C’H

c’he! ebych. hy!

c’hign-c’hagn g. cecru, cynnen, mân gweryla, bigít

c’h.-c’h. etrezo yn cynhennu, ben-ben â’i gilydd

c'hoant gb. -où chwant, awydd, ysfa, blys; dymuniad

c’h. debriñ archwaeth, chwant bwyd, awch am fwyd

c’h. du/ruz awydd cryf, chwant mawr, ysfa gref

c’h. kousket eisiau/awydd cysgu

emañ ar c’h. kousket o tont din mae cwsg yn drech na f.i/mi, mae cwsg yn dod drosof i

c’h. tarv ’zo gant ar vuoc’h mae’r fuwch yn mofyn tarw / yn wasod

chom gant e c’h. bod heb ei ddiwallu, bod heb heb dorri’i chwant glavenniñ en deus c’h. ober mae chwant arni friwlan glaw, mae hi’n bygwth bwrw glaw mân

hervez he c’h. yn ôl ei chwant/ffansi, fel y mynno/mynnai (hi)

kaout c’h. bod â chwant / bod ag awydd arno/arni, chwennych/ chwenychu

kaout (ar) c’h. a zo gallout ceffyl cryf/da yw ewyllys, nid baich lle bo ewyllys

pep hini a gemere ouzh e c’h. cymerai pawb yn ôl ei chwant / fel y dymunai

ur c’h. divuzul awydd/ysfa angerddol

c’hoanta(d)enn b. -où awch, awydd; man geni

c’hoantek a. awyddus, blysiog, chwannog; awchus, llyminog

c’hoantegezh b. ysfa, blys

c'hoar b. -ezed chwaer

c’h.-c’hevell gefeilles

c'h.-gaer chwaer yng nghyfraith

c'hoareg b. -ed chwaer yng nghyfraith

c’hoari be. chwarae; digwydd; cystadlu, cymharu; esgus, ffugio, smalio, cogio, cymryd arno/arni; twyllo

c’h. an diaoul hag e bevar, c’h. e ziaoul / e wall-baotr / e reuz chwarae’r diawl/cythraul, codi twrw/ stŵr, creu cynnwrf/helynt

c’h. ar c’hontrol tynnu’n groes, bod yn gysetlyd; sbeit(i)o

c’h. chañs/sac’h, c’h da vat (pe da fall), c’h. mil-ha-kazh chwarae am arian, hap-chwarae, gamblo

c’h. da fall gwaethygu; gwaelu; cymylu, tywyllu (ffig.)

krog eo da c’h. da fall mae hi’n dechrau cymylu/tywyllu arno/arni, mae pethau’n cau amdano/amdani, mae pethau’n dechrau mynd yn ddrwg arno/arni, mae pethau’n mynd o ddrwg i waeth arno/arni

c’h. diaes da ub. chwarae’r diawl â rhn, gwneud bywyd yn boen i rn, ei gwneud hi’n anodd i rn, bod yn fwrn ar rn, rhoi amser galed/caled i rn

c’h. e aotroù/vestr ceisio awdurdodi, ceisio ymddangos yn bwysig; arddangos ei awdurdod; rhodresa, taflu/tawlu’i bwysau (ffig.)

c’h. e benn / he fenn (e-unan/hech-unan) gwneud fel y myn(no)

c’h. e baotr ceisio awdurdodi, ceisio ymddangos yn bwysig; esgus/smalio bod yn ddewr/ddyn, cogio / cymryd arno ei fod yn dipyn o lanc

c’h. e benn chwarae hen driciau cas; hawlio/mynnu ei hawliau

c’h. e/he fri-furch bod yn fusnesgar

c’h. e gi/reuz creu cynnwrf/helynt, codi twrw/stŵr, chwarae’r diawl

c’h. e glañv esgus ei fod yn dost, smalio/cogio / cymryd arno ei fod yn sâl

c’h. e louarn/vitaouig/vleiz bod yn dipyn o gadno, bod yn gyfrwys/slei, gwneud rhth/pethau dan din

c’h. e reuz/ziaoul chwarae’r diawl, cadw stŵr rhyfedda’, creu helynt o’r mwya’

c’h. gant udb. dod i ben â rhth; cyffwrdd/ymhél â rhth; defnyddio rhth

c’h. gant o armoù defnyddio’u harfau

arabat c’h. gant an dra-se! paid/ peidiwch â chyffwrdd/ymhél â hwnna!

