S

sa(g) ardd. tuag at, i gyfeiriad

sabad¹ g. -où sabath/saboth

-ar s., sabadel sabathol/sabothol, - y saboth, yn perthyn i’r saboth

sabad² g. mwstwr, stŵr, sŵn mawr, trwst, twrw, halibalŵ, randibŵ

Paotred ar s. ellyllod

sabatiñ be. gweiddi, bloeddio, cadw stŵr/ sŵn, codi twrw, creu cynnwrf/mwstwr; cymhennu, cystwyo, rhoi stŵr / pryd o dafod (i)

sabatuiñ be. syfrdanu, synnu, hurt(i)o; llorio; anafu/brifo'r droed (am esgid)

sabatur gb. syfrdandod, syndod, dryswch, penbleth

sabl/sabr torf. -enn b. tywod bras

s. bouk traeth byw

douar s. tir tywodlyd

paper s. papur swnd/llyfnu

sablek/sabrek a. tywodlyd

sablenn¹ b. -où traeth

sablenn² b. sabl(i)ed llysywen y traeth

sabliñ/sabrañ be. lledu/gwasgar(u)/ sgwaru tywod

sabotour g. -ien clocswr, gwneuthurwr clocsau

sabr g. nodd, sug, sudd, gwynnin

sabrek a. yn llawn nodd/sug/sudd/ gwynnin

sabrenn b. -où, sabrinier sabr, cleddyf

sabriñ be. hadu (am winwns/winwyn/ ’nionod, ayyb.)

sach g., sachadenn b. -où plwc

dre s. ha dre vou(n)t e vez graet an traoù tout dyfal donc a dyrr y garreg, o ergyd i hwb fe lwyddir i ddod i ben â phopeth, pwyll ac amynedd a bâr hyd y diwedd

ober ur s. (da) rhoi plwc (ar, i); tynnu

ober ur s. d’ar gordenn rhoi plwc ar y rhaff; tynnu’r rhaff

ober ur s. war e sigaretenn tynnu ar ei sigarét (unwaith)

ober ur s. war e vanne cymryd dracht/ llwnc/joch/cegaid o’i ddiod

ur s. d’e du un/person hunanol/barus/ trachwantus

s.-blev anghydfod, cynnen, cweryl, ffrae, ymryson, ymrafael, cwympo mas

s.-disach cawell dal crancod; plwc yn awr ac yn y man

s.-frap pwn(i)ad, hergwd, wad, sgwt(ad)

s.-fun/-kordenn gornest/ymryson tynnu rhaff

s.-gom gwm cnoi

sachadeg b. -où gornest, ymryson

s.-fun/-kordenn gornest/ymryson tynnu rhaff

sachañ be. tynnu; bachu, cipio, cymryd

s. an dour d’e brad / d’e vilin troi’r dŵr i’w felin ei hun, naddu tuag ato’i hun(an), gwneud/troi pob peth i’w fudd/les ei hun(an)

s. an nor gantañ cau/tynnu’r drws ar ei ôl

s. ar c’harr war e gein tynnu’r tŷ / tynnu pawb / tynnu nyth picwns / tynnu nyth cacwn am ei ben

s. e dreid/skasoù gantañ/ganti, s. war e/he skasoù, en em s. kuit ei bachu/ baglu/gwadnu/sgathru/heglu hi, rhoi ei draed/thraed yn y tir, cymryd y goes

s. e lod gantañ cymryd ei siâr, mynd â’i gyfran

s. foñs e vragoù gantañ gw. bragoù

sach war ar gordenn! tynn y rhaff!

sach hennezh ganit alese! cer/dos â hwnna gyda thi o’r fanna

s. war e gorn-butun tynnu ar ei bib/ getyn

s. war e vanne gw. banne

s. warni bwyta’n awchus/llyminog, bwrw iddi, colbo arni

sach warni/ganez! (cymell rhn i fwyta) bwr ati/iddi! (ym)estyn ato! byt bant! bwyta/byt fel taset ti gartre’! cymer faint a fynni! colba arni! tynn atat!

un den a sach d’e du / a sach gantañ dyn/un/person hunanol/trachwantus/ barus, crafangwr, un yn plufio’i nyth ei hunan, un yn naddu ato’i hun(an)

s.-disachañ tynnu yn ôl ac ymlaen

en em s. ymdopi, dod i ben â hi

sacher g. -ien tynnwr; crafangwr; budr-elwr, proffidiwr

s.-a-dreñv adweith(i)wr, gŵr yr adwaith

s.-e-revr un hwyrfrydig i weithio, diogyn, pwdryn

sac’h g. seier/sier sach, cwd(yn), bag; stumog (ar laf.); tynnwr badau/cychod i’r lan (o ran gwaith)

s. bras! (ffig.) bolgi!

aet eo er s.! (ffig.) mae (hi) ar ben arno/arni! mae (hi) wedi canu / wedi chwech arno/arni! (ffig.) mae’n rhy hwyr!

bara ha dour a zalc’h ar s. bourr, ur s. goullo ne chom ket en e sav/blom daw bola’n gef(e)n, y ceffyl a bawr a bâr/bery; rhaid i adar mân / rhaid i bob ceg gael bwyd, doed a ddêl rhaid i bob genau gael ymborth

eus ar s. ne c’haller tennañ nemet ar pezh a vez ennañ os cregyn gweigion sydd yn y sach - cregyn gweigion a ddaw allan/mas ohoni; (ffig.) ni ellir cael o unrhyw beth nag o unrhyw berson ond yr hyn sydd ynddo

hennezh a zo roet e s. dezhañ mae wedi cael ei ddiswyddo, mae e wedi cael mynd (o’i waith/swydd) / wedi cael ei roi ar y clwt / wedi cael ei gardiau

kaout e s. cael ei ddiswyddo, colli’i waith, cael ei roi ar y clwt

ken fall eo an hini a zalc’h ar s. hag an hini a lak e-barzh mae’r sawl sy’n cynorthwyo yn llawn mor euog â’r lleidr

ober ‘marc’had ar s.’ prynu ‘cath mewn cwd’

pep manac’h a gomz/bre’k evit e s. mae pob un yn dweud yr hyn sydd er ei les ei hun(an)

un den evit e s. crafangwr, person hunanol, un trachwantus, un yn naddu ato’i hun(an)

ur s. ardoù (ffig.) un yn llawn clemau, un maldodus, maldodyn / un faldodus, maldoden

ur wech sammet an hini kozh e s. an diaoul (amharchus) man/siwrnai/ unwaith y bydd yr hen foi wedi cau’i lygaid / wedi cic(i)o’r bwced (amharchus am farw)

s.-an-diaoul (ffig.) cythraul o ddyn, gwas y Gŵr Drwg / y Diawl / y Nic

s.-boued stumog ( am anifail yn arbennig)

s.-chistr/-gwin (ffig.) potiwr, slotiwr, yfwr seidr/gwin; meddwyn

s.-c’hwezh/-ourgouilh (ffig.)hen bothell/ bolleth (ffig.), un yn llawn gwynt (ffig.), un yn llawn ffrwmp, un mawreddog / un fawreddog

s.-dorn bag llaw

s.-drag/-driv rhwyd lusg

s.-eskern (ffig.) (y)sgerbwd (o ddyn / o wraig)

s.-gevier (ffig.) celwyddgi rhonc

s.-kein cwdyn cefn

s.-kerc’h sach geirch; (ffig.) penwisg Plistin

s.-kof/-tor cadair (buwch)

s.-kousket sach gysgu

s.-maout/-tarv (ffig.) math o wymon

s.-plom (ffig.) gwawch, dowciar

s.-patatez/-rous/-soubenn sach fras, ffetan

s.-skol bag ysgol

s.-sport sach/bag chwaraeon

ur s.-ardoù (ffig.) maldodyn (g.), maldoden (b), un maldodus/faldodus, un yn llawn clemau/ maldod/ystumiau

sac’had g. -où sachaid;(ffig.) llwyth, llawer; llawn/llond bola (o ddiod feddwol)

ur s. troioù-kamm llawer o gastiau/ driciau

ne oa nemet ur s.-eskern anezhañ ’doedd e’n ddim ond croen ac esgyrn

sac’hadur g. marweidd-dra

sac'hañ be. cronni, sefyll (am ddŵr), troi’n ferddwr; torri i lawr, nogio (am gerbyd), bod ar stop; sefyll/aros yn ei (h)unfan; mynd yn sownd; bod yn farwaidd

s. en e wele aros yn hwyr/hir yn ei wely yn y bore

sac'het abf sac’hañ qv. yn methu symud o’r fan, wedi torri i lawr, yn gwrthod/ pallu/cau mynd (am gar), wedi nogio; wedi’i garcharu; wedi mynd yn sownd

s. on! ’alla’ i ddim symud o’r fan! ’rwy’ ar stop! ’rwy’ wedi anghofio’r geiriau! (ar hanner cân)

sadeg g. sadeien sadydd

sadegezh b. sadistiaeth

sadek a. sadistig

sadorn g. sadyrnau

ar sadorn y sadwrn

da s., d’ar s. ar ddydd sadwrn; bob dydd sadwrn

d’ar s. da noz ar nos sadwrn

sadorniñ be. dod i ben, cwpla, dibennu, gorffen (am nwyddau’r wythnos); arafu, mynd yn arafach

sadornvezh g. sadwrn (cyfan / ar ei hyd)

ur s. vintin un bore (dydd) sadwrn

sae b. -ioù gwisg, ffrog, gŵn; cot ( am anifeiliaid fynychaf ); casog; lifrai

s. al lagad amrant; cornbilen, cornea; cannwyll y llygad

s. ar barner gŵn y barnwr

bezañ o nezañ e s. dod i ben ei dalar/rawd, bod ar fin marw

ober ur s. nevez da ub. difrïo rhn, lladd ar rn, diarhebu rhn, pardduo rhn, bod â’i lach ar rn

s. ofiser gwisg/lifrai swyddog

s.-c’hloan/-stamm dilledyn/pilyn gwlân / o wlân / wedi’i wau

s.-eured gwisg briodas

s.-gambr cot/côt lofft, gŵn llofft/tŷ

s.-gouronkañ/neuial gwisg nofio

s.-noz gwn nos, coban

s.-reun sachliain

s.-splujañ gwisg ddeif(i)o

saead b. -où, saeajoù coten, cosfa, crasad/crasfa, curfa, cweir, lardad

ur s. vazhadoù ffonodiad, blas y wialen

saezh b. -où saeth

saezhennig b. -où dart

safar¹ g. -où dwndwr, mwstwr, stŵr, sŵn; halibalŵ, randibŵ, trwst, twrw; lleferydd, (dull o) siarad, iaith

e s. an noterien yn iaith y gyfraith

hervez e s. yn ôl ei (ddull o) siarad

kaout s. ouzh ub. siarad â rhn

kas s. gwneud lleferydd, gwneud tipyn o sŵn/ swae (wrth siarad)

kemer s. poeni, pryderu

safaroù ar bed sŵn y byd

safar²(at)/safariñ be. clebran yn uchel / â chloch wrth bob dant (ffig.),, siarad bloedd ei ben/phen, siarad nerth ei geg/cheg, clochdar/clochdran (ffig.); siarad, sgwrsio

s. kembraeg siarad Cymraeg

safarus a. stwrllyd, swnllyd

safir g. -où saffir

saflikat be. llepian (am donnau), (slwts-) slwtsian

safron¹ g. a thorf. saffrwm/saffrwn

safron² g. si, su, murmur, mwmian

safroniñ be. sïo, suo, murmur, mwmian

saga g. -où saga

sagou g. sago/sego

sailh¹ gb. -où bwced; celwrn

s. al lastez bin sbwriel

sailh² g. -où naid, llam

marc’h-s. march, stalwyn

sailhad gb. -où bwcedaid; celyrnaid

sailhadenn b. -où ymosodiad (gan ddyn/ berson); cnoad (gan gi)

ober ur s. rhoi naid, llamu, neidio; ymdaflu

sailhañ be. neidio, llamu; cnoi (am gi); gwasanaethu (am farch neu darw)

s. da c’hoarzhin chwerthin dros y lle / yn aflywodraethus, chwerthin ei chalon hi

sailher g. -ien neidiwr; ymosodwr; cnöwr (am gi); broga

sakarin g. sacarîn

sako g. -ed meistr (ffig.), pencampwr (ffig.), un penigamp/glew, gamster

sakochenn b. -où bag llaw; (y)sgrepan

sakr a. cysegredig, bendigaid, santaidd

sakramant gb. -où, sakramañchoù sacrament

Gouel ar S. Gŵyl y Cymun Bendigaid

sakramantiñ be. cymuno, derbyn o’r Cymun(deb); gweinyddu’r Cymun(deb)

sakrañ/sakriñ be cysegru

sakre a. (ar laf.) cythreulig, diawledig, melltigedig; bondigrybwyll

ur s. paotr cythgam/coblyn/uffern/ yffach o foi, tipyn o gymeriad/gerdyn, cymeriad a hanner

sakreal be. tyngu, cablu, rhegi

sakreer g. -ien cablwr, rhegwr

sakrerezh g. cabledd

sakreoù ll. llwon, rhegfeydd

la(va)ret/distagañ s. cablu; rhegu

sakrifiañ be. aberthu

sakrifis g. -où aberth

sakrilach g. -où halogiad, amarch, sarhad

sakriñ be. cysegru

sakrist g. -ed clochydd

sakristiri b. -où cysegrfa (Eglwys Rufain); festri (Protestant)

Sakson g. -ed Sacson

sal b. -ioù (y)stafell; lolfa, parlwr; neuadd

s ar gouelioù neuadd gyhoeddus

s.-c’hoarioù (y)stafell chwaraeon, campfa

s.-dañs neuadd ddawns(io)

s.-debriñ/-zebriñ cegin fyw, (y)stafell fwyta; ffreutur

s.-degemer/-zegemer derbynfa; lolfa, parlwr

s.-dour/zour/-gibellañ/-emwalc’hiñ (y)stafell ymolch/(y)molchi

s.-glas/ skol (y)stafell ddosbarth

s.-studi cell, stydi

saladenn b. a thorf. penn-s. g. letys; salad

salami g. salami

Salaun epg. Solomon, Selyf

saliad b. llond (y)stafell; llond neuadd/lle

ur s. tud llond (y)stafell/neuadd/lle o bob(o)l; torf/tyrfa; cynulleidfa dda

sall a. hallt

s. evel an hili hallt fel yr heli

me ’meus tañvaet meur a soubenn - hini s. ha hini dous (ffig.) ’rwy’ wedi cael pob math / amrywiaeth o brofiadau - y melys a’r chwerw

s.-brout/-pik hallt iawn

dour-s. dŵr hallt, dŵr y môr

kig-s. cig moch

sallañ be. halltu; dodi/rhoi/ychwanegu halen

salm g. -où salm

salokras! ebych. gyda phob parch i chi!

saloñs g. -où lolfa, parlwr; arddangosfa

salud g. --où cyfarchiad; salíwt

s. dit! siw(d)/sut mae(’r hwyl)? siwd/ sut wyt ti?

ober ur s. d’ub cyfarch rhn, codi llaw ar rn

saludiñ be. cyfarch; codi llaw; saliwt(i)o

salv adf

s. e viches/vijes amañ! garw/o na fuaset ti yma!

s. o dije gallet dont! garw/o na allen nhw ddod!

s. ho kras gyda phob parch (i chi), begio’ch pardwn

yac’h ha s. yn fyw ac yn iach

salver¹ g. -ien achubwr/achubydd

Salver² g. Gwaredwr

(ar) S. (y) Gwaredwr

k(ent) H(or) S(alver) C(yn) C(rist)

g(oude) H(or) S(alver) O(ed) C(rist)

salvet abf salviñ qv. (cref.) yng nghadw, yn gadwedig, wedi’i (h)achub, wedi’i (g)waredu

salvidigezh/silvidigezh b. -ioù iachawdwriaeth

salviñ be. achub; (cref.) achub, gwaredu, cadw

Samaritan g. -ed Samariad

samm gb. -où, semmen baich, pwn, llwyth; cyfle, lifft, pás (ar y ffordd)

da bep hini/unan e s. pawb â’i ofid, mae i bawb ei helbul, mae rhywbeth (bach) yn poeni pawb, mae i bob cyflwr ei ofidiau

reiñ s. da ub. en e garr/oto/wetur rhoi cyfle/ lifft/pas i rn yn ei gar

karr-s. lori

loen-s. anifail pwn

sammañ be. llwytho; llethu; gormesu; codi/cwnnu (yn ei gar/char), rhoi cyfle/lifft/pàs; cipio, dwyn, dwgyd

sammet abf llwythog, trymlwythog; bod â llwyth ar ei gefn/feddwl; trist, gofidus

s. eo gant al labour mae gormod(d) ar ei blat e / ar ei phlat hi (ffig.), mae llawer o waith gydag e / gyda hi , mae ganddo fo / ganddi hi lawer o waith

s. eo he c’halon/spered mae gofid (y byd) arni, mae llawer yn pwyso ar ei meddwl

s. eo va/ma estomak mae rhth yn gwasgu arna’ i / ar fy nghylla i /ar fy stumog; (ffig.) mae rhth yn pwyso ar fy meddwl

bezañ s. gant unan en e garr-tan cael cyfle/lifft/pàs gan rn yn ei gar

me ’oa s. ma/va spered ’roedd llawer yn pwyso ar fy meddwl; ’roedd gofid arna’ i

gwall-s. trwmlwythog

sammgar g. sammgirri lori

sammlestr g. sammlistri llong nwyddau

sammorell b. -où fan

sammus a. trwm, beichus, llethol; llafurus; gormesol; costus, drud; anodd ei dreulio

s. d’ar stomog yn anodd ei dreulio, yn gwasgu ar stumog rn, yn drwm ar gylla rhn

s. eo! mae’n lladdfa! mae’n ddigon i ladd dyn! mae’n faich/feichus! mae’n llafurus!

sampar a. yn well, wedi gwella, wedi dod trwyddi (o salwch); di-ail/-fai, rhagorol, ardderchog

hennezh ’zo un den sampar ’does mo’i debyg (e), mae yn un o’r goreuon

Samson/Samzun epg. Samson

San g. (mewn enwau llefydd) Sant

san b. -ioù canél; ffos, cwter; carthffos; caf(a)n (to)

s. analat pibell wynt

s.-dour cwter

sanailh b. -où (y)sgubor, storws; atig, garet, tawlod/taflod, llofft (stab(a)l)

sanailhañ/sanailhat be. casglu, cywain; rhoi

s. udb. en e benn/spered dodi/rhoi rhth yn ei ben/feddwl; dysgu rhth (ar ei gof)

sandalenn b. -où sandal(en)

sandwich g. -où brechdan

sankañ be. gwthio i mewn; plannu; suddo

s. e gontell er c’hleuz / er voger mynd yn fethdalwr, mynd i Dre-din

s. el lec’hid suddo i’r llaid

s. er c’housked suddo i gwsg

s. gennoù rhoi/estyn ergydion, ergydio, colbo, cwffio

sankell b. -où pin (plwg trydan)

sañset ebych. mae'n debyg, yn ôl pob tebyg, i bob golwg; medden nhw

amañ e vo a-benn warc’hoazh, s. bydd e/hi yma erbyn fory, mae’n debyg, fe ddylai fod yma erbyn fory, mae i fod yma erbyn fory

sañskriteg g. Sanscrit

sañsupl a. pwysig, o bwys

sant g. sent sant

s. paeron/patron nawdd sant

ar s. pellañ ar s. gwellañ, ar s. pellañ a vez enoret ar gwellañ, biskoazh s. n’eo bet en e barrez meulet nid oes lle i broffwyd yn ei wlad ei hun, mae baw pell yn well nag aur gartre’

bezañ nec’het evel s. Pêr gant e bec’hed bod yn flin/edifar iawn am ei drosedd, ’difaru’n fawr iawn am ei bechod

bezañ ur s. koar / ur santig plastr / ur santig pri bod yn ddoeth iawn

chom mut evel ur s. koad aros/bod yn gwb(w)l fud

kousket e-barzh liñselioù s. Pêr cysgu o dan y sêr / yn yr awyr agored / ym môn y clawdd

santad g. -où teimlad, argraff; emosiwn; cyffro

Sant Brieg e. lle St. Brieuc (Ffrg) Sant Briog

Sant Divy/Ivi epg. Dewi Sant

santel a. san(c)taidd, cysegredig, glân

ar Sizhun S. wythnos y Pasg, yr Wythnos Fawr

ar Skritur S. yr Ysgrythur Lân

ar Spered Santel yr Ysbryd Glân

an Tad S. y Pab

santelaat be. san(c)teiddio

santelezh b. san(c)teiddrwydd

santez b. -ed santes

santidigezh b. teimladrwydd, sensitifrwydd

santidik a. hydeiml, teimladwy, tyner, sensitif; croendenau

santier g. -où iard, buarth, clôs; cwmni/ criw (o weithwyr); safle adeiladu

santifikad/sartifikad g. -où, santifikajoù/sartifikakoù tystysgrif

santimant g. -où, santimanchoù teimlad, ymdeimlad; meddwl, barn; bwriad

hervez ma/va s. yn fy marn/meddwl/ nhyb i

n’eus netra d’ober evit cheñch e s. ’does dim i’w wneud / y gellir ei wneud iddo newid ei feddwl/farn

reiñ e s. datgan ei farn, dweud ei feddwl; mynegi’i fwriad

warc’hoazh ’m-eus s. mont d’an enezenn (y)fory ’rwy’n bwriadu mynd i’r ynys

Sant Jakez epg Sant Iago

Bali/Hent S. Jakez y Llwybr Llaethog

Sant-Malo(ù) e. lle San Malo (Ffrg)

Sant-Nazer e. lle St. Nazaire (Ffrg)

santout be. teimlo, synhwyro; clywed (sawr), gwynto, sawru

santual g. -ioù seintwar, cysegr

saoj torf. saets

saon¹ torf. a g. sebon

saon²(enn) b. -où cwm bach, dyffryn bach, glyn; ceunant, hafn

saona g. sauna

saonetez b. sebon sawrus/sent

saos g. -où saws

saotr¹ a. brwnt, budr, bawlyd; twym (am ast, ayyb.)

