdd); paratoi
s. ar c’hezeg harneisio/paratoi’r ceffylau
s. d’ober udb. ymroi / bwrw iddi / mynd ati i wneud rhth
en em s. ymbaratoi; ymroi, bwrw iddi, mynd ati
steud b. -où rhes; rhestr, llawer
steudad b. -où rhes(aid)
ur s. kirri diziwezh rhes(aid) o geir diddiwedd
steuñv g., steuñvenn b. -où ystof; cynllun, plot (drama, nofel, ayyb.); (y)strwythur, adeiladwaith, fframwaith; gwe, gwead
s.-gevnid gwe cor(ryn), gwe pry’ cop
steuñviñ be. (y)stofi; cynllunio, llunio, saernïo, strwythuro; cynllwynio
steuziañ be. diflannu, mynd o'r golwg; diffodd, marw (am dân); cil(i)o, torri, gwaelu, shifo (am bryd a gwedd)
stevell b. -où gwain atal cenhedlu, condom
stign1 a. tynn; stiff
stign2 g. -où llen; magl; pabell milwyr
stign3 g. tyndra
war s. yn dynn
stignañ be. gorchuddio â llen(ni); tynhau; tynnu’n dynn (magl; bwa); gwneud, gweithio, llunio; stiffhau, sythu ymestyn; dweud
s. e revr (ar laf.) cachu, caca
s. gevier dweud/rhaffu/palu celwyddau
stil g. -où arddull
stilo g. -ioù pin (y)sgrifennu
stipadenn b. -où merch wedi gwisgo/ taclu’n hardd/grand/swanc yn hoff o wisgo/taclu’n hardd/grand/swanc, merch yn rhoi pwys mawr ar ymbinc(i)o
stipat be. paratoi; tacluso, dodi/ rhoi/ gosod mewn trefn; gwisgo/taclu’n hardd/grand/swanc; addurno, harddu; pinc(i)o
en em s. ymbincio, jimo (ar laf.)
stirenn b. -où gewyn; (e)lastig
stirlink g. -où clec/clep; clindarddach, tincial
stirlinkat be. clecian/clepian; tincial, clindarddach
stivell b. -où ffynnon, tarddiad
stlabez g. -où a thorf. -enn b. anhrefn, annibendod, llanast, siop siafins; budreddi; (y)sbwriel; cythrwf(w)l, helbul, helynt, trafferthion
s. ar bed gwehilion cymdeithas
ur s. galleg Ffrangeg gwael/carbwl/llwg(w)r
ur s. tud llawer o bob(o)l
stlabezañ be. gwasgar(u), lledu (tail ayyb.); d(if)wyno, trochi, baeddu; llygru
stlak g. -ou clec
war e stlakig wrth ei bwysau, gan bwyll, yn hamddenol
stlakadeg(-daouarn) b. curo dwylo, cymeradwyaeth (drwy guro dwylo)
stlakat be. curo dwylo, cymeradwyo / rhoi cymeradwyaeth (drwy guro dwylo); clecian, clepian; cau â chlep; ysgwyd (adenydd); clindarddach
stlañvesk b. (bot.) sawdl Crist
stlapañ be. gw. stlepel
stlapet abf stlepel qv.