c’h. gant ub. chwarae â rhn; ymdopi â rhn, dod i ben â rhn, trin/trafod rhn; ymhŵedd â rhn, pwyso ar rn (ffig.); cystadlu â rhn; cael cyfathrach rywiol â rhn

diaes c’h. ganto/gante anodd gwneud dim byd â nhw, anodd eu trin/trafod

n’on ket evit c’h. ganti! ’alla’ i ddim chwarae gyda hi; ’alla’ i wneud dim â hi! ’alla’ i ddim cystadlu â hi!

petra ’c’h. gantañ/ganti? beth sy’n bod arno (fe) / arni (hi)?

petra ’c’h. ganez/ganit? beth sy’n bod arnat ti? beth sy’n dy boeni/bigo/ fela/flino di ?

c’h. koach-koukou / kuzhetig / toull-kuzh chwarae cuddio/cuddiad/cwato

c’hoario Meurzh ’pezh a garo chwythed gwynt mis Mawrth faint (fyd) a fynno

c’h. mil ha kazh chwarae am arian, gamblo

c’h. mil-ha-kazh gant o buhez peryglu’u bywyd

c’h. patati chwarae sbonc llyffant

c’h. un dro gamm gant ub. chwarae tric ar rn

d’ar c’houlz-se e oa ar brezel o c’h. ’roedd hi’n (amser) rhyfel ar y pryd

diaes c’h. ganto/gante (mae’n) anodd gwneud dim â nhw, anodd ymwneud â nhw

diwar c’h. ne deu netra d’ar gêr ni ddaw da o hir chwarae; egni a lwydd

echu ar c’h. gantañ/ganti mae (hi) ar ben arno/arni

eno (eo) emañ ar c’h. dyna'r drafferth/ drwg/gwaetha’/anhawster/broblem! yn y fan’na mae’r glo mân! (ffig.)

en ur c’h. ar chwarae bach, dan chwarae

n’eo ket en ur c’h. nid ar chwarae bach, nid yn hawdd, â thipyn o ymdrech, â chryn ymdrech

ne c’hounezont ket o arc’hant / o zamm kreun en ur c’h. nid ar chwarae bach yr enillan nhw’u tamaid, maen nhw’n gweithio’n galed i ennill eu bara a chaws (ffig.), maen nhw’n llawn haeddu’u cyflog

goude c’hoari : huanadiñ, goude ar c’h. e teu an dic’hoari bydd chwarae’n troi’n chwerw

he c’hoar n’eo ket kap da c’h. ganti (ffig.) ’dyw ei chwaer ddim i’w chymharu â hi / ddim yn yr un cae â hi (ffig.), ’ddaw ei chwaer ddim i’w (he)sgidiau hi (ffig)

laka(a)t e holl skiant da c’h. rhoi ei holl feddwl ar waith

techet/troet da c’h. chwareus, cellweirus

unan a gav mat c’h. un yn hoff o chwarae/gellwair, un chwareus/ cellweirus

c’hoari² g. -où chwarae; hap-chwarae, gêm; drama; gwaith, trafferth, helynt; busnes, mater; cynnen, cweryl, ffrae, anghydfod; ffrwgwd, (y)sgarmes; (ar laf.) cyfathrach rywiol

c’h. a savas kenetrezo/kenetreze aeth hi yn gwympo mas / yn gynhennu / yn dân golau cols rhyngddyn nhw; aeth hi’n ffrwgwd/(y)sgarmes/ymladd rhyngddyn nhw

c’h. daou cyfathrach rywiol

c’h. ’m eus bet gant ar re-se fe ges i waith/ drafferth/helynt gyda’r rheina/rheiny

an dra-se a zo ur c’h. all, setu aze ur c’h. all peth/mater arall yw hynny

ha n’eo ket ur c’h. eo a ’dyw e ddim yn sbort/ddoniol; ac nid esgus gwneud; ac nid hanner gwneud

peseurt c’h. ’zo ganeoc’h? beth sydd ar waith gyda chi?