saotr² g. -où brycheuyn, smotyn/sbotyn, baw

saotrañ be. baeddu, d(if)wyno, trochi; halogi; llygru; sarnu, colli; mynd yn ddrwg, troi (am fwyd)

s. al labour gwneud cawl/moch/llanast o’r gwaith

s. an iliz halogi’r eglwys

s. brud ub. difrïo/difenwi rhn., lladd ar rn., pardduo (enw da) rhn

s. dour ar feuntenn llygru dŵr y ffynnon

s. laezh war an daol sarnu/colli llaeth ar y ford

s. he brozh d(if)wyno/trochi/brwntu ei sgert

s. speredoù an dud yaouank llygru meddyliau’r bob(o)l ifanc

en em s. puteinio’i gorff/chorff

saotret abf. saotrañ qv. wedi’i faeddu/ baeddu, (d)difwyno, wedi’i drochi/ throchi; yn faw i gyd, yn smotiau/ sbotiau i gyd; wedi’i (l)lygru

saotrer g. -ien difwynwr; llygrwr

saour¹ a. sawrus; suddlon, yn llawn sudd

saour² g. sawr; blas

saourek/saourus a. sawrus; blasus

ur pred s. pryd (o fwyd) blasus

saouriñ be. sawru; blasu

saout ll. da, gwartheg

n’emañ ket e s. er gêr (ffig.) mae’n blino/gofidio/poeni/pryderu am rth, mae rhth yn ei flino/ofidio/boeni

s.-kig da/gwartheg stôr

s.-laezh da/gwartheg godro

galleg s. Ffrangeg gwael/bratiog/siprys

ur penn-s., ul loen-s. un fuwch; un tarw

kas ar s. da beuriñ en ur park all troi’r gath yn y badell (ffig.), newid y pwnc, newid ymadrodd, troi’r stori

hennezh n’eo ket diwar s. ar vro-mañ nid un o’r ardal hon yw hwnna, dyn dieithr/dierth yw e, un o bant yw e

n’emañ ket e s. er gêr mae’n anniddig/ anesmwyth/anghysurus, mae rhth yn ei anesmwytho/boeni/flino/fela

saouzan g. syfrdandod, syndod; hypnosis, swyngwsg

saouzaner g. -ien hypnotydd

saouzanet abf syfrdan, syn, hurt, stwn; wedi’i hypnoteiddio

saouzaniñ be. syfrdanu, synnu, drysu, hurto, taro'n fud/segur (ffig.); hypnoteiddio

saouzanus a. syfrdanol, cyfareddol; hypnotig

saoviñ be. achub

saoz a. seisnig; ; Lloegr, o Loegr; ag atal dweud arno/arni

ar skipailh s. tîm Lloegr

bezañ s. bod ag atal dweud arno/arni

fars s. pwdin

irvin s. erfin

ur groaz s. croes blaen (heb y Crist )

ur penn ki s. ci tarw

ur vag s. llong o Loeg(e)r

bro-Saoz Lloeg(e)r

saoz g. -on, saozoned Sais

fae! fae! war ar saozon - rak tri na kant n’em bo ket aon! (naw) wfft i bob Sais, (ar laf.) twll tin pob Sais

saozañ be. atal (dweud)

saozez b. -ed Saesnes

saozneg/saozmeg g. Saesneg, yr iaith fain

saoznegañ be. siarad/whilia Saesneg

saozneger g. -ien siaradwr Saesneg; Sais Saesneg

saoznek a. Saesneg, yn yr iaith fain

saoznekaat be. seisnigo

sap g. nodd, sug, sudd, gwynnin; (ffig.) bywyd

sapin ll. -enn b., sapr ll. -enn b., gwez-sapin/sapr ll. -enn-sapin/sapr b. ffynidwydd

sarac’h g. sibrwd, sisial; siffrwd, murmur

sarac’hañ/sarac’hat be. sibrwd, sisial; siffrwd, murmur

saraget abf llidus

s. eo ma/va c’horzailhenn mae crafu yn fy llwnc i, mae fy llwnc i’n crafu

saragiñ be. crafu

Sarasin a. a g. -ed Sarasen

touiñ Doue evel ur S. cablu fel halier/tincer

sardin ll. -enn b. sardîn(s)

ober ar vicher s. pysgota sardîn (am gynhaliaeth)

penn-s. penwisg Douarnenez; un o Dd-Douarnenez

sardin g. -ed sardîn

sardineta be. pysgota sardîn

sardon ll. -enn b. picwn mawr, cacwn, cacwn/ gwenyn bwm

sardonenn b. -où picwnwn fawr, cacynen, cacynen/gwenynen bwm, cachgi-bwm

sardonat/sardonenniñ be. murmur, sïo

sarmon gb. -ioù pregeth

sarmoniñ be. pregethu; rhoi pregeth (i),ei dweud hi’n galed/hallt/arw (wrth); ceryddu, cymhennu, cystwyo, dwrdio, termo

s. a rae ken a rae ’roedd yn pregethu’n go galed (ffig.); ’roedd yn ei dweud hi’n hallt

sarmoner g. -erien pregethwr; (ffig.) hen gonyn

saro g. -ioù blows(en)

sarpant¹ g. -ed sarff; draig; (ffig. am wraig ddichellgar) hen gnawes

sarpant²(-nij) g. -où(-nij) barcut (tegan)

sarr a. ar gau, yngháu

sarrañ be. cau

sart a. siriol, llawen, llon, calonnog; bywiog, llawn bywyd, heini, sionc

s. evel pemp gwenneg mor hapus â’r dydd / â swllt, yn llawen fel y gog

sartifikad g. gw. santifikad

sartaat be. sirioli, llonni, llawenhau; bywiogi, sionci

sasun a. blasus, sawrus; dymunol, hyfryd

Satan(az) g. Satan

satanazet abf ag ysbryd(ion) drwg ynddo, â bwgan(od) ynddo (am adeilad)

satellit g. -où, -ed lloeren

satin g. satin

satouilh¹ a. ac atal dweud arno/arni, cecian; baldorddi

satouilh² g. atal dweud, cecian

satouilhat be. bod ag atal (dweud) arno/arni, cecian

sav¹! bf 2 un. gorch. saf! cwyd! cwn! ar dy draed!

sav² g. sefyll; codiad; cyfle, lifft, pás

s. ha diskenn bryn a dôl, pant a bryn

en/diouzh e s. yn ei sefyll, ar ei draed

ar c’hezeg a gouske en/diouzh o s. ’roedd y cesig yn cysgu yn eu sefyll /ar eu traed

bezañ laosk en e s. gwegian, simsanu, bod yn ansicr ar ei draed, heb fod yn sicr/saff ar ei draed, bod yn sigledig/simsan (ar ei draed)

bezañ war s. bod wedi codi (o’r gwely), bod ar ei draed/thraed, bod ar lawr (wedi codi o’r gwely neu heb fynd iddo)

derc’hel ar brezhoneg en e s. cadw’r Llydaweg yn fyw

diwar e s. yn ei sefyll, ar ei draed; ar ei union, yn fyrfyfyr

emañ o kousket diwar e s. mae’n cysgu ar ei draed

kavout s. da udb. cael gwerth ar rth, llwyddo i werthu rhth

labourat a ra diouzh e s. mae’n gweithio yn ei sefyll / ar ei draed

n’eus ket a s. er re-mañ ’does dim cyffrad yn y rhain, ’dyw’r rhain ddim yn tyfu dim

ober ur s. d’he fenn codi/cwnnu’i phen

reiñ s. da unan bennak en e garr/oto/wetur rhoi cyfle/lifft/pás i rn yn ei gar

savit en ho s.! codwch (ar eich traed)!

war ur s. ar godiad

s.-disav/-diskenn yn codi ac yn disgyn, yn mynd lan a lawr, yn codi ac yn gostwng (am dir/ffordd/prisiau)

s.-taol yn aml/fynych

ur s.-kein hoe, saib, seibiant

sav- bôn sevel qv.

savadenn b. -où codiad, cwnnad; detholiad

ober ur s. d’he fenn codi/cwnnu’i phen

ober ur s. wad ouzh ub. tynnu gwaed oddi wrth rn (i’w brofi)

savadur g. -ioù adeilad; cofadail

savboent g. -où safbwynt

sav-e-fri¹ a. (ar laf.) busnesgar;

sav-e-fri² g. (ar laf.) busnesyn, hen drwyn (ffig.)

savenn b. -où codiad (tir)

savelleg g. (aderyn) crec grec, rhegen yr ŷd / y ryg / y rhych

saver g. -ien adeiladwr/adeiladydd; bridiwr, magwr

s.-chatal/-loened bridiwr, un yn magu anifeiliaid

s.-moc’h ffarmwr/ffermwr moch

s.-plantoù/plañchoù tyfwr planhigion

s.-tiez adeiladwr/adeiladydd, codwr tai

saverien-istr magwyr wystrys

saverez b. -ed lifft, esgynnydd

savet abf sevel qv.

s. e oa taolioù (ken)etrezo/etreze aeth hi’n ymladd/gwffio rhyngddyn nhw

s. eo an deiz mae (hi) wedi gwawrio, mae’n ddydd, mae’r wawr wedi torri

s. mat eo bet mae wedi cael magwraeth dda, mae’n dod o aelwyd dda / o gartre’ da

pa vezer s. uhelañ neuze ’vez al lamm brasañ po uchaf y dyrchafiad mwyaf y cwymp

saveteer g. -ien achubydd/achubwr, gwaredwr

saveteet abf saveteiñ qv.

s. eo bet fe’i hachubwyd, achubwyd ei fywyd

saveteiñ be. achub

evit s. ma/va buhez i achub fy mywyd; (ffig.) dros fy nghrogi, am ffortiwn, am arian yn y byd

sav-heol g. codiad haul; dwyrain

se¹ rhage. dang. hynny, hynna

se ’zo mat mae hynny’n dda/iawn

bravoc’h a s. e vo dit bydd hi’n well/ brafiach arnat ti felly

gwazh a s. dit ma welo ac’hanout! druan ohonot ti os bydd e’n dy weld di!

gwell a s. gorau i gyd

kement ha lavarout/la(va)ret s. rhth i’r perwyl hwnnw/yna

ne oamp ket e sell a s. ’doedden ni ddim yn disgwyl hynny

sur on a s. ’rwy’n siŵr o hynny, ’does dim amheuaeth/dwywaith gen i am hynny

se² cys. (ar ddiwedd brawddeg bob amser) beth/fodd bynnag, serch hynny, ta beth, siwt, ’no (y ddau ola’ bob amser ar ddiwedd brawddeg)

n’eo ket deut se dyw e ddim wedi dod serch hynny / siwt / ’no

-se³ a. dang. yna; honna; honno; hwnna; hwnnw; hynny

an dra-se hwnna, hwnnw, hynny

e-giz-s., evel-s. fel yna, felly

kement-s. hynny (i gyd)

kement-s. ’zo gwir a-walc’h mae hynny’n wir ei wala

ken bras-s. mor fawr â hynny, cymaint â hynny

ken mintin-s. mor fore â hynny

oberiant-dreist eo ar plac’h-s. mae’r ferch/wraig honno/yna yn ddiwyd dros ben

sur on war ar poent-s. ’rwy’n siŵr o hynny, ’does gen i / ’da fi ddim amheuaeth am hynny

sebeliañ be. gwisgo ag amwisg, rhoi/taclu amwisg (am); claddu (ymadawedig)

sebez g. syndod

sebezañ/sebeziñ be. syfrdanu, synnu, rhyfeddu

sebezenn b. sioc

sebezet abf syn, syfrdan, wedi’i synnu/syfrdanu

sebezus a. rhyfedd(ol), syfrdanol

seblant g. -où, seblañchoù golwg, graen; arwydd; ysbryd, drychiolaeth, rhith

s. glav / s. a c’hlav ’zo ganti mae graen/golwg glaw arni, mae’n bygwth glaw, mae hi am law

dindan s. yn rhith, ar lun

kerzhet gant ur s. doaniet cerdded a golwg drist arno/arni

ober s. (a) gwneud sylw (o)

heb ober s. a zen ebet heb wneud sylw o neb

ur s. a amzer fall arwydd o dywydd drwg/gwael/garw

seblantout be. ymddangos, edrych yn debyg

s. a ra din mae'n ymddangos i fi/mi, mae'n edrych yn debyg i fi/mi

hervez a seblant din yn ôl a wela’ i, yn fy marn/meddwl/nhyb i

war a seblant yn ôl pob golwg, mae’n edrych yn debyg, mae’n ymddangos (felly), i bob ymddangosiad

sec’h¹ a. sych; sychaidd, sychlyd, swta; anffrwythlon, diffrwyth

s. a/e gein cybyddlyd, tyn[n]

s.-askorn/-korn/-kras/-kraoñ/-spoue/-keuneud, s. evel ur geuneudenn (yn) sych fel corcyn/cricsyn/sglodyn, fel corcyn/cricsyn/sglodyn o sych

arc’hant s. arian sych(ion)

douar s. tir anffrwythlon/diffrwyth

gerioù s. geiriau cwta/swta

un interamant s. angladd ddiddagrau, cynhebrwng heb alar

un ti s. tŷ heb ddaear wrtho

s.-mat cwb(w)l/hollol/perffaith sych, yn sych fel corcyn

sec’h² adf yn sych(aidd), yn swta

debret en deus ent/ez s. bwytaodd ei fwyd yn sych / heb yfed dim

sevel ur babig ent/ez s. magu babi ar y botel ( nid ar y fron)

sec’h³ g. sychad; lle sych, glan

ar glas hag ar s. popeth, holl eiddo

chom/menel war ar s. (ffig.) methu, ffaelu, heb lwyddo i gyrraedd y nod, heb fynd â’r maen i’r wal

lakaat e vag war ar s. rhoi ei fad/gwch ar dir sych / ar y lan (o gyrraedd y dŵr)

ober ur s. d’e dal sychu’i dalcen, rhoi sychad i’w dalcen

tapout ar s. cyrraedd y lan, cyrraedd tir sych

sec'hañ be. sychu

s. e bod gant an taol kentañ yfed ei ddiod ar ei dalcen

treiñ mein da sec’hañ (a-benn ma tey glav) gwneud gwaith anfuddiol/di-fudd

sec’hed g. syched

bezañ gant ar s., bezañ war e/he s., kaout s. bod â syched (arno/ arni), sychedu

s. am eus mae syched arna’ i

an hini a daoler e sec’hed a erbed e yec’hed mae’r sawl sy’n rheoli’i syched yn arbed ei iechyd

s.-ruz syched enbyd/ofnadwy/mawr

sec'hedik a. sychedig, â syched arno/arni

sec'hedus a. sychedig, yn achosi syched

sec'henn b. sychen, sychbren, gwraig sychaidd/ sychlyd

sec’her1 g. -ien sychwr, dyn sy’n sychu

sec’her2 g. -ioù lliain/llien sychu

sec’herez b. sychwr, peiriant sychu

s.-dilhad sychwr dillad

s.-vlev sychwr gwallt

sec'hiñ be. sychu

sec'hor b. sychder, sychdwr, prinder dŵr, eisiau glaw

seder a. llon, llawen, hapus; serchog/ serchus, siriol; calonnog; araul, tawel, tangnefeddus; bodlon; (dyn ac anifail) iach; (tywydd) braf, heulog

s. evel an deiz / evel an heol / evel pemp kwennek/gwenneg / evel ur pintig / evel ul laouenan mor hapus â’r dydd / â swllt / â phwnsh, yn llawen fel y gog/dydd

bezañ s. d’ub. bod yn serchog/serchus tuag at rn

sederaat be. llonni; sirioli; goleuo (am y tywydd), codi’n braf; glasu (am natur)

sederaenn b. -où llam y gannwyll (ffig.), cyfnod byr o welliant yng nghyflwr claf cyn marw

sedrez torf. -enn b., gwez-sedrez torf. -enn-sedrez b. cedrwydd ll -en

segal g. a thorf. -enn b. rhyg

bara s. bara rhyg

s.-aod rhyg yr arfordir (chwyn sy’n tyfu ynghanol ŷd)

segalenn b. -où sigâr

seier ll. sac'h qv.

seitek rhif. gb. dau ar bymtheg g.; dwy ar bymtheg b.

s. ha triugent dau/dwy ar bymtheg a thrigain, saith deg (a) saith

s. ha pevarugent dau/dwy ar bymtheg a phedwar ugain, naw deg (a) saith, cant namyn tri

seitekvet trefn. ail ar bymtheg

seiz g. satin/sidan

seizañ be. parlysu; cael ei barlysu/pharlysu

seizenn b. -où rhuban sidan; rhuban, tâp, incil (record(i)o); rhuban/rhwymyn (rhan o wisg swyddogol maer a maeres yn Llydaw); baner fach (ar frig hwylbren)

s-beg selotêp

s.-enrollañ/-vagnetek rhuban, tâp, incil (record(i)o)

seizet abf wedi'i barlysu/pharlysu

unan s. claf o’r parlys, un wedi’i barlysu/ pharlysu

seizh rhif. saith

s. burzhud/marzh ar bed saith rhyfeddod y byd

s. eur hanter hanner awr wedi saith

ar s. liv kentañ y prif liwiau, lliwiau’r enfys

ar s. dienez y tlodi penna’, y cyni eitha’

prest omp da baeañ gant ar s. dienez da vezañ mistri en hor bro ’rŷn ni’n barod i ddiodde’r cyni eitha’ i fod yn feistri yn ein gwlad

ar s. warn-ugent a viz kerzu y seithfed ar hugain o fis Rhagfyr / o Ragfyr

dindan ar s. amzer ym mhob tywydd

ober a rin va/ma s. gwellañ/posub’ fe wnaf i fy ngorau glas/glân

s.-ugent cant a deugain

seizhdaleet(oc’h) abf (gyda’r neg.) ar ôl; fawr o dro

ne vijen ket s. evit ober an dra-se ’fuaswn i fawr o dro yn gwneud hynny

ne vin ket s. ’fydda’ i (ddim) fawr o dro, ’fydda’ i ddim yn oedi/aros (dim)

seizhvedenn b. seithfed ran, un rhan o saith

seizhvet trefn. seithfed

seizi g. parlys

ar s. ’zo krog ennañ mae wedi’i barlysu

seizmograf g. seismograff

sekred g. -où cyfrinach; rysáit

s. a familh cyfrinach deuluol

s. kegin rysáit

e s. yn gyfrinachol

sekretour g. -ien ysgrifennydd

ar S. Stad yr Ysgrifennydd Gwladol

sekretourez b. -ed ysgrifenyddes

sekretouriezh b. ysgrifenyddiaeth

sekretourva g. -où swyddfa (yr ysgrifennydd/ ysgrifenyddes)

seks g. rhyw

seksist¹ a. rhywiaethol

seksist² g. -ed rhywiaethwr, secsist

sekt b. sect

sekteur g. -ioù sector, adran

sekulier1 a. seciwlar, lleyg

sekulier2 g. -ien lleygwr, gŵr lleyg

sel g. -ioù nenfwd

selaou be. gwrando (ar), rhoi clust (i); credu

s. aketus/mat/pizh ouzh ub./udb. gwrando’n astud ar rn/rth, craffu ar rn/rth, clustfeinio ar rn/rth; bod yn glustiau i gyd wrth wrando ar rn/rth, moeli’i glustiau/chlustiau wrth glywed rhn/rhth

s. ouzh brusk ub. (medd.) corn(i)o rhn

ne selaou ket ’dyw e ddim yn gwrando, ’dyw e’n gwneud dim clust

selaouit mat ganin! gwrandewch yn astud/ ofalus arna’ i!

selaouell b. -où ffôn pen, clustffon

selaouenner g. -ioù stethosgob, cyrn meddyg/ doctor

selaouer g. -ien gwrandäwr

a gas d’ar selaouerien war an taol sy’n ddealladwy i’r gwrandawyr ar unwaith / yn syth bin

s.-brusk stethosgob, cyrn meddyg/ doctor

selin b. gwlith y nos

sell¹ (’ta)! ebych. a bf 2 un. gorch. sellout qv. edrych (yma)! felly!

s. ’ta piv! edrych(wch) pwy sy ’ma!

sell² g. -où edrychiad, cip(olwg), pip, sbec; arolwg; llygadrythiad; bwriad

bezañ e s. war udb. bod â’i lygad ar rth (i’w gael/berchnogi)

hennezh a zo e sell mont / e s. da vont mae’n bwriadu/gobeithio mynd

bezañ e s. ub./udb. disgwyl rhn/rhth

ne oan ket e s. a se ’doeddwn i ddim yn disgwyl hynny

ne oan ket e s. ac’hanout ’do(edd)wn i ddim yn dy ddisgwyl di

dre s. o ran golwg

e anaout a ran dre s. ’rwy’n ei ’nabod o ran golwg

en ur s. mewn amrantiad/clipad/chwinc(i)ad

teuler/teurel ur s. / e/he s. ouzh/war udb. rhoi cip/pip ar rrth, bwrw golwg dros rth

sellig e vamm eo ar paotrig-se dwy lygad / cannwyll llygad ei fam yw’r crwt yna

selloù ll. sell qv.llygaid, golygon

s. a-dreuz llygaid/golwg amheus

ober s. du/drouk/put edrych yn gas, gwgu, cuchio, edrych fel pechod/symans, sbïo fel bwch

ober s. flour ouzh ub. edrych yn gariadus ar rn, gwneud llygaid (llo bach) ar rn

seller g. -ien gwyliwr

sellerien gwylwyr, cynulleidfa

sellet¹ be. gw. sellout

n’oant ket chomet da s. ’doedden nhw ddim wedi aros i edrych; (ffig.) ’doedden nhw ddim wedi bod yn segur, ’ roedden nhw wedi bod yn ddyfal/ brysur, ’roedden nhw wedi gwneud eu rhan

sellet² abf sellout/sellet qv.

ne vez ket s. outañ nid edrychir arno, ’does neb yn edrych arno / yn gwneud sylw ohono; ’dyw e ddim yn cael ei ystyried, fe’i hanwybyddir

sellig g. (am blentyn) cariad, sidan

s. e vamm eo hennezh cannwyll llygad ei fam yw e, dwy lygad ei fam yw e

sellout/sellet¹ be. edrych

s. a-bann/pizh ouzh ub./udb. syllu/ rhythu ar rn/rth, edrych yn fanwl/graff ar rn/rth, craffu ar rn/rth, astudio rhn/ rhth, pwyso a mesur rhn/rhth (ffig.)

s. a-dost ouzh udb. edrych yn agos/ fanwl/graff ar rth, craffu ar rth, astudio rhth, archwilio rhth, goruchwylio rhth

s. a-gorn ouzh ub. edrych o gornel ei (l)ygad ar rn, taflu cipolwg ar rn

s. ouzh ub. etre e zaoulagad edrych yn/i wyneb rhn, edrych yn syth i lygaid / edrych i fyw llygaid rhn

ne sell ket ouzhin ’dyw e/hi ddim yn edrych arna’ i; ’dyw e ddim i’w wneud â fi/mi… gw. isod

(an dra-)se ne sell ket ouzhin ’dyw hynny ddim i’w wneud â fi/mi, ’does a wnelo hynny ddim (byd/oll) â fi/mi, nid fy musnes i yw hynny; ’dyw e ddim yn berthnasol i fi/mi; rhyngddo fe a’i gart/ gawl, rhyngddi hi a’i chart/chawl, fe/hi wnaeth y cawl gadewch iddo/iddi’i yfed e, fe/hi wnaeth ei (g)wely - rhaid iddo/ iddi gysgu ynddo

s. put ouzh ub. edrych yn gas ar rn

sellit ('ta)! edrychwch (yma)! felly!

sellus a. gofalus/carcus o’i (h)arian, darbodus, cynnil; cybyddlyd, tynn

selvel be. (cref.) achub

selvich-/selvij- gw. servich-

Semiteg g. -ed Semitiad

semitek a. Semitaidd, Semiteg

semmen ll. samm qw.

semoul g. semolina

sempl a. eiddil, gwan(llyd), llesg, cwla; llac, brau

semplaat be. gwanhau, llesgáu

sempla(d)enn b. haint, tro bach, llewyg

semplañ be. llewygu, cael haint/gwasgfa / tro bach, pango

senarier g. -ien sgriptiwr, awdur/lluniwr/ (y)sgrifennwr sgript(iau)

senario g. sgript

sened g. -où senedd

s.-meur cyngor, synod (eglwysig)

senedour g. -ien seneddwr, aelod seneddol

seniñ be. seinio; canu (cloch; offeryn cerdd); taro (am gloc)

s. uhel e gloc’h ymffrostio, brolio, chwythu’i gorn, canu’i utgorn (ffig.)

s. gant an delenn canu/chwarae’r delyn

senkl g. (medd.) yr eryr

senklenn b. -où cengl, torgengl, strapen

sent ll. sant qv.