stlejañ be. llusgo, tynnu, halio, tow(i)o
en em s. ymlusgo, llusgo’i hunan, cripian, cropian
stlejerez b. -ed tractor
stlenn a. amlwg, eglur, clir; cyfrifiadurol
stlenneg b. technoleg gwybodaeth, cyfrifiadureg
stlepel be. lluchio, hyrddio, taflu/tawlu, bwrw
s. er-maez tawlu mas, taflu/lluchio allan; diarddel; esgymuno; gwrthod
stleug g. -où gwarthol
stoc'hañ be. atal, rhwystro, cau
stok1 (ouzh/en) a. yn cyffwrdd (â), yn dynn (wrth)
s.-ha-s. yn cyffwrdd â'i gilydd, yn dynn wrth/yn ei gilydd, ynghlwm wrth ei gilydd
stok2(ad) g., stokadenn b. -où cyffyrddiad; gwrthdrawiad, trawiad; ergyd, sioc, siglad, (y)sigad, ysgytwad, profiad cas/chwerw; profedigaeth; pwl
kaout/pakañ ur s. cael ergyd/sioc/ siglad/(y)sigad/ysgytwad / profiad chwerw / pwl
ur s. berralan pwl o ddiffyg ana(d)l
ur gwall s. ergyd enbyd/fawr/ddifrifol/ gas
ur gwall s. en/he doa paket fe gafodd e/hi eitha’ siglad/ysgytwad/shigwdad (ar laf.)
stokañ1 be. casglu, crynhoi
stokañ2 be gw. stekiñ
stokell b. -où nodyn (piano); allwedd, bysell (cyfrifiadur); soced
stoket abf stekiñ qv.
stol b. -ioù (y)stola
stomog g. -où (y)stumog, cylla
gant ar boan s. emañ, poan s. en deus mae ganddo boen yn ei stumog, mae poen yn ei gylla
storlok g. -où clec, clep; sŵn, stŵr, trwst, twrw, clindarddach; cleber; pregeth (ffig.), pryd o dafod; ffrae; ffrwmp, gwynt (ffig.)
s. an nor clecian/clepian y drws
s. clywed stŵr/clindarddach; cael pryd o dafod
lez da s.! gad dy drwst/stŵr/sŵn! gad dy gleber! bydd dawel/ddistaw! taw!
storlokat be. clindarddach, tincial; clecian, clepian
stouadenn b. -où moesymgrymiad, ymgrymiad, bow, cyrtsi
stouf g. -où corcyn; plwg; atalfa
stoufañ be. atal, cau, rhwystro; gwthio corcyn (i botel), plwgo/plygio, rhoi/dodi plwg (mewn twll); llanw (bwlch, twll)
s. an hent cau’r ffordd; llanw’r ffordd
s. e c’henoù da ub. cau ceg rhn
boued (a) stouf-e-doull bwyd trwm, bwyd anodd ei dreulio
stoufet abf stoufañ qv.
s. e benn wedi cael annwyd yn ei ben
s. eo e fri / e c’houzoug mae’i drwyn / ei lwnc yn llawn (annwyd)
pa’z aed e brezhoneg dezhañ s. e veze diouzhtu pan fyddai dyn yn siarad Llydaweg ag e fe âi’n nos arno ar unwaith / fe âi’n fud yn y fan a’r lle
stouiñ be. plygu, gwyro; ymgrymu, moesymgrymu; gwargamu, gwarro; gostwng, tynnu’i lawr
s. d’an daoulin / war e zaoulin penlinio, mynd ar ei liniau
s. e ben plygu’i ben; bod yn isel ei ben
s. e vragoù gollwng ei drowser, tynnu’i drowsus i lawr
stoupa be.