se ’zo ur c’h. all mae hynny’n beth/ fater/fusnes arall/gwahanol

ur c’h. e tri arvest drama dair act

ur c’h. gartoù gêm o gardiau

ur c’h. mil-damm jig-so

ur c’h. n’eo ken! peth bach yw e! ’dyw e’n ddim byd! chwarae plant yw hwnna

ar C’hoarioù Olympat y Chwaraeon Olympaidd

ur c’h.-chañs hap-chwarae

c’hoariadeg b. -où gornest, ymryson, cystadleuaeth (i lawer)

c’hoariadenn b. -où gornest (unigol), gêm

nebeut a dra - ur c’h. peth dibwys/ bach / chwarae plant / dim o beth

n’eo nemet ur c’h. ’dyw e’n ddim byd (o bwys)

c'hoariell b. -où tegan; un yn gwneud dim ond canlyn pleser

c’hoariellat be. chwarae â theganau; ymwneud â mân bleserau, bradu/ gwastraffu amser â phethau dibwys gwagswmera

c'hoarier g. -ien chwaraewr; act(i)wr; gamblwr

c’h. mell-droad, c’h. fobal chwaraewr pêl droed, peldroediwr

c’hoariet abf c’hoari1 qv. wedi’i chwarae, wedi’i dwyllo

c’h. eo bet gantañ fe’i chwaraewyd ganddo (am ran mewn drama, ffilm); mae wedi cael ei dwyllo

c'hoariva g. -où theatr; drama; siew/sioe

ur c’h. margodennoù siew/sioe bypedau

c’hoarvezet abf c’hoarvezout qv.

c’h. a c’hoarvezo beth bynnag a ddaw, (gan) ta beth a ddigwydd(iff)

ar pezh a zo c’h. a zo degouezhet ha n’emañ ket mui da zont nid oes am y peth a aeth heibio ond tewi â sôn a gadael iddo, a (ddar)fu a (ddar)fu

petra ’zo c’h. ganeoc’h? beth sy’ wedi digwydd i chi?

c'hoarvezout be. digwydd

c’hoarvezet a/pe c’hoarvezo bid fel y bo, ta beth / beth bynnag a ddigwydd, ta fel bydd hi, doed a ddêl

evel ma c’hoarvez alies fel y digwydd yn fynych/am(a)l

pep tra a c’hoarvez evit ar gwellañ mae pob peth yn gweithio er daioni

petra a c’hoarvez ganez? beth sy’n bod arnat ti?

c'hoarzh g., c'hoarzhadenn b. -où chwerthin(i)ad

bremañ-souden e ray/raio ur c’h. all, tuchantik e vo distaget ar c’h. dioutañ, goude c’h. e teu gouelañ - goude c’hoari huanadañ, pa c’hoarzh an den re e ouel goude se bydd yn chwerthin yr och(o)r arall i’w / idd ’i glust/chlust/(h)wyneb yn y fan (ffig.)

ober ur c’h. all chwerthin yr och(o)r arall i’w / idd ’i glust/chlust/(h)wyneb (ffig.)

c’h.-yud crechwen

c’hoarzhadeg b. -où chwerthin mawr (gan lawer)

c'hoarzhin be. chwerthin

c’h. a bouez penn, c’h. gwalc’h e galon / he c’halon, c’h. ’leizh e c’henoù / he genoù, c’h. ’leiz e gorsailhenn / he c’horsailhenn chwerthin ei chalon/hoch(o)r hi, chwerthin dros y lle / dros bob man / yn galonnog, g’lana’ chwerthin

c’h. a-zindan / dre zindan / dindan e fri / dindan e vourroù / e kuzh chwerthin o dan ei anadl/ddannedd/ ddwrn/lawes, piffian chwerthin