Buhez ar S. Bucheddau’r Saint

roll ar sent rhestr y saint (wedi’u canoneiddio)

lak(a)at war roll ar s. canoneiddio

sentidigezh b. ufudd-dod, ymostyngiad

sentiñ (ouzh) be. ufuddhau (i), plygu (i), ymostwng ( i)

s. evel deñved ufuddhau/plygu yn ddigwestiwn

neb na sent ket ouzh ar stur - ouzh ar garreg a ray sur a wrthodo gyngor rhad a bryn edifeirwch drud, bydd yn rhaid iddo/iddi wrando/blygu yn hwyr neu’n hwyrach

senturenn b. -où gwregys, belt; (ffig.) canol, gwasg/ gwast (corff)

deu(e)t ’oa an dour betek e s. ’roedd y dŵr wedi cyrraedd hyd (at) ei ganol/wasg/wast

sentus a. ufudd

s. e oa en o c’heñver ’roedd e/hi yn ufudd iddyn nhw

seo g. gw. sev

ser gw. e-ser

seran g. -ed caneri

Serb g. -ed Serbiad

serch g. -où arch, coffin

serc'h b. -ed gordderch

seremoni b. -où seremoni, defod

serfilh torf. a g. (bot.) sierfel

serjant g. -ed sarsiant/sarjant; rhingyll

serom g. serwm

serr a. ar gau, yngháu, yng nghaead, wedi cau

n’eo ket s. an noz c’hoazh ’dyw hi ddim wedi nosi’n llwyr eto, ’dyw hi ddim yn gwb(w)l dywyll eto

serr-lagad g. amrantiad, chwinciad/ w(h)incad

en ur s.-l. ar amrantiad, mewn chwinciad/ w(h)incad

serr-noz g. diwetydd, diwedd (y) dydd, min nos/hwyr, brig y nos / yr hwyr, hwyr (y) dydd, gyda’r hwyr

arru eo s.-noz mae wedi nosi/tywyllu

serr-prim g. sip

serrer g. -ien casglwr

serret abf serriñ qv.

serriñ be. cau/caead; dodi/gosod/rhoi clawr (ar), rhoi caead (ar), cronni, crynhoi, casglu; (a)restio, cymryd i’r ddalfa, carcharu; dal(a), cael (am afiechyd)

s. an nor (ouzh ub.) cau’r drws ar rn / yn wyneb rhn

serr da c’henoù/forn/veg/glapez/ drap(ed)! (anghwrtais) cau dy geg! bydd dawel/ddistaw!

s. kloz cau’n dynn/dda/iawn

s. ul lamm cwympo, cael cwympad/ codwm

s. ur c’horfad anoued dal(a)/cael llond bol(a) o annwyd

en em s. warnañ e unan / warni hec’h unan cau’i hunan i mewn (o olwg y byd); mynd i’w gragen/chragen

serten a. siŵr, sicr

sur ha s. yn bendifaddau, yn gwb(w)l siŵr/sicr/ argyhoeddedig, heb os nac oni bai, yn ddi-os, yn ddiamau, yn ddi-ddadl, heb ddim amheuaeth, yn ddigamsyniol

sertenamant adf yn siŵr/sicr/saff

sertifikad g. sertifikajoù tystysgrif

servich/servij g. -où gwasanaeth; offeren

en ho s. at eich gwasanaeth

prest da rentañ s. parod i fod o wasanaeth / i wasanaethu, parod ei gymwynas/chymwynas, cymwynasgar

na servich/servij da netra diwerth, nad yw’n dda i ddim

rentañ ur s. bras/dreist d’ub. bod o gymorth / o wasanaeth mawr i rn, gwneud cymwynas fawr â rhn

servichoù an holl y gwasanaethau cyhoeddus

servichoù sikour gwasanaethau brys

servichoù publik gwasanaethau cyhoeddus

s. soudard gwasanaeth milwrol

servichañ/servijañ be. gweini (ar), gwasanaethu

s. banneoù gweini/arllwys/tywallt diod(ydd)

s. da ub. bod o werth i rn

da betra servich/servij? beth dda yw e? beth yw ei ddiben? i beth mae’n dda?

ne servich/servij da netra/vann ’dyw e/hi’n dda i ddim, ’does dim diben iddo, mae’n ddiwerth

servicher/servijer g. -ien gwas; sboner, cariad

servicherez/servijerez b. -ed morwyn, gweinyddes

servied(enn) b. -où, servidi serfiét, napcyn; tywel

servij- gw. servich-

serzh a. serth; unionsyth; ab(a)l, cryf ac iach, cadarn; (gwynt) cryf, anodd ymladd yn ei erbyn; (gwaith) anodd

un ene s. cymeriad cryf/cadarn, personoliaeth gref/gadarn

setañs b. dedfryd

setu adf dyma; dyna

s. amañ dyma

s. aze dyna

seul¹ a. bob

s. vintin bob bore

s. daol/wech bob cynnig, bob tro

seul² g. -ioù sawdl

ober un dro war e/he seul troi ar ei sawdl

sell ouzh da seulioù hag e weli toull da loeroù cofia lanhau cef(e)n d’esgidiau oherwydd yn dy gef(e)n y bydd pob(o)l yn dy farnu

war e seulioù wrth ei sodlau, yn dynn ar ei ôl

o stlakañ/strakñ/strakal an nor war he seulioù gan gau/dynnu’r drws yn glep ar ei hôl

seul³ cys. po...

s. gent(oc’h)/vuanoc’h s. well(oc’h) gorau po gynta’/gynted

s. goshoc'h seul sotoc'h henach henach ffolach ffolach, dwla’ dwl : dwl hen, gwiriona’ gwirion : gwirion hen

s. vihanoc’h … s. welloc’h gorau po leia’

s. vui ... s. vui/c’hoazh … po fwya’... mwya' i gyd ...

s. vui a vez s. vui ’vez c’hoant da zastum (leve hag arc’hant), s. vui s. c’hoazh, s. vui en deus un den s. vui e fell dezhañ da gaout po fwya’ a gaiff dyn mwya’ i gyd mae am ei gael, mwya’ a geir mwya’ a geisir, ni wêl trachwant fyth ei ddigon, melys moes mwy

s. vui s. well gorau po fwya’

s. washañ ar brezel s. dostañ ar peoc’h po dywyllaf y nos agosaf y wawr, mae’r awr dywylla’ cyn (toriad) y wawr

seurez b. -ed lleian

daouarn s. dwylo ladi

seurt g. -où math, siort; peth, rhywbeth; (gyda'r neg.) dim byd

s. ebet dim yn y byd, dim o gwb(w)l, dim yw dim

s. pe s. rhyw fath/siort neu’i gilydd, unrhyw fath/siort; rhywbeth neu’i gilydd

s. tra y fath beth, y math/siort yna, ffasiwn beth, peth fel yna

a bep seurt o bob math/siort

ar s. dezhañ ei fath/siort e, yr un fath /siort ag e

ar s.-se tud y math/siort yna o bob(o)l, pob(o)l fel yna

eus ar s.-se o’r math/siort yna

gwelloc’h eo ar s. a zo eget ar s. n’eus ket, gwelloc’h eo ur s. bennak eget s. ebet gwell hanner torth na dim, gwell tamaid bach na dim tamaid o gwb(w)l, mae rhywbeth/rhywfaint yn well na dim

kemer ar s. a gari cymer yr hyn / cymer beth bynnag a fynni, cer ag unrhyw beth a fynni

ne welan s. ebet ’wela’ i ddim byd (o gwb(w)l)

penaos eo kap ar s.-me da gaout traoù? sut/siwd y gall fy siort i gael pethau?

tud ar s.-mañ pob(o)l fel hyn, y siort hyn o bob(o)l

sev g. nodd, sudd, sug, gwynnin

sevel be. sefyll, codi, cwnnu; magu; brid(i)o; adeiladu; cyfansoddi, llunio, saernïo; sefydlu, sylfaenu, dechrau, cychwyn; dringo; codi’n braf, goleuo, gwella (am y tywydd)

s. a ra aon dezhañ mae’n dechrau ofni, mae’n dechrau cael traed oer (ffig.)

s. a ra droug ennañ mae’n mynd yn gynddeiriog/ynfyd, mae’n colli arno’i hunan

s. a ra keuz dezhi mae’n dechrau ’difaru, mae’n dechrau bod yn edifar/flin ganddi

s. a ra kof dezhañ mae’n magu bol(a)

s. a ray/raio an amzer bydd y tywydd yn gwella/hinddanu

s. a ray skiant dezhañ fe ddaw’n gall(ach); fe ddaw at ei goed

s. abredik/abred-kaer codi cyn cŵn Caer, cwnnu’n fore iawn

s. a-enep da sefyll yn erbyn, gwrthwynebu

s. an daol clir(i)o’r ford/bwrdd

s. ar bec’h diwar ub. cymryd/symud y baich oddi ar rn

s. arc’hant gwneud/ennill arian

s. (e vouezh / he mouezh) a-enep d’ub./ d’udb., en em s. ouzh ub./udb. gwrthwynebu rhn/rhth, codi/cwnnu (ei (l)lais) yn erbyn rhn/ rhth, gwneud safiad yn erbyn rhn/rhth, protestio yn erbyn rhn/rhth

s. da goun dwyn i gof

s. da goun un dra boanius agor hen friw/glwyf (ffig.)

s. diouzh taol codi/cwnnu o’r ford/ bwrdd

s. e bouezioù d’ub. codi/cwnnu calon rhn, llonni rhn

s. e chouk/gein cael hoe/seibiant; cael ei gefn ato, dod yn ôl ar ben ei draed: gwella’i fyd/ sefyllfa/stad

s. e dreid da ub. dodi rhn i fynd, hala rhn bant yn ddiseremoni, hel rhn ymaith yn ddiymdroi

s. e loaioù da ub. (ffig.) dysgu gwers i rn, dangos i rn pwy yw’r meistr

s. e gein da ub. codi cef(e)n rhn, bod yn gef(e)n i rn (mewn trybini)

s. e spered ub. taro ar feddwl rhn, dod i feddwl rhn

s. evel ur raden tyfu fel madarch

s. en e goazez / war e azez codi/cwnnu ar ei eistedd

s. en e sav codi/cwnnu ar ei draed, sefyll ar ei draed

s. gant ar grapenn dringo’r rhiw, mynd lan y tyle, mynd i fyny’r rhiw

s. istr magu wystrys

s. klemm achwyn, cwyno; gwrthwynebu, codi/ cwnnu llais (yn erbyn)

s. loened cadw/magu creaduriad

s. moc’h magu moch

war ar sevel kezeg ne oa den da vont warnañ ’doedd mo’i well/debyg am fagu/frid(i)o ceffylau

s. pouezioù an horolaj codi/cwnnu pwysau'r cloc

s. ub. d’ur garg dyrchafu rhn, rhoi dyrchafiad i rn

s. udb. ouzh ar skourr hongian rhn

s. un deiz pennu diwrnod, trefnu dyddiad

s. ur poz cyfansoddi/gweithio/llunio pennill

sav da benn! cwyd/cod/cwn dy ben

seven a. moesgar, cwrtais

bezañ s. an eil e-keñver egile bod yn gwrtais tuag at ei gilydd / y naill at y llall

bezañ s. gant ub. bod yn gwrtais wrth rn

sevenaat be. dysgu moesau da / cwrteisi (i), diwyllio

sevenadur g., sevenadurezh b. -ioù gwareiddiad; diwylliant

sevenadurel a. diwylliannol

sevended b. cwrteisi

sevener g. -ien gwneuthurwr; cynhyrchydd (ffilm, rhaglen ayyb.)

s. un testament ysgutor

sevenerien filmoù cynhyrchwyr ffilmiau

seveniñ be. cyflawni; ateb (gweddi); diwallu

s. e vennozh gw. mennozh

n’eo ket aes s. e c’hoant ’dyw hi ddim yn hawdd ei blesio/fodloni/ddiwallu

sez b. -ioù sedd (yn y Senedd)

seziz b. -où gwarchae

lakaat s. (war) gwarchae, gosod gwarchae (ar)

sezo/sezv g. mwstard

sezon b. -ioù tymor (y gwyliau)

sfer(enn) b. -ioù b. sffêr

si¹ g. -où nodwedd, priodoledd; bai, diffyg, gwendid, ffaeledd; nam

n’eus den na tra hep e s., pep hini en deus e s.- an hini n’en deus ket daou en deus tri heb ei fai heb ei eni (- a choed ei grud heb eu plannu), ceir gwall ar y calla’, mae llaid yn y ffynnon lana’, ’does neb yn berffaith, mae rhyw fai ar bawb, anodd cael neb heb arno frycheuyn

ur s. mat bennak a zo ennañ mae rhyw rinwedd/ddaioni ynddo, mae rhywbeth da ynddo, ’dyw e ddim yn ddrwg i gyd

ur s. ne vez ket aes/aezet da goll nid hawdd (yw) bwrw hen arfer, a fo yn natur dyn nis tynnir ohono, nid hawdd tynnu cast oddi ar hen gadno/lwynog/ gaseg/geffyl, anodd i neidr anghofio sut i frathu, anodd diddyfnu yn hen

si²! ebych. shŵ! (i gwrso moch)

siblenn¹ b. -où lein (sychu dillad)

siblenn² b. -où pedestal; coes a throed (gwydryn)

Sida : kleñved ar Sida g. clefyd Aids

siell b. -où sêl

laka(a)t ar s. (war) selio, rhoi o dan sêl

siellañ be. selio, rhoi o dan sêl

sier ll. sac'h qv.

sifell torf. -enn b. llinyn, cortyn/cordyn

sifern g. -(i)où annwyd

bezañ (dalc’het/klañv) gant ar s. bod o dan annwyd, bod ag annwyd arno/arni

dastum/pakañ s. dal(a)/cael annwyd

sifern(i)et abf anwydog

bezañ s. bras bod yn gors o annwyd, bod ag annwyd trwm arno/arni

siferniñ be. dal(a)/cael annwyd

sifoc’hell b. -où tiwb; ffliwt (tegan); gwn pys; (ar laf.) cala, pidyn

sifr g. -où rhif, rhifolyn

sifroù rhifau; ffigurau, ystadegau

sifrañ be. rhifo

sigar ll.. -enn b. sigârs

sigarenn/sigalenn b. -où sigâr

sigaretenn b. -où sigarét

sign g. -ed alarch

sigoter g. -ien siwglwr

sikamorenn b. -ed sycamorwydden

sikant a. gw. chichant

si(n)kan g. -où anghydfod, ffrae, cweryl, cynnen

ne’z po ket a s. gantañ ’chei di ddim gofid/trafferth gydag e/o

si(n)kañ be. sicrhau, glynu; gwanu; gwthio

en em s. mynd yn sownd

ur pezhig grouan a oa en em s. e-barzh ma botez ’roedd carreg fach wedi mynd yn sownd / wedi aros yn fy esgid/nghlocsen

si(n)kanañ/si(n)kanat be. ffraeo, cweryla, cecru, cynhennu, dadlau, cwympo mas

si(n)kaner g. -ien cynhennwr, cecryn

siklud g. -où twlc; cwt, cetyn tŷ, twll o le; cwtsh (lle i gadw pethau)

ober e/he s. ymgartrefu

sikour¹ b. -ioù cymorth, cynhorthwy, help

s. din! help!

mont/dont war s. ub. mynd/dod i roi cymorth/help i rn, mynd/dod i gynorthwyo/helpu rhn

reiñ un tamm s. d’ub. cynorthwyo/ helpu rhn

truez heb s. a ra nebeut a vad ychydig o les a wna tosturi heb gymorth

un taol s. help llaw, cymorth, cynhorthwy

sikour² be. cynorthwyo, bod o gymorth, estyn/rhoi cymorth (i), helpu

lakaat an noz da s. an deiz gwneud yn fawr o oriau’r nos i orffen gwaith y dydd, gweithio’n hwyr y nos

sikuter g. -ien ysgutor

sil g. -où hidl/hidd(i)l, hidlydd; hidlwr, hidlen

dre s. yn dyner, drwy deg

dre s. eo ret mont dezhañ rhaid ei drin/drafod yn dyner/ofalus

s.-ha-s.- bob yn dipyn, yn raddol

avel-s. awel, drafft

glav-s. glaw mân

silabenn b. -où sill, sillaf

s. eildiwezhañ, eil s. diwezhañ goben

s. ziwezhañ, s.-lost sillaf ola’

silañ be. hidlo; sleifio; plannu (syniad, ayyb.); sibrwd; treiddio, ymdreiddio; llifo

s. al laezh hidlo’r llaeth

s. ar yod dre lost he hiviz (ffig.) peidio â chyfri’r gost

s. ur fubuenn ha lonkañ ur c’hañval / un aval llyncu camel a thagu ar wybedyn; ymboeni â pheth(au) dibwys ac esgeuluso peth(au) o bwys, rhoi llawer o sylw i fanach bethau a rhuthro drwy rywbeth mwy difrifol

s. ur mennozh / ur gredenn en ub. rhoi syniad(au) ym mhen rhn, dylanwadu ar feddwl rhn

arabat e ve deomp chom amañ da s. dour (ffig.) rhaid i ni beidio ag aros yma i ddala’r slac yn dynn / i fagu’r gath (ffig.)

en em s. dre laer/guzh mynd/sleifio yn ddirgel/ llechwraidd

en em s. e-barzh sleifio/llithro/treiddio i mewn

en em s. kuit, en em s. dre lae mynd bant yn ddirgel/llechwraidd, sleifio ymaith / i ffwrdd

silienn b. sili(où) llysywen; llysywen fôr

didrouz evel ur s. yn dawel iawn

gwevn evel ur s. ystwyth fel llysywen

s.-vor llysywen fôr

silikoz g. silicosis, dwst/ll(u)wch y garreg

silvidigezh b. iachawdwriaeth

silwink a. sigledig, simsan, ansefydlog, ansad

silzig torf.. -enn b. selsig, sosej

stagañ e chas diwar-goust s. sbrat i ddal(a) macrel

simant g. sment

chikañ mein gant s. pwyntio wal gerrig

simantañ be. smento, lledu/dodi/gosod/rhoi sment

simbalenn b. -où symbal

(ar) ‘simbol’ g. -où hen esgid, darn o asgwrn neu fetel a roddid am wddwg plentyn am siarad Llydaweg yn yr ysgol (cymh. y ‘Welsh Not’ yng Nghymru); arwydd, symbol

simffonienn b. -où symffoni

simetrek a. cymesur

simetriezh b. cymesuredd

simfonienn b. -où symffoni

simiad g. simidi dociwr

siminal gb. -ioù simnai/simdde/shimle; corn simnai

dibaot s. a voged hep na ve tan en oaled ’does dim mwg heb dân, lle bo/bydd mwg bydd tân

unan a sav moged kamm a-zioc’h e s. cwcwallt

Simon epg. Simwnt, Seimon

simpl a. syml, cyffredin, di-nod, distadl; diniwed

tud s. pob(o)l gyffredin, gwerin gwlad

simud g. mudandod

simudet abf wedi’i daro/tharo’n fud/segur (dros dro), syfrdan, syn

simudiñ be.mynd yn fud (dros dro), synnu; taro'n fud/segur (dros dro), hurt(i)o, syfrdanu, synnu; crynu (gan oerfel), rhynnu

sin¹ a. ffres, oeraidd; disglair; pur

dour s. dŵr oer; dŵr croyw

s. eo an amzer hiziv mae’n iachus iawn heddiw

sin² g. -où arwydd, argoel; llofnod

s. vat a zo gant an derou mae’r dechrau yn argoeli’n dda / yn edrych yn addawol

dindan s. wedi’i (l)lofnodi

lakaat e s. torri’i enw, llofnodi

ober s. gwneud arwydd

ober s. (a) esgus, smalio, ffugio, cymryd arno/arni

ober s. ar groaz (en e gerc’henn / en he c’herc’henn) ymgroesi, ymswyno

war-s. gan esgus/smalio, yn cymryd arno/arni

bezañ war-s. bod bron â, bod ar fin; esgus, smalio, ffugio, cymryd arno/arni

sin³ g. -ed alarch

Sina e.lle Tsieina

Sinaad g. Sinaiz Tsieinead

sinaat a. (o; yn eiddo i) Tsieina, Tsieineaidd

sinac’h a. diarchwaeth, heb archwaeth / heb awch am fwyd; eiddil, gwanllyd, gwantan, nychlyd; darbodus, cynnil

sinadeg b. -où petisiwn

sinadur g. -ioù llofnod

sinaeg g. Tsieinëeg

sinagogenn b. -où synagog

sinañ be. llofnodi, torri’i (h)enw

sindikad g. -où, sindikajoù undeb (llafur)

sinema g. sinema; ffilmiau

ur c’hoarier s. un o sêr y sgrin (fawr)

siner g. -ien llofnodwr

sinifiañ be. golygu, meddwl, dynodi, arwyddocáu

petra ’sinifi an dra-se? beth mae hynny’n ei olygu/feddwl/ddynodi? beth yw ystyr/arwyddocâd hynny?

sinifiañs b. ystyr, arwyddocâd

sinkan; sinkanañ; sinkaner gw. sikan; sikanañ; sikaner

sinklañ be. tasgu, ffrydio; cipio, lladrata; lluchio, taflu/tawlu’n egnïol

sintaks g. cystrawen

sinuz g. -où sinws

sioc’han¹ a. ganedig / a aned cyn pryd; gwanllyd, nychlyd

sioc’han² g. person ac anifail a aned cyn pryd; corrach

sioc’haniñ be. esgor/geni cyn pryd, erthylu

sioul a. tawel, distaw; llonydd, disymud

s. eo an noz mae’r nos yn dawel

s. eo ar mor mae’r môr yn llonydd

s. evel ul logodenn (en ur sac’h bleud) mor dawel â llygoden (eglwys)

bezañ s. war udb. peidio â sôn wrth neb am rth

chom s. bod yn dawel; peidio â dweud gair

chom s.! bydd (yn) dawel/ddistaw! taw! hisht!

dont da vezañ s. tawelu, distewi; gostegu (am, storm, y gwynt a’r môr)

ken s. ha tra mor dawel ag ’wn i ddim beth’

ken s.(-marw) ma ve(fe) bet klevet ul logodennig o skrabat begig he fri mor dawel fel y gallasech glywed pin (bach) yn cwympo/disgyn/syrthio

pa vez avel eo nizat - pa vez s. tamouezat rhaid dewis y bluen yn ôl y dŵr

s.-ha-s. yn dawel bach/fach, heb yn wybod i neb, yn ddiarwybod i bawb, yn ddirgel, ar y slei

s-logod mor dawel â llygoden (eglwys)

s.-marv yn dawel fel y bedd, yn farwaidd o dawel

sioulaat be. tawelu, distewi; llonyddu; gostegu (am storm, y gwynt a’r môr), gostwng (am y gwynt)

s. da ub. tawelu rhn; ymdawelu

sioulaet abf sioulaat qv.

sioulded b., sioulder g. tawelwch, distawrwydd; llonyddwch

siprez torf. -enn b., gwez-siprez torf. -enn-siprez b. cypreswydd ll. -en, coed cypres ll. coeden gypres, prennau cypres ll. pren cypres

siprezenn b. -où cypreswydden, coeden gypres, pren cypres

sirius a. difrifol, prysur, sifil (ar laf.); call; cydwybodol

ur studiadenn s. astudiaeth fanwl/ drylwyr/ddofn

ur studier s. myfyriwr cydwybodol

siriusaat be. difrifoli, dod/mynd yn fwy difrifol; callio, dod yn gallach

siriusted b. difrifoldeb

sirk g. -où syrcas

siros g. -où surop

s. a-enep ar paz moddion (at y ) peswch

siseurt g. dim (yw dim), dim byd, affliw o ddim

ne gomprenen s. ’doeddwn i’n deall dim byd o gwb(w)l

sistem g. -où system, trefn, dull; cyfundrefn

s. ar moneiz y gyfundrefn ariannol

sistr g. -où seidr

sitern g. tanc dŵr

sitoian g. -ed dinesydd

sivolez torf. cennin syfi

sivi torf. -enn b. syfi ll. syfïen, mefus ll. -en

sivilizañ be gwareiddio

sivilizet abf sivilizañ gwâr, gwareiddiedig

sivolez torf. -enn b. cennin syfi/sifi, sibwns ll. -yn

siwazh! ebych. gwaetha’r modd! ysywaeth!

s. din! gwaetha’r modd (i fi/mi)!

s. Doue! Duw a'm helpo!

sizailh b. -où sis(i)wrn

troc’hañ gant ur s. torri â sis(i)wrn

sizhun b. -ioù wythnos

a-benn sizhun ymhen wythnos

bep s. bob wythnos, yn wythnosol

ar s. a zeu yr wythnos nesa’

ar s. briedelezh y mis mêl

ar S. -Veur yr Wythnos Fawr, Wythnos y Pasg

dilhad s. dillad bob dydd, dillad diwetydd

war ar s. yn ystod yr wythnos (waith), ar ddiwrnod gwaith / ar noson waith

sizhuniek a. wythnosol

ur gazetenn / ur gelaouenn s. wythnosolyn

sizhunvezh b. -ioù wythnos (ar ei hyd )

skabell b. -où, skabilli, skebell stôl

skabell-douseg b. skebell-touseg, skabelloù-touseged caws/bwyd llyffant, bwyd y boda/barcud/broga, madarch

skalf g. -où agen, hollt; fforch (mewn coeden, planhigyn); crac, toriad (ar groen)

skalfek a. hollt; fforch(i)og; briwedig, toredig

skalier b. -où gris; camfa, sticil/sticill

skalieroù grisiau, staer(au)

ur bed(ad)enn dreist ar skalieroù gwahoddiad dros ben ysgwydd

skampañ/stampañ kuit be. ei bachu/ baglu/ gwadnu/sgathru/heglu hi, rhoi ei draed/thraed yn y tir, cymryd y goes; brasgamu

skandalat be. ceryddu, cymhennu, cystwyo, dwrdio, termo, tafodi, rhoi pryd o dafod (i), rhoi cerydd/stŵr (i), dweud y dref(e)n (wrth)

skant torf. -enn b. cen

skantaj g. -où sylw di-alw-amdano

skantek a. cennog

skantennañ be. tafellu’n denau; cennu

skantennek a. / skantennet abf skantennañ qv. haenog, yn haenau

skañv a. ysgafn/ysgawn; chwim; llac (ei foesau/moesau), anfoesol; (am fwyd) hawdd ei dreulio

s. evel un evn / evel spouenn yn ysgafn/ysgafwn fel plufyn, fel plufyn o ysgafn/ysgawn

bezañ s. e gousk / he c’housk cysgu’n ysgafn/ysgawn

skañvaat be. ysgafnu/ysgawnu, ysgafnhau

skañv-benn a. penchwiban, difeddwl; di-ddal, chwith-chwat, gwamal, oriog

skaon gb. -ioù, skinier mainc, ffwrwm, sgiw, sedd

skaot¹: tomm-skaot a. berwedig

skaot² g. sgaldanad, llosgad (â dŵr berw); brech (o achos dynaint)

skaotaj b. golchad i’r llestri

ober ar s. golchi’r llestri

skaotañ be. sgaldanu, llosgi (â dŵr berw); golchi (llestri); crasu (am yr haul)

s. an traoù golchi’r llestri

pa vez re domm ar yod e skaot nid eisteddir ar dân heb losgi

skaoterez b. -ed peiriant golchi llestri

skaotet abf skaotañ qv.

bizied s. bysedd wedi’u llosgi

gwinizh s. gwenith penddu/llosg

skarañ be. camu ymlaen, brasgamu; ei bachu/baglu/gwadnu/sgathru/heglu hi

skarin g. gwynt llym

skarleg g. (y)sgarlad

skarlek a. (y)sgarlad

skarnil g. -où gwynt/tywydd sych/deifiol/llym

skarnilañ be. sychu, gwneud yn gras (gan y gwynt)

skarnilet abf sych, cras, crimp

s. e staoñ gant ar sec’hed yn sychedig iawn, a syched enbyd/mawr arno, bron â thagu (o syched), ei geg yn sych/grimp

s. eo ma/va zeod mae fy nhafod yn sych/ grimp

skarr g. -où crac, hollt (ar groen, ar bren ayyb.)