stourm be. gwrthsefyll; brwydro, ymladd, cwffio; ymgyrchu, ymryson; ymdrechu
‘s. a ran war bep tachenn’oa ger-stur Anjela Duval ‘rwy’n brwydro ar bob maes’ oedd arwyddair Anjela Duval
s. a-enep ub./udb. gwrthwynebu/ gwrthsefyll rhn/rhth, codi (llais) yn erbyn rhn/rhth
s. evit ub./udb. brwydro/sefyll/ymladd dros rn/rth, amddiffyn rhn/rhth
stourm g. -où brwydr, safiad, ymgyrch; gornest; ymdrech
hep s. ne vezer ket trec’h egni a lwydd, ni cheir da heb lafur, ym mhob llafur y mae elw; dyfal donc a dyrr y garreg
stourmer g. -ien ymladdwr, brwydrwr, ymgyrchwr
stouv g. gw. stouf
stouvañ be. gw. stoufañ
strabouilhat be. cnoi â thipyn o drafferth/anhawster; mwngial, mwmial; bracso; stecsan, gwneud stecs; cymysgu; dablan
strabouilhadeg b. cymysgad
gra ur s. d’ar soubenn tro’r cawl, rho gymysgad/dro i’r cawl,
strad g. -où, strajoù gwaelod, rhan isa’, llawr; gwaelod y môr; howld (llong)
e s. an draonienn ar lawr gwlad, ar waelod y ddyffryn
mont d’ar s. suddo; (ffig.) diflannu; methu (yn ei (h)ymgais)
straed b. -où, straejoù stryd; ffordd gul, gwli; llwnc
strafuilh g. -où cyffro, cynnwrf, cythrwfl; anhrefn; ffwdan, helbul, helynt, trafferth, trybini; poendod, blinder, gofid, pryder
hadañ s. creu cynnwrf/helynt, codi twrw/terfysg
strafuilhañ be. cyffroi, cynhyrfu; aflonyddu (ar), blino, poeni, gofidio; corddi (ffig.), terfysgu, codi reiat
strafuilhet abf wedi'i gynhyrfu; gofidus, trallodus
bezañ s. bod yn aflonydd/anesmwyth, blino, gofidio, poeni, pryderu
strafuilhus a. sy’n cyffroi/cynhyrfu, sy’n creu cynnwrf, sy’n achosi/peri gofid/helbul/helynt
strak1 a. crand, smart, ffasiynol
ur s.-aotrou lordyn, syr(yn) bach, bachgen/dyn rhodresgar, un yn ceisio codi’n uwch na’i stad
strak2 g., strakadenn1 b. -où clec, clep; clindarddach; clec, taran, twrw, trwst
s.-daouarn cymeradwyaeth (â dwylo), curo dwylo
strakadenn2 b. -ed haden; hoeden
strakal be. clecian, clepian; taranu, atseinio, diasbedain; cnecu
s. a ra (ar gurun) mae’n taranu/tyrfo/trwsto
ken a strake nes bod y gwreichion yn tasgu
strakerig-lann g. -ed-lann tinwen y graig/garreg, clochdar y garreg
strammus a. afrosgo, beichus, trwsg(w)l
stran g. cleber
n’eo na chaog na stran a ra diouer diwar e benn ’does dim pall ar y sôn a’r cleber amdano
straner g. -ien diogyn, gwagsymerwr, seguryn; clebryn/clebrwr
straniñ be. clebran; gwagswmera, segura, tindroi, loitran, sefyll(i)an
strap g. -où magl, trap
strebot g. -où cam gwag
strebotiñ be. baglu, gwneud cam gwag
strep b. gw. strop
streviadenn b. -où tisiad/twsiad
streviañ be. tisian/twsian, taro untrew
strewet abf gwasgaredig, ar led, ar wasgar
strewiñ be. gwasgar(u), lledaenu, lledu, taenu
striflad g. -où ton fach
strikt a. cywir, manwl; difrifol
un den s. dyn cywir/manwl; dyn difrifol
n’eo ket s. ’dyw e ddim o bwys, ’dyw e ddim yn bwysig; ’does dim gwahaniaeth/ots, twt y baw!; ’dyw e/hi ddim yn ddiwedd y byd, ’dyw e ddim yn beth difrifol
strilhañ be. siglo, ysgwyd; distyllu, dihidlo