c’h. frank chwerthin yn galonnog/iach/ uchel

c’h. da/deus ub., c'h. goap da/ouzh ub. chwerthin am ben rhn, gwawdio/gwatwar rhn

c’h. ken na strak chwerthin ar ladd ei hunan, chwerthin ar hollti’i fola/bola, chwerthin yn aflywodraethus, chwerthin nes ei fod/bod yn ddau ddwbwl / yn wan / yn llefain / yn crio

an hini a c’hoarzh da vintin kent an noz a vo en anken, re diouzh vintin neb a c’hoarzhas ’barzh an noz alies e ouelas chwerthin cyn brecwast llefain cyn swper

dirollañ/diskordañ/distagañ/tarzhañ da c’h. (dechrau) chwerthin ar ladd ei hunan / dros y lle / dros bob man

diwar c’h. yn gellweirus, â’i dafod yn ei foch / â’i thafod yn ei boch, o ran hwyl

goude c’h. e teu (ar) gouelañ (- goude c’ hoari huanadañ), pa c’hoarzh un den re e ouel goude se bydd yn chwerthin yr och(o)r arall i’w / idd ’i glust/chlust yn y fan; bydd chwarae’n troi’n chwerw; chwerthin cyn brecwast llefain cyn swper; chwerthin a wna ynfyd wrth foddi

hennezh a c’hoarzh outañ ur wastell mae e’n hoff o gacen, mae hwnna’n mwynhau teisen

me a c’hoarzh muioc’h ar pesked ouzhin eget/evit ar c’hig mae’n well gen i bysgod na chig

tagañ o c’h. tagu wrth chwerthin

c'hoazh adf eto; byth; o hyd, yn dal wrthi; hyd yn hyn; mwy, rhagor, ar ben hynny, ychwaneg; eisoes

c’h. ho po? (a) gymerwch chi ragor/ ychwaneg?

chom a ra c’h. mae yna beth ar ôl / dros ben, mae rhagor /mwy ar ôl

bravoc’h c’h. gwell fyth

edon c’h. war ar vicher a vedisin ’rown i o hyd yn gweithio fel meddyg, ’rown i’n dal wrthi yn feddyg

evit c’h. hyd yn hyn, hyd yma

evit c’h. n’eo ket ganet neb a zo gant an holl karet hyd yn hyn ’chafodd mo’r sawl sy’n hoff gan bawb mo’i eni

ha c’h. ac eto, eto i gyd, serch hynny

lak(a)it c’hoazh ychwanegwch; dodwch/rhowch ragor/fwy/ychwaneg

’peus ket graet c’h.? ’dych chi ddim wedi gwneud / wedi’i wneud eto?

c’hwanenn b. c’hwenn chwannen

c'hwê! ebych. hei! hoi! hylô!

c'hwec'h rhif. chwech

c’h.-kogn/-korn chwechorn(og), chwe-onglog, chwechornel, chwechoch(o)rog

c’h.-troadek chwethroed(iog)

c’h.-ugent cant ac ugain

c'hwec'hvet trefn. chweched

c'hwek a. melys; amheuthun; persain; hyfryd, dymunol; addfwyn, mwynaidd, hynaws, tyner, tirion; go iawn

c’h. da galon ub. annwyl yng ngolwg rhn, annwyl gan rn

me a’m boa bet ul lard - unan c’h. fe ges i uffern/yffach/ddiawl/ddiawch/ gythraul/gythgam o grasfa/lardad, mi ges i gurfa go iawn

pokoù c’h. cusanau/swsys cariadus /melys

ober etre c’h. ha c’hwerw d’ub. lladd a lly(f)o/llyfu rhn; rhoi gwên deg a gwenwyn ’dani i rn

c’hwek adf. yn ddymunol, yn hyfryd, yn felys

an armel-se a zo aet c’h. aze mae’r cwpwrdd yna wedi mynd yn dwt/ berffaith yn y fan ’na

komz c’h. ouzh ub. siarad yn dyner/ garedig â rhn

kousket c’h. cysgu’n dawel

c’hwekaat be. tymheru, dod yn fwy dymunol/mwynaidd; melysu

c'hwen(n) ll. c'hwanenn/c’hwenenn b. chwain ll. chwannen

c’h. a oa en e loeroù ’roedd e ar waith i gyd, ’allai fe ddim bod yn llonydd; ’roedd yn crynu yn ei sgidiau, ’roedd llond bola/twll o of(o)n arno