skarrañ be. crac(i)o, hollti (oherwydd oerfel llym)

skarvañ be. ailosod (esgyrn)

skarver g. -ien meddyg esgyrn

skarzh¹ a. glân, wedi’i (g)lanhau; wedi’i glir(i)o/chlir(i)o, wedi’i sgubo; gwag (am bwrs/waled)

skarzh² g. glanh(eu)ad, carthad, clir(i)ad

ober un tamm s. (da) glanhau ychydig (ar), rhoi glanh(eu)ad bach (i)

ober ur s. d’ar c’hraou carthu’r beudy

ober ur s. d’e fri chwythu/clir(i)o’i drwyn, rhoi chwythad i’w drwyn

ur s.-erc’h swch eira

ur s.-yalc’h lleidr, pigwr poced(i)

skarzhañ be. (y)sgubo/brwsio/crafu'n lân; cael gwared â, dileu; carthu; gwacáu, clir(i)o; glanhau, (y)sgubo; chwythu (trwyn)

s. ar boubellenn gwacáu’r bin (sbwriel)

s. e c’houzoug carthu’i wddwg/wddf, clir(i)o’i lwnc

s. kuit ei bachu/baglu/gwadnu/sgathru/ heglu hi, rhoi’i draed yn (y) tir, codi/cwnnu’i gwt, cymryd y goes

skarzh kuit/buan/ac’hanen! bacha/ bagla/gwadna/sgathra/hegla hi! cer/dos o’ma!

s. un ti gwacáu/clir(i)o tŷ

s. ur siminal glanhau simnai/simdde/ simle

s. ur vag cael gwared â dŵr o gwch/fad

s. ur yar tynnu perfedd/ymasgaroedd iâr, diberfeddu iâr

skarzher g. -ien (y)sgubwr, glanhäwr, carthwr

s. siminalioù (y)sgubwr simneiau. dyn glanhau simnai/simdde/shimle

skas g. -où ystudfach, stilt

skasek a. afrosgo, trwsg(w)l, clunhercog

skav torf. a g. -enn b. coed ysgaw ll. ysgawen

skavenn b. -ed ysgawen

skebell ll. skabell qv.

sked g. golau/goleuni, llewyrch; sglein; disgleirdeb, gloywder

s. al loar golau'r lleuad

bezañ en e s. bod yn ei anterth / yn ei ogoniant / yn ei fan gorau / ar ei orau

gant s. yn ogoneddus, â sglein

skediñ be.gloywi, llewyrchu; sgleinio; disgleirio, tywynnu; serennu, pefrio

skedus a. disglair, gloyw; llachar, pefriol

skeiñ/skoiñ (gant/war) be. bwrw, curo, taro; bathu (arian); cyffwrdd (yn fawr); mynd, ei bwrw hi (etrezek/trema/war-du/war-zu) am / tua / i gyfeiriad)

s. e arc’hant a-druilh-drask taflu/ tawlu’i arian bant, bradu/gwastraffu’i arian, hala/gwario’i arian fel dŵr

s. evel un dall curo’n wyllt/ffyrnig/ddi-drugaredd

s. gant ub./udb. bwrw/taro yn erbyn rhn/rhth

s. hebiou gwibio heibio

s. hebiou un notenn canu/chwarae nodyn anghywir

s. un taol en ub. rhoi ergyd/sioc i rn

ar gambr a sko war ar mor mae’r stafell yn wynebu’r môr

ar gwin a sko d’he fenn mae’r gwin yn codi/cwnnu i’w phen

sko anezho war un tamm paper dod/ rho/trawa nhw lawr ar damaid o bapur

gant an taolioù o s. em c’hein gyda’r poenau yn (gwanu) fy nghefn

koulz d’un den s. e benn gant ar voger man a man i ddyn fwrw ei ben yn erbyn (y) wal

ar prenestr a sko war ar ru mae’r ffenestr yn wynebu’r heol, mae’r ffenestr yn edrych allan/mas ar yr hewl

o douaroù a sko war hor re mae’u tiroedd yn ffinio â’n rhai

neb a sko war an nor a v(ez)o digoret dezhañ curwch ac fe agorir i chi

skej g. -où toriad; atalnod

s.-kof ‘caesarian’

s.-korf post mortem

skejañ be. trychu, hollti

skejenn b. -où tafell denau; toriad; hollt

skeledenn b. -où (y)sgerbwd

skelp adf. ar groes, wedi’i dorri/thorri ar groes

skeltr a. sych ac oeraidd (am y tywydd); golau (am yr awyr; am ddillad); prin (am blanhigion); disglair (am lygaid) smart; atseiniol, yn dda o ran acwsteg

skendillig b. gw. skandillig

skerb gb. -où sgarff; sash

sketch g. -où sgets, dramodig ddigri’/ ddoniol

skeud g. -où, skeujoù cysgod, gŵer; adlewyrchiad; llun

e s. ur wezenn yng nghysgod coeden

gwelet e s. en dour gweld ei lun / ei adlewyrchiad yn y dŵr

kaout aon rak e s. bod ag ofn ei gysgod arno

ne welan s. ebed dioutañ ’fydda’ i ddim yn gweld ei gysgod/liw e, ’fydda’ i ddim yn gweld arlliw ohono

skeudoù cysgodion; ysbrydion

skeudenn b. -où llun, darlun; delw; adlewyrchiad; arwydd, symbol

s. ar gounit eo ar bezv ha s. ar c’holl eo ar c’helvez e gwerzioù ar varzhed kozh arwydd/symbol o ennill yw’r fedwen ac arwydd/symbol o golli yw’r gollen ym marddoniaeth yr hen feirdd

s.-lavar delwedd

skeudennaouet abf skeudennaouiñ qv. wedi’i ddylunio

s.-puilh eo al levr mae llawer o luniau yn y llyfr

skeudennaouiñ be. dylunio

skeudenniñ be. darlunio, tynnu llun/darlun (o) ; portreadu

skeudik a. ofnus; anystywallt, gwinglyd, rhuslyd (am geffyl)

skeul b. -ioù ysgol (ddringo); graddfa (map a cherdd)

pignat ar s. dringo’r ysgol

skeulioù an heol pelydrau’r haul (drwy’r cymylau)

skeulenn b. -où graddfa (cerdd)

s. bign graddfa esgynnol

s. diskenn graddfa ddisgynnol

skevent ll. (y)sgyfaint

skiañ be. sgïo

skiant b. -où, skiañchoù gwyddoniaeth; synnwyr, pwyll, rheswm; deall, dealltwriaeth, crebwyll; synnwyr cyffredin

s. ar c’hempouez synnwyr cydbwysedd

s. ar fent synnwyr digrifwch

s. ar mad hag an droug cydwybod, y gallu i wahaniaethu rhwng da a drwg

s. ar gened synnwyr harddwch, ymwybyddiaeth o harddwch, y gallu i werthfawrogi harddwch

ar pemp s. y pum synnwyr

dre chañs em boa bet s. da brenañ ur bilhed lwc i fi/mi feddwl am brynu tocyn/ticed

dreist s. an den y tu hwnt i ddeall dyn

gwellañ s. (eo) an hini prenet - nemet re ger e ve koustet gorau ysgol : ysgol brofiad; ysgol ddrud yw ysgol brofiad

gwelloc’h s. eget arc’hant gwell pwyll nag aur, gwell synnwyr na golud

koll e s. colli’i bwyll, gwallgofi, mynd yn wallgo’; drysu, hurt(i)o, mwydro; gwylltio, mynd yn benwan/gynddeiriog/ ynfyd, mynd yn ddwl

n’en doa ket ar s. da c’hervel ar medisin ’doedd ganddo fo / ’doedd gydag e mo’r synnwyr i alw am y meddyg, ’doedd e ddim yn gweld i hala mofyn y doctor

pa deuio/dey s. dezhañ pan galliff/ gallith e, pan ddaw’n gallach, pan wnaiff o gallio, pan ddaw at ei goed, pan ddaw yn ôl i’w iawn bwyll

ur plac’h a s. merch/gwraig/menyw/ dynes gall/ddoeth/hirben/synhwyrol

s.-faltazi ffuglen wyddonol

s.-prenañ/-prenet profiad

s.-wellañ : s.-prenañ gorau ysgol : ysgol brofiad

s.-vat rheswm, pwyll

koll e/he s.-vat colli’i bwyll/phwyll, drysu

emañ va/ma s.-vat ganin ’rydw i yn fy iawn bwyll

koll e/he s.-vat colli’i bwyll/phwyll, drysu

(ar) skiantoù ll. (y) gwyddorau, gwyddoniaeth

skiantek a. call, synhwyrol, rhesymol

skiantel a. gwyddonol

skiantour g. -ien gwyddonydd

skiber b. -ioù (y)sgubor, cartws, cwt, sied

(ar) skid b., skiderezh g. (y) dolur rhydd

ar s. ’zo gantañ/ganti mae’r dolur rhydd arno/arni

skier g. -ien sgïwr

skignañ be. gwasgar(u), dosbarthu, lledu, lledaenu, sgwaru, taenu; ymestyn; darlledu

s. abadennoù darlledu rhaglenni

s. ludu war an douar gwrteithio’r tir, lledu/ sgwaru tail/dom

ar wezenn-se a skign pell he skourroù mae canghennau’r goeden yna yn ymestyn ymhell

en em s. ymestyn, ymledu

skigner g. -ien darlledwr

skilbaotr g. -ed tomboi; merch (yn tueddu i fod) yn hoff o gwmni bechgyn; (am fachgen yn hoff o chwarae tric ar rn) cerdyn (ffig. ), sgowt (ffig.)

skildrenk a. braidd/hytrach yn chwerw/siarp

komzoù s. geiriau braidd/hytrach yn llym, geiriau lled chwerw

skilf g. -où crafanc; ysgithr; asgwrn cefn (ambell bysgodyn)

skilfadenn b. -où craf(i)ad

skilfañ be. crafu, rhoi craf(i)ad (i)

skilfenn b. -où sglofyn/sglobyn, ysgyrien, fflaw

s.-goad (a)sglodyn, (y)sgolpyn

skilfek a. crafangog; ewinog

skiltr a. treiddgar, llym, main (am sŵn); golau (am ddillad)

s. e vouezh / he mouezh â chloch ar/wrth bob dant

bezañ s. e/he skouarn bod â chlust fain

skin g. -où pelydryn; aden olwyn; asgwrn crimog

skinforn g. -ioù ffwrn ficrodon, popty microdon

skingas be. darlledu; anfon; trosglwyddo

skingasadenn b. -où darllediad

skingaser g. -ien trosglwyddydd

skingomz b. radio

skingomzer g. -ien set radio/dransistor

skinier ll. < skaon qv.

skinoberiant/skinoberiek/skinoberius a. ymbelydrol

lastez/dilerc’h(ienn)où s. gwastraff ymbelydrol

skinoberierezh b. ymbelydredd

skinskeudenn b. -où llun peiriant pelydr X

skinskeudenniñ be. cymryd llun drwy beiriant pelydr X

skinvier ll. skaon qv.

skinwel g. teledu; set deledu

skipailh g. -où tîm; cwmni, criw, gang

ur s. torfetourien rhwydwaith/ciwed o ddrwgweithredwyr

skirienn b. -où, skirioù ysgyren, sglodyn/sglofyn/sglobyn

skisañ be. rhedeg (am ddolur rhydd), pibo

skizh a. llym, miniog

skizhet abf. wedi gwisgo/taclu’n dda/ chwaethus/grand/swanc

skizofren a. sgitsoffrenig

skizofreniezh b. sgitsofrenia

sklabez b. annibendod

sklabezet abf ar wasgar, wedi’u gwasgaru

sklaer¹ a. clir; disglair, gloyw, tryloyw, grisialaidd; claerwyn; golau; eglur, plaen (i’w weld), amlwg

s. e skouarn ei glust yn fain, a chlust fain gydag e / ganddo fo

s. eo al loar mae’r lleuad yn olau, mae hi’n olau leuad

s. eo d’an holl mae’n amlwg/glir/eglur / i’w weld yn blaen i bawb

s. evel al loar claerwyn/golau fel y lleuad

s. evel lagad an naer / ar pesk, s. evel dour stivell/feuntenn/bev yn glir fel dŵr y ffynnon / fel (y) grisial

n’eo ket s. ’dyw e/hi ddim yn glir, mae’n amwys/gymysglyd/niwlog

se a zo s.! mae hynny’n amlwg! mae hynna’n siŵr/sicr!

sklaer² adf yn glir, yn eglur, yn blaen (i’r llygad); yn ddisglair

dont da vezañ s. clirio, dod yn glir, goleuo

gwelet s. gweld yn glir

lavar dimp s. piv out esbonia/dwed wrthym yn glir/iawn/blaen pwy wyt ti

ne glevez ket s.? ’dwyt ti ddim yn clywed yn dda?

sklaeraat be. codi’n deg, goleuo, gwella, clirio (am y tywydd), hinddanu; dod/gwneud yn gliriach

sklaeraenn b. -où golau/goleuni rhwng cymylau; ysbaid heb law; llam y gannwyll (ffig. am egwyl o iechyd byrhoedlog i glaf ar fin marw)

sklaerder g. disgleirdeb, gloywder; eglurder; golau, goleuni, llewyrch

sklaeriet a. wedi’i (g)oleuo

sklaerig b. -ed (bot.) llygad Ebrill, aur bach y Gwanwyn

sklak g. clec

sklakañ be. clepian, cau’n glep

sklakig : war va/da/e/he h.a.h.a. s. wrth fy mhwysau /dy bwysau / ei bwysau / ei phwysau ayyb., gan bwyll, yn hamddenol, yn ara’ deg/ bach

sklankal be. gweiddi dros bob man, bloeddio nerth ei geg/cheg, gweiddi bloedd ei ben

sklankenniñ be. begera/beg(i)an

sklapañ be. lle(m)pian

sklas¹ a. iasoer, rhewllyd, rhynllyd

yen-s. rhewllyd, fel iâ o oer

sklas² g. iâ, rhew

sklas³ g. -où dosbarth (ysgol)

sklasañ be. rhewi

sklasenn b. -où drych; haenen o iâ; pecyn iâ/rhew

sklaset abf wedi sythu, wedi rhynnu; a iâ arnyn nhw (am ffyrdd)

s. eo ma/va daouarn mae fy nwylo fel iâ

s. eo an hent mae iâ/rhew ar y ffordd

sklav g. -ed, sklaver g. -ien caethwas

doujañs ur s. parch taeogaidd

ober e s. eus ub. trin rhn fel caethwas/slaf, gwneud gwas bach / morwyn fach o rn

sklaverezh g. caethwasaeth

sklent¹ a. clir

sklent² ll. -enn b.llechi

ur maen s. llechen

sklerijenn b. golau, goleuni, disgleirdeb

s. al loar golau’r lleuad

eus an eil s. d’eben o fachlud haul hyd ei g(yf)odiad, o godiad haul hyd ei fachlud

ra vezo ar s. hag ar s. a voe bydded goleuni a goleuni a fu

sklerijennañ be. goleuo, llewyrchu

da s. al lenner i oleuo’r darllenwr/ darllenydd, cyfarwyddyd i’r darllenwr/ darllenydd

sklerijennet abf sklerijennañ qv. wedi’i (g)oleuo; golau

sklerijennus a. yn goleuo, disglair, llachar

skleur g. -ioù, skleurenn b. -où pelydryn, llygedyn o olau, golau gwan; adlewyrchiad (golau); cataract; llysnafedd (malwoden)

ouzh s. al loar yng ngolau’r lleuad

skleuriñ be. goleuo ychydig, gwawrio

an deiz o s. y dydd yn gwawrio, y wawr yn torri

sklintin a. clir, treiddgar, uchel (am sŵn); melys i’r glust

sklintinañ/sklintinat be. atseinio; tincial; bod yn felys i’r glust

sklipard g. -ed dyn tal a main, llinyn hir o ddyn

sklipoù ll. treip

sklis(erezh) g. dolur rhydd

louzoù s. moddion/ffisig at y dolur rhydd

tapet he deus ar s. mae’r dolur rhydd arni

sklisaouiñ be. rhoi mewn sblintiau/dellt

sklisenn b. -où sglodyn/sglofyn/sglobyn, ysgyren; ysbodol, sleis; sblint, dellten

sklokal be. clwc(i)an, clochdran; clecian (am glocsiau); gwichal/sgrechen chwerthin

sklosenn b. sklosoù silff (yn y môr), craig

sklotur g. -ioù clas; pared/partisiwn (o bren)

sklouf g. -ed barcud/barcut

skloum g. -où clwm, cwlwm

skloumañ be. clymu

skluz g. -ioù llifddor

sko adf ynghlwm yn/wrth ei gilydd, yn sownd wrth ei gilydd

s. en/ouzh yn cyffwrdd â; yn dynn wrth, ar bwys, yn ymyl, wrth och(o)r, yn agos (i), gerllaw

s. ouzh ti e vreur emañ e di mae ei dŷ ynghlwm wrth dŷ ei frawd

s. eo ar vag mae gwaelod y bad/cwch wedi mynd yn sownd

s. ouzh an ti-post emañ ar stal-levrioù mae’r siop lyfrau ynghlwm wrth swyddfa’r post

sko- bôn skeiñ qv.

skoachañ be. ymguddio, cuddio, cwato; cwtsio, swatio; cysgodi, ymochel

skoachet abf cudd, dirgel; dwfn (am berson), mewnblyg; dywedwst

skoasell b. -où, skoasilli rhigol (olwyn); twll, hollt

skoasellek a. yn llawn rhigolau, tyllog, anwastad, garw (am ffordd )

skoaz b. -ioù, di(v)skoaz d. ysgwydd; cymorth, cynhorthwy

alc’hwez-/ibil-/trebez(-ar)-s. pont yr ysgwydd

plankenn ar s. (asgwrn) palfais, crafell/llafn yr ysgwydd

trebez ar s. trybedd/pont yr ysgwydd

n’he devoa s. ebet ’doedd ganddi ddim cymorth, ’doedd ganddi neb yn gefn iddi

reiñ s. da ub. cynorthwyo rhn, bod o gymorth i rn, rhoi cymorth/help i rn

tennañ ar blouzenn diwar s. ub. herio rhn

pignat gant ur skeul skoazioù dringo y naill ar ben ysgwydd y llall

ober ur c’hruz d’e zivskoaz codi’i ysgwyddau

s.-ha/ouzh-s. och(o)r yn och(o)r, yn och(o)r ei gilydd

skoazell b. -où cymorth, cynhorthwy, help

s.-arc’hant cymorth ariannol, grant

skoazellañ be. cynorthwyo, bod o gymorth, estyn/ rhoi cymorth, helpu

skoazeller g. -ien cynorthwy-ydd

eskob s. esgob cynorthwyol

skoaziañ be. ysgwyddo, cynorthwyo; codi ar ysgwydd (am ddryll)

skobitell b. -où gwennol badminton, tegan melin wynt

c’h s. chwarae badminton

ur c’hoari s. badminton

skod¹ g. -où, skojoù boncyff

skod² g. -où, skodenn b. -où cyfran, rhan, dogn, siâr; tanysgrifiad; cyfraniad; tâl (aelodaeth)

pep hini a ranko paeañ e s. rhaid i bawb dalu’i gyfran/siâr

ur pred dre s. pryd o fwyd a phawb yn talu’i gyfran/siâr

s.-asurañs tâl yswiriant

skod-bloaz, skodenn-vloaz cyfraniad/ tanysgrifiad blynyddol

skodeget abf syfrdan, syn, hurt

skodenn b. gw. skod g.

skoed g. -où, skoejoù tarian; hen ddarn arian = 3 ffranc

ur s. em dorn a dalv din-me muioc’h eget/evit daou o vale gwell bach mewn llaw na mawr gerllaw, gwell aderyn mewn llaw na dau mewn llwyn, gwell dryw mewn llaw na gŵydd ar adain

skoelf a. gwyllt (am lygaid)

skoemp a. anystywallt, siarp, gwyllt (am geffyl); llac (am ferched); anweddus (am eiriau); anodd, llafurus (am waith)

un den s. dyn/person/un amheus, dyn/ un/person gwên deg (a gwenwyn dani)

skoet abf skeiñ qv. wedi cael clatsien /ergyd (+ ffig.),wedi’i daro/tharo, wedi’i gyffwrdd/chyffwrdd; syn, syfrdan

s. e benn wedi drysu (yn ei ben), o’i go’

s. eo bet e-kreiz e nerzh mae wedi’i daro yn anterth ei nerth

s. int bet gant ar gerioù maen nhw wedi’u cyffwrdd yn fawr gan y geiriau

arc’hant s. er mor arian yn cael ei daflu/luchio bant/ymaith / ar ôl (y) cŵn; gwastraff arian, bradath (arian)

bezañ s. bod wedi’i daro/tharo, cael ergyd, cael sioc

gwall s. eo hennezh mae hwnnw’n wael iawn; mae wedi’i gyffwrdd/(y)sigo yn fawr iawn, mae e wedi cael ergyd egr/gas, mae e wedi cael sioc fawr/ofnadwy

skoilh g. -où rhwystr, maen tramgwydd, anhawster; gwadn, sbrag (o dan olwyn)

skoilhoù a oa o taleañ ac’hanomp ’roedd rhwystrau yn ein cadw, ’roedd anawsterau yn ein rhwystro

skoilhañ be. rhoi gwadn/sbrag o dan olwyn

skoilhet abf skoilhañ qv.

s. eo ar moteur mae’r peiriant wedi cloi / wedi mynd yn sownd / wedi jamo

skol b. -ioù ysgol

s. ar vuhez ysgol brofiad

S. Ober cyrsiau gohebol Llydaweg a sefydlwyd gan Marc’harid Gourlaouen ac eraill

ober s. dysgu, hyfforddi, rhoi gwersi; ceryddu, cystwo, dweud y drefn, pregethu (ffig.), termo

ober a ra Mari s. d’ar vugaligoù athrawes ysgol feithrin yw Mari

ober a ra s. Gembraeg athro/athrawes y Gymraeg yw (e/hi)

s.-annez/-lojañ ysgol breswyl

s.-eil-derez, s.-etre ysgol eilradd/, ysgol ganolradd(ol)

s.-kentañ-derez, s.-izel ysgol gynradd, ysgol elfennol

s. labour-douar coleg amaethyddol

s.-louarn triwant

ober s.(ig)-louarn chwarae triwant, mitsian/mitsio

s.-normal coleg hyfforddi athrawon

s.-uhel ysgol uwchradd

s.-vamm/-vugaligoù ysgol feithrin

s.-veur prifysgol

s.-vistri coleg hyfforddi athrawon

skolach/skolaj b. -où ysgol uwchradd (h.y. pum mlynedd hyd at 15/16 oed)

skolaer g. -ien athro, ysgol-feistr, sgwlyn

skolaerez b. -ed athrawes, ysgol-feistres

skoliad g. skolidi disgybl (ysgol), plentyn ysgol; bachgen ysgol

skoliadez b. -ed merch ysgol

skoliañ/skoliata be. ysgolia, addysgu, rhoi addysg (i); dysgu, hyfforddi, rhoi gwersi (i)

skolidi ll. skoliad qv.

skolp torf. -enn b. (a)sglodion ll (a)sglodyn

skolpad g., skolpadenn b. -où cwlffyn, tafell drwchus

ur (pezh) s. bara cwlffyn (mawr) o fara

skop g. -où poer; poerad

skopadenn b. -où poerad

skopañ be. poeri

skor g. -ioù ateg, prop, postyn, stacer; cynhalbost; cymhorthdal, grant; colofn cymdeithas

bezañ ur s. a-zoare evit ub. bod o gymorth mawr i rn, cynnal rhn yn driw/ddi-ffael, bod yn halen y ddaear i rn (ffig.)

s.-bolzek bwa ateg/cynhaliol

skorañ be. cynnal, dal pwysau, ategu

skorn g. iâ; rhew

s. on ’rwy’ wedi rhewi/sythu/fferru

Marevezh/Amzer/Oadvezh ar S.-bras Oes yr Iâ

troet e s. wedi rhewi

skornañ be. rhewi

skornenn b. -où haenen o iâ; (tamaid o) hufen iâ

skornerez b. -ioù rhewgell

skornet abf skornañ wedi rhewi; (ffig.) wedi sythu/fferru/rhynnu

s. kalet wedi rhewi’n galed/gorn

s. on betek don va/ma izili ’rwy’ i wedi rhewi/sythu hyd at fêr f’esgyrn

skort¹ a. annigonol, prin; gwag (am bwrs/cod)

bara s. bara prin

penn s.! y twpsyn!

skort² g. mewn rhai ymadroddion

diouzh ar s. ychydig, ar/wrth fesur bach, gan/wrth dolio

n’eo ket diouzh ar s. e vez roet bevañs dezho maen nhw’n cael eu gwala (o fwyd), ’does dim tolio ar eu bwyd

skortik adf braidd/hytrach yn brin

Skorv: ar Skorv (afon) Scorff (Ffrg.)