s. e c’hwenn (ar laf.) codi/cwnnu (o’r gwely)
strilher g. -ien distyllwr
strink1 a. grisial/crisial
strink2 g. grisial/crisial; tasg(i)ad, (y)sgeintiad; gwreichionen/ gwreichionyn
s. an deiz toriad y wawr
ur werenn s. gwydryn grisial
s.-mor ewyn, llwch y don/môr, cawod heli, distrych-don
s.-tan gwreichionen/gwreichionyn
strink3 torf. -enn b. grisial/crisial; taskon; gwreichion
strinkad g. -où tasg(i)ad; fflach
strinkadenn b. -où tasg(i)ad, (y)sgeintiad; gwreichionen/ gwreichionyn; bribsyn, tamaid bach, pinsiaid; diferyn/llymaid bach; cawod ( ymolch)
ur s. sukr bribsyn o siwgwr
s.-vor ewyn, llwch y don/môr, cawod heli, distrych y don
strinkañ be. tasgu; chwistrellu, taenellu, (y)sgeintio; tarddu; pistyllan, ffrydio, llifeirio; hyrddio, lluchio, taflu/tawlu; crac(i)o, hollti; gwreichioni, fflachio
s. an trebez war-lerc’h ar billig rhoi’r ffid(i)l yn y to, rhoi’r gorau iddi (mewn anobaith)
en em s. taflu/tawlu’i hunan, lluchio/ hyrddio’i hun
strinkell1 b. -ed merch benchwiban
strinkell2 b. -où chwistrell
strinkellat be. chwistrellu
strinkenn b. -où grisial/crisial
s. al lagad lens grisialog/crisialog
strinkennañ be. crisialu
strinkerez-dour/-zour b. sigl-(d)i-gwt
stripoù ll. treip
strishaat be. culhau; tynnu’i mewn (am bilyn/ddilledyn)
strishañ a. gradd eithaf strizh culaf
strishoc'h a. gradd gymharol strizh culach
ober s. gwneud yn gulach, culhau
striv g. -où anghydfod, ffrae; ymdrech, ymgais
strivadeg b. -où ymdrech/ymgais ar y cyd
strivadenn b. -où ymgais/ymdrech unigol
strivañ be. ceisio, ymdrechu, gwneud ymdrech, gwneud ymgais; ymegnïo, ymlafnio, ymladd, brwydro
n’eo ket heb s., en ur s. nid heb ymdrech/ drafferth, nid yn hawdd, nid ar chwarae bach, â thipyn o anhawster
strivant a. egnïol
strizh1 a. cul, cyfyng, caeth, llym, caled, manwl, pendant, penodol, ffurfiol;strict; (plentyn) eiddil, gwanllyd, tila;(gram.) pendant, penodol
n’eus ket a urzh s. ’does dim tref(e)n neilltuol/bendant/benodol/ffurfiol/gaeth
ur bugel s. plentyn gwantan/gwanllyd/ egwan/eiddil/nychlyd, ewach
ur plac’hig dalc’het re s. gant he zud merch fach wedi’i chadw yn rhy gaeth gan ei rhieni
s.(-a-spered) (â meddwl) cul; plwyfol; unllygeidiog
s.-mor swnt, sianel
strizh2 adf yn gul, yn gyfyngedig; yn dynn, yn gaeth, yn llym; i’r llythyren, yn llwyr yn ddeddfol
s. eo warno mae’n galed arnyn nhw; maen nhw’n bryderus, ofidus
dalc’het s. e oan er s. ’rown i o da ddisgyblaeth lem yn yr ysgol
delc’her s. d’ar reolenn cadw’r rheol i’r llythyren, cadw i lythyren y ddeddf
difenn s. amddiffyn i’r carn
kastizañ s. cosbi’n llym
ober s. gwneud yn gul(ach), culhau
plegañ s. plygu/ufuddhau’n ddeddfol
pep gwir miret s. cedwir pob hawl(fraint)
strobañ be. rhoi ynghyd mewn ffeil, ffeilo, rhathu; cyfareddu, hudo, swyno, rheib(i)o; dal(a); llyffetheirio; llesteirio, bod yn y ffordd, bod yn rhwystr, rhwystro, atal; poeni’i ben/phen; drysu, mwydro; cloffi, clunherc(i)an (am anifail)
strobet abf strobañ qv.