laka(a)t c’h. e loeroù ub. hala llond bol(a)/twll o of(o)n ar rn, hala braw ar rn

ar ouenn a denn - warlerc’h al laou ne vez ket c’h. tebyg i ddyn/hwrdd y bydd ei lwd(w)n, mae gwaed y ceiliog yn y cyw; anodd tynnu dyn oddi ar ei dylwyth, ‘hysbys y dengys y dyn o ba radd y bo’i wreiddyn’

c'hwennat be. chwynnu

c'hwero/c'hwerv a. chwerw

c’h.-bestl/-put chwerw iawn

c'hwervaat be. chwerwi

c'hwervoni b. chwerwder/chwerwedd

c'hwesa(t) be. arogli, gwynto, sawro/ sawru; ffroeni, trwyno, dilyn trywydd (am gi fynycha’)

c'hwevrer g. Chwefror

miz c’h. a c’hwezh a c’hwezh - hag a lazh ar voualc’h war he neizh Chwefror a chwyth - ni chyfyd y neidr oddi ar ei nyth

c’hwez¹ g. aer, gwynt; balchder

laka(a)t c’h. en ur rod chwythu/rhoi aer (i) mewn i olwyn

c’hwez² g. chwys

debriñ/gounit e vara gant/ouzh/ diouzh c’h. e zremm / e dal / e fas bwyta’i fara drwy chwys ei dalcen/ wyneb

(dour-)c’h-holl, trempet gant ar c’h. yn domen o chwys, yn chwys diferu/ babwr/ domen/drabŵd/botsh/sopen/ stecs, yn chwys i gyd, yn foddfa o chwys

c’hwezhadenn b. -où chwysad

c’hwezañ be. chwyddo, llanw (ag aer/nwy): gorliw(i)o, gorlunio, ymestyn (gwirionedd, stori)

c’h. an traoù gwneud môr a mynydd / melin a phandy / (tŵr) melin ac eglwys o rth / o bethau, gwneud mynydd o dwmpath morgrug / o bridd y wadd

c'hwezek rhif. a rhage. un ar bymtheg, un deg (a) chwech

c’h. ha pevar-ugent un ar bymtheg a phedwar ugain, naw deg (a) chwech

c’h. kant mil chwe chant, un cant ar bymtheg

c’h. pajenn, c’h. a bajennoù un tudalen ar bymtheg, un ar bymtheg o dudalennau

c’h. vloaz un ar bymtheg oed

ar c’h. a viz Eost yr unfed ar bymtheg o fis Awst

c'hwezekvet trefn. unfed ar bymtheg

c'hwezenn b. gw. c’hwez2

lod a laka o gwenneien - lod all o c’h. mae rhai yn rhoi o’u harian ac eraill o’u llafur

c’hwezet abf c’hwezañ qv. chwyddedig, wedi chwyddo; (ffig.) mawreddog, balch, llawn gwynt/ffrwmp (ffig.)

ur plac’h c’h. merch fawreddog/falch/ yn llawn gwynt/ffrwmp (ffig.)

c’hwezh¹ g. (treigl. b.) -ioù gwynt, sawr, (ar)oglau

c’h. an dev, c’h. ar rost / ar suilh(et) gwynt/sawr/(ar)oglau llosg(i)

c’h. ar rost / ar suilh(et) ’zo gant an afer-se mae’r peth/mater/fusnes yna yn drewi

c’h. ar c’hozh gwynt/sawr/(ar)oglau hen/llwydi

c’h ar gaou ’zo ganit! mae dy stori’n drewi! mae hon’na’n drewi! (am stori rhn)

c’h. ar gouez gwynt/sawr/(ar)oglau cryf

c’h. ar pemp kant ’zo gantañ mae’n drewi fel ffwlbart, mae’n drewi yn ddigon i gwympo dyn/ceffyl