skos¹ a. Albanaidd

Skos² g. -ed, Skosad g. Skosiz Albanwr, Ysgotyn/Sgotyn

Skos³: bro-Skos b. yr Alban

skosek a. Gaeleg; Albanaidd

skoseg g. Gaeleg yr Alban

skosenn b. -où, skosoù boncyff

skotch g. selotêp

skouarn b. -ioù, di(v)skouarn clust; clust, dolen, trontol (llestr); dolen (basged, bwced ayyb.); tagell, crogen (pysgod)

s. danav clust fain

ober s. danav codi/moeli’i glustiau/ chlustiau, clustfeinio

s. ur pesk tagell/crogen pysgodyn

astenn/sevel e/he s. codi/moeli’i glustiau/chlustiau, clustfeinio

bezañ kroget ar big en e/he s. bod ag arno/arni chwant priodi

digor e s. yn glustiau i gyd, yn gwrando’n astud

dont dre ur s. ha mont dre un all mynd i mewn drwy un glust a mas drwy’r llall

komz e pleg(ig)/toull(ig) e/he s., silañ ur gomz en e/he s. siarad/sibrwd yn ei glust/chlust, sibrwd gair yn ei glust/chlust

mont e s. ar c’had mynd yn angof, mynd i ebargofiant

ober s. danav clustfeinio, gwrando’n astud, bod yn glustiau i gyd

ober s. vouzar troi clust fyddar, cau ei glustiau/chlustiau

pa gavin un neizh logod e s. ar chazh pan fydd yr Wyddfa i gyd yn gaws, pan fydd y moch yn hedfan, pan ddaw’r Nadolig yn yr haf

reiñ s. da ub. rhoi clust i rn, gwrando ar rn

stankañ e s. troi clust fyddar, cau’i glustiau

s.-an-ozhac’h-kozh (bot.) milddail, llysiau’r gwaedlif/gwaed/gwaedlyn, gwilffrai

s.-azen (bot.) cwmffr(e)i/cwnffri, llysiau’r cwlwm

s.-c’had (bot.) sawdl Crist

s.-logod (bot.) llysiau cariad

s.-Valkuz/-Yuzaz (bot.) milddail, llysiau’r gwaed(lif)

koar/kaoc’h/fank/mel-s. cŵyr clust

skouarnad b. -où, skouarnajoù clust dost/boenus; clusten, bonclust, cernod

klevet kanañ gwerz ar skouarnadoù cael ergydion o boptu’r pen

skouarnata be. cledro/cernodio (o gylch y pen), estyn sawl bonclust

skouarnek a. â chlustiau hir; â dolen(ni); twpsyn

skouer b. -ioù esiampl; enghraifft

da sk. (da skouer) e.e. (er enghraifft)

diskouez ar s. fall bod yn esiampl wael/ddrwg

gwell eo skouer eget komzoù, kentañ ’zo a-raok prezek : reiñ s. vat (ha komz brezhoneg) gwell esiampl dda na phregeth

kemer/pakañ s. diouz/diwar ub. dilyn esiampl rhn, cymryd esiampl oddi wrth rn, efelychu rhn

kemer da vreur da s. cymer ddalen o lyfr dy frawd, dilyn esiampl dy frawd

mont dre s. esbonio drwy roi esiampl

reiñ ar s. vat dangos esiampl dda, bod yn esiampl dda

ur s. a zalc’husted esiampl o ddyfalbarhad

ur s. a zen/blac’h eo mae’n esiampl i bawb

klask skouerioù eus implij ar ger-mañ chwilio am enghreifftiau o ddefnydd o’r gair hwn

skouerenn b. -où copi (o bapur newydd/ o gylchgrawn / o lyfr)

skouerius a. yn (dangos) esiampl

skouflad g. -oú (am y tywydd) cyfnod, ysbaid

skoul b. -ed barcud/barcut; bwci-bo

un devezh aet gant ar s. diwrnod i’r brenin

treut evel ur s. tenau fel (y)styllen

ur fri s. trwyn bwaog/eryr

skoulm/skloum g. -où c(w)lwm; milltir fôr, not

s. dall/daoubennek/par c(w)lwm dwbwl

s. krenn c(w)lwm annatod

s.-lagadenn/rozennig c(w)lwm dolen/tynn

s. red c(w)lwm rhed(eg)/rhedegog/tagu

s. yod twpsyn, hurtyn

a-walc’h da ober ar s. digon i gael y ddau pen/ben llinyn ynghyd

eno/aze emañ ar s.! (ffig.) dyna'r drwg/gwaetha’/anhawster/broblem! (yn y) fan’na mae’r glo mân! (ffig.)

gra ur s. war da deod! rho glwm ar dy dafod! bydd dawel!

skoulmañ be. clymu, rhoi/taro cwlwm (ar)

s. an daou benn clymu’r ddau ben ynghyd; (ffig.) cael dau ben llinyn ynghyd

s. anezhi dodi pethau’n iawn, rhoi trefn ar bethau; rhoi pen ar y mwdwl, dod â phethau i fwcwl; dod i gytundeb; priodi

s. ganti dod i ben â hi, llwyddo i gael dau pen llinyn ynghyd

tost ne dap ket - berr ne skoulm ket cystal dianc o fodfedd ag o filltir; oni bai am ‘biti’[h.y. ‘bron â gwneud’] buasai fe/hi wedi (ar laf.)

skoulmek a. yn llawn clymau, cnotiog

skoulmet abf skoulmañ qv. clwm, wedi’i glymu/chlymu

skoultr g. -où cangen

skoultrad(-glav) g. cawod drom (o law)

skourjez b. -où chwip, fflangell, ffrewyll

skourjezañ be. chwip(i)o, fflangellu

skourr g. -où cainc; cangen

S. Breizh ar C’hevre Keltiek Cangen Llydaw o’r Undeb Celtaidd

Pevar S. ar Mabinogi Pedair Cainc Mabinogi

skourrad g. -où canghennaid, llond cangen; cwthwm cryf (o wynt); cawod drom (o law)

ober ur s.-glav bwrw glaw trwm, arllwys/tywallt y glaw, bwrw cyllyll a ffyrc, bwrw hen wragedd a ffyn, (y)stido bwrw

skout g. -ed sgowt

skouter g. -ioù sgwter

skouzachiñ be. mudferwi, lledferwi, berwi’n araf

skrab g. -où craf(i)ad; crafangiad; collnod, sillgoll

e s. eo aet ar bilhedoù fe gipiwyd y tocynnau cyn pen fawr o dro, aeth y tocynnau mewn chwinc(i)ad, bu cythru am y tocynnau

laka(a)t e s. ysbeilio, rheibio

taolet ’z eus bet pezhioù arc’hant e s./ a-s. lluchiwyd darnau arian i gael eu bachu

skrabadenn b. -où craf(i)ad, sgrabad

laka(a)t ur s. amann crafu haenen denau o fenyn (ar y bara)

skrabadennoù yar crafiadau iâr; (ffig. am lawysgrifen ) traed brain (ffig.)

ober s.-où-yar sgriblan/sgriblo

skrabadenniñ be. sgriblan/sgriblo

skrabañ be. crafu, sgrabyn

s. an amann crafu’r / sgrabyn y menyn (ar y bara), lledu’r menyn yn denau

skragn a. cybyddlyd, tyn[n]

bezañ s. war an dispignoù bod yn amharod/gyndyn/hwyrfrydig i ymadael â’i (h)arian, bod yn gybyddlyd/dynn/fên

Katellig a zo skragnig a-walc’h mae Catws braidd yn gybyddlyd

skramm g. -où ffrâm/fframyn; sgrîn

skrap g. lladrad, cipiad

s. a zo war an traoù kozh mae galw am (yr) hen bethau, mae mynd ar (yr) hen bethau

dre s. drwy ladrad, drwy ladrata

skrapadenn b. -où sgramad; cipiad, herwgipiad

skrapañ/skrapat be. bachu, cipio, cymryd, dwyn/dwgyd, lladrata, crafangu; herwgipio; crafu’n lân

skraper g. -ien lleidr/pigwr pocedi; un â dwylo blewog (ffig.), cipiwr, crafangwr trachwantus; twyllwr, siarc (ffig.); herwgipiwr; treisiwr

ur s. a zen gw. skraper

ur s. bugale cipiwr plant

skraperezh g -ioù lladrad, cipiad

skrav(ik) g. -ed gwennol y môr, môr-wennol

skrid g. -où gwaith (y)sgrifenedig, llawysgrif, sgript; (y)sgrifen

lakaat dre s. rhoi (i lawr) ar bapur / ar ddu a gwyn, rhoi mewn (y)sgrifen, (y)sgrifennu; cofnodi

pennad s. ysgrif, erthygl

s.-bez/-kañv beddargraff

s.-buhez bywgraffiad

s.-danevell adroddiad, hanes

s.-diskarg derbynneb

s.-embann cyhoeddiad, rhybudd

s.-emglev cytundeb (gwleidyddol )

s.-enebiñ petisiwn (yn erbyn)

s.-feur cytundeb, contract

s.-goulenn petisiwn (dros)

s.-gwerzh arwydd ‘ar werth’

s.-koun nodyn, memorandwm; cofnod

s.-kred caniatâd swyddogol, trwydded (yrru)

s.-tamall gwŷs, symans; achos/prawf llys

s.-testeni tystysgrif

skridaozer g. -ien sgriptiwr

skridvarn be. beirniadu/gwerthfawrogi darn o lenyddiaeth

skridvarnouriezh b. beirniadaeth lenyddol

skrign g. crechwen

skrignal/skrignañ be. (y)sgyrnygu, rhincian; dangos ei ddannedd (am gi)

skrij g., skrijadenn b. -où cryd, cryndod; echryd, ysgryd, aeth, arswyd, ias; sgrech

skrijadenn b. -où cryd, cryndod, echryd, ysgryd, ias; sgrech

skrijañ/skrijal be. crynu; sgrechen/ sgrechian, gwichal; chwerthin yn uchel, sgrechen/bloeddio chwerthin; nadu; udo; neidio (mewn braw)

laka(at) a ra ac’hanon da s. mae’n hala/gyrru cryd/echryd/ysgryd/aeth/ arswyd arna’ i, mae’n hala/gyrru ias lawr fy nghef(e)n i

skrijer g. -ien gwaeddwr, bloeddiwr

skrijerez-noz b. -ed-noz gwdihŵ, tylluan

skrijus a. aethus, arswydus, echrydus

s. eo! mae’n ddigon i hala aeth/arswyd/ echryd/ysgryd ar ddyn! mae’n ddigon i hala/yrru ias i lawr cef(e)n dyn/rhn! mae’n aethus/arswydus/echrydus!

skrijusat a. gradd yn mynegi edmygedd neu syndod mor/mwyaf aethus/ arswydus/dychrynllyd/echrydus!

s. taolenn! y fath olygfa arswydus/ ofnadwy!

skrilh b. -ed cricedyn, cricsyn

skrimpañ be. dringo

skrimper g. -ien dringwr

skrin g. -où blwch tlysau; stumog

digor e s. ag archwaeth bwyd arno, a chanddo stumog dda

skritell b. -où hysbysfwrdd; hysbysiad, poster

skritur gb. -ioù (y)sgrifen; arddull (awdur/awdures)

s.-dorn llawysgrifen

s.-moull print

s.-red llawysgrifen ddiofal

skriv g. llith, ysgrif, erthygl

dre s. yn ysgrifenedig, ar ddu a gwyn, ar bapur

skrivadenn b. -où arddywediad

skrivagner g. -ien awdur, llenor

ur s. a-vicher awdur/llenor proffesiynol

ur s. brav eo mae’n (y)sgrifennwr/awdur da/celfydd

skrivañ be. (y)sgrifennu

s. a ra brav mae’n (y)sgrifennu’n dda/gelfydd

skrivell b. -où (y)sgrafell

skrivellañ be. (y)sgrafellu

skriver g. -ien teipydd

skriverez b. -ed teipiadur; teipyddes

skriverezañ be. teip(i)o

skroeñjal be. gwichal; gweryru

skub g. dysgub, (y)sgub(i)ad

ober ur s. d’an ti rhoi (y)sgub(i)ad i’r tŷ, (y)sgubo/dysgub y tŷ

s.-delioù dysgub y dail

s.-gwerenn sychwr ffenestr flaen/wynt (cerbyd)

skubadur torf a g. ysgubion

s. ar c’hrignol ysgubion y daflod/ dawlod; (ffig.) bach/tin y nyth, y cyw melyn ola’

skubañ be. (y)sgubo, dysgub; clirio’n lân/llwyr, bwyta’r cwb(w)l

s. dindan botoù ub.(ffig.) chwarae tric ar rn

n’o d(ev)o ket da s. an ti war ma/va lerc’h! ’af i ddim ar eu cyfyl! ’welan nhw mo fy nghysgod/lliw i! ’wnaf i ddim tywyllu carreg eu drws!

skubellenn b. -où ysgub, (y)sgubell; brws llawr

un troad s. coes brws

skudell b. -où, skudilli bas(i)n, bowlen/ powlen, dysgl; padell (tafol/clorian)

eus ar s. a roez e resevez fel y rhoddi y derbynni

s.-dorzh padell does

skudellad b. -où basnaid, powl(en)aid, dysglaid

skudilli ll. skudell qv.

skuilh(añ) be. arllwys, tywallt; colli, sarnu; gwasgar(u) (tail/dom); gwastraffu, bradu, afradu

s. daeloù llefain, crïo, wylo

s. grasoù, s. e vennozh arllwys/diwel/ tywallt ei fendith(ion)

skuizh a. blinedig, wedi blino; wedi alaru/diflasu/ syrffedu, wedi cael digon, wedi cael llond bol(a) (ffig.)

aet on s. gant an trouz ’rwy’ i wedi alaru/blino/diflasu/syrffedu ar y sŵn, ’rydw i wedi cael llond bol(a) ar y sŵn

malañ kaozioù s. rhygnu ar yr un hen gân, canu yr un hen dôn/diwn gron

s.-brein/-dall/-divi/-faezh/-marv wedi blino'n dwll/lân/glwt, wedi ymlâdd, wedi dod i ben ei dennyn/thennyn

skuizhañ be. blino; alaru, syrffedu, diflasu

s. a ran gant an hent ’rwy’ i wedi alaru/blino/diflasu/syrffedu ar y ffordd, ’rydw i wedi cael llond bol(a) / hen ddigon ar y ffordd

ne skuizhe ket o klevet e vugale o kanañ ’doedd e ddim yn blino ar glywed ei blant yn canu

skuizhder g. blinder

kabac’h gant ar s. wedi ymlâdd, wedi’i (l)lethu gan flinder

skuizhus a. blinedig; blinderus, llafurus, t(e)irus

s. eo! mae’n lladdfa!

skultañ be. cerfio, cerflunio, naddu

skulter g. -ien cerflunydd/cerfluniwr

skwater g. -ien sgwatiwr

so(u)! gorch. (i geffyl) i'r chwith!

soav g. -où a thorf. -enn b. gwêr

soavon g. -où sebon

s. barv sebon siaf(i)o/eillio

ur vrikenn / un tamm s. cnepyn/ tamaid o sebon

soc'h g. -ioù swch (aradr); bogail (tarian)

soc’hiñ be. sefyll yn stond; nogio, pallu (cyffro/symud), pwdu, (y)styfnigo (am beiriant)

sod(ig) g. -ien ffŵl, twpsyn, hurtyn; gwallgofddyn

s. nouch diniweityn, un gwirion, symlyn

hennezh n’eo ket ur s. ’dyw e ddim yn dwp/ dwpsyn/ffŵl; mae e yno i gyd, mae pen ar hwn’na

kemer ub. da s. / evit ur s., sellet/ sellout ouzh ub. evel ur s. meddwl bod rhn yn dwpsyn, ystyried rhn yn ffŵl

mont da s. gwallgofi, mynd yn wallgo’, colli’i bwyll/phwyll

ober ar s. eus/gant ub. ystyried rhn yn dwp; gwneud ffŵl o rn

tremen a rae da sodig fe allech feddwl taw tipyn o dwpsyn yw e

sodez b. -ed hurten, twpsen; merch/gwraig wallgo’

sodiñ be. colli’i bwyll/phwyll, drysu, hurt(i)o, mwydro; gwallgofi, mynd yn wallgo’; dwlu, ffoli, ymserchu

sof-kont adf yn helaeth, aneirif

boued s.-k. digonedd o fwyd

traoù s.-k. toreth/wmbreth o bethau, pethau di-ri’/dirifedi/aneirif

sokial a. cymdeithasol

aferioù s. materion cymdeithasol

sokialegezh b. sosialaeth

sokiologek a. cymdeithasegol

sokiologiezh b. cymdeithaseg

sokiologour g. -ien cymdeithasegwr

sokiolour g. -ien sosialydd

mennozhioù s. daliadau sosialydd/ sosialaidd

sol¹ b. –(i)où gwadn/gwadd(a)n; sylfaen, sail, gwaelod

war sol(i)où e loeroù yn nhraed ei sanau

sol² g. gwaelod, llawr (môr, llyn, ayyb.)

e s. an ene / ar galon yn nyfnder ei (h)enaid, yn nyfnder ei galon/chalon, yng ngwaelod ei fod/bod

kemer s. war udb. seilio ar rth, cymryd rhth yn sail/sylfaen

maen s. carreg sylfaen

mont d’ar s. suddo (i’r gwaelod)

sol³ g. -ioù dist, trawst, tulath

solennoù torf. solenn b. gwadnau ll. gwadn/gwadd(a)n

war s. e loeroù yn nhraed ei sanau

solier b. -où llawr (adran o adeilad), llofft; llawr (y) llofft; (y)sgubor, tŷ grawn, granari

kas ar vuoc’h d’ar s. sniff(i)an/ snwffan yn gryf/galed

soliñ be. suddo, mynd i’r gwaelod

solud/solut a. cadarn, cryf, solid/solet; iach, egnïol

somm b. -où swm; eiliad

lur ha lur a sav da s. o geiniog i geiniog â’r arian/swllt yn bunt

somon g. -ed eog, samwn

son¹ b. -ioù cân; cân ysgafn; cân serch

bezañ an ton hag ar s. gant ub. gwybod y cwb(w)l (yn ei dyb/thyb ei hunan)

n’ouzon na ton na s.! ’wn i ddim byd o gwb(w)l! ’does ’da fi ddim llefeleth! ’does gen i ddim amcan!

son²/seniñ be. seinio, canu (clychau, offeryn); taro (am gloc)

an hini a son da vintin a ouel alies a-raok e goan canu/chwerthin cyn brecwast llefain/wylo cyn swper

son³ g. -ioù sain; sŵn

s. an oferenn cloch yr offeren

dañsal ouzh s. ar biniou dawnsio i gyfeiliant y biniou/pibau

klevet s. ar c’hoant kousket clywed/ teimlo Siôn Cwsg yn dod heibo

tizh ar s. cyflymdra sŵn

sonadeg b. -où cyngerdd

sonaozañ be. cyfansoddi (cerddoriaeth)

sonaouzour g. -ien cyfansoddwr

sonedenn b. -où soned

sonenn b. -où cân

sonennrollañ be. record(i)o

sonennroller g. -ioù peiriant record(i)o

soner g. -ien datgeinydd (ar y biniou a'r bombard yn benna’), offerynnwr; canwr (clychau)

mezv evel ur s. meddw gaib/caib/dwll/ twll/cocls/gocls/mawr

sonerez b. -ed cloch drydan, cloch drws

sonerezh g. cerddoriaeth, miwsig; cerdd

s. iliz cerddoriaeth eglwysig

s. kambr cerddoriaeth siambr

s. pop cerddoriaeth bop, canu pop

aozañ s. cyfansoddi (cerddoriaeth)

un abadenn s. cyngerdd; rhaglen gerdd(oriaeth)/gerddorol

sonet abf son/seniñ qv.

s. eo nav eur mae hi wedi (taro) naw

soniad g. cynaniad

soniadel a. seinegol

soniadouriezh b. seinyddiaeth

soñj g. -où meddwl; syniad; cof; barn, safbwynt

s. am eus ’rwy’n cofio

s. am eus pa oan bugel/bihanik mae gen i gof plentyn, ’rwy’n cofio pan oeddwn/own i’n blentyn

a gement am befe s. o’r hyn a alla’ i ei gofio

adwelet dre e s. gweld drwy lygad y cof

ar s. a ya buanoc’h eget ar sklerijenn mae’r meddwl yn symud yn gynt na goleuni

bezañ e s. ober udb. bwriadu/golygu gwneud rhth

bezañ etre daou s. bod/cloffi rhwng dau feddwl, bod mewn cyfyng-gyngor

da bep hini e soñj (rhydd) i bob un ei farn (ac i bob barn ei llafar); ym mhob pen mae piniwn

dalc’hit s.! ho pet s.! cofiwch!

d’am s. yn fy marn/nhyb i, debygwn i, dybiwn i, decini (ar laf.).

delc’her s. eus udb. cofio rhth, cofio am rth, cadw rhth mewn cof

delc’her s. eus pegement eo pep tra cofio faint yw pob peth, cadw cownt o faint yw pob peth

digas s. da ub. atgoffa rhn

evel-se emañ va/ma s. dyna a feddylia’ i, dyna fel y gwela’ i hi, dyna fy marn i

gant ar s. gyda’r bwriad, gan fwriadu; gan gredu/feddwl/dybio

gra mat da soñj meddwl/ystyria yn dda/dwys

kaout s. (eus) cofio (am)

koll ar s. (eus udb) anghofio rhth, anghofio am rth, gollwng rhth dros gof

lakaat en e s., ober e s. penderfynu; meddwl; rhoi ei fryd (ar)

lavaret d’e s. dweud wrtho’i hunan

n’em eus ket (an disterañ) s. ’does gen i ddim cof (o gwb(w)l), ’does ’da fi ddim cownt (o gwb(w)l); ’does gen i ddim syniad/obadeia,’does ’da fi ddim amcan/clem/llefelaeth

n’em eus ket s. mat ’dwy’ i ddim yn cofio’n iawn

war e s. e c’halle ober ar pezh a gare meddyliai y gallai wneud yr hyn a garai/ fynnai / fel y mynnai

debriñ/chaokat soñjoù myfyrio, synfyfyrio, meddylyd, meddwl, hel meddyliau, cnoi cil (ffig.)

soñjal be. cofio; meddwl, ystyried, bod yn ystyriol; ystyried, bwriadu

s. a ra din, me ’soñj (din) ’rwy’n cofio; ’rwy’n barnu/credu/meddwl, yn fy marn/meddwl/nhyb i, caf yr argraff

s. a ran ennañ alies byddaf yn meddwl amdano’n fynych

s. etre e roched hag e chouk dyfalu

soñjit mat en dra-se ystyriwch y peth o ddifri’, meddyliwch yn ddwys am y peth

soñjit ’ta! meddyliwch ’te/’wir!

dav eo s. er re gozh rhaid cofio/meddwl am yr henoed, rhaid bod yn ystyriol o’r hen bob(o)l

o s. mont d’an aod e oa ’roedd yn meddwl/bwriadu mynd i’r traeth / mynd i bysgota (i lan y môr)

ne soñj ket din ’dwy’ i ddim yn meddwl/credu

ne soñj ket en dud all ’dyw e/hi ddim yn meddwl am bob(o)l eraill, mae’n anystyriol o eraill

pa soñjer pan feddylier, pan feddyliwch chi, pan fydd dyn yn meddwl; pan gofier, pan gofiwch chi, pan fydd dyn yn cofio

pa soñjer an nebeutañ pan na fydd dyn yn ei ddisgwyl o gwb(w)l, pan fydd dyn ymhell o fod yn ei ddisgwyl

trist eo pa soñjer mae’n chwith/drist meddwl

pep hini en deus e soñj ym mhob pen mae ’piniwn

petra ’soñjit diwar e benn? beth ’feddyliwch chi amdano? beth yw eich barn chi amdano?

setu ar pezh a soñjan dyna a feddylia’ i, dyna fel y gwela’ i hi, dyna fy marn i

en em s. ystyried, meddwl; dyfalu

soñjenn b. -où syniad

soñjet abf soñjal qv.

piv en dije s.! pwy fuasai’n meddwl!