s. eo e dreid (ffig.) mae e mewn helbul/ helynt/twll/cawl(ach)
strobinell b. -où hud, swyn, dewiniaeth, swyngyfaredd
strobinellañ be. cyfareddu, hudo, swyno, swyngyfareddu, rheib(i)o; dal; maglu
strobineller g. dewin, swynwr
stroll g. twr, haid, bagad, cwmni, criw, grwp, trwp, carfan
strollad g. -ioù twr, haid, cwmni, criw, bagad, grŵp, trwp; carfan; plaid; mudiad, cymdeithas
S. Broadel Kembre Plaid Cymru
ar S. Broadel y Blaid Genedlaethol
S. an Demokrated Plaid y Democratiaid
S. an Demokrated-Frankizour Plaid y Democratiaid Rhyddfrydol
S. ar Frankizourien y Blaid Ryddfrydol
S. ar Re C’hlas, ar S. Glas y Blaid Werdd
S. ar Gomunisted y Blaid Gomiwnyddol
ar S. Labour/Sosialist/Sokialour y Blaid Lafur
S. ar Virourien y Blaid Geidwadol
S. ar Vro Bagan Cwmni Drama Bro Bagan
s.-gwasg carfan bwyso/wasgu
s.-ren pwyllgor llywio/gwaith
s.-sonerien band; cerddorfa
strollañ be. cynnull, casglu/crynhoi ynghyd; cysylltu; cymharu, cyplu (cŵn, ayyb.)
en em s. ymgynnull, ymgasglu, ymgrynhoi, dod/tyrru ynghyd, dod at ei gilydd
stronk g. baw, budreddi, bryntni, mochyndra; dom; abwyd (o bysgod wedi’u malu)
stronkañ be. trochi, d(if)wyno, baeddu, brwntu/bryntu
stronkenn b. -ed slwt(en), slebog
stroñs g. -où plwc sydyn, siglad, ysigad, ysgydwad, ysgytiad; sioc
s.-distroñs yn siglo/ysgwyd yn ôl ac ymlaen
stroñsadenn b. -où plwc sydyn, siglad, ysigad, ysgydwad, ysgytiad; cyffro
stroñsañ be. siglo, ysigo, ysgwyd, ysgytio, rhoi plwc/siglad/ysigad/ ysgydwad/ysgytiad (i)
s. ha distroñsañ siglo/ysgwyd yn ôl ac ymlaen
strontiom g. strontiwm
strop b. –où cryman; cloben afrosgo ac araf (ei meddwl)
stropad b. -où llawer, llwyth, crugyn, toreth, tipyn; haint, epidemig
stropadenn b -où gwaith caled, tyrn o waith (da); haint, pwl (o afiechyd)
stropañ be. torri/tocio â chryman, crymanu; taflu/tawlu’n ffyrnig, lluchio; cau’n glec/glep
s. an nor cau’r drws yn glec/glep
strouezh g. manwydd, prysgwydd, mieri
paotred ar s. y Gwrthsafwyr, aelodau byddin gudd y ‘résistance’
strouilh1/struilh1(ek) a. brwnt, budr, bawlyd, mochaidd; yn llawn llau, lleuog
ur plac’h s. slwt(en), slebog
strouilh2/struilh2 g. baw, budreddi, bryntni, mochyndra; llaca, llaid, mwd; mochyn (o ddyn)
strouilhañ/struilhañ be. trochi, baeddu, d(if)wyno, bryntu/brwntu; llygru
strouilhenn b. -ed slwt, slebog
struj torf. -enn b. blagur, egin; tyfiant; cyffur, haid, golwg (wael/anniben)
ober s. ffynnu, tyfu, lledu, ymledu, mynd ar led, cynyddu, ennill, lluosogi (am blanhigion)
ur s. a vugale haid o blant
strujañ be. tyfu (am blanhigion); addurno â phlanhigion; lluosogi, am(a)lhau, lledu, mynd ar led, ymledu, ennill, cynyddu, mynd ar gynnydd; cenhedlu, atgenhedlu, epilio; bod â golwg arno/arni
en em s. cymryd cyffuriau, ymhél â chyffuriau
strujet abf strujañ qv.