c’h. ar stouv gwynt trymaidd, (ar)oglau mwll

c’h. fall gwynt cas, (ar)oglau drwg, drewdod

c’h. fall ’zo gant ar c’hig mae gwynt cas / sawr annymunol / (ar)oglau drwg ar y / gyda’r cig, mae’r cig yn drewi

leuskel/teuler a ra c’h. fall mae’n drewi

c’h. vat gwynt da/ffein, sawr hyfryd, (ar)oglau da, perarogl

c’h. vat ’zo gant ar rozenn-se mae gwynt/sawr / (ar)oglau hyfryd ar y / gyda’r rhosyn yna, mae’r rhosyn yna’n perarogli

(dour) ch. vat persawr

klevet/santout ur c’h. clywed/gwynto gwynt, clywed/sawro sawr, clywed/ (ar)ogleuo (ar)ogleuon

an hini a sant ar c’h. dioc’h e reor e kouezh gwae a wêl ac ni wêl ei hunan; ‘na fernwch fel na’ch barner’

c’hwezh² g. chwyth, chwythad, pwff; aer; ana(d)l

sko un tamm c’h. er rojoù a-dreñv dod/rho ychydig o aer yn yr olwynion ôl

c’hwezhañ¹ be. chwythu

c’h. an tan / c’h. trouz etre tud codi/ creu cynnen/anghydfod/ffrae rhwng pob(o)l (a’i gilydd), cynhyrfu’r dyfroedd rhwng pob(o)l (a’i gilydd)

c’h. ar goulou, c’h. e fri d’al lutig diffodd y golau

c’h. e fri d’ub.(ffig.) torri crib rhn (ffig.); cau ceg rhn, rhoi taw ar rn, rhoi rhn yn ei le

c’h. e-barzh gweithio ar ladd ei hun(an), ymlafnio, dygnu arni, slafo

c’h. en e drompilh chwythu/canu’i utgorn (+ ffig.)

keit ha ma c’hwezho an anal/alan ennon cyhyd ag y bo / tra bo ana(d)l yno’ i, tra bydda’ i (byw)

c’hwezhañ² be. chwyddo

c’h. an traoù môr a mynydd o bethau, gor-ddweud; chwyddo/gorliwio/ ymestyn pethau

c’h. trouz cynhyrfu/corddi’r dyfroedd (ffig.), dechrau ffrae, codi twrw, creu helynt

c’hwezhenn b. chwys

gounit e vara diwar c’h. e dal ennill ei fywoliaeth/damaid drwy chwys ei dalcen

c’hwezhet abf c’hwezhañ wedi chwyddo (+ ffig.)

c'hwezhigell b. -où pledren; balŵn; cloch ddŵr; chwysigen/swigen, bybl

droug/tanijenn ar c’h. llid y bledren

c’hwezhigenn b. -où pothell/polleth, chwysigen/swigen;

c’hwezhigenniñ be. pothellu/pollethu, chwysigennu, codi pothell/chwysigen

c'hweziñ be. chwysu

gleb teil o c’h. chwysu’n wlyb diferu/ drabŵd/potsh/sopen/stecs

c'hwi rhage. 2 ll. ch(w)i

c’h. an hini eo a dle ober, deoc’h c’h. (eo) da ober ch(w)i (yw’r un/sawl) a ddylai wneud

c’h. ivez ch(w)ithau, ch(w)i hefyd

mont dre ‘c’h.’ da/gant ub., kaozeal/ komz dre ‘c’h.’ouzh ub. galw ‘chi’ ar rn

c'hwibanad g. -où chwiban(i)ad

c'hwibanat be. chwibanu

c’h. ouzh ub. chwibanu ar rn

c’hwiblaer g. -ien hocedwr, twyllwr (er lles ariannol), chwiwleidr

c'hwibon b. -ed chwibon, ciconia

c'hwibu torf. -enn b. gwybed ll. -yn g.