soñjezenn b. -où meddwl

kollet en e soñjezennoù wedi ymgolli yn ei feddyliau

sonn a. syth (ar ei draed/thraed); stiff; cryf, cadarn; serth; maethlon, sylweddol (am fwyd)

s. e gribell (ffig.) haerllug/hy’ iawn

s. evel ur pipi/c’hefeleg (yn) syth fel pocer/postyn

bale s. (e benn) cerdded yn syth/ dorsyth/dalsyth, cerdded yn uchel ei ben / yn urddasol

daoulagad s. (am bob(o)l) pâr o lygaid yn rhythu’n ddisymud

divskouarn s. (am greaduriaid) clustiau’n syth i fyny

ur banne s. diod gadarn, llymaid/ diferyn (o beth) cryf

ur banne kafe s. cwpanaid/dysglaid/ llymaid o goffi cryf

sonnañ be. torsythu, ymsythu; mynd yn gyff, sythu, stiffhau

sonnell b. -où bachyn petryal/sgwâr

sonnet abf sonnañ qv. wedi sythu/ rhynnu; wedi’i barlysu/pharlysu

s. e gorf gant an estlamm wedi’i fwrw/ daro’n segur/fud gan syndod

s. eo gant an aon/euzh mae llond bola/twll o of(o)n arno/arni, mae of(o)n dychryn(llyd)/enbyd/dwl arno/arni; mae wedi’i barlysu/pharlysu ag of(o)n

chom s. evel ur c’hazh a zo o paouez klevet trouz ul logodenn ymsythu fel cath newydd glywed sŵn llygoden

dont da vezañ s. mynd yn gyff/stiff

sont g. gwaelod y môr

koll s. mynd i ddyfroedd dyfnion, mynd allan/mas o’i ddyfnder

sontadeg, sontadenn b. -où arolwg barn, pôl piniwn

ar sontadegoù y polau piniwn

sontadur g. -ioù arolwg

s. ar bob(o)l arolwg barn, pôl piniwn

sorañ be. bolaheulo, torheulo

sorbienn b. -où breuddwyd, gweledigaeth; chwedl

sorc'henn b. -où chwilen, chwiw, ffansi, mympwy, pwl; obsesiwn; dwli, ffolineb

sord g. -ed salamander

sorediñ be. diogïa; peidio â thyfu, pwdu (am blanhigion)

sorenniñ be. pendwmp(i)an, pendrymu, hepian cysgu

soroc’h g. rhochian; conan, grwgnach, swnian, chwyrnu (ffig.)

paouez gant da s.! gad dy gonan/ rwgnach/swnian/chwyrnu (ffig.)

soroc'hal be. chwyrnu, rhochian; achwyn, grwgnach, ceintach(u), swnian; rhuglo

soroc’hell b. -où pledren (mochyn); anadliadur/anedlydd

soroc’hellad b. -où pledraid, llond pledren

ur s. aezhenn poced o aer

soroc’her g. -ien chwyrnwr, rhochiwr; grwgnachyn

sorsañ be. swyno, rheib(i)o

sorser g. -ien dewin, swynwr, dyn hysbys

sorserez b. -ed dewines, gwrach

sorserezh g. -(i)où dewiniaeth

sorsiñ be. rheib(i)o, hudo, swyno

sort g. gw. seurt math; peth, rhywbeth; (gyda'r neg.) dim byd

s. ebet dim (yn y) byd, dim byd o gwb(w)l, dim yw dim, affliw o ddim

a bep s. o bob math/siort

penaos eo kap ar s.-me da gaout traoù? siwd/sut y gall un o’m siort/ bath i gael pethau?

tud ar s.-mañ n’int ket stank anezho / n’eus ket kalz anezho / n’eo ket brein ar vro ganto ’does dim llawer o’r siort/math yma o bob(o)l ar gael

sortial be. mynd allan/mas, mynd bant/i ffwrdd/ymaith, ymadael

sosialism g. sosialaeth

sosialist g. -ed sosialydd

sot a. dwl, ffôl, hurt; gwallgo’ gorffwyll, angall, heb fod yn gall / yn hanner call / yn ei (h)iawn bwyll; twp; pert (eiron.)

s. evel ur penton / ur bailh / ur baner / ur c’hwil derv / ur banezenn / ur vuoc’h mor dwp â bwced/stên/llo/sledj

bezañ s. gant udb. bod yn ddwl/sgut am rth, balu/hurt(i)o/mopio ar rth, bod yn or-hoff o rth

ar baotred-se n’int ket gwall s. gant al labour ’dyw’r bechgyn yna ddim yn or-hoff o waith

dont da vezañ sotoc’h-s./sotañ bemdez mynd yn fwy (a mwy) / yn fwyfwy dwl/ffôl/hurt/twp bob dydd

hemañ a lak ac’hanon sotoc’h eget ur vuoc’h! mae hwn yn fy nhrin i fel taswn i’n dwpach na llo!

hennezh ’zo s. (mat) da stagañ! tremen s. eo! mae’n ddwl bared / gwb(w)l hurt / hollol wallgo’ / wirion bost! ’dyw e ddim chwarter/hanner call! ’dyw e ddim yn ei iawn bwyll/ bethau, mae e’n ddwl/ffôl/hurt/dwp dros ben! mae eisiau berwi’i ben e (ar laf.)! mae’n ddwlach na’i lun! mae’n wirionach na’i gysgod!

mont s. gwallgofi, mynd yn wallgo’, colli’i bwyll/phwyll

neb a zo s. a soñj dezhañ eo sotoc’h an holl egetañ ni wêl (yr) ynfyd ei fai, ni wêl dyn mo’i fai ei hun, ni chlyw llwynog mo’i ddrewi/ddrewdod ei hun

tremen a rin da s.! bydda’ i’n edrych / bydd pob(o)l yn meddwl fy mod i yn dwp/hurt/wirion/ffôl/ffŵl/bert (eiron.)!

un dra s. dwli, ffolineb, lol

s.-gagn/-magn/-nay/-pitilh/-permilh, s. da stagañ dwl bared, cwb(w)l hurt, hollol wallgo’; mor dwp â bwced/stên/ llo/sledj

bezañ s.-magn an eil gant egile ’roedd y ddau yn gwb(w)l ddwl am ei gilydd

s.-gwrac’h/-pitilh/-pik/-ran/-rik/-tik eo ganti mae’n ddwl iawn amdani, mae wedi dwlu/ffoli’n lân arni, mae wedi mopio’i ben amdani, mae wedi (ym)serchu’n llwyr ynddi, mae wedi colli’i ben yn glwt/lân arni

sota(a)t be. hurt(i)o, drysu; mynd yn dwpach; gwneud yn fwy dwl/ffôl/hurt, hala’n dwpach; gyrru’n wallgo’

sotoc’h a. gradd gymharol sot qv.

s.-sot/sotañ dwlach dwlach,twpach-twpach, mwyfwy / mwy a mwy dwl/twp

seul goshoc’h seul s. henach henach ffolach ffolach

sotoni b. -où twpdra, hurtwch; dwli, ffwlbri, lol (botes maip)

sotonioù! dwli llwyr! twt lol! lol i gyd! lol botes maip!

sou! gorch. (i geffyl) i'r chwith!

soubañ be. rhoi yng ngwlych / yn wlych, mwydo, stwytho, trochi

s. e benn er mor dodi/rhoi ei ben o dan y dŵr (yn y môr)

soubenn b. -où cawl, potes; shincyn

s. al laezh bara (a) llaeth

s. (al) legumaj cawl llysiau

s. an dri zraig (dour, holen, baraig), s. ar beurien, s. ar chaodell/jaodell cawl y tlodion, cawl dŵr (halen a thamaid bach o fara), cawl tenau

s. an ognon, s. (ar) rouz cawl winiwn/winwns, potes ’nionod

s. ar c’hig fresk cawl cig eid(i)on

a bep seurt/sort s. (ffig.) pob math/ siort o helbulon/helyntion/ dreialon

ober ‘s. gozh’ dewis aros gyda’r hen feistr yn hytrach na chwilio am le newydd ar ddiwedd blwyddyn gyflogi

trenket eo ar s. etrezo/etreze mae pethau wedi mynd o chwith / wedi troi’n chwerw rhyngddyn nhw, ’dyw pethau ddim yn dda rhyngddyn nhw (nawr/bellach/mwyach)

a-raok ma vo trenket ar s. cyn i’r chwarae droi’n chwerw, cyn i bethau fynd o chwith, cyn i bethau droi’n lletchwith/gas

s.-beleg cawl maethlon o gig eid(i)on a llysiau

s.-danav/-evañ/-sklaer cawl tenau

s.-gafe shincyn coffi, coffi a bara ynddo

s.-vijil cawl heb gig

soubenneg b. -où dysg(y)l/dwbler gawl, bas(i)n cawl (un mawr ar ganol y ford)

souberc’h g. eirlaw

soubet abf soubañ qv.

bepred s. en e levrioù milliget bob amser wedi ymgolli yn ei lyfrau melltigedig

soubig g. saws; shincyn, bara a the/choffi; cnepyn o siwgwr wedi’i fwydo mewn coffi/brandi

soubl a. ystwyth, hyblyg, hydwyth; meddal; rhwydd (am berson); ufudd; llaith a mwynaidd (am yr hinsawdd)

s. evel ur vaneg meddal fel maneg

tud s. pob(o)l hawdd/rwydd(ymwneud â nhw)

soublañ be. plygu; gostwng

s. e gein / he c’hein crymu, cwmanu, crwmpo, gwarro, gwargamu, gwargrymu

s. he daoulagad gostwng ei llygaid/golygon, edrych (i) lawr

ur penn kalet eo ha diaes e kav s. mae’n styfnig ac yn ei chael hi’n anodd plygu, fe dorriff e cyn plygu

soubladenn b. -où moesymgrymiad, cyrtsi

soublienn b. tywydd llaith a mwyn(aidd)

soublik adf. gan bwyll, yn hamddenol

mont s. gant an hent mynd ar ei ffordd gan bwyll / yn hamddenol

souch¹ a. cyfrwys, ystrywgar, amheus (am berson)

souch² g. -où bonyn, bôn (coeden/colfen)

dre s. yn ddirgel, yn ddiarwybod i eraill, heb yn wybod i neb

war e/he souch yng nghudd, yn y dirgel, o’r golwg

souchadenn b. -où cadno (ffig.), person amheus/cyfrwys/ystrywgar, cynllwyniwr; llechgi

souchal/souchañ be. cuddio, ymguddio, cwato, llechu; cyrcydu, cwtsio, swatio, gwasgu'n glos; crymu, plygu (pen)

souch! cwtsh!

s.-mouchañ yn ddirgel, heb gael ei (g)weld, yn ddiarwybod i eraill, heb yn wybod i neb

souchenn b. gw. chouchenn

souchet abf souchañ qv.

diwallit diouzh ar s. o soñjal ez eo kousket ci tawel sy’n cnoi

un den s. dyn amheus/cyfrwys/ rhagrithiol, hen gadno o ddyn

soudañ/soutañ be. so(wl)dro

soudard g. -ed milwr

mont da s. mynd yn filwr, ymuno â’r fyddin

souden adf yn ddisymwth, yn sydyn; chwap

bremañ-s., bremaik-s. chwap iawn, cyn pen dim, cyn pen fawr o dro, maes o law; gynnau fach; (ar laf.) nawr/rwan jest

neuze-s. chwap/ychydig wedyn

souder g. -ien so(wl)drwr

souetiñ be. dymuno

s. deoc’h bloavezh mat dymuno i chi flwyddyn (newydd) dda

souezh gb. syndod, rhyfeddod

kemer/ober s. synnu, rhyfeddu

mat eo - ur s! mae’n hynod/od/ syndod/rhyfeddol o dda!

ur s. eo! mae’n ddigon o ryfeddod!

souezhadenn b. syndod, rhyfeddod; peth/profiad annisgwyl; rhodd/pleser annisgwyl, syrpréis; siom ddirybudd

souezhañ be. synnu, rhyfeddu

souezhet abf syn, syfrdan, wedi'i synnu/syfrdanu

s. on ’rwy’n rhyfeddu/synnu

n’on ket s. ’dwy’ i ddim yn synnu

ne vijen ket s. ’synnwn i ddim/ damaid/fawr/fochyn/fotwn/fwnci, ’fuaswn i’n synnu/rhyfeddu dim

bezañ s. war an tu mat bod wedi cael siom / wedi’i siomi ar yr och(o)r orau

s.-bras/-mik/-marv yn gwb(w)l syn, wedi’i synnu’n fawr

souezhetoc’h-souezhetañ graddau cymharol ac eithaf souezhet qv.

s.-s. e oan ’rown i’n fwy a mwy syn / ’roeddwn yn fwy-fwy syn

souezhus a. syfrdanol, rhyfeddol

ar s. a blac’h-se - Malala y ferch ryfeddol honno - Malala

tra s. syndod, rhyfeddod

souflez b. -où megin

soufr g. sylffur

souin g. -ed porchell, mochyn bach

soul g. sofl; gwellt, cawn

soulaj/soulas¹ a. cysurlon; yn fêl i gyd, gwên-deg

soulaj/soulas² g., soulajenn/soulasenn b. -ed person yn fêl i gyd, person gwên-deg

soulajiñ/soulasiñ be. cysuro, tawelu, lleddfu, lliniaru, esmwytho; bod yn fêl i gyd (ffig.)

souplaat be. (y)stwytho; dofi; tymheru, nawsu

sour¹ a. buddugoliaethus, trech

c’hwi ’zo s. deomp/dimp ’rych chi’n drech na ni

sour² g. buddugoliaeth, goruchafiaeth; gorfoledd

diouzh/doc’h s. dan orfoleddu, yn orfoleddus; hyd at syrffed

dre s. drwy rym

sourd g. -ed salamander

s.-bouzar, bouzar-s. a. byddar bost

sou(r)pren be. taro yn annisgwyl, dod ar draws yn annisgwyl

sourr g. murmur, su(ad)

sourral be. murmur, sibrwd, sïo, suo; cwyno, grwgnach, swnian, tuchan

sourrenn b. -ed pwdren, gwraig ddiog/ ddidoreth

soursi g. gofid, pryder; gofal

kemer s. eus ub./udb. gofalu am rn/rth, carco rhn/rhth, cymryd gofal o rn/rth

soursial (eus/ouzh) be. gofidio (am) , poeni (am), pryderu (am); gofalu (am), carco, edrych ar ôl, gweini (ar)

s. eus/ouzh ub. gofalu am rn, carco rhn, edrych ar ôl rhn

en em s. gofalu amdano’i hun(an), carco’i hun(an), edrych ar ôl ei hun(an)

soutañ be. gw soudañ

soutanenn b. gwisg/gŵn offeiriad/esgob

souten¹ g. cynhaliwr, cymorth, cef(e)n (ffig.), prop

souten² be. cynnal, bod yn gef(e)n (i), cynorthwyo; cysuro; amddiffyn; diogelu; dioddef, goddef

soutil a. cyfrwys; cynnil; craff

souzañ be. mynd tuag yn ôl, mynd wysg/llwr’ ei gefn/chefn, mynd yn ei (g)wrthol, baco (ar laf.); tynnu'n ôl, camu'n ôl; cilio'n ôl

hep s. heb achwyn, yn ddirwgnach

sovaj1 a. gwyllt; anwar(aidd); diwardd; ffiaidd, milain

sovaj² g. -ed anwariad, un anwar

sovetaj: ur vag s. b. bad/cwch achub

sovied g. -où sofiet

soviedel a. sofietaidd

spac’hañ be. gw. spazhañ

spac’her g. gw. spazher

spadrilhenn b. -où sandal(en)

spaghetti torf. sbageti

Spagn, ar Spagn, bro Spagn b. Sbaen

yar S. twrci

Spagnol¹ g. -ed Sbaenwr

spagnol² a. Sbaenaidd, o Sbaen, yn ymwneud â Sbaen, yn perthyn i Sbaen

spagnoleg g. Sbaeneg

spagnolek a. Sbaeneg

spanaat be. llacio; clirio, ysgawnu/ysgafnhau, tawelu, peidio (am y glaw); codi’n deg, hinddanu/hinoni, clirio (am y tywydd); tawelu (am dwymyn)

spanell b. -où sbatwla

sparfañ be. taenellu; gwasgar(u); tasgu

sparfell g. -ed, sparfilli cudyll/curyll glas, gwalch glas

ur fri s. g. trwyn bwaog/crwm

sparfilli ll. sparfell qv.

sparl¹ b. -où penwisg gwragedd ardal Sizun

sparl² g. -où bollt (drws); plocyn; lifer, trosol; rhwystr, anhawster, trafferth

ne gavoc’h eno s. ebet ’chewch chi ddim rhwystr/anhawster/trafferth yn y byd yno

sparlañ be. bollt(i)o; atal, rhwystro, llesteirio

s. da ub. sefyll yn ffordd rhn, atal mynediad i rn, rhwystro rhn

poent eo s. da hennezh mae’n bryd atal hwnna, mae’n bryd rhoi/gwardd/ diwedd/terfyn/stop ar hwnna, mae’n bryd rhoi taw arno

s. ouzh ub. da ober udb. atal/rhwystro/ llesteirio rhn rhag gwneud rhth

sparlenn b. -ed gwraig o ardal Sizun

sparlet abf sparlañ qv.

ne oa ket s. he zeod ’doedd hi ddim ar ôl i ddweud ei meddwl / i leisio’i barn, ’doedd hi ddim yn brin o eiriau, ’doedd dim diffyg/pall ar ei lleferydd/thafod, ’doedd dim taw arni, ’roedd hi’n siarad fel pwll y môr

spazh a. wedi’i (y)sbaddu

spazhañ be. (y)sbaddu

s. an dour/ ar person / ar c’hure / ar c’hog chwarae dic-dac-do / dwci / ceiliog y dŵr, sglentio cerrig

s. laou hollti blew, bod yn orfeirniadol

s. melc’hwed gwaith amhosib(l) ei gyflawni

se ’zo ken aes ha s. melc’hwed mae’n gamp gwb(w)l amhosib(l)

spazher g. -ien (y)sbaddwr

s.-laou beirniad llym, un yn hollti blew (ffig.), un yn chwilio am feiau

speg¹ a. yn/wedi glynu

speg² g. -où plwg (trydan)

spegañ be. glynu

spegus a. gludiog, yn glynu; heintus

spelc’h g. gwynt sych a chras

spelc’het abf ag ôl y tywydd arno/arni, â lliw haul arno/arni

spelc’hiñ be. sychu; cochi, crasu, llosgi (am y gwynt a’r haul)

sper g. a thorf. -enn b. sberm, hadlif

spered g. -où, sperejoù ysbryd; deall, crebwyll; meddwl, calon (ffig.)

a galon hag a s. â’i galon/chalon ac â’i feddwl/meddwl

aet eo va s. e tanavachoù! ’wn i ddim ble mae fy meddwl!

ar S. Glan/Sant(el) yr Ysbryd Glân

bezañ troet/trelatet e s. bod wedi drysu, bod wedi colli arno/arni’i hun(an)

diaes e/he s. aflonydd (ei feddwl/ meddwl), anesmwyth, gofidus, pryderus

en tu all da s. an den y tu hwnt i ddeall dyn

frank/ledan a/e/he s. eangfrydig

gwelloc’h evit aour ha kened ur s. aez da beb pried gwell cydwybod na golud (na harddwch)

hanter gollet e s. a nam ar ei feddwl, yn wan ei feddwl

koll e s. colli’i bwyll

kollet/troet/trellatet e s. wedi drysu/ hurt(i)o, wedi colli arno/arni’i hunan

laka(a)t e s. da ober udb. penderfynu gwneud rhth, rhoi’i fryd ar wneud rhth

lemm e/he s. craff, deallus, (â meddwl) effro

lemmañ s. ub. hogi meddwl rhn

magañ s. ub. trwytho/meithrin meddwl rhn, diwyllio rhn

mont don e s. ub. treiddio’n ddwfn i feddwl/ galon rhn

nammet e s. a nam ar ei feddwl, yn wan ei feddwl

startijenn s. egni meddyliol; cadernid ysbryd

torr-s. a zo gwashoc’h eget torr-korf mae blinder meddwl/ysbryd yn waeth na blinder corff

ur s. strizh meddwl cul, person cul

ur s. debret person gofidus/pryderus, calon drist/drom/ysig

ur s. digor meddwl agored, person eangfrydig

ur s. douget da varn ar re all un o anian barnu eraill

ur s. dreist athrylith, meddwl disglair

ur s. dreist a zen (gŵr o) athrylith

ar speredoù gwenvidik yr eneidiau gwynfydedig, y cwmwl tystion

gwelet speredoù gweld ysbrydion

speredegezh g. ysbrydolrwydd

speredek a. deallus, galluog yn feddyliol; ffraeth

s.-berr/-strizh araf/cyfyng(edig) ei feddwl / yn feddyliol

s.-bras/-dreist/-kaer deallus dros ben, galluog iawn yn feddyliol

tud s.(-dreist) deallusion

speriañ be. ffrwythloni, cenhedlu

sperius a. ffrwythlon, toreithiog, cynhyrchiol, epilgar

spern ll. -enn b. drain

bezañ goloet e hent a zrein hag a s. cael llawer o drafferthion/anawsterau

lammat dreist ar s. (ffig.) goresgyn yr anawsterau

pikañ evel s. brathu’n llym/gas (+ ffig. am eiriau)

tremen a-dreuz drez ha s. mynd drwy ddŵr a thân

s.-du drain duon

s.-gwenn drain gwynion

ur bod-s. llwyn drain

ober ur bod-s. war e dal crychu’i dalcen, gwgu

rust evel ur bod-s. garw fel llwyn drain

spes g. -où math; rhywogaeth; ysbryd, drychiolaeth, rhith

n’eus nemet ar s. anezhañ ’dyw e’n ddim ond cysgod, dim ond croen ac esgyrn yw e, mae fel drychiolaeth

Ar Spesoù elfennau’r Cymun

livet-fall evel/e-giz ur s.yn welw/wyn fel ysbryd, fel drychiolaeth o welw/wyn

ar s.-daneveller y storïwr ysbryd(ion), yr adroddwr storïau ysbryd(ion)

speuñial be. cipial

speurenn b. -où, speurinier pared, canolfur, gwahanfur, partisiwn

en tu all d’ar s. yr och(o)r arall i’r pared/ partisiwn/gwahanfur, am y pared (â rhn)

ur s. brenn palis(pren)

spezad torf. -enn b. eirin Mair ll. eirinen Fair, gwsberys ll. gwsbersen

ur vodenn s. llwyn eirin Mair, llwyn gwsberys

spi g. gobaith

s. am eus ’rwy’n gobeithio

e s., gant ar s. mewn gobaith; yn disgwyl, yn gobeithio

kaout s. gobeithio

spiañ be. gwylio; (y)sbïo (ar); llygadu

spier g. -ien (y)sbïwr

spilhenn b. -où, spilhoù pin

klask ur s. en ur bern plouz chwilio am nodwydd mewn tas wair

na dalvez ur s. nad yw’n werth dim (byd o gwb(w)l)

ne zlean ur s. dezho/dezhe ’does arna’ i ddim (dimai/clincen) iddyn nhw

tennañ brav e s. eus ar c’hoari/jeu achub ei groen, dod allan ohoni â’i groen yn iach, dod mas ohoni yn bert, dianc yn ddianaf, dod trwyddi’n ddihangol, cael dihangfa ffodus

ur s.-alc’hwez(et)/-grap/-grog pin cau/dwbwl

ur s.-dilhad peg dillad

spilhennañ be. cau/sicrhau â phin; peg(i)o (dillad ar lein)

spilhoù ll. spilhenn b. pinnau ll. pin; (ffig.) pinnau bach (yn aelodau’r corff)

s. mamm-gozh (bot.) nodwydd y bugail, crib Gwener/Mair

spinac'hañ be. crac(i)o, torri (am groen)

spinañ be. anwesu'n ysgafn; (y)sgathru, crafu, cyffwrdd (â), mynd yn ysgafn dros wyneb rhywbeth

spineg g. -ed penci, morgi

spis¹ a. clir, eglur; pendant, diamwys, digamsyniol, cywir, cymwys, union ; disgair, pefriol (am lygaid); clir, tryloyw (am ddŵr ayyb.); deallus (am berson)

spis² adf. yn glir, yn eglur

gwelet s. gweld yn glir, yn iawn, yn burion

klevet s. clywed yn eglur

kompren s. deall yn iawn/burion

spis³ g. -où sbeis

spisoù sbeisys, perlysiau

spisaat be. dod yn amlwg/eglur; egluro, goleuo; manylu, ymhelaethu

splann a. disglair, golau, gloyw, llachar; clir, eglur, amlwg

dont da vezañ s. goleuo, codi’n deg

splannaat be. goleuo, dod yn oleuach, codi(’n deg), gwella, clirio, hinddanu (am yr hinsawdd); disgleirio; dod yn gliriach, dod yn eglurach, dod yn fwy amlwg; manylu

splannder g. -ioù disgleirdeb; ysblander, gogoniant

splet g. -où rhagoriaeth; dylanwad; cynnydd; elw; ffyniant: budd, mantais; caffaeliad; effaith

ober s. cynyddu, mynd ar gynnydd, ffynnu

ober/tennañ s. eus udb. gwneud yn fawr o rth, achub mantais ar rth, manteisio ar rth

ober/tennañ a reas e/he s. eus an heol gwnaeth yn fawr o’r haul

spletus a. buddiol, llesol, manteisiol, gwerthfawr; ffrwythlon, cynhyrchiol; ffyniannus, llewyrchus; sylweddol; effeithiol

splujadenn b. -où deif

splujañ be. deif(i)o, plymio

splujer g. -ien deif(i)wr; trochydd

splujerez b. -ioù, -ed llong danfor

spluz torf.. -enn b. cerrig (ffrwythau), hadau (o fewn neu ar groen ffrwythau)

spont g. -où arswyd, braw, dychryn, of(o)n

e s. hag en aon mewn of(o)n a dychryn

gant ar s. mewn braw/dychryn, gan of(o)n

krog(et) eo ar s. ennañ mae wedi cael braw/of(o)n

laka(a)t ar s. codi/hala arswyd/braw

liv ar s. warnañ â golwg ofnus arno

ur s. eo! mae’n arswydus/echrydus/ enbyd/ddychrynll(yd)/ofnadwy!