s.-fall eo mae golwg wael arno/arni
strujus a. bras, cynhyrchiol, ffyniannus, ffrwythlon, llewyrchus, toreithiog (am dir)
strujusaat be. gwrteithio
strukturel a. saernïol; cystrawennol
struskañval g. -ed estrys
stu a. gw. stuz
douar stu tir âr
studi gb. -où astudiaeth; ymchwil, ymchwiliad; swyddfa
war e/ar s. emañ myfyriwr yw e, yn y coleg mae e
unan war e s. teknikour myfyriwr technoleg
ne da ket kaer va studioù war-raok ’dwy’ i ddim yn cael llawer o hwyl ar f’astudiaethau / ar fy ngwaith ysgol / ar fy ngwaith coleg
studioù astudiaethau, efrydiau
studiadenn b. -où (un) astudiaeth, (darn o) ymchwil; ymdriniaeth (ar bapur)
studiadennoù astudiaethau, efrydiau
studial/studiañ be. astudio
studier g. -ien myfyriwr
studierez b. -ed myfyrwraig
studio g. -ioù stiwdio
stultenn b. -où chwilen, chwiw, ffansi, mympwy, pwl; obsesiwn; syniad, meddwl
stultennoù droch syniadau twp/hurt, meddyliau rhyfedd/od/(y)smala
stultennus a. anwadal, chwit-chwat, di-ddal, gwamal, oriog, mympwyol
stumdi g. canolfan dysgu Llydaweg ar gyfer y gweithle
stumm g. -où ffurf, llun, siâp; dull, modd, ffordd; golwg, gwedd, graen; cyflwr; osgo
s. da gaozeal dull/ffordd o ddweud, ffurf lafar, tafodiaith
kaozeal e s. Leon siarad iaith/tafodiaith bro Leon
s. e gerzhed ei gerddediad/osgo, ei ffordd o gerdded
s. glav ’zo ganti, s. glav ’zo war an amzer mae graen/golwg glaw arni, mae hi’n bygwth glaw, mae glaw ynddi, mae hi’n llawn glaw, mae hi am law
s. pe s. rywfodd/rywsut neu’i gilydd, mewn rhyw ddull neu fodd
a bep s. o bob (lliw a) llun
bravaet eo he s. (dezhi) mae wedi gwella/harddu’i golwg/gwedd
diouzh e s. yn ôl ei olwg/wedd, o/wrth edrych arno
diouzh s. e gerzhed em boa anavezet anezhañ fe’i ’nabyddais oddi wrth ei gerddediad/osgo
displegañ e soñjoù en ur s. fraezh mynegi hunan / egluro’i syniadau mewn ffordd glir/ddealladwy
dont en e s. dychwelyd i’w gyflwr gwreiddiol, dod yn ôl i’w ffurf iawn
e kement s. a zo tout, e peb s. ym mhob ffurf bosib(l), ym mhob dull/modd
e s. ur galon/groaz ar ffurf/lun calon/ croes
e pe s.? sut? siwd? ar ba ffurf? ym mha fodd?