ne yelo ket c’h. e beg hennezh mae’i wefusau ar gau yn dynn

c’h.-moui mosgitos

c'hwil g. -ed chwilen; deryn (ffig. am gymeriad doniol); bachan/bachgen bore; dyn clyfar; pencampwr

c’h an avalou-douar chwilen Golorado

c’h. (an aotrou Doue) buwch goch gota

bezañ krog ar c’h. en ub. cael un anlwc/helynt ar ôl y llall, bod â’r felltith ar rn

ur c’h. da gontañ traoù fentus meistr/ pencampwr ar adrodd straeon digri’

c'h.-derv/-tann chwilen fwm / y dom, c’hwirli bwm, chwirligwgan

c'h.-du chwilen ddu

c’h.-glas cylionen Paradwys/Sbaen

c’h.-kornek chwilen gorn(i)og

c’h.-tan moped

c’hwiliañ be chwilio, chwilota, chwilmenta(n)

c’hwilidrez/c’hwiliorez b. -ed cacynen, picwnen

c’hwilier g. -ien chwiliwr, chwilotwr, chwilmentwr

c’hwilostat be. tarfu (ar), aflonyddu (ar), plag(i)o, bod yn bla/boen(dod)/fwrn (ar)

c’hwiloster g. -ien tarfwr, aflonyddwr, plag(i)wr, pla/poen(dod)/bwrn (ffig.), pen tost / cur pen (ffig.)

c’hwipañ be. chwiwladrata, bachu, cipio, rhoi ei bump/phump (ar), dwyn/dwgyd, lladrata, mynd â / cymryd (yn ddirgel; heb ganiatâd)

c’hwirinadeg b. -où llawer o weryru (gan nifer o geffylau)

c’hwirinadenn b. -où gweryrad

c'hwirinat be. gweryru

c’hwistad g. -où dyrnod gas, ergyd gas/ frathog, wheret; tipyn (go lew), llawer; cyfnod/ysbaid; clamp, andros, yffach (am ‘uffern’)

chom ur c’h. aros am dipyn/getyn go lew

ur c’h. mat a hent tipyn go lew o ffordd/bellter

ur c’h. penn-blew yffach/andros o ben-mawr/-clwc / o ben tost drannoeth y rhialtwch

ur c’h. tud nifer sylweddol o bob(o)l, llawer

c’hwistañ be. dyrnu, ffusto, chwip(i)o, rhoi ergyd gas/finiog, brathu; brysio

c’hwistata be. ffusto’n galed, lardo’n ffyrnig, rhoi lardad/coten arswydus

c’hwistim? adf ydych chi’n meddwl/ barnu? ys gwn i? tybed?

c'hwitadenn b. -où methiant

c'hwitañ be. methu; diffygio; marw; sychu, mynd yn hesb

c’h. war e daol/grog methu yn ei gais/ ymgais, methu cyrraedd y/ei nod, methu dod i ben â hi / â rhth, bod â’i gynllun/ chynllun wedi mynd i’r gwellt, bod yn aflwyddiannu (yn ei (h)ymdrech /(h)ymgais)

ar vammenn-se ne c’hwit ket ’dyw’r ffynnon yna ddim yn sychu / mynd yn hesb / pallu

ma/va alan a c’hwit din mae diffyg ana(d)l arna’ i, ’rwy’n brin o ana(d)l, ’rwy’ i mas o bwff (ar laf.)

ne c’hwitan ket ’dwy’ i ddim yn methu; ’does dim gwahaniaeth/ots gen i / (gy)da fi, (ni) waeth gen i

c'hwitell. b. -où chwiban (teclyn), chwibanogl

c’hwitell! ebych. daro! drato! go drapia! myn asen/asgwrn i!

c'hwitelladenn b. -où chwiban(i)ad

c'hwitellat be. chwibanu

kas ub. da c’h. brulu/gioc’hed/mouilc’hi (da Venez Are / war gribell Menez Are) (d)anfon rhn i ffwrdd / ymaith yn chwyrn, hala rhn bant yn ddiymdroi/ddiseremoni

kerzh da c’h.! cer/dos o ’ma! dos i grafu (dy fol ag ewinedd dy draed)!

c’hwiteller g. -ien chwibanwr

c’hwitellerez-tro b. hwter, seiren