ur s. a douristed ymwelwyr dirifedi/ dychryn(llyd), peth wmbredd/wmbreth o ymwelwyr

spontadenn b. -où braw, ofn, profiad arswydus/brawychus/dychrynllyd/enbyd/ofnadwy

spontailh g. -où bwgan brain

spontañ be. arswydo, brawychu, dychryn(u), hala arswyd/braw/ dychryn/ofn/aeth (ar)

sponter g. -ien brawychwr, terfysgwr

spontik a. ofnus, nerfus

spontus a. arswydus, brawychus, enbyd, dychrynllyd, ofnadwy, drybeilig, echrydus; rhyfedd, i’w ryfeddu

ker-s. drud dychryn(llyd)/ofnadwy/ drybeilig, arswydus/dychrynllyd/enbyd/ echrydus/ofnadwy/drybeilig/coblyn o ddrud

luziet eo s. mae’n ddychrynllyd/enbyd/ ofnadwy o gymhleth, mae’n gymhleth drybeilig

vil-s. hyll/salw i’w ryfeddu, enbyd o hyll/salw, hyll ar y naw

yen-s. oer dychrynllyd/drybeilig

sport g. -où, sporchoù camp, chwarae, sbort

un abadenn s. gornest (chwaraeon); darllediad /rhaglen chwaraeon

un dachenn s. maes chwarae

sportoù/sporchoù campau, chwaraeon; athletau

sportva g. campfa

spoue¹ torf. -enn b. sbwng, sbwnj

spoue² g. corc (defnydd)

spoue³ b. mwsog(l)

spoueek a. fel sbwng, sbwnjlyd

spoum g. ewyn; trochion

spouron g. arswyd, braw, dychryn, of(o)n

spouronañ be. arswydo, brawychu, dychryn(u), hala arswyd/braw/dychryn/ ofn/aeth (ar)

spouronus a. aethus, arswydus, echrydus, brawychus, dychrynllyd, ofnadwy

spurañ be. caboli, gloywi, sgleinio, rhoi sglein ar, glanhau

spurj g. -où carth(i)ad, clir(i)ad; moddion/ffisig gweithio’r corff

spurjañ be. carthu, clir(i)o; puro, glanhau; golchi; coethi; hidlo; clir(i)o/gwacáu’r ymasgaroedd

en em s. clir(i)o’i gorff/chorff

spurmantiñ be. cael cip ar, canfod

stabil a. cadarn, di-sigl, di-syfl, diysgog, safadwy, sefydlog, sad; cyson

stabilaat be. sefydlogi, sadio, gwneud yn gadarn/ddiysgog/ddiogel/saff

stabilaer g. -ioù sadydd

stabilded b. sefydlowgrwydd, cadernid

stad b. -où stad, teyrnas, talaith; cyflwr; sefyllfa; llawenydd, balchder

s. ennañ/enni yn falch, yn chwyddo o falchder

ar S., -S. y wlad, gwladol; sifil

an iliz-S. yr Eglwys Wladol

e s. vat mewn cyflwr da; yn gymen; mewn diwyg da

en e/he s. mewn cyflwr da, mewn iechyd da

e peseurt s. emañ an traoù? siwd/sut gyflwr/raen/olwg sy’ ar bethau?

er s. m’emaout / m’emaoc’h yn y cyflwr ’rwyt ti / ’rych chi ynddo

kargidi ar S. gweision sifil

ober s. (eus). ymfalchïo/ymhyfrydu (yn; mewn), bod yn falch (o), trysori

Sekretour-S. Ysgrifennydd Gwladol

surentez ar S. nawdd cymdeithasol

war s. ar re all neb a gomzo - mar kar em sellet e tavo rhaid cael ’deryn glân i ganu; na feia ar neb y bai a fo arnat dy hun(an), dylai’r sawl sy’n barnu arall chwynnu’i ardd ei hun(an) yn gynta’/ ddodi’i gi bach ei hun(an) o dan y gwely yn gynta’; gwae a wêl ac ni wêl ei hunan; mae’r sawl sy’n erlid baw eraill yn siŵr o ddwyno’i bilyn ei hunan

s.-ha-s. yn dynn yn ei gilydd, ynghlwm wrth ei gilydd

a-berzh-S. swyddogol

an deskadurezh-S. addysg wladol

staen g. alcam, tun

stag adf yn dynn, yn rhwym, yng nghlwm, wedi'i glymu, wedi'i sicrhau (ouzh wrth)

s. eo e galon ouzh e gein mae’n dynn/ gybyddlyd iawn

s. eo e galon ouzh traoù ar bed-mañ mae’i fryd ar bethau’r byd hwn

s. gant udb. wedi’i glymu/sicrhau â rhth

s. ouzh ar groaz wedi’i hoelio ar/wrth y groes

bezañ s. ouzh udb. bod yng nghlwm wrth rth; bod yn gysylltiedig â rhth

s.-ha-s. yn dynn / ynghlwm yn/wrth ei gilydd, yn rhwym wrth ei gilydd

stagañ be. clymu, cysylltu, rhwymo, uno (ouzh â); dechrau, cychwyn (da + be., gant + e.)

s. da labourat ymroi i weithio, bwrw ati (i weithio), dechrau/cychwyn gweithio, torchi llewys

s. dezhi/outi bod wrthi’n ddiwyd

s. e galon ouzh udb. rhoi ei fryd ar rth

s. e varc’h ouzh ur ruilhenn fall rhoi ei droed ynddi

s. gant ub. mynd ben-ben â rhn

s. gant udb. dechrau/cychwyn ar rth; cydio yn rhth, cnoi/gafael â’i ddannedd yn rhth (am greadur)

s. gant ar gaoz dechrau/cychwyn sgwrs, tynnu ple; agor y drafodaeth

s. ganti bwrw ati, dechrau/cychwyn arni, bwrw ati, ymroi iddi, torchi llewys (ffig.), tyrchu iddi

stagomp ganti! bant / i ffwrdd / ymlaen â ni! bant â’r cart!

stagit ho kouriz! bachwch/gwisgwch eich gwregys!

o s. dezhi/outi yn ddyfal wrthi

stagell b. -où dolen (gyswllt), cyswllt, rhwymyn; llinyn (tafod); cysylltair (gram.)

stagus a. yn glynu, gludiog; heintus

staj g. -où cwrs

stajiad g. stajidi, staj(i)er g. -ien aelod o gwrs, un ar gwrs

stal b. -ioù siop; stondin; astell, silff; llanast; helynt

aet eo e s. da stalig hag e stalig da netra, aet eo e s. e penn ar c’hoc’hu, freuzet e s. mae’r hwch wedi mynd drwy’r siop gydag e, mae’i fusnes wedi mynd i’r clawdd / i’r wal / i’r gwellt / yn ffliwt / rhwng y cŵn a’r brain / i Dre-Din, mae e wedi mynd yn fethdalwr

dastum/troñsañ e (damm) s. codi/ cwnnu’i bac, hel ei bac

debriñ e s. mynd drwy’r cwb(w)l, hala/ gwario’i arian i gyd

dister/berr (eo) ar s. gantañ mae’n fain/dyn[n] arno, ’does dim llawer o fodd ganddo/gydag e

emañ e s. o vont da fall ’dyw ei fusnes e ddim yn ddiogel/saff, mae pethau’n cymylu/ tywyllu arno

e s. draoù ei eiddo; ei annibendod/ drugareddau

graet eo ar s. mae’r fargen wedi’i tharo, fe ddaethpwyd i gytundeb

klevet e s. gant ub. cael stŵr/cerydd/ pregeth (ffig.)/ termad/ pryd o dafod gan rn, cael ei geryddu/gymhennu/ gystwyo gan rn

mat ar s. ganto/gante mae pethau’n llewyrchus arnyn nhw, maen nhw’n ei gwneud hi’n dda

nag a s.! dyna helynt/helbul! dyna le!

n’eo ket druz / re frank ar s. ganto/ gante ’dyw pethau ddim yn rhy dda/ lewyrchus arnyn nhw, mae’n fain arnyn nhw, ’does dim llawer o fodd/ gynhaliaeth ganddyn nhw

ober/reiñ e s. da ub. talu’n ôl i rn (am dro gwael), gwneud i rn dalu, setlo rhn; lladd rhn

te a bako da s.! mae pris ar dy groen di! fe gei di wybod dy hyd a dy led!

ur s. draoù llawer iawn / nifer fawr / llwyth o bethau

s.-a-dreñv (y)stafell gefn siop, cefn siop

s.-gig siop gig

s.-labour siop waith, gweithdy

s.-levrioù siop lyfrau

stalioù ll. offer, llestri (cegin, bwyd)

stalaf gb. -ioù caead (ffenestr)

stalenn b. -où astell, silff

staliañ be. dodi, gosod, trefnu (nwyddau; gwesteion ayyb.); lleoli; tin-droi, oedi

s. an daol dodi’r ford, gosod y ford/bwrdd, hulio’r bwrdd

en em s. pesketa s. ymgartrefu

stalikerezh b. offer, gêr/geriach; llestri offer pysgota

stambouc'hañ be. chwyddo, llanw (o fwyd)

stambouc’het abf gorlawn o fwyd (am berson)

s. e oa gant ar youl vat ’roedd yn llawn ewyllys da, ’roedd yn garedig dros ben

stambouc'hus a. trwm ar y cylla, anodd ei dreulio, sy’n pwyso ar y stumog, sy'n llanw (am fwyd)

stamm g. -où gwau, dilledyn/pilyn wedi’i wau

ober s. gwau

ur s.-gloan siwmper/siersi wlân; dilledyn/pilyn wedi’i wau

stammenn b. -où siwmper/siersi wlân

stampañ be. gw. skampañ

standard a. safonol

stank¹ a. trwchus, cryno; caeëdig; mân; lluosog, niferus; am(a)l, mynych, cyffredin

s. evel kerez war ur bod balan mor brin ag aur

s. evel traezh ar môr (yn niferus) fel rhif y tywod mân / fel rhif y gwlith, mor am(a)l â gwybed ym mis Awst

ar c’hlask ’zo frank - ar c’havout n’eo ket s. chwilio mawr a chael ychydig; mae llawer yn chwilio - ychydig sy’n cael

ho(u)nnezh he deus bet bugale s. mae (hi/honna) wedi cael llawer o blant (y naill chwap ar ôl y llall)

n’int ket s. ’dŷn nhw ddim yn niferus/ lluosog, ’does dim llawer ohonyn nhw (ar gael), maen nhw’n brin

n’int ket s. ar seurt micherourien-se mae’r math/siort yna o weithwyr yn brin, ’does dim llawer o weithwyr fel yna i’w cael

ne oa ket s. an dud ’doedd y bob(o)l ddim yn niferus, ’doedd dim llawer (o bob(o)l) yno, bach/ychydig iawn oedd yno, ’roedd hi’n fach/denau iawn yno

ober un implij s. eus udb. gwneud llawer o ddefnydd o rth, defnyddio llawer ar rth

skuilhañ daeroù/daeloù s. llefain dŵr y glaw, beichio crïo, wylo’n hidl

un anv s. a-walc’h e-touez tud ar barrez enw cyffredin ei wala / enw digon cyffredin ymhlith y plwyfolion

ur c’hleñved s. clefyd/salwch cyffredin

ur grib s. crib fân/mân

ur roued s. rhwyd fân

stank² (-ha-s.) adf yn am(a)l/fynych; yn drwch; yn glòs/dynn (wrth/yn ei gilydd), y naill yn dynn wrth/yn y llall; yn lluosog/niferus

e vlev chomet s. ei wallt yn dal yn drwch, â thrwch o wallt ganddo o hyd

kenlabourat s. cydweithio’n agos/glòs

stank³ gb. -où, -eier pwll dŵr, pwllyn; pwll golchi; cronfa ddŵr; cwm, dyffryn

beuzet e dad e s. ar vilin-avel mab llwyn a pherth, gori allan a wnaeth ei fam

reiñ un taol bouc’hal en ur s. curo’r awyr, hel mwg i sachau, gwneud ymdrech aneffeithiol/ddi-fudd

stank⁴ rhage. llawer, nifer

s. a dud yaouank llawer/nifer o bob(o)l ifanc

stankaat be. cynyddu, dod/mynd yn fwy o nifer / yn fwy niferus / yn fwy lluosog

stankadur g. -ioù rhwystr, atalfa, tagfa

s.-gwad fflebitis, llid y gwythiennau

stankañ be. rhwystro, atal; cau, tagu; cau, llanw

s. an dour atal y dŵr

s. an hent cau/llanw/atal y ffordd

s. an hent ouzh ub. sefyll yn ffordd rhn, atal y ffordd i rn, atal mynediad i rn

s. an nor ouzh ub./udb. cau’r drws ar rn/rth, (ffig.) peidio â rhoi lle i rn/rth, gwrthwynebu/ gwrthod/gwahardd rhn/rhth

s. an nor ouzh an divyezhegezh gwrthwynebu dwyieithrwydd, ymwrthod â dwyieithrwydd

s. an toulloù cau/llanw’r tyllau

s. e c’henoù da ub. cau ceg rhn

s. war ar saout cau’r da/gwartheg i mewn; atal y da/gwartheg rhag mynd allan/mas

stankell b. -où atalfa; rhagfur, cob

stankenn b. -où cwm cul, ceunant, hafn

stanket abf stankañ qv.

s. e benn / he fenn, s.e/he fri ei ben/phen yn llawn annwyd, wedi cael annwyd yn ei ben/phen

s. e/he fri ei drwyn/thrwyn yn llawn annwyd

s. eo an hent mae’r ffordd/hewl ar gau

s. eo va/ma c’hof! mae ’mola i’n llawn! ’rwy’ i wedi bwyta/cael fy ngwala! ’rwy’ i wedi cael mwy na digon (i’w fwyta)!

ar paotr a zo s. e gorf mae’r crwt yn rhwym (medd.)

staoñ b. -ioù taflod y genau; pen blaen llong

an holl draoù mat d’ar s. n’int ket mat d’ar stomog ’dyw’r holl bethau sy’n dda i’r geg ddim yn dda i’r stumog

staot g. dŵr (o’r bledren), piso

s. seurezed (ffig. ac aflednais) coffi gwan

s.-c’hwibu (ffig.) glaw mân, smwclaw

staotadenn b. -où pisiad, tapad

ur s. gelienenn/labous pisiad dryw bach yn y môr

staotañ/staotat be. gwneud dŵr, piso, colli deigryn (ffig.)

el lec’h ma staot ur c’hi e staot daou pe dri mae baw/mochyndra yn tynnu baw/mochyndra ato; lle bo brân y daw brân

staoter g. -ien pisiwr

boked s., louzaouenn s. (bot.) dant y llew, blodyn piso yn y gwely

stardadenn b. -où cydiad/ysgydwad llaw; cofleidiad, gwasgad

stardañ be. gwasgu, gafael yn dynn; tynhau; cadarnhau; mynd yn gas/ddrwg, ffyrnigo; gwasgu’r ataliwr, brêc(i)o

s. an dorn / e zorn d’ub. ysgwyd llaw (â) rhn

s. war ub cyfyngu ar rn; cwrbo rhn, bod yn galed ar rn

en em s. en-dro da ub. tyrru o gylch rhn, gwasgu’n dyn[n] am rn, casglu ynghyd o gwmpas rhn

stard-biñs b. sgriwdreifer, tyrnsgriw

starderez b. -ed ataliwr (car), brêc

starn gb. gw. stern

starnach g. gw. sternach

starniañ be. gw. sterniañ

start a. ac adf cadarn, anghyfnewidiol, di-sigl, diysgog, diymod; tynn; caled, dygn, dyfal; llafurus; ystyfnig; anodd

s. ar jeu an deiz (a) hiziv! caled yw hi heddi’! mae bywyd yn anodd/galed y dyddiau hyn!

s. da zigeriñ anodd ei (h)agor

s. en e/he feiz yn gadarn ei ffydd

s. oa deomp ’roedd hi’n anodd/dynn/ galed/fain arnom

s. ’oa gouzout ’roedd hi’n anodd gwybod

s. war e dreid/gilhoroù/dachoù yn gadarn ar ei draed

an ibil a zo s. en toull ganto mae hi’n anodd/galed/gyfyng/dynn/fain arnyn nhw

an nor a zo s. da zigeriñ mae’r drws yn anodd ei agor

krog s. em dorn! dal yn dynn yn fy llaw!

n’eo ket s. war e dreid ’dyw e ddim yn saff ar ei draed, mae’n sigledig ar ei draed

pokoù start swsys twymgalon

ur goañvezh s. gaeaf caled

ur gredenn s. cred/ffydd ddi-sigl/ ddiysgog/gadarn/ sicr

startaat be. tynhau; clymu’n dynnach; mynd yn anos/galetach; mynd yn gymhleth / yn fwy cymhleth

s. a ra ar vuhez evito mae hi’n mynd yn galetach arnyn nhw

s. a rae ar brezel ’roedd y frwydr yn ffyrnigo/poethi

startijenn b. egni, ynni, nerth, bywyd; cadernid

leun a s. yn llawn egni/ynni/nerth/ bywyd, yn egnїol, yn ddynamig; yn gadarn

statistik f. -où/stadegoù ystadegyn

statu g. delw, cerfddelw, cerflun

Stefan epg. Steffan

stegn a. gw. stign

stegnañ be. gw. stignañ

stekiñ be. cyffwrdd; bwrw, taro

s. ouzh udb. cyffwrdd â rhth; bwrw/taro yn erbyn rhth

stenn a. gw. stegn/stign

ster¹ g. -ioù ystyr, arwyddocâd

gerioù daou s. geiriau amwys

ster² torf. -enn b. sêr ll -en

stêr b. -ioù afon

sterdead g. sterdeidi gofodwr

stered torf. -enn b. sêr ll seren

kousket e kambr ar s. / dindan bolz ar s. cysgu o dan y sêr / yn yr awyr agored

gwelet s. o parañ (ffig.) gweld sêr (ffig.)

steredeg b. -i, -ioù cytser, twr/clwm o sêr

steredenn b. stered seren

S. al Labourer / an Heol / Tarzh an Deiz / Wener seren fore/Wener

S. ar Vartoloded / an Hanter-noz seren y gogledd, yr Arth Fach/ Fechan/Leiaf

S. Vor / ar Mor seren fôr, Morwyn Fair y morwyr

gwelet kant s. o lugerniñ (ffig.) gweld sêr (ffig.)

ur s. lostek/red/dared seren gynffon/ wib; comet

stered(enn)ek/steredennet a. ser(enn)og

steredenniñ be. serennu; disgleirio, pefrio

steredoniezh b. seryddiaeth

steredoniour g. -ien seryddwr

sterenn b. ster² seren

(ar) S. seren y gogledd

s.-lostek seren wib/gynffon

stergannek/stergannet a./abf serennog

sterilizañ be. anffrwythloni, diffrwytho (person); sterileidd(i)o (person a pheth); diheint(i)o (peth)

stern gb. -ioù ffrâm/fframyn; cynnor (drws); gwŷdd, ffrâm wau

dont en e s. dod at ei goed, dod yn ôl i’w le

laka(a)t ub. en e stern dodi/gosod/rhoi rhn yn ei le

er s. / ouzh ar s. yn yr harnais, wrth ei waith

marvet er s. / ouzh ar s. marw yn yr harnais, marw wrth ei waith

war ar s. ar y gwёyll/gweill

al labour ’zo war ar s. mae’r gwaith ar y gwёyll/gweill, mae’r gwaith wedi’i ddechrau

s.-dor cynnor/fframyn/ffrâm drws

s.-gwele fframyn/ffrâm gwely

s.-gwiadiñ/gwiader gwŷdd ffrâm nyddu

s.-taolenn ffrâm/fframyn llun

sternach/sternaj g. harnais, tresi

sterniañ be. dodi/gosod/rhoi mewn ffrâm/fframyn, ffram(i)o; (y)stofi; harneisio; arfogi, gwisgo, taclu, dodi/gosod yr offer (ar long); dodi/gosod (bord), hulio (bwrdd); paratoi

s. ar c’hezeg harneisio/paratoi’r ceffylau

s. d’ober udb. ymroi / bwrw iddi / mynd ati i wneud rhth

en em s. ymbaratoi; ymroi, bwrw iddi, mynd ati

steud b. -où rhes; rhestr, llawer

steudad b. -où rhes(aid)

ur s. kirri diziwezh rhes(aid) o geir diddiwedd

steuñv g., steuñvenn b. -où ystof; cynllun, plot (drama, nofel, ayyb.); (y)strwythur, adeiladwaith, fframwaith; gwe, gwead

s.-gevnid gwe cor(ryn), gwe pry’ cop

steuñviñ be. (y)stofi; cynllunio, llunio, saernïo, strwythuro; cynllwynio

steuziañ be. diflannu, mynd o'r golwg; diffodd, marw (am dân); cil(i)o, torri, gwaelu, shifo (am bryd a gwedd)

stevell b. -où gwain atal cenhedlu, condom

stign¹ a. tynn; stiff

stign² g. -où llen; magl; pabell milwyr

stign³ g. tyndra

war s. yn dynn

stignañ be. gorchuddio â llen(ni); tynhau; tynnu’n dynn (magl; bwa); gwneud, gweithio, llunio; stiffhau, sythu ymestyn; dweud

s. e revr (ar laf.) cachu, caca

s. gevier dweud/rhaffu/palu celwyddau

stil g. -où arddull

stilo g. -ioù pin (y)sgrifennu

stipadenn b. -où merch wedi gwisgo/ taclu’n hardd/grand/swanc yn hoff o wisgo/taclu’n hardd/grand/swanc, merch yn rhoi pwys mawr ar ymbinc(i)o

stipat be. paratoi; tacluso, dodi/ rhoi/ gosod mewn trefn; gwisgo/taclu’n hardd/grand/swanc; addurno, harddu; pinc(i)o

en em s. ymbincio, jimo (ar laf.)

stirenn b. -où gewyn; (e)lastig

stirlink g. -où clec/clep; clindarddach, tincial

stirlinkat be. clecian/clepian; tincial, clindarddach

stivell b. -où ffynnon, tarddiad

stlabez g. -où a thorf. -enn b. anhrefn, annibendod, llanast, siop siafins; budreddi; (y)sbwriel; cythrwf(w)l, helbul, helynt, trafferthion

s. ar bed gwehilion cymdeithas

ur s. galleg Ffrangeg gwael/carbwl/llwg(w)r

ur s. tud llawer o bob(o)l

stlabezañ be. gwasgar(u), lledu (tail ayyb.); d(if)wyno, trochi, baeddu; llygru

stlak g. -ou clec

war e stlakig wrth ei bwysau, gan bwyll, yn hamddenol

stlakadeg(-daouarn) b. curo dwylo, cymeradwyaeth (drwy guro dwylo)

stlakat be. curo dwylo, cymeradwyo / rhoi cymeradwyaeth (drwy guro dwylo); clecian, clepian; cau â chlep; ysgwyd (adenydd); clindarddach

stlañvesk b. (bot.) sawdl Crist

stlapañ be. gw. stlepel

stlapet abf stlepel qv.

stlejañ be. llusgo, tynnu, halio, tow(i)o

en em s. ymlusgo, llusgo’i hunan, cripian, cropian

stlejerez b. -ed tractor

stlenn a. amlwg, eglur, clir; cyfrifiadurol

stlenneg b. technoleg gwybodaeth, cyfrifiadureg

stlepel be. lluchio, hyrddio, taflu/tawlu, bwrw

s. er-maez tawlu mas, taflu/lluchio allan; diarddel; esgymuno; gwrthod

stleug g. -où gwarthol

stoc'hañ be. atal, rhwystro, cau

stok¹ (ouzh/en) a. yn cyffwrdd (â), yn dynn (wrth)

s.-ha-s. yn cyffwrdd â'i gilydd, yn dynn wrth/yn ei gilydd, ynghlwm wrth ei gilydd

stok²(ad) g., stokadenn b. -où cyffyrddiad; gwrthdrawiad, trawiad; ergyd, sioc, siglad, (y)sigad, ysgytwad, profiad cas/chwerw; profedigaeth; pwl

kaout/pakañ ur s. cael ergyd/sioc/ siglad/(y)sigad/ysgytwad / profiad chwerw / pwl

ur s. berralan pwl o ddiffyg ana(d)l

ur gwall s. ergyd enbyd/fawr/ddifrifol/ gas

ur gwall s. en/he doa paket fe gafodd e/hi eitha’ siglad/ysgytwad/shigwdad (ar laf.)

stokañ¹ be. casglu, crynhoi

stokañ² be gw. stekiñ

stokell b. -où nodyn (piano); allwedd, bysell (cyfrifiadur); soced

stoket abf stekiñ qv.

stol b. -ioù (y)stola

stomog g. -où (y)stumog, cylla

gant ar boan s. emañ, poan s. en deus mae ganddo boen yn ei stumog, mae poen yn ei gylla

storlok g. -où clec, clep; sŵn, stŵr, trwst, twrw, clindarddach; cleber; pregeth (ffig.), pryd o dafod; ffrae; ffrwmp, gwynt (ffig.)