en ur s. mewn (un) ffordd, ar un olwg/wedd
er s. m’emañ yn y cyflwr y mae ynddo’
er s. orin yn y fersiwn gwreiddiol
n’ouzon ket pe s. en deus ’wn i ddim siwd/sut lun/olwg/siâp sy arno, ’wn i ddim beth yw ei gyflwr
ne welan ket emañ ar s. warni da vont ’wela’ i ddim (bod) argoel/siâp mynd arni, ’does dim golwg ei bod hi’n mynd
n’en deus s. ebet ’does dim llun/siâp yn y byd arno, mae’n gwb(w)l ddi-lun/ddi-siâp
n’eus s. ebet ennañ da zañsal ’does dim siâp dawnsio arno fe, ’dyw e ddim wedi’i stofi ar gyfer dawnsio
ur s. dre zindan golwg amheus/slei
s.-dic’hour (gram.) ffurf amhersonol
s.-emober (gram.) ffurf atblygol
s. kadarnaat (gram.) ffurf gadarnhaol
s. kenemober (gram.) ffurf gilyddol
s.-nac’h (gram.) ffurf negyddol
stummañ be. ffurfio, llunio, (y)stofi; cerfio, naddu; saernïo; bathu (gair; gêm); mowldio, (ar laf.) siap(i)o
s. a ra da ober erc’h/glav mae graen eira/glaw arni, mae’n llawn eira/glaw, mae’n bygwth eira/glaw, mae hi am eira/law
s. a ra da vezañ brav/kaer mae’n argoeli’n dda, mae’n argoeli y bydd hi’n braf, mae’n edrych yn addawol (am y tywydd)
stummet abf stummañ qv. wedi’i ffurfio/(l)lunio/(y)stofi
s. brav/kaer/mat â golwg/graen dda arno/arni; wedi’i ffurfio/(l)lunio’n dda;mewn diwyg da; cadwrus; lluniaidd, siapus; yn argoeli’n dda (am y tywydd)
s. mat eo an amzer mae’r tywydd yn argoeli’n dda
s. fall eo an amzer mae’r tywydd yn argoeli’n ddrwg, ’does dim golwg dda arni
s. mat eo da labourat mae graen/siâp gweithiwr (da) arno / gweithreg (dda) arni
n’eo ket s. mat ’does dim golwg dda arno/arni, mae golwg wael arno/arni
n’on ket s. diouzh/evit se ’dwy’ i ddim wedi fy stofi ar gyfer hynny
stumm-skrivañ g. arddull (ysgrifennu)
stur g. -ioù llyw
an hini na sent ket ouzh ar s. ouzh ar garreg a ray/raio sur a wrthodo gyngor rhad a brŷn edifeirwch drud
sturiañ be. llywio; cyfarwyddo; tywys, arwain; rheoli
sturier g. -ien llywiwr; cyfarwyddwr; tywyswr, arweinydd; rheolwr
stuz g. -ioù cylchdro cnydau; cyflwr, golwg, picil
stuz(i)añ/stuziñ be. paratoi tir amaethyddol
stuziet abf stuzia(i)añ/stuziñ qv.
s.-fall eo,drouk/fall-s. eo mae golwg wael arno/arni
su g. de, deheubarth
ar S. hag an Norzh y De a’r Gogledd; gwledydd (cyhydedd) y De a gwledydd (cyhydedd) y Gogledd
subjonktiv/sujontiv g. modd dibynnol (gram.)
sucha-moucha / suchu-muchu adf yn dawel/ ddistaw bach; yn llechwraidd, yn ddirgel, yn gyfrinachol, ar y slei, yn slei bach
suc’hadenn b. -où awel(yn)
n’eus ket an disterañ s. ’does dim awel(yn) o gwb(w)l
suc'hellat be. ffroeni, gwynto
Sued: ar Sued/bro-Sued b. Sweden
sugelloù ll. tresi
suilh g. rhuddad
c’hwezh ar s. aroglau llosg(i)/rhuddo, gwynt/ sawr llosg(i)/rhuddo
suilhañ be. rhuddo, llosgi, deifio
suilhet abf suilhañ qv.
s. eo ar patatez mae’r tato/tatws wedi llosgi
(bro-)Suis b. (y) Swistir
sujañ be. darostwng; ymostwng
sujed1 g. -où testun, pwnc; goddrych (gram.)
sujed2 g. sujidi deiliad
sujet abf sujañ qv.
s. d’e benn (y)styfnig, penstiff
sukantin g. siwgwr candi
sukr g. -où siwgwr
s. a-dammoù, s.-maen siwgwr cnapau/lwmp
ur maen / un tamm s. cnepyn o siwgwr
s.-kantin siwgwr candi
s.-munut/-malet/-poultr siwgwr mân
s.-rous siwgwr coch/brown
sukrañ be. rhoi/ychwanegu siwgwr , melysu
sukret abf yn cynnwys siwgwr, a siwgwr wedi’i ychwanegu, melys
sul g. -ioù Sul
a s. da s. e teu da wrac’h o Sul i Sul â’r forwyn yn hen/wrach, o flewyn i flewyn â’r pen yn foel, o lymaid i lymaid y darfu’r cawl, o ddydd i ddydd mae cŵn bach yn magu dannedd
ar s. dydd Sul
da s., d’ar s. ar ddydd Sul, bob dydd Sul
S.(-ar-)Bleunioù, S.-ar-Beuz, S.-al-Lard/-Lore Sul y Blodau
S. -Fask Sul y Pasg
(ar) S.-Gwenn (y) Sulgwyn
s.-gouel-pemdez, s.-ouel-bemdez Sul, gŵyl a gwaith
sun g. -où sudd, nodd; sugnad, sugndyniad; saim
s.-bleuñv neithdar
s.-buhez parasit; parasitig
s.-kig saim cig
sunañ be. sugno; (ffig.) blingo, porco (ffig.)
s. a lonkadennoù/gargadennoù bihan sip(i)an
s. an douristed blingo/porco’r twristiaid
s. e vizig sugno’i fys bach; (ffig.) byw’n fain/gynnil, byw ar fin y gyllell, byw ar fara, dŵr a’r gwynt
s. limigoù sugno losin
s. ub. (ffig.) dwyn arian rhn bob yn dipyn; mynd â nerth rhn yn raddol; dwgyd gwaith gwreiddol rhn, llên-ladrata
sunek a. yn llawn sudd/nodd
suner g. -ien sugnwr, hwfer
s.-poultr hwfer
sur1 a. siŵr, sicr; diogel, saff
un dra s. sicrwydd
sur2 adf yn siŵr/sicr, yn bendifaddau, yn ddiamau/ddiamheuol, heb amheuaeth, yn ddiogel/saff, ’does dim dwywaith
s. a-walc’h/-mat, a dra s., s. ha serten yn siŵr/saff ei wala, yn eitha’/berffaith siŵr; bid siŵr
s. eo e raio/ray mae’n siŵr/saff /rhwym o wneud
bezañ s. bod yn siŵr/sicr, gwybod yn iawn, gwybod i sicrwydd
gwell eo bezañ s. eget bezañ war var saff sy’ saffa’
n’eo ket s. (tamm ebet) ’dyw e/hi ddim yn siŵr (o gwb(w)l); ’does dim sicrwydd (yn y byd), mae yna amheuaeth, mae’n gwestiwn
surentez b. sicrwydd; diogelwch
surjian g. -ed llawfeddyg
surjianerezh g. triniaeth lawfeddygol
surmat adf siŵr Dduw, bid siŵr, yn siŵr/ saff ei wala, yn bendifaddau
dont a raio s. mae’n siŵr/saff/rhwym o ddod, fe ddaw ’does dim sy’n siwrach/sicrach
sutadenn b. -où chwibaniad
sutal be. chwibanu; chwythu’r bib
s. an taol-kregiñ chwiban(iad) cychwyn gêm
s. an taol-diskregiñ chwiban(iad) olaf
ken a sut(e/o) hyd eithaf ei (g)allu, gorau gallai
sutell b. -où chwibanogl, pib; pig (llestr); (anweddus) pidyn
sutelladenn b. -où chwiban(i)ad
Svedad g. brodor o Sweden
Sveden b. Sweden
Svedadez b. -ed merch/gwraig o Sweden
svedeg g. Swedeg