s. an nor clecian/clepian y drws

s. clywed stŵr/clindarddach; cael pryd o dafod

lez da s.! gad dy drwst/stŵr/sŵn! gad dy gleber! bydd dawel/ddistaw! taw!

storlokat be. clindarddach, tincial; clecian, clepian

stouadenn b. -où moesymgrymiad, ymgrymiad, bow, cyrtsi

stouf g. -où corcyn; plwg; atalfa

stoufañ be. atal, cau, rhwystro; gwthio corcyn (i botel), plwgo/plygio, rhoi/dodi plwg (mewn twll); llanw (bwlch, twll)

s. an hent cau’r ffordd; llanw’r ffordd

s. e c’henoù da ub. cau ceg rhn

boued (a) stouf-e-doull bwyd trwm, bwyd anodd ei dreulio

stoufet abf stoufañ qv.

s. e benn wedi cael annwyd yn ei ben

s. eo e fri / e c’houzoug mae’i drwyn / ei lwnc yn llawn (annwyd)

pa’z aed e brezhoneg dezhañ s. e veze diouzhtu pan fyddai dyn yn siarad Llydaweg ag e fe âi’n nos arno ar unwaith / fe âi’n fud yn y fan a’r lle

stouiñ be. plygu, gwyro; ymgrymu, moesymgrymu; gwargamu, gwarro; gostwng, tynnu’i lawr

s. d’an daoulin / war e zaoulin penlinio, mynd ar ei liniau

s. e ben plygu’i ben; bod yn isel ei ben

s. e vragoù gollwng ei drowser, tynnu’i drowsus i lawr

stoupa be.

stourm be. gwrthsefyll; brwydro, ymladd, cwffio; ymgyrchu, ymryson; ymdrechu

‘s. a ran war bep tachenn’oa ger-stur Anjela Duval ‘rwy’n brwydro ar bob maes’ oedd arwyddair Anjela Duval

s. a-enep ub./udb. gwrthwynebu/ gwrthsefyll rhn/rhth, codi (llais) yn erbyn rhn/rhth

s. evit ub./udb. brwydro/sefyll/ymladd dros rn/rth, amddiffyn rhn/rhth

stourm g. -où brwydr, safiad, ymgyrch; gornest; ymdrech

hep s. ne vezer ket trec’h egni a lwydd, ni cheir da heb lafur, ym mhob llafur y mae elw; dyfal donc a dyrr y garreg

stourmer g. -ien ymladdwr, brwydrwr, ymgyrchwr

stouv g. gw. stouf

stouvañ be. gw. stoufañ

strabouilhat be. cnoi â thipyn o drafferth/anhawster; mwngial, mwmial; bracso; stecsan, gwneud stecs; cymysgu; dablan

strabouilhadeg b. cymysgad

gra ur s. d’ar soubenn tro’r cawl, rho gymysgad/dro i’r cawl,

strad g. -où, strajoù gwaelod, rhan isa’, llawr; gwaelod y môr; howld (llong)

e s. an draonienn ar lawr gwlad, ar waelod y ddyffryn

mont d’ar s. suddo; (ffig.) diflannu; methu (yn ei (h)ymgais)

straed b. -où, straejoù stryd; ffordd gul, gwli; llwnc

strafuilh g. -où cyffro, cynnwrf, cythrwfl; anhrefn; ffwdan, helbul, helynt, trafferth, trybini; poendod, blinder, gofid, pryder

hadañ s. creu cynnwrf/helynt, codi twrw/terfysg

strafuilhañ be. cyffroi, cynhyrfu; aflonyddu (ar), blino, poeni, gofidio; corddi (ffig.), terfysgu, codi reiat

strafuilhet abf wedi'i gynhyrfu; gofidus, trallodus

bezañ s. bod yn aflonydd/anesmwyth, blino, gofidio, poeni, pryderu

strafuilhus a. sy’n cyffroi/cynhyrfu, sy’n creu cynnwrf, sy’n achosi/peri gofid/helbul/helynt

strak¹ a. crand, smart, ffasiynol

ur s.-aotrou lordyn, syr(yn) bach, bachgen/dyn rhodresgar, un yn ceisio codi’n uwch na’i stad

strak² g., strakadenn¹ b. -où clec, clep; clindarddach; clec, taran, twrw, trwst

s.-daouarn cymeradwyaeth (â dwylo), curo dwylo

strakadenn² b. -ed haden; hoeden

strakal be. clecian, clepian; taranu, atseinio, diasbedain; cnecu

s. a ra (ar gurun) mae’n taranu/tyrfo/trwsto

ken a strake nes bod y gwreichion yn tasgu

strakerig-lann g. -ed-lann tinwen y graig/garreg, clochdar y garreg

strammus a. afrosgo, beichus, trwsg(w)l

stran g. cleber

n’eo na chaog na stran a ra diouer diwar e benn ’does dim pall ar y sôn a’r cleber amdano

straner g. -ien diogyn, gwagsymerwr, seguryn; clebryn/clebrwr

straniñ be. clebran; gwagswmera, segura, tindroi, loitran, sefyll(i)an

strap g. -où magl, trap

strebot g. -où cam gwag

strebotiñ be. baglu, gwneud cam gwag

strep b. gw. strop

streviadenn b. -où tisiad/twsiad

streviañ be. tisian/twsian, taro untrew

strewet abf gwasgaredig, ar led, ar wasgar

strewiñ be. gwasgar(u), lledaenu, lledu, taenu

striflad g. -où ton fach

strikt a. cywir, manwl; difrifol

un den s. dyn cywir/manwl; dyn difrifol

n’eo ket s. ’dyw e ddim o bwys, ’dyw e ddim yn bwysig; ’does dim gwahaniaeth/ots, twt y baw!; ’dyw e/hi ddim yn ddiwedd y byd, ’dyw e ddim yn beth difrifol

strilhañ be. siglo, ysgwyd; distyllu, dihidlo

s. e c’hwenn (ar laf.) codi/cwnnu (o’r gwely)

strilher g. -ien distyllwr

strink¹ a. grisial/crisial

strink² g. grisial/crisial; tasg(i)ad, (y)sgeintiad; gwreichionen/ gwreichionyn

s. an deiz toriad y wawr

ur werenn s. gwydryn grisial

s.-mor ewyn, llwch y don/môr, cawod heli, distrych-don

s.-tan gwreichionen/gwreichionyn

strink³ torf. -enn b. grisial/crisial; taskon; gwreichion

strinkad g. -où tasg(i)ad; fflach

strinkadenn b. -où tasg(i)ad, (y)sgeintiad; gwreichionen/ gwreichionyn; bribsyn, tamaid bach, pinsiaid; diferyn/llymaid bach; cawod ( ymolch)

ur s. sukr bribsyn o siwgwr

s.-vor ewyn, llwch y don/môr, cawod heli, distrych y don

strinkañ be. tasgu; chwistrellu, taenellu, (y)sgeintio; tarddu; pistyllan, ffrydio, llifeirio; hyrddio, lluchio, taflu/tawlu; crac(i)o, hollti; gwreichioni, fflachio

s. an trebez war-lerc’h ar billig rhoi’r ffid(i)l yn y to, rhoi’r gorau iddi (mewn anobaith)

en em s. taflu/tawlu’i hunan, lluchio/ hyrddio’i hun

strinkell¹ b. -ed merch benchwiban

strinkell² b. -où chwistrell

strinkellat be. chwistrellu

strinkenn b. -où grisial/crisial

s. al lagad lens grisialog/crisialog

strinkennañ be. crisialu

strinkerez-dour/-zour b. sigl-(d)i-gwt

stripoù ll. treip

strishaat be. culhau; tynnu’i mewn (am bilyn/ddilledyn)

strishañ a. gradd eithaf strizh culaf

strishoc'h a. gradd gymharol strizh culach

ober s. gwneud yn gulach, culhau

striv g. -où anghydfod, ffrae; ymdrech, ymgais

strivadeg b. -où ymdrech/ymgais ar y cyd

strivadenn b. -où ymgais/ymdrech unigol

strivañ be. ceisio, ymdrechu, gwneud ymdrech, gwneud ymgais; ymegnïo, ymlafnio, ymladd, brwydro

n’eo ket heb s., en ur s. nid heb ymdrech/ drafferth, nid yn hawdd, nid ar chwarae bach, â thipyn o anhawster

strivant a. egnïol

strizh¹ a. cul, cyfyng, caeth, llym, caled, manwl, pendant, penodol, ffurfiol;strict; (plentyn) eiddil, gwanllyd, tila;(gram.) pendant, penodol

n’eus ket a urzh s. ’does dim tref(e)n neilltuol/bendant/benodol/ffurfiol/gaeth

ur bugel s. plentyn gwantan/gwanllyd/ egwan/eiddil/nychlyd, ewach

ur plac’hig dalc’het re s. gant he zud merch fach wedi’i chadw yn rhy gaeth gan ei rhieni

s.(-a-spered) (â meddwl) cul; plwyfol; unllygeidiog

s.-mor swnt, sianel

strizh² adf yn gul, yn gyfyngedig; yn dynn, yn gaeth, yn llym; i’r llythyren, yn llwyr yn ddeddfol

s. eo warno mae’n galed arnyn nhw; maen nhw’n bryderus, ofidus

dalc’het s. e oan er s. ’rown i o da ddisgyblaeth lem yn yr ysgol

delc’her s. d’ar reolenn cadw’r rheol i’r llythyren, cadw i lythyren y ddeddf

difenn s. amddiffyn i’r carn

kastizañ s. cosbi’n llym

ober s. gwneud yn gul(ach), culhau

plegañ s. plygu/ufuddhau’n ddeddfol

pep gwir miret s. cedwir pob hawl(fraint)

strobañ be. rhoi ynghyd mewn ffeil, ffeilo, rhathu; cyfareddu, hudo, swyno, rheib(i)o; dal(a); llyffetheirio; llesteirio, bod yn y ffordd, bod yn rhwystr, rhwystro, atal; poeni’i ben/phen; drysu, mwydro; cloffi, clunherc(i)an (am anifail)

strobet abf strobañ qv.

s. eo e dreid (ffig.) mae e mewn helbul/ helynt/twll/cawl(ach)

strobinell b. -où hud, swyn, dewiniaeth, swyngyfaredd

strobinellañ be. cyfareddu, hudo, swyno, swyngyfareddu, rheib(i)o; dal; maglu

strobineller g. dewin, swynwr

stroll g. twr, haid, bagad, cwmni, criw, grwp, trwp, carfan

strollad g. -ioù twr, haid, cwmni, criw, bagad, grŵp, trwp; carfan; plaid; mudiad, cymdeithas

S. Broadel Kembre Plaid Cymru

ar S. Broadel y Blaid Genedlaethol

S. an Demokrated Plaid y Democratiaid

S. an Demokrated-Frankizour Plaid y Democratiaid Rhyddfrydol

S. ar Frankizourien y Blaid Ryddfrydol

S. ar Re C’hlas, ar S. Glas y Blaid Werdd

S. ar Gomunisted y Blaid Gomiwnyddol

ar S. Labour/Sosialist/Sokialour y Blaid Lafur

S. ar Virourien y Blaid Geidwadol

S. ar Vro Bagan Cwmni Drama Bro Bagan

s.-gwasg carfan bwyso/wasgu

s.-ren pwyllgor llywio/gwaith

s.-sonerien band; cerddorfa

strollañ be. cynnull, casglu/crynhoi ynghyd; cysylltu; cymharu, cyplu (cŵn, ayyb.)

en em s. ymgynnull, ymgasglu, ymgrynhoi, dod/tyrru ynghyd, dod at ei gilydd

stronk g. baw, budreddi, bryntni, mochyndra; dom; abwyd (o bysgod wedi’u malu)

stronkañ be. trochi, d(if)wyno, baeddu, brwntu/bryntu

stronkenn b. -ed slwt(en), slebog

stroñs g. -où plwc sydyn, siglad, ysigad, ysgydwad, ysgytiad; sioc

s.-distroñs yn siglo/ysgwyd yn ôl ac ymlaen

stroñsadenn b. -où plwc sydyn, siglad, ysigad, ysgydwad, ysgytiad; cyffro

stroñsañ be. siglo, ysigo, ysgwyd, ysgytio, rhoi plwc/siglad/ysigad/ ysgydwad/ysgytiad (i)

s. ha distroñsañ siglo/ysgwyd yn ôl ac ymlaen

strontiom g. strontiwm

strop b. –où cryman; cloben afrosgo ac araf (ei meddwl)

stropad b. -où llawer, llwyth, crugyn, toreth, tipyn; haint, epidemig

stropadenn b -où gwaith caled, tyrn o waith (da); haint, pwl (o afiechyd)

stropañ be. torri/tocio â chryman, crymanu; taflu/tawlu’n ffyrnig, lluchio; cau’n glec/glep

s. an nor cau’r drws yn glec/glep

strouezh g. manwydd, prysgwydd, mieri

paotred ar s. y Gwrthsafwyr, aelodau byddin gudd y ‘résistance’

strouilh¹/struilh¹(ek) a. brwnt, budr, bawlyd, mochaidd; yn llawn llau, lleuog

ur plac’h s. slwt(en), slebog

strouilh²/struilh² g. baw, budreddi, bryntni, mochyndra; llaca, llaid, mwd; mochyn (o ddyn)

strouilhañ/struilhañ be. trochi, baeddu, d(if)wyno, bryntu/brwntu; llygru

strouilhenn b. -ed slwt, slebog

struj torf. -enn b. blagur, egin; tyfiant; cyffur, haid, golwg (wael/anniben)

ober s. ffynnu, tyfu, lledu, ymledu, mynd ar led, cynyddu, ennill, lluosogi (am blanhigion)

ur s. a vugale haid o blant

strujañ be. tyfu (am blanhigion); addurno â phlanhigion; lluosogi, am(a)lhau, lledu, mynd ar led, ymledu, ennill, cynyddu, mynd ar gynnydd; cenhedlu, atgenhedlu, epilio; bod â golwg arno/arni

en em s. cymryd cyffuriau, ymhél â chyffuriau

strujet abf strujañ qv.

s.-fall eo mae golwg wael arno/arni

strujus a. bras, cynhyrchiol, ffyniannus, ffrwythlon, llewyrchus, toreithiog (am dir)

strujusaat be. gwrteithio

strukturel a. saernïol; cystrawennol

struskañval g. -ed estrys

stu a. gw. stuz

douar stu tir âr

studi gb. -où astudiaeth; ymchwil, ymchwiliad; swyddfa

war e/ar s. emañ myfyriwr yw e, yn y coleg mae e

unan war e s. teknikour myfyriwr technoleg

ne da ket kaer va studioù war-raok ’dwy’ i ddim yn cael llawer o hwyl ar f’astudiaethau / ar fy ngwaith ysgol / ar fy ngwaith coleg

studioù astudiaethau, efrydiau

studiadenn b. -où (un) astudiaeth, (darn o) ymchwil; ymdriniaeth (ar bapur)

studiadennoù astudiaethau, efrydiau

studial/studiañ be. astudio

studier g. -ien myfyriwr

studierez b. -ed myfyrwraig

studio g. -ioù stiwdio

stultenn b. -où chwilen, chwiw, ffansi, mympwy, pwl; obsesiwn; syniad, meddwl

stultennoù droch syniadau twp/hurt, meddyliau rhyfedd/od/(y)smala

stultennus a. anwadal, chwit-chwat, di-ddal, gwamal, oriog, mympwyol

stumdi g. canolfan dysgu Llydaweg ar gyfer y gweithle

stumm g. -où ffurf, llun, siâp; dull, modd, ffordd; golwg, gwedd, graen; cyflwr; osgo

s. da gaozeal dull/ffordd o ddweud, ffurf lafar, tafodiaith

kaozeal e s. Leon siarad iaith/tafodiaith bro Leon

s. e gerzhed ei gerddediad/osgo, ei ffordd o gerdded

s. glav ’zo ganti, s. glav ’zo war an amzer mae graen/golwg glaw arni, mae hi’n bygwth glaw, mae glaw ynddi, mae hi’n llawn glaw, mae hi am law

s. pe s. rywfodd/rywsut neu’i gilydd, mewn rhyw ddull neu fodd

a bep s. o bob (lliw a) llun

bravaet eo he s. (dezhi) mae wedi gwella/harddu’i golwg/gwedd

diouzh e s. yn ôl ei olwg/wedd, o/wrth edrych arno

diouzh s. e gerzhed em boa anavezet anezhañ fe’i ’nabyddais oddi wrth ei gerddediad/osgo

displegañ e soñjoù en ur s. fraezh mynegi hunan / egluro’i syniadau mewn ffordd glir/ddealladwy

dont en e s. dychwelyd i’w gyflwr gwreiddiol, dod yn ôl i’w ffurf iawn

e kement s. a zo tout, e peb s. ym mhob ffurf bosib(l), ym mhob dull/modd

e s. ur galon/groaz ar ffurf/lun calon/ croes

e pe s.? sut? siwd? ar ba ffurf? ym mha fodd?

en ur s. mewn (un) ffordd, ar un olwg/wedd

er s. m’emañ yn y cyflwr y mae ynddo’

er s. orin yn y fersiwn gwreiddiol

n’ouzon ket pe s. en deus ’wn i ddim siwd/sut lun/olwg/siâp sy arno, ’wn i ddim beth yw ei gyflwr

ne welan ket emañ ar s. warni da vont ’wela’ i ddim (bod) argoel/siâp mynd arni, ’does dim golwg ei bod hi’n mynd

n’en deus s. ebet ’does dim llun/siâp yn y byd arno, mae’n gwb(w)l ddi-lun/ddi-siâp

n’eus s. ebet ennañ da zañsal ’does dim siâp dawnsio arno fe, ’dyw e ddim wedi’i stofi ar gyfer dawnsio

ur s. dre zindan golwg amheus/slei

s.-dic’hour (gram.) ffurf amhersonol

s.-emober (gram.) ffurf atblygol

s. kadarnaat (gram.) ffurf gadarnhaol

s. kenemober (gram.) ffurf gilyddol

s.-nac’h (gram.) ffurf negyddol

stummañ be. ffurfio, llunio, (y)stofi; cerfio, naddu; saernïo; bathu (gair; gêm); mowldio, (ar laf.) siap(i)o

s. a ra da ober erc’h/glav mae graen eira/glaw arni, mae’n llawn eira/glaw, mae’n bygwth eira/glaw, mae hi am eira/law

s. a ra da vezañ brav/kaer mae’n argoeli’n dda, mae’n argoeli y bydd hi’n braf, mae’n edrych yn addawol (am y tywydd)

stummet abf stummañ qv. wedi’i ffurfio/(l)lunio/(y)stofi

s. brav/kaer/mat â golwg/graen dda arno/arni; wedi’i ffurfio/(l)lunio’n dda;mewn diwyg da; cadwrus; lluniaidd, siapus; yn argoeli’n dda (am y tywydd)

s. mat eo an amzer mae’r tywydd yn argoeli’n dda

s. fall eo an amzer mae’r tywydd yn argoeli’n ddrwg, ’does dim golwg dda arni

s. mat eo da labourat mae graen/siâp gweithiwr (da) arno / gweithreg (dda) arni

n’eo ket s. mat ’does dim golwg dda arno/arni, mae golwg wael arno/arni

n’on ket s. diouzh/evit se ’dwy’ i ddim wedi fy stofi ar gyfer hynny

stumm-skrivañ g. arddull (ysgrifennu)

stur g. -ioù llyw

an hini na sent ket ouzh ar s. ouzh ar garreg a ray/raio sur a wrthodo gyngor rhad a brŷn edifeirwch drud

sturiañ be. llywio; cyfarwyddo; tywys, arwain; rheoli

sturier g. -ien llywiwr; cyfarwyddwr; tywyswr, arweinydd; rheolwr

stuz g. -ioù cylchdro cnydau; cyflwr, golwg, picil

stuz(i)añ/stuziñ be. paratoi tir amaethyddol

stuziet abf stuzia(i)añ/stuziñ qv.

s.-fall eo,drouk/fall-s. eo mae golwg wael arno/arni

su g. de, deheubarth

ar S. hag an Norzh y De a’r Gogledd; gwledydd (cyhydedd) y De a gwledydd (cyhydedd) y Gogledd

subjonktiv/sujontiv g. modd dibynnol (gram.)

sucha-moucha / suchu-muchu adf yn dawel/ ddistaw bach; yn llechwraidd, yn ddirgel, yn gyfrinachol, ar y slei, yn slei bach

suc’hadenn b. -où awel(yn)

n’eus ket an disterañ s. ’does dim awel(yn) o gwb(w)l

suc'hellat be. ffroeni, gwynto

Sued: ar Sued/bro-Sued b. Sweden

sugelloù ll. tresi

suilh g. rhuddad

c’hwezh ar s. aroglau llosg(i)/rhuddo, gwynt/ sawr llosg(i)/rhuddo

suilhañ be. rhuddo, llosgi, deifio

suilhet abf suilhañ qv.

s. eo ar patatez mae’r tato/tatws wedi llosgi

(bro-)Suis b. (y) Swistir

sujañ be. darostwng; ymostwng

sujed¹ g. -où testun, pwnc; goddrych (gram.)

sujed² g. sujidi deiliad

sujet abf sujañ qv.

s. d’e benn (y)styfnig, penstiff

sukantin g. siwgwr candi

sukr g. -où siwgwr

s. a-dammoù, s.-maen siwgwr cnapau/lwmp

ur maen / un tamm s. cnepyn o siwgwr

s.-kantin siwgwr candi

s.-munut/-malet/-poultr siwgwr mân

s.-rous siwgwr coch/brown

sukrañ be. rhoi/ychwanegu siwgwr , melysu

sukret abf yn cynnwys siwgwr, a siwgwr wedi’i ychwanegu, melys

sul g. -ioù Sul

a s. da s. e teu da wrac’h o Sul i Sul â’r forwyn yn hen/wrach, o flewyn i flewyn â’r pen yn foel, o lymaid i lymaid y darfu’r cawl, o ddydd i ddydd mae cŵn bach yn magu dannedd

ar s. dydd Sul

da s., d’ar s. ar ddydd Sul, bob dydd Sul

S.(-ar-)Bleunioù, S.-ar-Beuz, S.-al-Lard/-Lore Sul y Blodau

S. -Fask Sul y Pasg

(ar) S.-Gwenn (y) Sulgwyn

s.-gouel-pemdez, s.-ouel-bemdez Sul, gŵyl a gwaith

sun g. -où sudd, nodd; sugnad, sugndyniad; saim

s.-bleuñv neithdar

s.-buhez parasit; parasitig

s.-kig saim cig

sunañ be. sugno; (ffig.) blingo, porco (ffig.)

s. a lonkadennoù/gargadennoù bihan sip(i)an

s. an douristed blingo/porco’r twristiaid

s. e vizig sugno’i fys bach; (ffig.) byw’n fain/gynnil, byw ar fin y gyllell, byw ar fara, dŵr a’r gwynt

s. limigoù sugno losin

s. ub. (ffig.) dwyn arian rhn bob yn dipyn; mynd â nerth rhn yn raddol; dwgyd gwaith gwreiddol rhn, llên-ladrata

sunek a. yn llawn sudd/nodd

suner g. -ien sugnwr, hwfer

s.-poultr hwfer

sur¹ a. siŵr, sicr; diogel, saff

un dra s. sicrwydd

sur² adf yn siŵr/sicr, yn bendifaddau, yn ddiamau/ddiamheuol, heb amheuaeth, yn ddiogel/saff, ’does dim dwywaith

s. a-walc’h/-mat, a dra s., s. ha serten yn siŵr/saff ei wala, yn eitha’/berffaith siŵr; bid siŵr

s. eo e raio/ray mae’n siŵr/saff /rhwym o wneud

bezañ s. bod yn siŵr/sicr, gwybod yn iawn, gwybod i sicrwydd

gwell eo bezañ s. eget bezañ war var saff sy’ saffa’

n’eo ket s. (tamm ebet) ’dyw e/hi ddim yn siŵr (o gwb(w)l); ’does dim sicrwydd (yn y byd), mae yna amheuaeth, mae’n gwestiwn

surentez b. sicrwydd; diogelwch

surjian g. -ed llawfeddyg

surjianerezh g. triniaeth lawfeddygol

surmat adf siŵr Dduw, bid siŵr, yn siŵr/ saff ei wala, yn bendifaddau

dont a raio s. mae’n siŵr/saff/rhwym o ddod, fe ddaw ’does dim sy’n siwrach/sicrach

sutadenn b. -où chwibaniad

sutal be. chwibanu; chwythu’r bib

s. an taol-kregiñ chwiban(iad) cychwyn gêm

s. an taol-diskregiñ chwiban(iad) olaf

ken a sut(e/o) hyd eithaf ei (g)allu, gorau gallai

sutell b. -où chwibanogl, pib; pig (llestr); (anweddus) pidyn

sutelladenn b. -où chwiban(i)ad

Svedad g. brodor o Sweden

Sveden b. Sweden

Svedadez b. -ed merch/gwraig o Sweden

svedeg g. Swedeg